ҚАЗАҚСТАНДА ҚОЛДАНЫЛАТЫН БУХГАЛТЕРЛІК ПРОГРАММАЛАРҒА ЖАЛПЫ ШОЛУ

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 37 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАНДА ҚОЛДАНЫЛАТЫН БУХГАЛТЕРЛІК ПРОГРАММАЛАРҒА ЖАЛПЫ ШОЛУ
Дербес ЭЕМ-нің дамуына байланысты кәсіпорындарда бухгалтерлік есеп
жүйесін автоматтандыру 90-жылдардан бастап есептеу орталығынан, жүйені
автоматтавдыру бөлімдерінен тікелей бухгалтердің жұмыс орнына берілді.
Содан бері бухгалтерлік есеп, қазіргі экономика жағдайында кәсіпорындардың
барлық меншік формалары мен мөлшерлерінің қаржы-шаруашылық қызметі жайлы
ақпараттарын тіркеудегі, өңдеудегі және сақтаудағы кәделі экономикалық пән
болып отыр. Қазіргі кезде қазақстандық, шетелдік, ресейлік фирмалар ірі
және шағын кәсіпорындарға бағытталған ең озық үлгідегі жаңа технологияға
негізделіп жасалған кешендік бухгалтерлік программаларды ұсынуда. Мұндай
өнімдерді жасаушы фирмалар АйТи, Галаістика, Диц 1C:, Парус, Информатика,
Инфрософт, Инфин, Инэк, КомТех+, Ланкс, ЛокИС, Цефей, Никоссофт, Гарант,
Консультант+, Кодекс және басқалар әр түрлі кәсіпорындарға арналған талдау
мүмкіндіктері мол кешендік бухгалтерлік программалар жасауға зор көңіл
бөлуде. Мұндай программаларға 1994 жылдан бастап дамыған:
ЛУКАПРО, ГАЛАКТИКА, 1C: Бухгалтерия, ТСВ БУХГАЛТЕРИЯ, SOLOMON
4, NAVISION FINANCIALS, SCALA, Алтын, Business express
(BE~2), Турбо Бухгалтер, Super Tree, KOMTEX және тағы басқалар жатады.
Кез келген кәсіпорында бухгалтерлік есепті автоматтандыру, онда
бухгалтерлік программалар жүйесін жасау деген сөз. Қазіргі уақытта сондай
программалық жүйелерді жасауда, кәсіпорынның өз күшімен программалық
кешендер жасау емес, автоматтандыру мәселелерін тиімді шешетін дайын
программалық өнімдерді сатып алуда. Алайда осындай программалар
кәсіпорынньщ барлық ерекшеліктерін (қызмет аясын, ұйымының көлемін,
автоматтандыруға қойылатын талаптарды) қанағаттандыра алмайды, сондықтан
олар параметрлік икемге келтіру үшін үлкен резервпен жасалады және
программаның негізгі сипаттамаларын кеңінен түрлендіруге қосымша
мүмкіндіктер береді. Осыған байланысты програм
256
L
малық кешенді накты жұмыс жағдайына бейімдеу қажеттілігі туады.
Бухгалтерлік программалардың құрылымы икемді және ашық жүйелі болуы
керек. Бұл бухгалтерлік есеп саласында болатын өзгерістерге байланысты кез
келген уақытта үлгіге (бухгалтерлік формаға) өзгеріс енгізе алады деген
сөз. Бұл талаптар автоматтандырылатын объектілердің қатаң параметрленуі
және модульдік принцип бойынша іске асырылады.
Икемді күйге келтірудің біреселігі (ендіру сәтіне), жүйедегі
пайдаланушылардың санын, физикалық құрылғылардың ерекшеліктері мен құрамын,
қызмет көрсету барысында технологиялық ерекшеліктерін, сонымен қатар
бухгалтерлік технологияның өзгеруін қамтамасыз етеді. Бухгалтерлік
технологиялардың өзгеруіне байланысты (шоттар жоспары және баланс құру
алгоритмінің өзгеруі) икемді күйге келтіру ағымдағы болуы мүмкін, мұндай
жағдайда оны бухгалтердің өзі жасай алады.
Икемді күйге келтіру спекторына байланысты кәсіпорындағы программалық
өнімнің бейімделуі және енгізілуі 1-2 айдан 3 жылға дейін, кейде менюді
икемді күйге келтіру, есеп беру формасын жасаудан бастап мүлдем жаңа
программалық модуль жасауға дейін өзгереді. Жүйені икемді күйге келтіруді
шартты түрде келесі жұмыс мезетіне бөлуге болады:
- кәсіпорында қолданылатын шоттар жоспарын құру;
- талдамалы есеп жүргізуді ұйымдастыру;
- бастапқы қалдықтарды енгізу;
- алғашқы құжаттар жинтығымен қамтамасыз ету;
- керекті бухгалтерлік проводкаларды құру;
- стандартты емес есеп беру үлгілерін құру.
Қазіргі кезде әртүрлі меншік формаларындағы кәсіпорындарда
бухгалтерлік есеп жүргізу деректерді компьютерлік өңдеусіз тиімділігі
шамалы, сондықтан жаңа технологиялар негізінде бухгалтерлік программалар
жасау жұмысының үлкен мәні бар.
Бухгалтерлік есепті автоматтандыруға арналған ақпараттық жүйелерді
шартты түрде үш топқа белуге болады:
"= минижүйелер;
257
*= шағын және орта кәсіпорындарға арналған әр жақга
(әмбебап) жүйелер;
= ірі кәсіпорындарға бағытталған кешендік жүйелер. Мини-жуйелер
айналымы шағын және жүйенің жұмыс істеу мүмкіндігіне қойылатын талаптары
жоғары емес кәсіпорындарға арналған. Бұл жүйелерге БАС БУХГАЛТЕР, 1C:
БУХГАЛТЕРИЯ тағы басқалар жатадьг. Әр жақты (әмбебап) жуйелер терең
талданьшмен сипатталады және олар бухгалтерлік есептің барлық бөлігінде
жүргізіледі. Мұндай жүйелерге ЛУКА, 1C: ПРЕДПРИЯТИЕ, ТВС БУХГАЛТЕРИЯ,
ПАРУС, ТУРБО БУХГАЛТЕР жатады.
Ірі кәсіпорындарға бағытталған ірі кешендік программалар мен жүйелер,
жергілікті есептеу желісі және есептің белгілі бір бөлігіне бағытталған:
Негізгі құралдар, Банктік операциялар, Касса, Жалақы, Материалдар, Қойма
және тағы басқа осы сияқты ЖОА-ның жиынтығын береді.
Мұндай жуйелердің сипаттық белгілері деректерді басқару және өвдеу
құралыньщ, сонымен қатар енгізу және шығару формаларының көзі болып
табылады. Ондай жуйелерге ЛУКА-ПРО, ИНТЕГРАТОР, БОСС 1.0, RS - баланс,
СУПЕР -МЕНЕДЖЕР және тағы басқалар жатады.
Енді осы бухгалтерлік программалардың кейбіреуіне шолу жасайық.

11.1. Негізгі гүсініктер

Субконто. Программада талдамалы есеп жургізу үшін субконто
термині енгізілген. Талдамалы есеп жүргізілетін әрбір объекті субконто
дел аталады. Талдамалы есеп объектілері (субконто) арнайы картотекалар
көмегімен ұйымдастырылады. Мысалы, уйлер мен ғимараттар, компьютерлер,
маталар, тағы басқалар. Ал субконтоның турі бір тектес объектілер
жиынтығынан тұрады. Мысалы, негізгі құралдар, тауарлар, материалдар, тағы
басқалар.
Анықтамалықтар. Талдамалы есеп жұргізуде және құжаттарды толтыруда
қолданылатын біртектес объектілер туралы тұрақты және шартты-тұрақты
мәліметтерді сактайтын орын. Сонымен қатар, анықтамалықтар субконтоның
(объектілердің) мүмкін болатын мәндер тізімін құруга, яғни, талдамалы есеп
жүргізуге арналған.
258
Турактылар аныктамасы. Программадағы тұрақтылар анықтамасы жүйенің
жұмысы барысында өзгермейтін немесе сирек өзгеретін деректерді сақтауға
арналған. Мұндай деректерге жай мысал ретінде кәсіпорынның атауы, мекен-
жайы, тағы басқа да деректері жатады.
Проводкаларды тексеру аныңтамалыгы. Бұл анықтамалық журналға
енгізілген проводкалардың дұрыстығын тексеруге, яғни бақылау жасап отыруға
арналған. Анықтамалыққа пайдаланушы мүмкін болатын шоттар
корреспоңденциясын енгізеді. Егер енгізу барысында сәйкес параметр қойылған
болса, жүйе журналға енгізілетін проводкалардың дұрыстығын тексереді, кері
жағдайда компьютер қосымша ақпарат береді,
Есеп беру және өңдеу. Есеп беру әртүрлі ақпараттар алу үшін
қолданылады, ол белгілі бір шарт бойынша алынған егей-тегжейлі ақпараттан
немесе нәтижеден тұрады. Есеп беру бухгалтерлік нәтижелерге талдау жасаумен
бірге құралдар қозғалысын (қалдық-айналым ведомосын, журнал-ордерлерді және
тағы басқалар) және салық инспекциясына деректер дайындауға (баланс,
салықтық есеп беру, бюджеттен тыс қорларға есеп беру) мүмкіндік береді.
Журнал. Журнал негізгі деректер базасы болып есептелінеді. Кәсіпорында
болған күнделікті шаруашылық операциялары құжат арқылы немесе проводка
түрінде журналға енгізіліп, сәйкес журналдарда сақталады. Журнал жүйедегі
құжаттардың барлық кез келген түрімен жұмыс істеуге мүмкіндік береді.
Типтік операция режим. Типтік операция механизмі жиі кездесетін,
стандартты операцияларды журналға енгізуді автоматтандыру үшін қолданылады.
Ол үшін пайдаланушы проводка "сценарийі" жазылған операция үлгісін құрады.
Операция үлгісі бір немесе бірнеше проводкалардан тұрады және ол
бухгалтердің көмегімен жасалады, ал проводка сомасы үлгіде көрсетілген
формула арқылы есептеледі. Операция үлгісін құрудың тиімділігі - оны бір
рет құрып көп рет пайдалануда.
Меню - программаның жұмысын басқаратын командалар тізімі. Менюден
керекті команданы таңдау, сілтеменің көме
259
гімен немесе пернелер тақтасындағы меню атауының үлкен әрпімен
бөлектенген символын басу арқылы орындалады.
Мұрағат (архив) - кезекті есеп беру кезеңін (ай, апта, тәулік) жабу
кезінде осы кезеңцегі журнал (деректер) мұрағатқа жазылады, ал ағымдағы
жаңа кезең ушін жаңа журнал ашылады. Мұрағаттағы журналға кез келген
уақытта қол жеткізуге болады.
Тэулікті жабу - шаруашылық қызметіне байланысты тәулікті жабу керек
болған жағдайда қолданылады. Тәуліктер - бір айға жетпейтін кез келген
есепті кезеңнің шартты атауы.
Айды жябу - келесі есепті кезеңге көшу.
"Турбо Бухгалтер" жүйесі. Программа банк және касса операцияларын,
жалақы есептеу, негізгі құралдар және материалдық емес активтер есебін,
тауарлы-материалдық қорлар есебін автоматтандыруға, сонымен қатар жинақтау,
талдау, сандық және көпвалюталы есеп жүргізуге мүмкіндік береді.
"Турбо Бухгалтер 6.5" алғашқы бухгалтерлік құжаттар құруға, сақтауға
және ішкі есептемелерді (қалдық-айналым ведомосын, шахматканы, бас кітап
тағы басқалар) баспаға шығару мүмкіндіктері бар.
Жүйенің ашықтығы сонда оны кейінгі өзгерістерге байланысты пайдаланушы
өз бетінше икемді куйге келтіре алады.
Программаны жұмысқа қосу барысында пайдаланушылардың әртүрлі санатына
(категориясына) арналған бес модификациясы жасалған.
Q Лайт - кіші және орта кәсіпорындарға арналған меңгеруге оңай
бухгалтерлік программа.
Q Негізгі (Базовая) — валютаның бір түрімен есеп жүргізетін, кіші және
орта кәсіпорындарға арналған кешендік программа.
а Проф - көп валюталы есеп жүргізетін кіші және орта кәсіпорындарға
арналған кешендік программа.
О Соло - орта және ірі кәсіпорындардың бухгалтерлік есебін
автоматтандыруға арналған программа.
а Желілік версия — бірнеше пайдаланушылардың бірнеше жұмыс орнымен бір
деректер базасы арқылы жұмыс істеуге мүмкіндік беретін желілік программа.
260
Турбо бухгалтер 6.5-ке қосымша ішкі жүйелер:
"Зарплата" модулі к Бұл кез келген меншіктегі кәсіпорын үшін
еңбекақыны есептеуге және кадр жұмысын жүргізуге арналған кәделі
программадан тұратын ішкі жүйе.
Бұл жүйе есеп айырысу - төлем құжаттарын және тағы да басқа салық
органдарына тапсыратын құжаттарды автоматты тұрде құрады.
"Негізгі cұpaқ' модулі
Нақты объекті бойынша негізгі құралды кіріске алу және пайдалануға
беру, негізгі құралдардың қозғалысын, негізгі құралдың шығынын, қайта
бағалау және тағы басқаларға байланысты егжей-тегжейлі есеп жүргізеді.
"Салық төлеуші" модулі
Программа мемлекеттік салық инспекциясына нақты тұлғаның табысы туралы
ақпарат, сонымен бірге зейнетақы қорына талап етілетін үлгіде мәліметтерді
магниттік жинағыштарда дайындап береді. Жүйенің жұмыс істеу мүмкіндігі: "=
есеп беру құжаттарын қолмен құру; "= есеп беру құжаттарын автоматты
түрде құру.
"Сауда және қойма" модулі
Жүйе көтерме сауда және ұсақ көтерме сауда, өткізу бөлімі мен
өндірістік кәсіпорындарды жабдықтау және қызмет көрсету саласына арналған.
Жұйе сауда және қойма қызметіне байланысты мынадай операцияларды
автоматтандыруға арналған:
а тауарлар қозғалысының есебі (сату, сатып алу, қабылдау, босату, ішкі
қозғалысы, түгендеу, есептен шығару);
а қоймадағы тауар қалдығының орташа бағасы, Фифо, Лифо әдістері
бойынша бағалау;
Q сатуға берілген тауарлар есебі;
а тауарлы-материалдық құндылыктарға берілетін тапсы
рыс есебі;
Q тауарлар қозғалысына байланысты банкалық және
кассалық операцияларды жүргізу;
а өндіріске материалдарды жіберу (босату) және өнді
рілген өнім есебі.
261
Жүйеде сауда қызметіне талдау және бақылау жасау мүмкіндіктері бар:
а сатып алушылар мен жабдықтаушылар бойынша бақылау және талдау жасау;
о сату көлемін талдау;
а пайда мен шығынды талдау;
Р ақша қаражатының қалдығын, тауарлар қорын талдау.
"ЛУКА-ПРО" жуйесі. Қазақстандық ПЛЮСМИКРО фирмасы жасаған "ЛУКА-ПРО"
жүйесі әртүрлі ауқымдағы кәсіпорындар есебін автоматтандыруға арналған.
"ЛУКА-ПРО"-ңьщ көмегімен кез келген деректерді өңдеуге болады. Мұндай
программаның басқаруымен: жалақы, кадрлар есебі, шаруашылық қызметін талдау
есептері жүргізіледі.
"ЛУКА-ПРО" жүйесінде талдамалы есеп жүргізу картотекалар көмегімен
ұйымдастырылады. Кәсіпорындағы нақты есеп объектісіне талдамалы карточка-
шоты сәйкес келеді. Шаруашылық актілері журналға "қолмен" немесе автоматты
түрде енгізіледі. Барлық жазулар проводкаларды тіркеу журналына жазылады.
Журналдағы жазулар корреспонденток шоттар және проводкалардың ақшалай
сомасын, құжаттарды көрсететін актілерге сілтемелерді және қажет болса
заттық (натурал) немесежәне еңбек сипаттамаларын, талдамалы есеп
карточкаларына сілтемелерді көрсетеді. Әр кезең үшін, сәйкес жазуларды
тіркеу журналы ашылады. Есепті кезенді жабу кезінде, осы мәліметтердің
мәндерімен қоса барлық деректер үшін автоматты түрде мұрағат (архив)
құрылады.
"ЛУКА-ПРО" бірнеше шоттар жоспарымен, басты журналмен бір уақыгга
жұмыс істеуге мүмкіндік береді. Әр шоттар жоспары ұшін өзіндік базалық
валюта, өзіндік есеп беру кезеңі және есеп жазбаларын тудырудың өзіндік
ережесі көрсетілуі мүмкін. Осы мүмкіндіктерді пайдалана отырып, өндіріске,
саудаға немесе мемлекеттік бюджеттік мекемелерге бағытталған бухгалтерлік
есептің көп өлшемді, көп валюталы жүйелерін құруға болады. Өңдеуді
автоматтандыру деңгейі бірқатар қосымша құралдармен: есептік тәсімдер
(схемалар), түзетуге, құжат жасауға мұмкіңдік беретін қолайлы мәтіндік
редакторлар көмегімен орындалады.
262
Программамен жеке режимде және желі бойынша жұмыс істеуге болады.
Желідегі жұмыс Novella фирмасының NetWare З.ХХ және 4.ХХ басқаруымен немесе
Pervasive Softwave фирмасының 5.ХХ, 6.XX версияларының ДҚБЖ Btrieve пен MS
Windows NT жүйелерінің басқаруымен орындалады.
Жергілікті есеп желісімен жұмыс кезінде әр пайдаланушы тіркелу үшін
жеке атау алады. Ол мәліметтерді пайдалануға құқығы барын көрсететін топқа
енгізіледі. Пайдаланушының аты парольмен қорғалуы мүмкін. Журналмен жұмыс
істеуге арналған басқару пернелері
F7 - журналға жаңа жазу енгізу.
F8 - журналдағы жазуды жою. ЛІ
F2 - жазулар тобын белгілеу.
A11+F2 - жазулар тобындағы белгіні алып тастау.
F3 - экрандагы жазудың құрамын қарап шығу.
F4 - жазуды өзгерту. Өткізілген жазулардың тек түсініктемелерін
ғана түзетуге
болады.
F10 - жазуды өткізу (тек өткізілмеген және қатесіз жазулар ғана
өткізіледі).
Ctrl+FlO - өткізудің күшін жою.
Enter - ағымдағы жазуды белгілеу.
Ағымдағы немесе әрбір өткізуге белгіленген жазулар үшін автоматты
түрде қарама-қарсы таңбамен берілген сома туындайды және ол енгізудің
белгіленген режиміне қарамастан бірден өткізіледі.
AIt+М - операциялар менюі.
Esc - аяқтау.
Есеп-қисаптар алу
Берілген саты бойынша есептеу жұмысын аяқтау үшін келесі қорытынды
есептерді алу қажет: айналымдық баланс, материалдар бойынша айналым
ведомосы, кіріс (шығыс) банкі, сату.
Айналым балансы
. Басты менюден Есеп-қисаптарБаланс және Бас кітап Айналым
балансын тандау.
263
лы
vfl
2. Есеп-қисап алынуға тиісті есеп кезеңін беру - тәуліктер.
3. F10 - көрсетілген белгілерді сақтау, экранда есеп-қисап алу.
4. F5 - есеп-қисапты экранға шығару. Enter - есеп-қисашы баспаға
шығару.
Материалдар бойынша айналым ведомосы
1. Басты менюден Есеп-қисаптарКартотекалар бойынша всеп-
қисаптарды таңцау - ЛУКА шоттар бойынша картотекалар мазмұнын ашады.
2. Курсорды керекті шотқа қою.
3. Enter - экранда есеп-қисаптар менюі пайда болады. Айналым
ведомосын тандау.
4. Enter - экранда ішкі меню пайда болады: Нөмірі, атауы
бойынша реттелген ведомость алу немесе Бас тарту
командасы арқылы шығу.
5. Enter - экранда берілген шот бойынша ағымдағы ай
үшін қалдық-айналым ведомосы пайда болады.
6. F5 - басу.
7. Enter - есеп-қисапты баспаға шығару.
Материалдарды сату
1. Басты менюден Есеп-қисаптарПроводкалар мұрағаты
бойынша есеп-қисаптар пунктін таңцау.
2. F2 - сүзгішті шақыру (есеп-қисаптың генерациясы үшін
жазулар тобын белгілеу, яғни Дебеттік шоттар бойынша
бар жазуларды іздеу үшін шарттар беру).
3. F10 - жазуды табу.
4. F5 - есеп-қисаптар менюін тандау.
5. Өткізу тәсімін (схемасын) таңдау.
6. Esc - ЛУКА ҚГШ есеп-қисаптар менюіне қайтып ора
лады.
7. Esc -есеп-қисаптар менюінен шығу.
8. F5 - есеп-қисапты баспага шығару.
Кез келген уақытта F1 немесе Shift+Fl пернелері арқы
программаньщ көмегіне қол жеткізуге болады.
Занды тұлғалар картотекасына басты
меню арқылы қол жеткізу Мәліметтер қорыКартотекаларЗаңды тудеялар
ЛУКА ҚПП Заңды тұлғалар картотекасындағы карточкалар тізімін ашады.
Егер заңды тұлғаға карточка ашылған болса, оны код бойынша табуға болады:
1. Кодтың қажетті мәнін теріп (немесе атауы бойынша) Enter
пернесін басу;
2. Атауының бірінші символын теру.
Жаңа карточка қосу:
1. Мэліметтер қорыЗаңды тұлға картотекасы - ЛУКА КПП заңды тұлғалар
картотекасының мазмұнын ашады.
2. F7 - жаңа карточка қосу - экранға таза карточка беті шығады.
3. Карточка өрісін толтыру.
4. F10 - карточканы сақтау. ЛУКА ҚПП Заңды түлгалар картотекасының
мазмұнына қайтып оралады.
Занды тұлғалар картотекасындағы карточкалар тізімімен жұмыс істеуге
арналған басқару пернелері
1. Enter - керекті карточканы тандау.
2. F7 - жаңа карточка қосу.
3. F3 - карточканы қарап шығу.
4. F5 - карточка бойынша қалдықты және айналымды қарау.
5. F4 - карточканы түзету.
6. F8 - карточканы жою (қалдықтары мен айналымдары жоқ
тіркелімдердегі карточканы ғана жоюға болады).
7. Esc -занды тұлғалар картотекасымен жұмыс істеуден бас тарту.
Занды тұлғалар картотекасын проводкалар
журналы арқылы жүргізу 1. Басты менюдегі ЖурналПрозодкаларды тандау.
265
2. F7 - таза бланкіні шақыру.
3. Бастапқы құжат негізінде жаңа бет өрістерін толтыру. Дебеттік,
кредиттік шот жолынан, егер шотқа занды тұлғалар картотекасы байланысқан
болса, Объект өрісінен F2 арқылы картотека мазмұнына кіру.
4. F7 - картотека карточкасының таза бланкісін шақыру.
5. Бланкіні толтыру.
6. F10 - карточканы картотека мазмұнына жазу.
7. Enter - Проводкалар журналыОбъект бланкісіндегі өрісті таңцау.
8. Түсініктемелер өрісін толтыру.
9. F10 - Проводкалар журналына жазулар енгізу.
10. F10 — жазуды өткізу.
Ескерту:
Егерде алғашқы құжатта көрсетілген занды тулғаға карточка ашылып
қойылған болса 4, 5, 6 пункттер орындалмайды.
Келесі есептемелерді алу: заңды тұлғалар бойынша есептеме; айналымдық
баланс.
Занды тұлғалар бойынша есептемелер
1. Басты менюден ЕсептемелерЗаңды тұлғалар картотекасы бойынша
есептемелерді тандау.
2. Enter — экранда Заңды тұлғаШоттарЕсептеме бөлігінде Есептемені
шығаруға ішкі меню пайда болды. Шоттарды таңдау - Enter.
3. Enter - экранда ішкі меню Сүзгіш пайда болады, қажет болса оны
толтыру.
4. F10 - есептемені қалыптастыруды жалғастыру, одан кейін есептемені
қарап шығуға мүмкіндік туады.
5. Esc - есептемені экранда қарап шығу режимінен шығу.
6. F5 - есептемені басу.
Айналым балансы:
Басты менюден ЕсептемеБаланс және Бас кітапАйналым балансын таңдау.
1.
266
2. Есептеме алынуға тиісті есепті кезенді тағайындау -сеанс.
3. F10 - таңдалған режимдерді сақтау және есептемені экранға
шығару.
4. F5 - есептемені басу.
5. Enter — есептемені баспаға шығару.
"ГАЛАКТИКА" жүйесі. Галактика корпорациясының көмегімен жасалған
"ГАЛАКТИКА" жүйесі ірі фирмалар (корпорация) қызметін басқаруға арналған
желілік жүйе болып табылады. Бұл жүйе әртүрлі саланы: өндіру, тасымалдау,
шикізат қорын қайта өңцеу, химиялық және мұнай өнеркәсіптерін, машина
жасау, құрылыс индустриясын және жеңіл өнеркәсіпті қамтиды. Кәсіпорын
ерекшеліктерін ескере отырып, олардың бір-бірімен байланысын бірыңғай жүйе
құру арқылы, күнделікті жұмыс жағдайын айқын кескіндеп, келешекті көрсету
барысында батыстық аналоітар деңгейінде қызмет атқарады. Жүйенің икемді
құрылымы, бір уақытта бірнеше филиалдармен немесе кәсіпорын бөлімшелерімен
бірнеше стандарттар бойынша көп жоспарлы қосарлас есеп жүргізуге мүмкіндік
береді. Сонымен қатар экономикалық талдау құралдарының арқасында жүйе салық
салудың айқын тәсімін және салықты артық төлеу мен айып-пұлдардан аман болу
мақсатында төлемдер құрьшымын анықтауға мүмкіндік береді. "Клиент-сервер"
технологиясы бойынша жасалған өте танымал программалық өнім болып табылады.
Деректер қорының сервері ретінде Pervasive Software фирмасының немесе
Microsoft фирмасының MS SQL Sever ДҚБЖ-і пайдаланады. Ол, қазіргі кезде
Oracle, Sybase және Infortix тұғырнамалары бойынша іске асырылуда.
Галактика программалық кешені Microsoft Word мәтіндік редакторы және Excel
кестелік процессорымен OLE механизмі арқылы өзара байланысады.
Галактика жүйесінің құрылымы мынадай контурлардан тұрады:
а әкімшілікті басқару контуры;
267

Q жедел басқару контуры;
Q өндірісті басқару контуры;
а бухгалтерлік есеп контуры.
Корпоративті ақпараттар жүйесін әкімшілік басқару мынадай модульдерден
тұрады:
О маркетинга басқару;
Q қаржылық жоспарлау; ..,... Q шаруашылықты жоспарлау;
а жобаны басқару; „г, а қаржылық талдау және шаруашылық қызметі;
а есеп және кадрды басқару.
Жедел басқару контуры мынадай программалық модульдерден тұрады:
а сатып алуды басқару (жабдықтау);
а қойма есебі;
Q сатуды басқару (өткізу);
а көлік;
а жабдықтаушылар және сатып алушылармен есеп айырысу;
а консигнациалық тауарларды баскару; , а сауда құжырасы; ,. Q
өндірістегі материалдық құндылықтар есебі.
"ГАЛАКТИКА" жоспарлау, жедел басқару, бухгалтерлік есеп, бақылау және
талдау мәселелерін шешеді. Программалық кешеннің жоспарлау есебінде:
бюджетті құру, қаржылық жоспарлау; күнтізбелік - желілік (шаруашылық)
жоспарлау; өндірісті техникалық дайындау және жоспарлау; қажетті
ресурстарды бағалау мәселелері шешіледі. Кәсіпорынды жедел басқару
шеңберінде: сатуды басқару - материалды-техникалық жабдықтау; сатуды
басқару - өнімді өндіру және өткізу; баспа-бас айырбастау операциялары және
өзара есепке алуды басқару; сақтаулы қорлар мен материалдық құндылықтардың
қозғалысын басқару; келісімдік міндеттемелер, жабдықтаушылар мен есеп
айырушыларды басқару; өндірісті басқару; жобаларды басқару; өнімнің өзіндік
құнын басқару - тауарлар, қызмет көрсетулер, кадрлар есебі; ішкі және
сыртқы іс
268
қағаздарын жүргізуді басқару мәселелері шешіледі. Басқару мәселелерін
шешу барысында көптеген есеп беру мәселелері (бухгалтерлік және материалдық
есеп, салыктық жоспарлау және тағы басқалар), жедел басқару деректерін
қайта өндеу арқылы қосымша шығынсыз шешіледі.
Бухгалтерлік есеп контуры мынадай кешендік есептерден
тұрады:
Q негізгі құралдар (НК) және материалдық емес актив
тер (МЕА) есебі;
а еңбекақы есебі;
а кассалық және қаржылық-есептеу операциялары;
а қаржылық шоғырландыру және бухгалтерлік есеп
темелер.
Бухгалтерлік есеп мәселелерінің кешеніне кассалық және қаржьшық есеп
беру операциялары; валюталық операциялар есебі; тауарлы-материалдық
құндылықтар есебі; негізгі құрал-жабдықтар және материалдық емес активтер
есебі; еңбек және жалақы есебі; нақты шығындар есебі; бас кітапты жүргізу
және баланс құру; салықтық есеп; жиынтық және шоғырландыру, бухгалтерлік,
қаржылық есеп беру; халықаралық стандарттар бойынша бухгалтерлік және
қаржылық есеп берулер жатады. Мұнымен қатар жоспарлау, жобалардың
орындалуын бақылау; бюджеттің орындалуын бақылау; өзара қаржылық
міндеттемелерді бақылау; ресурстарды пайдалануды бақылау; сапаны бақылау;
қайтарымдар мен шағым-талаптарды жұмыспен өтеу; орындаушылар тәртібін
бақылау есептері шешіледі.
Талдау мәселесі тобына мыналар жатады: жоспардың орындалуын және
ресурстарды пайдалануды таддау; қаржылық және шаруашылық қызметін талдау;
техникалық құрал-жабдықтарды тиімді пайдалануды талдау; маркетингтік
шаралар мен жарнамалық компаниялардың тиімділігін талдау; сапаны және шағым-
талаптар мен қайтарымдарды анықтайтын факторларды талдау.
269

Галактика жүйесінің құрылымы

бас
кару

Қаржылық басқару
ПІаруашылыкты
жоспарлау. Жо
баны басқару
Есеп жане кадрды басқару
:ылық және шаруашылық қызметіне талдау жасау
Нақты кзсіпо
рынды ақпарат
пен жабдықтау
жүйесін қалып
тастыру

Шогырландырылган каржылық жине бухгал пгрлік есеп беру

Сатып алуды
басқару (жабдықгау)
Қойма есебі
Сатуды басцару (өткізу)
Келік
т
Жабдыкшіушы
лар жоне сатып
алушылармен
есеп аііырысу
Техникалық-экономикалық
жоспарлау.
Өндірісті техникалык дайындау.
ІІақты шыіындар ссебі.
Өндірісті жедел басқару

Консигнациалы
тауарларды
басқару
Өндірістегі матерналдық Құндылыісгар есебі
Банктерм
ен
электрон
дық
алмасу
(клиент-
банк,
банк-
клиент)
I \
Банш-і
к I
квшірм
е

Банк
Super Tree жұйесі. Экономикалық программалар нарығында "ADM" фирмасы
жасаған "Super Tree" атты жаңа өнім пайда болды. "Super 7ее"дің батыс және
ресей бизнесінде қолданылып жүрген басқа программалардан айырмашылығы
сонда, ол бір уақытта бірнеше есеп формаларымен: қаржылық есеп, қойма,
кадр, сондай-ақ қамсыздандыру компанияларының, ресторандардың негізгі
қызметін автоматтандыруға арналған. "Super Tree" программасындағы кешендік
есеп мәселелері көрнекті және оңай шешіледі. Программамен жұмыс иақты
кәсіпорынды көрсететін ағаш тәріздес құрылымды
құрудан басталады.
Программаның басты менюі негізгі үш тармақтан тұрады: ЕНГІЗУ, ТҮЗЕТУ
және ҚАРАУ. ТҮЗЕТУ пункті жүйеде бар негізгі компоненттерден: БҮТАҚ,
ОБЪЕКТ, КЕСТЕ, ЕСЕП БЕРУукэне АНЫҚТАМАЛЫҚТАРтъ тұрады.
Программа іске қосылғаннан кейін экранға басты меню мен каталоггардың
ағаш түрі шығады. Жаңа тармақ қосу үшін курсорды сол тармаққа қойып ТАРМАҚ
ҚОСУ кнопкасын басыңыз. Экранға тармақтың атауын сұраған терезе шығады. Әр
сипаттама өзіне сәйкес келетін атаудан, типтен (САН, ЖОЛ немесе КҮЩ және
МӘННЕН тұрады.
Бұдан кейін программаны қалпына келтіру, яғни кәсіпорынның қызметі
кезінде тармақ бойынша қозғалысын анықгайтын ОБЪЕКТ-іні (ақшалар, тауарлар,
қызметкерлер, тағы басқалар) беру керек. Ол үшін программаның басты
менюіндегі ОБЪЕКТШІ ТҮЗЕТУ тармағын тавдау жеткілікті.
Кәсіпорынның шаруашылық қызметі жайлы барлық ақпарат объектілерді ағаш
бойынша жылжыту арқылы деректер қорында сақталады. Жаңа жылжытуды орындау
үшін ЖЫЛЖЫТУ ДЫ ОРЫНДАУ кнопкасын басып, экранда пайда болған терезедегі
өрісті толтырыңыз.
Мысалы, қоймаға телевизорлар партиясын сатып any мынадай жағдайда
орындалады:
о маустың (maus) көмегімен берілген тізімнен керекті объектіні, яғни
Телевизорды таңдау; Q ^ жылжыту күнін беру;
а 'керек болған жағдайда берілген объектінің қосымша сипаттамасын
(маркасын, бағасын, жүкқұжат нөмірін, төлем түрін, тағы басқа
сипатамаларын) енгізу;
270
271

Р терезеден ТАҢДАУ кнопкасын басу арқылы экранда пайда болған ағаштан
ҚАЙДАН және ҚАЙДА козғалысыні көрсететін тармақты тавдау; ?
а пайда болған терезеден осы қозғалысты сипаттайтык.-. мәтіндік
түсініктемелер беру; :
а жылжыгуды қарап шығу үшін басты менюдегі ҚАРАУ пунвстін таңдау;
Q тармақ бойынша - ағаштың барлық бұтақтары бойынша курсор қойылған
объектілердің кірісі мен шығысын кесте түрінде қарап шығу;
а ІШКІ БҮТАҚ - ағаштың барлық бұтақтарындағы объект бойынша курсор
қойылған тармақтан бастап кірісі мен шығысын көрсету;
Q ОБЪЕКТ БОЙЬШША - көрсетілген объект бойынша болған барлық жылжытуды
(барлық ағаш бойынша) көрсету; а ТЕЗ ҚАРАУ — екіге бөлінген терезе шығады.
Бір жағында ағаш, ал екінші жағында ауыстырылу бөлігі. Курсордың тармақ
бойынша қозғалысы кестедегі сәйкес объектілердің ауыстырылуын білдіреді.
Басты менюдің ТүзетуКесте пунктінің көмегімен кесте құруға, кестеге
бағана қосуга және кестенің керекті конфигурациясын жасауға болады. Бағана
қосудың келесі турі бар:
а объект;
а "ҚАЙДАН" тармағы;
а "ҚАҢЦА " тармағы;
а саны;
а күні;
а объектінің тұрақсыз сипаттамасы;
а объектінің тұрақты сипаттамасы;
Q "ҚАҢДАН" тармағыньщ сипаттамасы;
а "ҚАЙДА " тармағының сипаттамасы;
а формула.
Типі формула ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.