Еңбекақының экономикалық мәні мен оның принциптері

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Еңбекақының экономикалық мәні мен оның принциптері1

Еңбекақы жүйелері және оның нысандары4

Жоғары жалақы мен өндіріс көрсеткіштерінің өзара байланысы6

Қорытынды7

Аталымдар мен ұғымдар:8

Еңбекақының экономикалық мәні мен оның принциптері

Еңбекақы жөніндегі саясат кәсіпорында басқарудың құрамды бөлігі болып табылады және оның қызметінің тиімділігі оған елеулі ықпал етеді. Себебі, еңбекақы жұмыс күшін тиімді пайдаланудағы ынталандырудың маңыздысының бірі. Міне сондықтан да мұны еш уақытта естен шығаруға болмайды.

Еңбекақы бұл - жұмыскерге оның еңбегі үшін сапасына, санына және шығарған қажетті өнім көлеміне сәйкес берілетін төлем. Қалыпты жағдайда еңбекақы қажетті өнімнің құнына тең және оның ақшалай түрі болып табылады. Былайша айтуға болады - еңбекақы кәсіпорын қызметкерлерінң жалақысына баратын өнім өндіруге және сатуға кеткен шығындардың бір бөлігі. Бұлардан басқа еңбекақыны мынадай факторлар анықтайды:

Жұмыс күші яғни құны. Бұл қызметкердің өміріне қажет және оның еңбек қабілетін қалпына келтіруге жәрдемдесетін заттардың жинақ құны. Бұларға жататандар:

жұмыскердің қажеттілігін қанағаттандыратын мүлік құны
оны мамандыққа оқытуға кеткен шығындар
оның отбасының өмір сүруіне қажетті заттардың құны

Нақытылы жұмыс күшінің қажетті өнім көлемін анықтайды. Оның өзіндік жұмыс күшінің құны әр елде әр түрлі және уақыт өткен сайын өзгеріп те отырады.

Жұмыскердің еңбек өнімділігінің өсуі. Ол еңбекақыны ұлғайтуға мүмкіндік беереді. Бірақ, оның өзінде еңбек өнімділігінің өсуі еңбекақының өсуіндей шапшаң болады.

Жұмыс күшін білктілеу және еңбек түрі. Мысалы, күрделі қиын жұмыстардың ақысы неғұрлым жоғары борлады. Ал сирек және қауіпті мамандық немесе ерекше талантты адамдардың шығармашылық еңбектері және т. б. жоғары бағаланады.

Қажетті өнімнің әлеуметтік дәрежесі. Қазіргі қоғамда қажетті өнімнің барлығы жұмыскерге жеке еңбекақы түрінде берілмейді. Қажетті өнімнің бір бөлігі әлеуметтенеді және әр түрлі салық, есептеп беру арқылы мемлекетке қоғамдық тұтыну кетеді (денсаулық сақтау, білім беру, зейнетақы қорларын қамтамасыз ету және т. б. ) .

Жалақы - атаулы және нақты еңбекақы болып бөлінеді.

Атаулы табыс еңбекақы - бұл қызметкердің белгілі кезеңдегі істеген еңбегі үшін есептелген және берілген еңбекақы.

Нақты еңбекақы - бұл тауарлар мен қызмет көрсетуге ие болуға кететін атаулы табыс жалақысы, нақты еңбекақы - бұл атаулы табыс еңбекақының сатып алуға жарамдылығы.

Кәсіпорында жалақы саясатын әзірлеуде және оны ұйымдастыруда жалақының мына төменгі принциптерін еске алу керек.

әділдігі, яғни тек еңбекке, тең жалақы
істелмеген жұмыс есебінің қиындылығы және еңбек біліктілігінің деңгейі
зиянды еңбек жағдайының және ауыр дене еңбегінің есебі.
Еңбек сапасына және еңбекке қатыстылығының адалдығы үшін ынталандыру
Ақаулық жібергені және өзінің міндетіне жауапсыздықпен қарғандығынан жағымсыз жағдайлар болғаны үшін материалдық жазалау.
Еңбек өнімділігінің өрлеу қарқыны орта жалақының өрлеу қарқынаына қарағанда озық жүруі
Инфляцияның деңгейіне сай еңбекақыны индекстеу.
Өндірістің қажеттілігін ең үлкен деңгейде қамтамасыз ету үшін үдемелі нысананы және жалақы жүйесін қолдану.

Мемлекеттік және мемлекеттік емес кәсіпорындарындағы еңбекақыдың айырмашылықтары мынадан тұрады.

мемлекеттік иелігіндегі кәсіпорындарда жалақы үкімет актілерімен реттеледі, ал жеке кәсіпорындарда кәсіпорын әкімшілігі шешімімен
мемлекеттік кәсіпорындарда жалақы тіркеледі, яғни тұрақты болады.
Мемлекеттік кәсіпорындарда жұмыс орны мен еңбекақы кепілді, ал мемлекеттік емес кәсіпорындарда олар оның экономикалық жағлайына қарай анықталады.

Еңбекақы жүйелері және оның нысандары

Әр түрлі меншік нысандарындағы кәсіпорындарға еңбекақының көп тараған екі нысаны: кесімді және мерзімдік.

Еңбекақының кесімді нысаны қызметтің көлемдік, сандық көрсеткіштерін жақсаартуды ынталандырады. Ол өндіріс учаскелерінде қол еңбегінің немесе машина қол еңбегінің басымдылығы жағдайында қолданылады. Дәл осы жағдайда өндірілген өнімнің көлемін және оның сапасын арттыру және еңбек мөлшерін белгілеудің негізділігін еркеру қажет.

Еңбекақының пішіндері: Еңбекақының пішіндері

Еңбекақының пішіндері: мерзімдік

Кесімді

Еңбекақының пішіндері: Жай мерзімдік

Тікелей кесімді

Кесімді сыйлық

Кесімді дамушы

Көтеріңкі

Еңбекақының пішіндері: Еңбекақының жүйелері

Кесінді нысана мына жағдайларда қолданылады:

тікелей жұмысшының немесе олардың бригадасының жұмыстарының сандық көрсеткіштерінің бар болуы
жұмысшының өндірісін немесе орыналған жұмыстың көлемін арттыру мүмкіншілігі
осы учаскеде жұмысшаларды өнім өндірімнің немесе орындалған жұмыстың көлемін одан әрі арттыруды ынталандыру қажеттілігі
орындалатын жұмыс көлемінің дәлме-дәл есептеу мүмкіншілігі
техникалық негізделген еңбек мөлшерін қолдану

Еңбекақының кесімді нысаны мына төменгі жағдайларда пайдалануды ұсынуға болмайды, егер де:

өнімнің сапасы нашарласа
техникалық тәртіптемелер бұзылса
жабдықтардың қызмет көрсетулері нашарласа
қауіпсіздік техника талабы бұзылса
шикізаттар және тматериалдар артық жұмсалса

Еңбекақының мерзімдік нысанында қызметкерлерге еңбекақы белгіленген тарифтік мөлшерлемеге немесе өндірісте нақты жұмыс істеген уақытындағы қызмет ақысына қарай белгіленеді.

Еңбекақының мерзімдік нысаны жұмыс істеушілердің біліктілігін көтеру және еңбек тәртібін нығайтуды ынталандырады.

Еңбек мерзімдіке ақы төлеу нысанын қодану жағдайы

егер де жұмысшы машиналар немесе агрегаттардың өнімділігін арттыру есебінен өнім шығаруды молайтуға ықпалын тигізе алмаса
егер де қажетті келісімді бағалауды белгілеу үшін өндірімнің сандық көрсеткіштерінің жоқ болуы
ақы төлеудің мөлшері дұрыс қолданған жағдайда

Еңбекке мерзімдік ақы төлеу нысанын қолдану шарттары:

учаскелерде жұмыс орындарында жұмыстың бас көрсеткіші болыып табылатын өнімнің және жұмыстың жоғары сапалылығын қамтамасыз ету
жабдықтарға қызмет көрсетудегі орындалған жұмыстар, сол сияқты конвейерлік желістегі реттелмеген ырғақтар
жұмыста көп қажет ететін шығындарды есептеу және еңбекті мөлшерлеу, экономикалық мақсатқа сәйкес, сол сияқты қызметкердің еңбегі толық мөлшерлеуге келмейді.
Жұмыстарда нысандық мөлшерлеудің болуы және олардың нәтижелерін ескеру, алайда бұл жұмыстардың өндірілімінің орындалуы негізгі көрсеткішке жатпайды.

Еңбекақының мерзімдік нысаны үшін негізгі екі жалақы жүйесі тән: жай мерзімдік және мерзімдік сыйлықақы.

Қызметкердің еңбекақысының мерзімдік жүйесіне уақыттың бір бөлігінде анықталуы мүмкін:

ЕА _жм = М*Т

Мұнда М - жұмысшының тиісті роазрядының сағаттық тарифтік мөлшерлемесі

Т - өндірісте нақты орынлған жұмыстың уақыты, сағаты (күндері)

Қызметкердің еңбекақысының мерзімдік сыйлықақы жүйесіне мына формула арқылы анықталуы мүмкін:

ЕА _мс = М*Т (1+М+К+П/100)

Мұнда М -белгіленген көрсеткіштерді тарифтік мөлшерлеуге және сыйлықақы шартына сай орындалған сыйлық мөлшері

К - белгіленген көрсеткіштердің артығымен орындалғаны және сыйлықақы шартына сай проценттік сыйлық мөлшері

П - белгіленген көрстекіштердің артығымен орындалғаны және сыйлықақы шартының проценті

Жоғары жалақы мен өндіріс көрсеткіштерінің өзара байланысы

Өндіруші қызметкерлер үшін еңбекақыны реттеу ұжымдық шарт арқылы жүзеге асады, ал басқару мен инженерлік-техникалық қызмет жұмыскерлердің еңбегігн төлеу жағдайын өзара шарт арқылы көрсетеді. Ол белгілі бір кезеңге жұмыскер мен әкімшілік арасында жасалады.

Еңбек нормасы (жұмыс істеу, уақыт, қызмет көрсету нормалары) еңбек шығынының өлшемі болып табылады және қызметкер үшін техниканың, технологияның, еңбек өндірісін ұйымдастырудың қол жеткен деңгейіне сәйкес белгіленеді.

Еңбек номаларын енгізуді, ауыстыруды және қайта қарауды жұмыс беруші жүргізеді. Қызметкерлердің жұмыс істеу нормаларын орындауы үшін жұмыс беруші қалыпты еңбек жағдайларын қамтамасыз етуге міндетті.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.