Сыртқы аудит

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

9. Сыртқы аудит

Аудиттің түрлерін зерттеудің зор әдістемелік маңызы бар. Аудиттің түрлері субъект ретінде ішкі және сыртқы аудит болып бөлінеді. Заңдылық тұрғыдан ерікті және міндетті болып, ал жұмыс көлеміне қарай толық және бөлімі тексеру болып, ал техникалық орындалу тұрғысынан қол жұмысы түрінде және компьютерді пайдалану болып бөлінеді.

Ерікті аудит кәсіпорын тарапынан өз еркімен жүргізіледі. Бұл жағдайда аудит тексеруінің көлемін және қойылатын талапты кәсіпорын шешеді. Міндетті аудит мемлекет құрылымының арнайы анықтаған шешімі бойынша жүргізіледі. Көбінесе бүл жағдайда заң орындары кәсіпорынға аулдит тексруін жүргізуді талап етеді. Шаруашылық субъектісінің кәсіпкершілігінің көрсеткіштерін тексеруді заң орындары анықтайды. Тексеру жүргізу тәртібін, жұмыс көлемін заң орны тапсырады.

Нарықты қатынастың даму кезеңінде жалпы аудиттің атқаратын рөлі өте үлкен. Сондықтан да аудиттің әр түрінің атқаратын қызметі де, тапсырушылар талабына сәйкес олардың аудит қызметінің даму барысында алатын орны да ерекше.

Сыртқы аудит аудит фирмалары немесе жеке аудиторлар мен тапсырушылармен келісім - шарт жасау арқылы жүргізіледі. Оның негізгі мақсаты бухгалтерлік қаржы ақпаратын тексеріп және оның табыстылық керсеткіштерін дұрыс анықталғандығын, шығарылғандығын дәлелдеп, оның қаржылық жағдайына түсініктеме беру. Осындай тиянақты тексеру жүргізілгеннен кейін аудиторлар шаруашылық субъектілеріне, олардың қаржылық жағдайына экономикалық талдау жасап олардың экономикасыныд даму бағытын көрсетіп, оның қаржылық жағдайын нығайту жолдарын айтып, қаржы қолданудың тиімді, пайдалы қолдануына түсініктеме береді. Осы орайда аудитор сол кәсіпорынның қаржы жағдайының және төлем жасау тұрақтылығын, қандай даму, қаржы қорларының бар екеніне толық түсініктеме береді.

Сыртқы аудиттің объектісі - ол, шаруашылық субъектілері. Сыртқы аудиттің мақсаты - тапсырушының талабына сәйкес анықталады. Тапсырушылар - кәсіпорын, мемлекеттік құрылым және қаржы, мүлік иелері Мемлекеттік құрылымның тапсыруымен аудит тексеруі жүргізілген жағдайда әлеуметтік - экономикалық мәселелер көтеріледі де, аудитор кәсіпорынның немесе кәсіпкерлердің, меншік иелерінің шаруашылығының тиімді жүргізілуіне қатты көңіл бөледі. Оған себеп, олар шаруашылығын пайда табу тиімді жолмен жүргізілсе, мемлекетке салық төлемі көбейеді, әрине ол өз кезегінде мемлекеттік әлеуметтік қаржысын, бюджетін толтыруда өз үлесін қосады.

Шаруашылық субъектілеріне аудит тексеруін жүргізгенде, оның негізгі мақсаты бухгалтерлік есеп жұмысының жүргізілу жағдайы, оның көрсеткіштерінің нақты дұрыстығын анықтау, содан кейін тапсырушы талабына сәйкес өз ойын айту және меншік иесінің мүддесін қорғау.

Сыртқы аудит қызметін атқарушылар - жеке аудиторлар және аудит фирмалары. Аудиторлардың өз қызметіндегі ең негізгі мақсаты меншік иесінің мүддесін қорғау, яғни акционердің кәсіпкерлік үшін арнаған қаржы қандай жағдайда іске асырылуда? - деген сұрақ ерекше орын алады. Сыртқы аудит қызметін осы тұрғыдан қарастырсақ, онда оның өзіндік ерекшеліктері бар. Біріншіден, кәсіпорьш басшылары өзінің және кәсіпорын жұмысын, оның қаржылық жағдайын тек қана жақсы жағынан, мүмкіндігі болса өсіріп көрсетуге тырысады. Ал акционерлер, меншік иесі өз тарапынан тек шындықты, нақты шаруашылық жағдайын білуге құштар. Нарықты қатынас жағдайында ешқандай фирма, кәсіпорынның нақты жағдайын білмей сыбайліас болып қарым - қатынасқа бармайды.

Сыртқы аудиттер өз жұмысын сол елдегі заңды түрде қабылданған аудит стандартына, бухгалтерлік есеп принциптеріне сәйкес жүргізіледі. Фирмалардың, кәсіпорындардың балансы басылымға, тек қана аудитор өз қорытындысын бергеннен кейін және балансқа мөрін басқаннан кейін ғана шығады. Әрине, аудитор қорытындысы кәсіпорын ақпаратының дұрыстығық, қаржы көрсеткіштерінің дұрыс анықталғандығын растап қана қорытынды бергеннен кейін ғана баланс басылымға рұқсат алады. Ал осы процестердің басылымға шығуының үлкен мағынасы бар.

Сыртқы аудиттің мазмұны

Сыртқы аудит

Мемлекеттік

салықтағы басқа

құрылымдардың тапсыруымен келісім-шарт бойынша жүргізілетін аудит қызметі

Мемлекеттіксалықтағы басқақұрылымдардың тапсыруымен келісім-шарт бойынша жүргізілетін аудит қызметі: Кәсіпорынның тапсыруымен келісім-шарт бойынша жүргізілетін аудит қызметі

Мемлекеттіксалықтағы басқақұрылымдардың тапсыруымен келісім-шарт бойынша жүргізілетін аудит қызметі: Акционерлердің, банктің шетелдік сыбайластардың тапсыруымен келісім-шарт бойынша жүргізілетін аудит қызметі

Мақсаты

Мақсаты: Мақсаты

Қаржылық, шаруашылық жағдайына сараптау жасау, ұсыныстар енгізу:

- шаруашылық туралы; - қаржы стратегиясы; - салық жоспарлау; - бухгалтерлік есеп, ақпарат

Қаржылық, шаруашылық жағдайына сараптау жасау, ұсыныстар енгізу:- шаруашылық туралы; - қаржы стратегиясы; - салық жоспарлау; - бухгалтерлік есеп, ақпарат: -шаруашылық жағдайын сараптау; - есеп айырысу және несие беру, уақтылы қайтару жағдайына баға беру.

Қаржылық, шаруашылық жағдайына сараптау жасау, ұсыныстар енгізу:- шаруашылық туралы; - қаржы стратегиясы; - салық жоспарлау; - бухгалтерлік есеп, ақпарат: Қаржы ақпаратының, бухгалтерлік есеп ақпаратының дұрыстығын тексеру

Сыртқы аудиттің мазмұны

Ақпараты басылымға шыққан фирмалар, кәсіпорындар біріншіден, өзінің дербес шаруашылық субъектісі екеніне кепілдік алып, одан әрі кәсіпкерлігімең айналысуға ерікті болғанын дәлелдейді. Себебі, аудит қорытындысы сол кәсіпорынның өткен уақытта тапқан табыс сомасы ақпаратта дұрыс көрсетілген, салық сомасы дұрыс есептелінген деп анықтама жасайды. Яғни, шаруашылық субъектісі мемлекет алдында заң тұрғысынан салық төлеу процесін дұрыс жүргізген субъект болып танылады.

Екіншіден, басылымдағы ақпарат мәліметі бойынша сыбайлас кәсіпкерлік күдіксіз қарым - қатынасқа келеді. Себебі, басылымға шыққан материалдарды сыбайластар зерттеп, талдап, сыбайластыққа сенімді екен деген қорытынды жасайды. Осы орайда, аудит қорытындысы өзінің негізгі функциясының бірі, пайдалануға дайындалған мәліметінің рөлін атқаратын кәсіпорын ақпаратын бекітеді.

Үшіншіден, аудит қорытындысымен шаруашылық жүргізуге кепілдік алған кәсіпорындар сол елдің экономикасының бір қалыпты дамуына негіз болады. Тұрақты халықты жұмыс орнымен қамтамасыз етреді. Қалыптасқан экономика құрылымыра айналады.

Төртіншіден, қалыптасқан экономика құрылымы болған елде тиянақты нарықты қатынас заңдылығы қалыптасып, сол заңдылыққа сәйкес ол елде тауарға нарықты қатынас бағасы тұрақты бір жүйеге келеді. Соның нәтижесінде сол елдің экономикасы, әлеуметтік жағдайы тұрақты даму жолына түседі. Яғни, аудиторлық тексеру кәсіпорынның тияңакты кәсіпкерлік жасап, даму барысын қамтамасыз ететін механизм. Дамыған елдердің экономикасының тұрақты дамуын қамтамасыз етіп отырған - ол бірден бір нақты механизм аудитор қызметі. Сондықтан да оған шет елдерде өте үлкен мағына беріледі.

Аудиторлық тексеру жүргізбей шаруашылық субъектісі басылымға шықпайды, яғни өзінен - өзі экономикалық қыспаққа түседі. Біріншіден, мемлекет алдында өзінің шаруашылық субъектісі ретінде құқығын қорғай алмайды. Екіншіден, сыбайлас кәсіпорындар қарым - қатынас жасамайды, үшіншіден банкілер сенімсіздік білдіріп несие беруін тоқтатып, жалпы есеп айырысу процесін тежей бастайды.

Сыртқы аудит өзінің жұмыс процесінде ішкі аудит жүмысының сомасына баға береді. Қаншалықты тиімді жүргізілетінінің тиімділігін, сенімділігін, оның аудит барысындағы рөлін анықтайды. Ондағы негізгі мақсат ішкі аудит барысындағы аудит күдігін жіберетінін, аудит стандартын қандай дәрежеде дұрыс қолданатынын анықтау. Ішкі аудит жұмысын тексерген сыртқы аудит өзінің ойын, жетістіктерін және кемшіліктерін, жетіспеушіліктерін тапсырады.

Сыртқы аудит соңғы жылдары тек қана қаржы ақпаратын тексеріп қана қоймай кәсіпорын шаруашылығына экономикалық талдау жасап, оның кәсіпкерлігінің табыс сомасына баға береді, оның жұмысының табыстыльтқ және экономикалық тиімділігін анықтайды. Сыртқы аудитті қазіргі кезде "Заңды аудит" деп атайды. Себебі, ол тапсырушы алдында тәуелсіз, тек қана сыртқы мәлімет пен пайдаланушылар алдында ғана жауапкершілікте.

Ішкі аудит. Ішкі аудиттің қалыптасуы.

Ішкі аудит бұрын қалыптасқан ішкі бақылау жұмысының жүйесіне жатады. Оның ерекшелігі кәсіпорын шаруашылығына ішкі бақылау арқылы тәуелсіз қызмет көрсету. Ішкі аудиттің тәуелсіздігі сыртқы аудит тәуелсіздігі сияқты өте қажет жұмыс тәртібі. Сырттан қарағанда ішкі аудиттің тәуелсіздік сақтауы мумкін емес сияқты. Соған қарамастан ішкі аудит өзінің жұмысы, ақпарат
тапсыру барысында түгелдей дербестігін сақтайды.

Аудит қызметі қалыптасқан елдерде ішкі аудит, үлкен және орталау шаруашылық субъектілерінен құралады. Оның ұйымдастыру ерекшеліктері:

1) шаруашылық субъектілерінің басшылары, әкімшіліктері ішкі аудит қажет деп тапқан жағдайда өзіне, ішкі тобын құруға шешім қабылдап, аудиторлық куәлігі бар маман іздейді;

2) аудитор маманы мен кәсіпорын басшылары келісім - шарт жасасып:

а) аудитор тобының атқаратын қызметін нақты анықтайды;

б) жұмыс атқару тәртібі, жұмыс орны, аудитордың және тапсырушының міндеті нақты көрсетіледі;

в) аудитор тобының штаты анықталып, еңбекақы төлем сомасы
анықталады.

Бұл келісім - шарттың заңдылық құқысы бар, осы орайда ескеретін жағдай аудитор тобы келісім - шартта көрсетілген еңбек ақы туралы тапсырушыға тәуелді емес. Яғни, қаржылану, төлем мәселесі аудит қызметіне ешқандай әсерін тигізбейді. Сондықтан да, ішкі аудит тобы өз қызметін жүргізуде, барлық өзіне қажет мәлімет жинауда кәсіпорын басшыларынан ешқандай қысым немесе тергеушілік кездестірмейді. Тағы да ішкі аудит тобының тәуелсіздігі жоғарғы сатыдағы аудит фирмаларының бақылауы арқылы іске асады. Себебі, ішкі аудит тобы өз жұмысы туралы тікелей жоғарғы сатыдағы аудит құрылымына, директорлар қоғамының комитетіне ақпарат тапсырып отырады. Сондықтан да ішкі аудит тобына тапсырушылар немесе басқа әкімшілік құрылымы ешқандай қысымшылық немесе өздерінің тарапынан ешқандай талап, міндет қоя алмайды.

Ішкі аудиттің ең негізгі мақсаты - ол, кәсіпорын шаруашылығы туралы құрылған мәліметтің дұрыстығына, шындығына бақылау жасау, сөйтіп басқару барысында қолданылатын мәліметтің шындығын, дұрыстығын қамтамасыз ету.

Ішкі аудиттің мақсаты кәсіпорын экономикалық саясатының орындалуына бақылау жасау, қазіргі кезде біздің елімізде есеп саясатының орындалуына немесе өзгеріс болса оның себебін орынды немесе орынсыз екеніне аудиторлық анықтама жасау. Ішкі аудит тобы осы өзінің ізгі мақсатын іске асыру үшін жүйелі түрде бухгалтерлік есеп жұмысына, ішкі бақылау жұмысына үздіксіз тексеру жүргізіп отырады.

Ішкі аудит қызметі қалыптасқан елдерде аудит қызметі қаржы ақпаратын, информация құрылымын, бухгалтерлік есеп жұмысын ғана тексеріп қоймай басқалай да көптеген экономикалық қызметтер көрсетеді. Олар шаруашылық субъектілерінің кәсіпкершілік көрсеткіштеріне экономикалық талдау жасап оның экономикалық даму жолына болжам жасау, қаржы стратегиясын белгілеу, маркетинг зеттеуін жүргізу, басқару жұмысына түсініктеме беру тағы басқа сол сияқты қызметтер. Яғни, ішкі аудит тобы тапсырушылар талабына сәйкес жан -жақты қызкет көрсетеді. Сонымен қатар ішкі бақылаушы болып қана қоймай ол есеп саясатының орындалуын бақылап, баға беріп отыратын сарапшы рөлін атқарады.

Қорыта келгенде, ішкі аудит кәсіпорын саласында басқарушылық жұмысын жүргізуге өте қажет қызмет. Аудит жұмысы арнайы анықталған "Ереже" талабына сәйкес жүргізіледі. Ішкі аудит ережесінде оның құрылымы, аудитордың қызметкерлік ережесі, аудит стандарты, нормативтік құжаттары, әдістемелік ереже нұсқаулары анықталған. Ішкі аудит жұмысының тиякақты сапасына, онда қарастырылған талаптардың құндылығына, кәсіпорынның экономикалық саясатына байланысты болады. Ішкі аудит жағдайы өз кезегінде "контракт" келісім - шарты міндетін атқарады. Себебі, онда ішкі аудит тобының құқысы, міндеті бір жағынан, екінші жағынан кәсіпорын басшыларының құқы мен міндеті анықталған. Осы ішкі аудит жағдайында оның негізгі мақсаты, жұмыс көлемі, ішкі бақылауындағы және анықталған экономикалық қылмыстарға жауапкершілігі белгіленген.

Ішкі аудит ережесін дайындауға шаруашылық субъектілерінің жауапты қызметкерлері қатысуы қажет. Біріншіден, экономика және қаржы директоры, бас бухгалтер, тексеру комиссиясының бастығы. Әрине, бұл құжаттың жоғарғы сатыдағы құрылымда, акционерлер қоғамында немесе жалпы жиналыста бекітілгені жөн. Сонда ол ішкі аудит тобының тәуелсіздігіне көп көмегін тигізеді. Ішкі аудит тобының тәуелсіздігі тексеру комиссиясының және директордың нақты келісім, билік жасап оның құқы мен өкілдігін анықтап бекітуімен кепілдік алады.

Ішкі аудиторлық тексерудің объектісі, қаржы ақпараты, өндіріс процесі және компьютер жүйесі. Себебі, шаруашылық субъеқтілерінің негізгі шығыны осы көрсетілген шаруашылыққа тиісті. Оның ішінде өндіріс барысының шығыны, әсіресе материал шығыны, өндіріс қызметкерлеріне еңбекақы шығыны, табиғи және өндірістік қосалқы шығын, ішкі аудитті ұйымдастыру шығыны, тағы басқа шығындар кәсіпорын және олардың басшылары үшін арнайы тексеру немесе ішкі бақылау барысын ұйымдастыру ішкі аудит жағдайында жан -жақты қарастырылуы қажет. Жалпы ішкі аудит жан -жақты көптеген бақылау және тексеру қызметін атқаруға міндетті. Ішкі аудит тексеру жасаумен қатар барлық бухгалтерлік құжаттардың дұрыс жазылуын, әкімшілік тәртіптің орындалуын, қабылданған директивтік шешімнің және кәсіпорын бойынша шығарылған бұйрықтың орындалуын қадағалап тексеріп отыруға міндетті. Онымен қоса түгелдеу процесін жүргізу және оның нәтижесін шығарып басқарушылық мәліметін талдау арқылы жалпы шаруашылықтың даму жолын қарастырады.

Ішкі аудит жалпы бақылау жоспарын жасайды, оның ішінде шаруашылық іс-әрекетіне оперативтік, жедел бақылау-тексеруді жетілдіру, әсіресе сату барысы, өндіріс шығыны, таза табысты болжау, өндіріске негізгі құралды енгізу, қаржыландыру көзін қарастыру мәселелерімен айналысады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.