БУХГАЛТЕРЛІК БАЛАНС ТУРАЛЫ

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

БУХГАЛТЕРЛІК БАЛАНС

3.1 . Бухгалтерлік баланс туралы түсінік және оның қурылымы
3.2. Бухгалтерлік баланстың түрлері
3.4. Шаруашылық операцияларына сәйкөс баланс баптарының өзгеріскө
ушырауы
3-тарау. БУХГАЛТЕРЛІК БАЛАНС
3.1 Бухгалтерлік баланс туралы түсінік Жэне онын қүрылымы
Бухгалтерлік есептің негізгі жэне басты міндетінің, атқаратьш қызметі мен
функциясының бірі - пайдаланушыларға кәсіпорын-ның мүлкі және қаржылық
жағдайы туралы ақпараттық мэ-ліметтерді дер кезінде, яғни уақтылы жеткізіп
беріп отыру. Осындай ақпараттық мэліметтің негізгі қайнар көзі больш -
бухгалтерлік баланс табылады. БАЛАНС сөзі француз тілінен алынған. Бұл
сөз қазақ тіліне аударылғанда таразы немесе тепе-тең деген мағынаны
білдіреді. Сырт көзбен қарағанда кәсіпорьшның бух-галтерлік балансы актив
жэне пассив деп аталатын екі бөлімді кестеге ұқсас болып табылады. Оның сол
жағында, яғни активінде кәсіпорынның қаржылары, заттай жэне ақшалай түрдегі
мүліктері мен шығындары көрсетілсе (орналастырылған болса), оң жағында,
яғни пассив бөлімінде осы ұйымнын корлану көздері қарас-тырылады.
Бухгалтерлік есеп стандартьша сэйкес бухгалтерлік баланстың актив бөлімінде
кэсіпорьшның өзіне тиесілі, яғни қолда бар мүліктері қарастырылады. ¥йым
осыларды пайдалану арқылы ғана алдағы уақытта табыс таба алатындыктан бұл
мүліктерді кэсіпорынның әлуетті табыстары ретінде таниды. Ал баланстың
пассиві -деп аталатьш бөлімінде кэсіпорынның қорлану көздері туралы
ақпаратты мэліметтер жазылады. Үйымньщ қорлану көздері меншікті капитал
және тартылған (сырттан немесе басқа жактан альшған, қарастырылған) капитал
деп екіге бөлінеді. Мұндағы тартылган капитал дегеніміз кэсіпорьшның
міндетте-мелері, яғни осы үйымның басқа заңды жэне жеке тұлғаларға қандай
да бір операциялар нәтижесіне сэйкес берешек борыштары болып табылады.
Кредиторлардьщ қатарьша осы кәсіпорыннан алашағы бар занды немесе жеке
түлғаларды жатқызуға болады. Егер кәсіпорын өз кредиторларының алдьшдағы
қарызын уактылы төлей алмаған жағдайда, олар ұйымнан активтерін сату арқылы
карызын қайтаруды талап ете алады. Кэсіпорынның меншікті капиталы
инвесторлардың мүдделілігін танытады және ол акгивтің жиьгатық сомасынан
міндеттемелерді шегеріп тастағандағы қал-дық сомаға тең болады. Инвестордың
кредитордан айырмашьшығы - кредитор өз алашағын алу үшін жанталасатын
(тырысатын) болса, ал инвесторжоғарыда аталған активтіңжиынтықсомасынан
міндеттемелерді шегеріп тастағандағы қалдық сомаға, яғни меншікті капиталға
ие жэне де кәсіпорынның қожайыны болып табылады. Осы айтылғандарды
қорытьшдьшай отырып, ұйымның барлық активтері инвесторлар мен
кредиторлардың меншігі екендігін аңғаруға болады. Сондықтан бухгалтерлік
баланстағы мына теңдіктің эрдайым тең болатындьны сөзсіз.
актив = меншікті капитал + міндеттеме
Бүл теңдікті кейбір шет елдерде келесі түрде көрсетеді:
актив — міндеттеме = меншікті капитал
Әдетте кэсіпорынның бухгалтерлік балансы есеп беретін уақытқа қарай
негізделіп, айдьщ, тоқсанньщ, жылдьщ басына жасалады. Баланстың актив
бөлімі үзақ мерзімді активтер жэне агымдагы активтер деп аталатын екі
тараудан тұрады. ¥зақ мерзімді активтердің қатарьша кәсіпорынның
материалдық емес активтері, негізгі құралдары, ұзақ мерзімді қаржы салымы
(инвестициялары), ұзақ мерзімді дебиторлық борыштары жатқы-зьшады. Ал
ағымдағы акгивтер тарауында ұйымның материалдық кұндьшықтары, тауарлары,
дайын өнімдері, аяқталмаған өндірісі, кысқа мерзімді дебиторлық борьплтары,
қысқа мерзімді қаржы салымы, алдагы кезең іігығьшдары, ақша қаражаттары
жэне басқа да ағымдағы активтері қарастырылады. Бухгалтерлік баланстьщ
пассив бөлімі үш тараудан тұрады. Оның бірі меншікті капитал деп аталып,
онда кәсіпорынның жарғылық қоры, резервтік қоры, бөлінбеген пайдасы немесе
жабьшмаған зияны көрсетіледі. Пассив бөл імінің екінші жэне үшінші
тараулары тиісінше ұзақ мерзімді жэ-
неқысқамерзімдіміндеттемелердепатал ады.Ғзақл^ерзшдшшдети-темелер қатарына
кәсіпорынньщ ұзақ уақытқа алған несиелері мен қарыздары жатқызылса, қысқа
мерзімді міндеттемелер тарауында ұйымның алдағы кезеңдерінің табыстары,
бюджетке қарызы, бюджеттен тыс мекемелерге қарызы, жабдыктаушы-
мердігерлерге қарызы, жұмысшьшар мен қызметкерлерге еңбекақы бойынша
карызы, зейнетакы қорларьша карызы және баска да кредиторлык борыштары
көрсетіледі. Жоғарыда айткандарымыз түсініктірек болу үшін үлгі ретінде
ӨТЕГЕН фирмасының 2006 жылғы 1 қаңтарға жасалған бухгалтерлік балансын
қарастырайық.
ӨТЕГЕН фирмасынын 2006 жылдын 1 кантарына БУХГАЛТЕРЛІК БАЛАНСЫ (өлшем
бірлігі мын тенге)

Активтері Сомасы Пассивтері Сомасы
1 2 3 4
¥зақ мерзЫді Мсншікті
активтер: капитал:
Материалдық емес 2000,0 Жаргылық қор 50000,0
активтер
Негізгі куралдар 27000,0Резервтік қор 5500,0
¥зак мерзімді 3000,0 Бәлінбегсн 3500,0
каржы салымы пайда немесе
(инвестиция) зиян
Ұзак мерзімді 4500,0 Жиыны 59000,0
дебиторлык борыш
Киыны 36500.0
Агымдагы Ұзақ мерзімді
активтер: міндеттемелер:
Материалдык кор 3500,0 ¥зақ мерзімді 9000,0
несие
Дайын өнімдер 7000 ¥зак мерзімді 2000,0
карыз
Тауарлар 2500,0 Жиьиш 11000,0
Аякталмаган 10000,0Қыска мерзімді
өндіріс міндеттемелер:
Қысқа мерзімді 6500,0 Бюджетпен есеп 2500,0
дебиторлык айырысу
борыштар
Қыска мерзімді 5000,0 Бюджеттен тыс 15000
каржы салымы гөлемдермен
(инвестипия) есеп айырысу
Алдағы уакыт 1000,0 Жабдыктаушыларм7000,0
шыгындары ен есеп айырысу
Берілген аванс 1500,0 Жұмысшылармен 2000,0
снбскакы
бойынша есеп
айырысу
Акша каражатгары 9500,0 Жиыны 13000,0
Жиьшы 46500,0Барлыгы 93000,0
Барлыгы 83000,0

Осы жоғарыда келтірілген ӨТЕГЕН фирмасьшың бух-галтерлік балансынан
көретініміз - бүл үйымньщ активтері мен
пассивтері83000,0мьщтенгегетең.Мүвд атакәсшорынньщмешпікті капиталы -
59000,0 мың теңгені, ал міндетгемелері - 24000,0 мың теңгені қүрайды.
Жоғарыда берілген тендіктің орнына (формулаға) осы сандарды орналастыратьш
болсақ мына түрде болады.
актив = меншікті капитал + міндеттеме 83000000,0 = 59000000,0 + 24000000,0
Біз бүл мысалымызда, яғни жоғарыда берілген бухгалтерлік баланста Қазақстан
Республикасының зандарына сай жасалған баланстың үлгісін карастырдық.
Кейбір Батыс елдерінде баланста-ғы тараулардың, баптардың орындары ауыеып
та келтірілуі мүмкін.
Мысалы, кейбір елдерде ағымдағы активтер баланстың актив бөлімінің басында
орналастырылатын болса, оның баптары өтімділіктеріне қарай кезекпен
қүрастырылады. Сонымен қатар кейбір баланста акгивтер мен міндеттемелер
баланстың сол жагында көрсетіліп (орналастырыльш), оң жағында тек қана
кәсіпорынның меншікгі капиталы көрсетіледі. Баланстың мүндай түріне мына
тендік негізделген:
актив — міндеттеме = меншікті капитал
83000000,0 - 24000000,0 = 59000000,0
Бүл тендік бухгалтерлік баланста үйым иесінің меншігін көрсетуге
негізделген. Жогарыдағы мысалымызға сэйкес ба-ланстың бүл түрін
қүрастыратын болсақ, баланс кестесінің екі жағы да 59000,0 мьщ теңгеге тең
болады.
3.2. Бухгалтерлік баланстың түрлері
Бухгалтерлік баланс өзінін жасалу уақытына (мерзіміне) жэне қолданылу
барысына қарай эр түрлі болып келеді. Кэсіпорынның жаңадан қүрылған
уақытьшда жасалынған бухгалтерлік ба-лансы кіріспе баланс деп аталады.
Кіріспе баланста үйымның кызметін ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.