Кәсіпорынның амортизациялық саясатының мәні мен мазмұны

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым министрлігі

Тұрар Рысқұлов атындағы Қазақ Экономикалық

Университеті

Реферат

Тақырыбы: Кәсіпорынның амортизациялық саясатының мәні мен мазмұны

Оқытушы: Асилова А. С.

Орындаған: Әбішева С. Қ.

Тобы: Қаржы - 201

Алматы 2008ж.

ЖОСПАР:

Кіріспе . . . 3

I. Негізгі қорлардың тозуы. Амортизацияның мәні және амортизациялық саясат . . . 4-6

II. Амортизацияны есептеу әдістері және оның кәсіпорынның негізгі капиталын жаңартудағы ролі . . . 7-12

Қорытынды . . . 13

Қолданылған әдебиеттер . . . 14

Кіріспе

Кәсіпорын деңгейіндегі қаржыларды тиімді басқаруға кез келген субъект тырысады.

Кәсіпорынның өзінің қызметін ұдайы, әрі тиімді жүзеге асуына белгілі бір орта қажет. Ал оған кәсіпорынның айналымнан тыс капиталымен қамтамасыз етілуін жатқызуға болады. Себебі капитал кез келген шаруашылық субъектінің қаржылық қызметін басқарудың маңызды объектісі болып табылады.

Айналымнан тыс немесе қаржылық емес активтерге көңіл көп бөлінеді. Себебі олардың есебінен кәсіпорын қызметінің ұдайы жүруі қамтамасыз етіледі.

Кәсіпорынның айналымнан тыс активтеріне негізгі қорлар мен материалды емес активтер жатады. Кәсіпорын қызметін қамтамасыз ету барысында олар тозуға ұшырайды.

Тозған қорлардың орнын ауыстыру, яғни жаңарту қажеттіліктің бірі. Себебі айтылып кеткендей кәсіпорынның жұмысын қамтамасыз ететін осы негізгі қорлар.

Осы орайда негізгі қорлардың тозуын жан-жақты қарастыру керек. Кәсіпорынға құралдарын жаңарту үшін ақша қаражаттары керек, ал олар қайдан алынады және қандай мөлшерде болуы тиіс екенін белгілі бір әдістер арқылы анықтауға болады.

Нақтырақ айтсақ, кәсіпорынның амортизациялық саясаты бойынша нақты нәтижелер көріну керек.

Осы курстық жұмыста кәсіпорынның негізгі қорларының мазмұны, тозуы және амортизацияны есептеу әдістері қарастырылады. Әр кәсіпорын үшін амортизацияны есептеу әдістерінің бірі тиімдірек келеді. Ол кәсіпорынның тікелей айналысатын қызметіне де байланысты.

Негізгі қорлар шаруашылыққа қатысуына байланысты жіктеледі. Сәйкесінше олардың қолданылу деңгейлері де әр түрлі. Сондықтан олардың тозуының орнын толтыруды тиімді іске асыру үшін, амортизациялық аударымдарды есептеу әдістерінің әр қайсысын бөлек қарастырып, бірін таңдау керек.

Әр кәсіпорын немесе ұйым өзінің құралдарына тозу есептеу тәсілі мен амортизация нормасын өзі белгілейді.

Сондықтан негізгі қорлар туралы түсінік, олардың тозуы, амортизациялық аударымдарды жоспарлау, амортизация есептеу тәсілдері жөнінде білу керек.

І. Негізгі қорлардың тозуы. Амортизацияның мәні және амортизациялық саясат

Амортизация негізгі құралдардың өндірістік қызмет атқару процесіндегі олардың тозуының ақшалай нысанын білдіреді.

Амортизация тозған негізгі қорлардың құнының олардың көмегімен өндірілген өнімдердің құнына өткізу процесін білдіреді.

Негізгі өндірістік қорлардың құндарының өндіріліп жатқан өнімге ауысуы осы құнының бір бөлігі негізгі қорлардың тұтынушылық нысанында жүре беруіне әкеледі де, келесі бөлігі жаңадан өндірілген өнім құнының бөлігі ретінде айналыс жасай береді. Ол өз кезегінше өнімді өткізу нәтижесіне қарай тауарлық нысаннан ақшалай түрге ауысады да, айналым процесінде амортизациялық аударым түрінде аккумуляцияланады. Себебі өнімді өткізуден түскен түсімнен белгілі мөлшерде амортизациялық аударымдар жасалынып тұрады.

Амортизациялық аударым - бұл негізгі қаражаттар объектілірінің өндіріс процесінде физикалық және моральдық тозуға ұшырап, өзінің құнын дайын өнімге өткізетін бөлігінің ақшалай түрі.

Нәтижесінде негізгі қаражаттар объектілірінің нақты баланстық құны төмендейді.

Амортизациялық аударымдар жинақталып, амортизациялық қорды қалыптастырады. Ол кәсіпорындарда моральдық және физикалық тозу себебінен шығарылған негізгі қор объектілірінің құнын қайтаруға құралады.

Экономикалық әдебиеттерде амортизациялық қорға «негізгі қорлар және материалды емес активтерді қарапайым және күрделі жаңартуға арналған ақша ресурстары» деген анықтама беріледі.

Амортизациялық аударымдардың арналымы келесілерде:

Амортизация қаржыландырудың мақсатты көзі болып табылады және негізгі өндірістік қорлар мен материалды емес активтерді жаңартуды қамтамасыз етуге арналады. өз кезегінде, амортизациялық олардың бар болуы мен қолданылуы есесінен құралуды бастайды.
Амортизациялық аударымдар өткізілген өнімнің өзіндік құнының бөлігі ретінде кәсіпорынның қызметінің қаржылық нәтижелеріне байланыссыз қалыптастырады. Яғни қаржыландырудың бұл көзі тұрақтылығымен ерекшеленеді және ең сенімді болып келеді (Мысалы, бөлінбеген пайдаға қарағанда) .
Амортизациялық аударымдар үздіксіз есептелінеді, оның есебінен құралатын амортизациялық қор оның толтырылымының жеткіліктілігіне қарай жұмсалынады. Яғни амортизациялық қордың қаражаттарын құру мен пайдалану арасында уақытша айырма пайда болады. Осы уақыт аралығында амортизациялық қор бос қалады да, кәсіпорынның қаржы ресурстарынның қосымша көзі болып табылады.
Амортизация пайданы есептеу процесінде шығындарға жатқызылады. ал нақтысында амортизациялық аударымдардың есептелген сомасы ешқайда төленбейді және кәсіпорын айналымында қала береді.
Амортизациялық қор қаражаттары тек қана негізгі қорлардың тозуының орнын толтырып, қайтаруға қолданылады.

Амортизациялық аударым жоспарлауда бастапқы мәлімет болып негізгі қорлар объектілерінің құны жөніндегі мәліметтер алынады.

Кіріске алынатын негізгі қор объектілерінің орташа жылдық құнын есептегенде олардың құнын қызмет еткен мерзім айлары санына көбейтеді. Шығарылған негізгі қор объектілерінің орташа жылдық құнын есептеуде жыл соңына дейінгі қалатын айлар саныалнады.

Негізгі қаражаттар объектілірі бойынша амортизациялық аударымдар оны бухгалтерлік есепке алған айдан кейінгі айдың бірінші жұлдызынан басталады да, олар қатысты есепті кезеңде көрініс табады.

Амортизациялық аударымды есептеу осы объектінің құны толығымен өтелгенге дейін жүргізіледі.

Кәсіпорынның негізгі қаражаттары бойынша амортизациялық аударымдар олардың пайдалы қызмет ету мерзімі бойы есептелінеді.

Пайдалы қызмет ету мерзімі деп негізгі қор объектілерін қолдану кәсіпорынға пайда әкеледі немесе оның қызметінің мақсаттарын орындау күтілетін кезеңді айтады.

Амортизациялық аударымдар қайта жөндеу және техникалық қайта жарақтанудағы негізгі қорлар бойынша есептелінбейді.

Амортизациялық аударымдар (АА) мөлшері негізгі қор объектілерінің орташа жылдық құнын амортизация нормасына көбейту жолымен жобаланады:

АА= НҚ _ОҚ * Н _А (7)

Мысалы: Негізгі өндірістік қорлар бойынша жоспарланған жылға амортизациялық аударымды есептеу (млн. тг) .

Негізгі өндірістік қорлардың құны жоспарланған жылдың басына -400 ;

Жоспарланып отырған жылы негізгі қорларды енгізу жоспарланған: мамырда -48; қарашада -60.

Шығуы маусымда жоспарланып отыр -75. мамырда жабдықтар тобы бойынша пайдалы қызмет ету мерзімі өтелді - 84.

Орташа қалыптасқан амортизация нормасы 10%.

Негізгі өндірістік қорларының орташа жылдық құны есептелінді (6) : НҚ _ОҚ =400+48*7/12+60*1/12-75*4/12-84*7/12=359 млн. тг.

Амортизациялық аударымдар сомасы 7-ші формула бойынша есептелінеді:

АА = 359*0, 1=35, 9 млн. Тг

ІІ. Амортизацияны есептеу әдістері және оның кәсіпорынның негізгі капиталын жаңартудағы ролі

Қазіргі уақытта біздің еліміздің экономикасының негізгі мәселесі болып негізгі капиталдың ескіруі табылады.

Ресми мәліметтерге сүйенсек, жалпы өнеркәсіп бойынша негізгі өндірістік қорлардың тозуы 60-70%, ал бөлек кәсіпорындарда 80%. Негізгі капиталдың активті бөлігінің физикалық тозуы 75 %-дан асатыны жиі кездеседі.

Инвестициялық қызметтің әлсіздігі және негізгі қорлардың тозуының жоғары деңгейде кәсіпорынның физикалық, моральдық, технологиялық және экономикалық ескіруіне әкеліп, шикізаттық және энергетикалық ресурстардың өндірістік щығындарын арттыруға әкелді.

Бұл өнімді өндіру мен сапасының тиімділігінің төмен деңгейін, ал бұл сәйкесінше бәсекеге қабілетсіздікті білдіреді.

Осыған байланысты кәсіпорынның негізгі капиталын технологиялық жаңартудың мәселесін туындатты. Осының бәрі негізгі капиталды жай және кеңейтілген қайта жаңартудың сенімді қаржылық көздерін іздеуді талап етеі.

Осындай көздердің бірі болып кәсіпорынның меншік қаражаттары саналады, соның ішіндегі амортизациялық қоры. Себебі ол негізгі қорлармен тікелей байланысты. Ал амортизациялық қорды қалыптастыру үшін аударымдардың мөлшерін анықтау керек.

Негізгі қор объектілерінің амортизациясы амортизациялық аударымдарды есептеудің келесі әдістерінің бірі арқылы есептеледі:

Тік сызықты;
Азаюшы қалдықтар;
Пайдалы қызмет ету мерзімінің жылдары қосындысы бойынша құнды есептеу әдісі;
өнім көлеміне пропорционалды құнды есептеу тәсілі.

Негізгі қорлардың біркелкі объектілері топтары бойынша әдістерінің бірін қолдану олардың пайдалы қызмет ету мерзімінің бүкіл кезеңі бойы жүзеге асады.

1. Тік сызықты тәсіл. Бұл тәсіл кезінде амортизациялық аударымдар алғашқы немесе қалпына келтіру құны негізінде амортизация нормасы мен пайдалыну мерзіміне байланысты жасалынады.

Мысалы: Кәсіпорын пайдалану мерзімі 8 жылға арналған құрал-жабдық сатып алған .

Амортизация нормасы 12, 5 %-ға тең. (100% / 8жыл) .

2. Қалдық құнының азаюы тәсілі кезінде амортизациялық аударымдардың жылдық сомасы жыл басындағы негізгі қорлардың қалдық құны мен қызмет ету мерзіміне байланысты амортизациялық аударымдар нормасымен анықталады.

Бұл әдіс кезінде амортизациялық аударымдардың мөлшері әр бір қызмет ету жылы сайын төмендей түседі.

Мысалы: Бастапқы құны -1 теңге тұратын пайдалану мерзімі 5 жылға арналған құрал-жабдық сатып алынған.

Амортизация номасы = (1:5) *100=20%

Жыл басындағы қалдық құн

Амортизация сомасы, мың теңге

Мерзім соңындағы қалдық құн

: 1

Жыл басындағы қалдық құн: 1

Амортизация сомасы, мың теңге: 1*0, 2=2

Мерзім соңындағы қалдық құн: 1-2=8

: 2

Жыл басындағы қалдық құн: 8

Амортизация сомасы, мың теңге: 8*0, 2=16000

Мерзім соңындағы қалдық құн: 8-16000=64000

: 3

Жыл басындағы қалдық құн: 64000

Амортизация сомасы, мың теңге: 64000*0, 2=12800

Мерзім соңындағы қалдық құн: 64000-12800=51200

: 4

Жыл басындағы қалдық құн: 51200

Амортизация сомасы, мың теңге: 51200*0, 2=10240

Мерзім соңындағы қалдық құн: 51200-10240=40960

: 5

Жыл басындағы қалдық құн: 40960

Амортизация сомасы, мың теңге: 40960*0, 2=8192

Мерзім соңындағы қалдық құн: 40960-8192=32768

5 жылда амортизациялық аударымдар сомасы 67232-ге тең (2+16000+12800+10240+8192=67232 немесе 1-32768=67232)

Есептеу нәтижесінде аударылған амортизация сомасы негізгі қорлардың бастапқы құнынан 32768 теңгеге аз. Яғни негізгі қорлардың бастапқы құнының 32, 8 % амортизацияланбай қалды.

Сызықтық тәсіл мен қалдық құнының азаюы тәсілі арасындағы айырмашылық келесідей:

Сызықтық тәсіл кезінде амортизациялық аударымдар негізгі қорлардың бастапқы құнын толық қайтарады. Соған сәйкес амортизация нормасы анықталады. Нәтижесінде: амортизациялық аударымдар шығындарға жатқызылытындықтан өнімнің өзіндік құнын өсіреді. Бұл кәсіпорынның қаржылық жағдайына, табыстылығына кері әсер етеді. Бұл кемшілік екінші тәсіл арқылы толықтырылады. Яғни толық амортизацияланбай қалған объектіні сату арқылы компенсацияланады.

Сызықтық емес тәсілдерге шетелдің тәжірибесі (АҚШ) бойынша қалдық құнының азаюын еселеу арқылы амортизациялық аударымдар есептелінеді.

А = Қ _Қ *N*2

Мысалы: Бастапқы құны -1 теңге тұратын пайдалану мерзімі 5 жылға арналған құрал-жабдық сатып алынған.

Амортизация номасы = (1:5) *100=20%,

Жыл басындағы қалдық құн

Амортизация сомасы, мың теңге

Мерзім соңындағы қалдық құн

: 1

Жыл басындағы қалдық құн: 1

Амортизация сомасы, мың теңге: 1*0, 2*2=4

Мерзім соңындағы қалдық құн: 1-4=6

: 2

Жыл басындағы қалдық құн: 6

Амортизация сомасы, мың теңге: 6*0, 2*2=24000

Мерзім соңындағы қалдық құн: 6-24000=36000

: 3

Жыл басындағы қалдық құн: 36000

Амортизация сомасы, мың теңге: 36000*0, 2*2=14400

Мерзім соңындағы қалдық құн: 36000-14400=21600

: 4

Жыл басындағы қалдық құн: 21600

Амортизация сомасы, мың теңге: 21600*0, 2*2=8640

Мерзім соңындағы қалдық құн: 21600-8640=12960

: 5

Жыл басындағы қалдық құн: 12960

Амортизация сомасы, мың теңге: 12960*0, 2*2=5184

Мерзім соңындағы қалдық құн: 12960-5184=7776

5 жылда амортизациялық аударымдар сомасы 92224-ке тең (4+24000+14400+8640+5184=92224 немесе 1-7776=92224) .

7, 8 % амортизацияланбайды.

Қорытынды: үшінші тәсіл пайдаланылған кезде жыл сайын аударылатын сомасы көп болады. Бұл тісілде амортизацияланбай қалатын сома екінші тәсілге қарағанда азаяды.

3. пайдалы мерзім жылдарының қосындысы бойынша жылдық амортизациялық аударымдар негізгі қорлардың алғашқы құны және объектінің қалған қызмет ету жылдары мен объектінің жалпы пайдалану жылдарының қатынасы арқылы анықталады.

Бұл әдіс кезінде объектінің құны қызмет ету мерзімі ішінде толық қайтарылады.

Мысалы: Бастапқы құны -1 теңге тұратын пайдалану мерзімі 5 жылға арналған құрал-жабдық сатып алынған.

Амортизация номасы = (1:5) *100=20%.

Пайдалы қызмет еиу мерзімінің жылдарының сомасы 15-ке тең (1+2+3+4+5=15) .

Амортизация нормасы,

Амортизация сомасы, теңге

: Бірінші

Амортизация нормасы,%: 5:15*100=33, 33

Амортизация сомасы, теңге: 1*33, 33%=0

: Екінші

Амортизация нормасы,%: 4:15*100=26, 67

Амортизация сомасы, теңге: 1*26, 67%=26670

: Үшінші

Амортизация нормасы,%: 3:15*100=20, 00

Амортизация сомасы, теңге: 1*20, 00%= 13330

: Төртінші

Амортизация нормасы,%: 2:15*100=13, 33

Амортизация сомасы, теңге: 1*13, 33% = 13330

: Бесінші

Амортизация нормасы,%: 1:15*100=6, 67

Амортизация сомасы, теңге: 1*6, 67% =6670

Бұл тәсілдің қаржылық жоспарлау кезіндегі артықшылығы -объектіні пайдалану мерзімінің басында құнның елеулі бөлігі амортизациялық қорға аударылады. Пайдалы мерзімнің соңына таман аударымдар көлемі азайып, өнімнің өзіндік құны төмендейді.

4. Өнім көлеміне пропорционалды құнды есептеу тәсілі.

Есеп беру мерзіміндегі өнім көлеміне байланысты негізгі қорлардың бастапқы құны мен пайдалы мерзімі ішіндегі өндірілген өнімге қатынасы арқылы анықталады.

Мысалы: кәсіпорын 6 теңге тұратын көлік сатып алды. Қызмет ету мерзімі 5 жыл. 5 жылда 5 км жүруі тиіс. Есеп беру мерзімі кезінде көлік 5000 км жүрген, сондықтан амотизациялық аударымдар 600 теңге.

5/5000=100

6/100=600.

Амортизацияны есептеудің бұл тәсілі жабдықтарды маусымдық түрде пайдалануда да қолданылады. Оған мысал ретінде көшірме құралын (ксерокс) алуға болады. Оның қолдану ресурсы бірнеше мың көшірмеге саналған, ал қолдану қарқыны кәсіпорынның өзімен анықталады.

Амортизацияны есептеу әдістерінің кез келгенін қолдану ай сайын амортизациялық аударымдардың жылдық сомасының 1/12-нен алынып отырады.

Сонымен, кәсіпорын объектінің пайдалы қызмет ету мерзімін өзі белгілейді.

Егер кәсіпорын негізгі қорлардың бөлек объектілеріне жөндеу жұмыстарын, модернизация немесе қайта жөндеу жүргізетін болса, оларды қолдану тоқтатылатындықтан, амортизациялық аударымдарды есептеу де тоқтатылады. Олай болатын болса, негізгі қорлардың пайдалы қызмет ету мерзімі өседі. Сәйкесінше бұл өнімдер, жұмыс пен қызмет құнына амортизациялық аударымдарды аудару мерзімін де өсіреді.

Амортизация есептелінбейді келесі анықтайды негізгі қорлардың объектілеріне :

жекешелендіру процесінде тұрғын қорына қамтамасыз немесе сыйға беруден алынған негізгі қорлардың объектілері;
орман шаруашылығы, жол шаруашылығы, тағы да басқалардың негізгі қор объектілері;
қолдану жасына жетпеген өнім беруші мал, көпжылдық өсімдіктер, сонымен қатар еимденген баспа шығармалары.

Тұтыну қасиеттері уақыт өтеу барысында өзгермейтін негізгі қорлардың объектілеріне де амортизация есептелінбейді.

Мысалы, жер учаскелері және тағы да басқа табиғатты пайдалану бойынша объектілеріне.

Бюджеттік ассигнация пайдаланумен алынған негізгі қорлардың объектілері бойынша амортизациялық аударымдарды есептеу кезінде, алынған сомалар көлемін шегергендегі объектінің құны есепке алынады.

Негізгі қорлардың объектілері бойынша амортизациялық аударымдарды оларды есепке алынған айдан кейінгі айдың бірінші жұлдызынан басталады да, осы объектінің құнын толығымен өтегенге немесе оны есептен шығарғанға дейін есептеліп отырады.

Негізгі қорларды есептен шығару меншік құқығының тоқтатылуы немесе басқа заттық құқықтың тоқтатылуына байланысты.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.