Инвестицияның ұғымы және жіктелуі

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 14 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР

КІРІСПЕ 3
I Инвестицияның ұғымы және жіктелуі 4
1.1 Инвестиция түсінігі 4
2.1 Қаржылық инвестициялар 5
ҚОРЫТЫНДЫ 14
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР 15

КІРІСПЕ

Қазақстан өз азаматтары үшін өмір сүрудің жоғары стандартын жасай
отырып, әлемнің тиімді дамып келе жатқан елдерінің қатарына қосылуға
тиіс.Біз мұны ұлтымызбен экономикамыз бәсекеге қабілетті болған жағдайда
ғана істей аламыз деп Елбасымыз өзінің Қазақстан экономикалық, әлеуметтік
және саяси жедел жаңару жолында атты Қазақстан халқына жолдауында ерекше
атап өтті.
Қазақстан Республикасының бүгінгі таңдағы экономикасының деңгейін
көтеретін тиімді локомотив, ол – инвестициялық салымдар.
Қазақстан сияқты дамушы ел үшін инвестициялық салымдар – ол еліміздің
экономикасын аяғынан тік тұрғызатын бірден – бір құрал болып табылады.
Негізінен, инвестиция термині латынның investire – жұмылдыру
сөзінен алынған. Бұл термин ғылыми және публицистикалық әдебиеттерде
кеңінен қолданылады. Ғылыми әдебиеттерде инвестицияны анықтаудың әр түрлі
тәсілдері бар. Пол Самуэльсон инвестицияландыру туралы былай жазады: Біз
қоғамның нақты капиталының таза өсімін білдіретін нәрселерді (ғимараттар,
қондырғылар, өндіріс – материалдық запастар және т.б.) таза
инвестицияландыру деп атаймыз. Тұрғындар үшін жерді, қолданыста жүрген
құнды қағаздарды немесе меншіктің кез келген түрін сатып алу
инвестицияландыру болып табылады. Экономистер үшін бұл тек таза
трансферттік операциялар. Яғни, біреуі инвестицияландырса, басқа біреуі
дезинвестицияландырады.
У.Шарп инвестицияны былайша анықтайды: Нақты инвестицияларға әдетте
қандайда бір материалдық – көрнекті активтер түріне инвестициялау кіреді,
мысалы, жер, қондырғылар, зауыттар сияқты. Ал, В.Бочаров инвестицияны
табыстың тұтынуға жұмсала алмайтын бөлігі деп түсіндіреді.Ал,
В.К.Родостовец: инвестиция – экономиканы дамудың тұрақты және жоғарғы
қарқынын қалыптастыруды, ғылыми – техникалық прогресстің жетістіктерін
енгізуде, инфрақұрылымды дамытуды көздейтін басты фактордеп жазды.
Сонымен қатар, қазақстандық ғалымдар инвестиция туралы өздерінің
анықтамаларын қалыптастырды. Мысалға, Қ.К.Кеулімжаев: инвестиция – бүгінгі
күні қолда бар ақшаны, мүлікті және басқа да заттарды, яғни кпиталды
қандайда бір өндірісті дамыту үшін жұмсап, сол арқылы келешекте, яғни
алдағы уақытта пайыз түрінде немесе басқадай үлкен кәсіпкерлік табыс табу
болып табыладыдесе, Мейірбекұлы: инвестиция – бұл ресурс, оны жұмсай
отырып, болжанылған нәтижеге жетуге болады деп қысқаша түсіндірді.

I Инвестицияның ұғымы және жіктелуі

1.1 Инвестиция түсінігі

Инвестициялар - ақша құралдары, мақсатты банкілік салымдар, пайдалар,
акциялар және басқа да құнды қағаздар, технологиялар, машиналар,
қондырғылар, лицензиялар, соның ішінде тауар белгісіне, пайда табу
мақсатында кәсіпкерлік, қызмет обьектісіне салынатын интелектуалды
бағалықтар, несиелер, кез – келген мүлік немесе мүліктік құқықтар ретінде
анықталады және оның бәрі – пайда табумен әлеуметтік жақсы әсерлерге жету
мақсатында. Осы тұрғыда инвестиция түсінігі нарықтық тәсілге едәуір жақын
келеді.
Инвестиция – бұл ақшаны оның сақталуына немесе құнының артуына және
табыстың оң шамасын қамтамасыз етуге арта отырып, орналастыруға болатын кез
келген құрал. Бос ақша құралдары инвестиция болып табылмайды, себебі
қолма–қол ақша құнының инфляция жеп қоюы мүмкін және ол ешқандай табыс
әкелмейді. Капиталды орналастырудың түрлі факторларымен айрықшаланатын әр
түрлі нысандары бар: құнды қағаздар мен жылжымайтын мүлікке; қарыздық
міндеттемелерге; опциондар мен акцияларға; шағын немесе үлкен тәуекелмен;
қысқа немесе ұзақ мерзімге тікелей және жанама.
Инвестициялардың экономикалық табиғатын оны жіктеу толығырақ
түсіндіреді, жіктеу негізінде түрлі белгілер салынған. Белгілер ретінде
мыналар қолданады:
1) Инвестициялардың түрлері;
2) Ақша құралдарын салу обьектілері;
3) Инвестицияландыруға қатысу сипаты;
4) Инвестицияландыру кезеңі;
5) Меншік түрлері.
6) Инвестордың қатысу түрлері;
7) Тәуекел дәрежесі;
8) Ұдайы өндіріс түрлері;

II Қаржылық салымдар есебі

1.2 Қаржылық инвестициялар

Қаржылық инвестициялардың есебі 20 Қаржылық инвестициялар
бөлімшесінің шоттарында жүргізіледі. Оған 2040 Акциялар, 2020
Облигациялар және 2010Басқа қаржылық инвестициялар шоттары кіреді.
2040-2010 шоттар активті, күрделі, негізгі болып табылады. Осы
шоттардың дебетіне қаржылық салымдар айдың басы мен аяғындағы қалдықтары,
инвестициялардың ұлғаю операциялары; кредит бойынша қаржылық
инвестициялардың кему операциялары жазылады.
Қаржылық инвестициялар сатып алу кезінде ол оның сатып алынған
бағасымен бағаланады, ал, сатып алынған бағаға алумен байланысты тікелей
шығыстар, яғни брокерлік марапаттауы, банктің көрсеткен қызметі үшін
төленетін пайыздары, қор биржасының комиссиондық төлемдері кіреді.
Құнды қағаздар инвестициясының өтелу құны мен оның сатып алынған
құнының арасындағы айырмашылықтары (сатып алу кезінде пайда болған
жеңілдік немесе сыйақы) инвестор өзі иеленген уақыт ішінде
амортизацияланды.
Қысқа мерзімді қаржылық инвестициялар бухгалтерлік баланста: не ағымды
құнымен, не сатып алу құнымен немесе ағымдағы құнының ең төменгі бағасымен
есептелінеді.
Егер де қысқа мерзімді қаржылық инвестиция ағымдағы (нарықтық) құнмен
есептелінсе, онда тұрақты түрде кезеңдік өзгерістерін ескеріп отыруға тура
келеді, мысалға, қор биржасындағы инвестицияның котировкасы сияқты.
Қысқа мерзімді қаржылық инвестиция өссе, онда ол табыс болып танылады,
ал керісінше өзгерсе, онда ол шығыс болып табылады.
Егер де қысқа мерзімді қаржылық инвестииця ағымдағы немесе сатып алу
құнының ең төменгі бағасымен алынса, онда оның баланстық құнын келесі
негізде анықтайды:
- жалпы қоржындық жиынтығымен;
- инвестицияның түрі бойынша қоржындақ жиынтығымен;
- жеке инвестициялары бойынша.
Бұл кезде сатып алынған бағасы ағымдағы бағадан жоғары болса, онда
олардың айырмашылығы шығыс ретінде танылады, ал керісінше жағдайда – табыс
ретінде танылады.
Енді біз баланс құнын анықтаудың тәсілдеріне бір мысал келтірейік.
Инвестициялардың Сатып алу құны Сатып алынған Ауытқулар
түрлері кезеңдегі (+;-;)
ағымдағы құны
Акция
Акомпаниясы 280,0 300,0 +20,0
Бкомпаниясы 220,00 210,0 -10,0
С компаниясы 150,0 150,0 -
Г компаниясы 170,0 165,0 -5,0
Акция жиыны 820,0 825,0 +5,0
Облигация 100,0 130,0 +30,0
К компаниясы
М компаниясы 150,0 40,0 -110,0
Н компаниясы 170,0 180,0 +10,0
П компаниясы 190,0 200,0 +10,0
О компаниясы 200,0 190,0 -10,0
Облигация жиыны 810,0 740,0 -70,0
Қоржынның барлығы 1630,0 1565,0 -65,0

Жоғарыда көрсетілген варианттың біріншісі бойынша қысқа мерзімді
қаржылық инвестицияның құнын анықтайтын болсақ, онда ағымдағы кезеңдегі
құны сатып алу құнынан 65 мың теңгеге (1565 - 1630) теріс айырмасы болғанын
көреміз, демек ол шығыс ретінде танылацы.
Ал екінші вариант бойынша акцияның баланстық құны ең кіші баға ретінде
сатып алынды (820 мың теңге 825 мың теңгеден аз), ал облигацияиның
баланстық құны ең кіші баға ретінде ағымдағы (нарықтық) бағасынан алынды
(740 мың теңге 810 мың теңгеден аз). Осы вариантта біріншісі 5 мың теңгеге
оң айырмашылығын берген, яғни ол табыс ретінде танылды, ал екіншісі 70 мың
теңге теріс айырмашылығын берген, яғни ол шығыс ретінде танылды.
Нәтижесінде, екінші варианттың да, бірінші вариантгың да айырмашылығы
бірдей соманы (65 мың теңгені) берген.
Үшінші вариант бойынша кысқа мерзімді қаржылық инвестиция мынадай
баланстық құны құрайды:
"А" компаниясы - 280,0 мың теңге сатып алу құны бойынша;
"Б" компаниясы - 210,0 мың тенге ағымдағы құны бойынша;
"С" компаниясы - 150,0 мың тенге сатып алу құнымен
ағымдағы

құны бірдей.
"Г" компаниясы - 165,0 мың теңге ағымдағы құны
бойынша;
"К" компаниясы - 100,0 мың теңге сатып алу құны
бойынша;
"М" компаниясы - 40,0 мың теңге ағымдағы құны
бойынша;
"Н" компаниясы - 170,0 мың теңге сатып алу құны
бойынша;
"П" компаниясы - 190,0 мың теңге сатып алу құны
бойынша;
"О" компаниясы - 190,0 мың тенге ағымдағы құны
бойынша;
-1495,0 мың теңге

Бұл варианттағы 135 мың теңге(1630,0-1495,0) теріс айырмашылығы
ретінде, шығыс ретінде танылады.
Ұзақ мерзімді қаржылық: инвестициялық бухгалтерлік баланста
томендегідей жолмен анықталады:
-сатып алу құнымен;
* қайта бағалау құны ескерілген құнмен;
* сатып алынған құнымен және ағымдағы құнның ең кіші (төменгі) бағасымен
бағаланады, яғни қоржындық бағалы қағаздар негізінде.
Ұзақ мерзімді қаржылық ннвестицияларды қайта бағалау үшін: қайта
бағалаудың мерзімін анықтау қажет және бір уақытта ұзақ мерзімді
инвестициялардың бір ғана түрі кайта бағаланада.
Ұзақ мерзімді қаржылық инвестицияның қайта бағаланған сомасы меншік
капиталының өсіміне жатқызылады. Инвестицияллар қүны төмендеген жағдайда
азайту сол ивестицияның үстеме бағасының сомасы есебінен жүргізіледі. Бір
инвестицияның үстеме сомасы жоқ болған жағдайда (жетіспесе) оның құнының
төмендеуі зиянға есептелінеді. Инвестицияның үстеме бағасының сомасы, бүрын
құны төмендеген болса, сол инвестицияның зияны өтелгеннен кейін меншік
капиталына жатқызылады, яғни сол сомаға өседі.
Ұзақ мерзімді қаржылық, инвестициялар құны төмендеген жағдайда сөзсіз
бұл инвестициялардың баланстық құны қайта қарауды талап етеді. Қүнды тап
осылайша төмендету әрбір инвестиция үшін жеке анықталынады және
есептелінеді. Бұл кезде инвестицияланған субьектідегі инвестордың үлес
салмағы және тәуекелділіктің түрі ескерілуі керек. Қаржылық инвестициялар
есептеп шығарылғанда,оны сатқаннан түскен пайда мен баланстың құнының
арасындағы айырмасынан шығындарды шығарып тастағаннан кейін (брокердің
немесе диллердің қызметі) ол не табысқа, не шығысқа жатқызылады. Егер
инвестиция бұрынырақта қайта бағаланған немесе ағымдағы құны бойынша
бағаланған болса, онда қайта бағалау сомасы табысқа немесе қабылданған есеп
саясатына сай бөлінбеген табысқа жатқызылады.
Ұзақ мерзімді қаржылық инвестиция қысқа мерзімді инвестициясына өтетін
болса, онда оның сатып алу мен баланстық құны ең төменгі баға бойынша
аударылады.
Егер инвестиция бұрынырақта қайта бағаланған болса, онда қайта бағалау
сомасы аудару кезінде шығарыльіп тасталынады.
Егер де қысқа мерзімді қаржылық инвестиция ағымдағы құнмен есептелсе,
онда ол баланстық құн бойынша аударылады.
Бұл арада бұрындары жүргізілген қайта бағалау сомасы инвестицияның
табысы болып саналады.
Қысқа мерзімді инвестицияларды ұзақ мерзімді инвестицияға аударсақ,
онда: олар сатып алу және ағымдағы кұнның ең төменгі бағасы бойынша немесе
ағымдағы құны бойынша (егер де олар бұрындары осы құны бойынша көрсетілген
болса) бағаланады.
Енді біз бұл қалай есептелетіндігі туралы, бір мысал қарастырып
көрейік:
* акцияның инвестициясы;
* облигацияның инвестициясы;
* басқа да қаржылық ивестициясы.
2040 "Акциялар" шотында кәсіпорынның, басқа кәсіпорындардың,
банктердің. және т.б.-дың акцияларын алуға жұмсалған сомалары есептелінеді.
Акция - акционерлік қоғамның капиталына белгілі бір соманың салынғанының
куәландыратьн және ол оның несие дивидендтер түрінде табыстың бір бөлігін
алу қүқын беретін бағалы қағаз.
Акцияларды алған кезде 2040 "Акциялар" шотының дебеті бойынша және
төмендегі шоттардың кредиті бойынша шоттардың корреспонденциясы жасалынады:
сатып алынған акциялардың сатып алу құнына – 4140 "Жабдықтаушылар және
мердігерлермен есеп айырысулар' 3440 "Басқа кредиторлық қарыз және
төлемдер 4240 "Еншілес серіктестіктерге қарыз", 4240"Тәуелді
серіктестіктерге қарыз", 4240 "Бірлесіп бақыланатын занды тұлғаларға
қарыз".
Акцияларды алған кезде есеп айырысу шоттарын жанай өтіп, ақша
қаражаттарының шоттарын пайдалануы мүмкін: 2040— шоттың дебеті, 1050Ел
ішіндегі валюталық шоттағы нақты ақша, 1050"Шетелдегі валюталық шоттағы
нақты ақша" шоттарының кредиті — шет мемлекеттердің банкілер мен
компанияларының акцияларын алғанда; 1060"Есеп айырысу шотьндағы нақты
ақша", 1010"Кассадағы ұлттық валюта түріндегі нақты ақша" - Қазақстан
Республикасының ішкі нарығындағы акцияларды алғанда.
Акцияларды сатқан жағдайда және басқа да жағдайда олар есептен
шығарылса, онда акцияның баланстық құнына 7410 "Бағалы қағаздарды сатумен
байланысты шығыстары" деген шоты дебеттеледі де, және 2040 "Акция"
кредиттеледі, сосын ол 1210 шотының дебеті бойынша және 6210 шоттың,
кредиті бойьнша көрсетіледі.
Мысал. "Шығыс" ААҚ, ағымдағы жылдың маусымында жай акцияны алған
болатын:
* "Цемент" ААҚ - 10000 дана 300 теңгеден әрбір данасын;
* "Темир" ААҚ - 8000 дана 450 теңгеден әрбір данасын;
* "ІВS" ААҚ - 5000 дана 200 теңгеден әрбір данасын.
Осы алынған акциялардың жиынтығы, "Шығыс" ААҚ акцияларының шамамен 20
%-тін ғана құрайды, яғни аталған қоғам олардың қызметіне айтарлықтай әсер
ете алмайды.
"ІВS" ААҚ,-ында акцияны алуымен байланысты брокерлердің қызметі 15
мың
теңге құраған.
Бір акцияның ағымдағы құны мынаны құрады:

Ағымдағы жылдың Ағымдағы жылдың Келесі жылдың
1-ші маусымына 31-ші желтоқсанына1-ші маусымына
ЦементААҚ 295 315 300
ТемірААҚ 455 475 460
ІВSААҚ 200 250 250

"ІВS" ААҚ, ағымдағы жылдың қарашасында қайта сату мақсатында алған
болатын,бірақ ол сатылмай қалды, сондықтан оны келесі жылдың басынан
бастап, ұзақ мерзімді инвестицияға өткізу туралы шешім қабылданды.
"Темір" ААҚ ұзақ мерзімді иелік ету мақсатында 5000 акцияны алған
болатын, бірақ кәсіпорында және инвестициясының саясатында өзгерістердің
болуына байланысты оны келесі жылдың мамырында сатуына тура келді, бұндай
шешім ақпанда қабылданған болатын.
"Цемент" ААҚ, 10000 дана акциясына 100 мың теңге дивиденд тиесілі
болатын, бірақ сол дивиденд сәуірде жарияланғанымен ағымдағы жылдың
қыркүйегінде төленді.
"Цемент" ААҚ, ағымдағы жылдың сәуірінде қайтадан 10000 акцияның
деңгейінде 150 мың теңгеге дивиденд жарияланды.
Кәсіпорынның есептік саясатында қысқа мерзімді қаржылық инвестицияны
ағымдағы құны бойынша, ал ұзақ мерзімді инвестицияны сатып алу құны бойынша
есептеуді қарастырған болатын.
Облигация дегеніміз — ұстаушысына (иесіне) өз құнынан процент түрінде
тұрақты табыс беретін бағалы қағаздардың бір түрі. Облигациясы барлар
(ұстаушылар) эмитенттің (акционерлік коғам, мемлекеттік муниципалды
органдар және басқалары) облигацияны шыгарушының кредиторы болып табылады.
Облигация - жалған капиталдың бір түрі. Облигацияның акциядан айырмашылығы:
оның ұстаушысы акционерлік қоғамның мүшесі бола алмайды және оның дауыс
беруге де қүқысы жоқ.
Облигациялармен байланысты операциялардың есебі 1130 "Облигация"
шотында жүреді.
1130 "Облигациялар" шотында мемлекеттік және жергілікті займдардың
проценттік облигацияларына салынған қаржылык инвестициялардың нақты бары
мен қозғалысы және осындай құнды қағаздар сатып алу құнымен есептелінеді.
Облигация - белгіленген накты (номиналдық) құны бойынша егесіне процент
төлеу арқылы өтелетін міңдеттемені растайтын бағалы кағаз. Облигациялардың
төмендегідей түрлері бар: мемлекеттік және жеке меншікті (коммерциялық
банктер, акционерлік қоғамдар және басқалар шығарған); атаулы және талап
етушіге арналған; проценттік және проценттік емес, еркін айналымдағы және
айналым шеңбері шектеулі.
Облигациялардың төмендегідей реквизиттері болуы керек: аты, фирмалық,
атауы және эмитенттегі тұрған жері (облигацияны айналымға шығарушы
мемлекет, кәсіпорын, мекеме); фирмалық, атауы немесе; сатып алушының аты
немесе облигацияның талай етушіге жазылганы туралы жазба; номиналдық құны,
қарастырылған болса пайыз мөлшері; өтеу және пайыздарды (проценттерді)
төлеу мерзімдері, шығарылған орны мен күні, сондай-ақ облигацияның сериясы
мен нөмірі, эмитенттің өкілеттігі тұлғаларының қол қою үлгілері.
Облигацияның мақсатын ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.