Күкірт айналымы

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР
Күкірт 2
Күкірт айналымы 3
Күкірт кентастары 4
Күкірт қосылыстары 5
Күкірт қышқылы 7
Күкіртсіздендіру 9
Қолданылған әдебиеттер 10

Күкірт

Күкірт (Sulfur), S — элементтердің периодтық жүйесінің VІ тобындағы
химиялық элемент; ат. н. 16, ат. м. 32,06. Тұрақты 4 изотопы бар. Сондай-ақ
жасанды жолмен алынған 6 изотопы белгілі. К-тің жер қыртысындағы салмақ
мөлш. 0,05%, теңіз суында 0,08 — 0,09%. К. біздің заманымыздан 2000 ж.
бұрын белгілі болған. Қалыпты жағдайда К. сары түсті; бейметалл. Табиғатта
бос күйінде (саф К.) және сульфидті (мыс., пирит, галенит, антимонит,
т.б.), сульфатты (гипс, ангидрит, барит, мирабилит, т.б.), т.б. минералдар
түрінде кездеседі. К-тің бірнеше кристалдық түрлері белгілі, оның ішіндегі
орнықтылары ромбылық a-күкірт және моноклинді b-күкірт. К-тің тығызд. 2,07
гсм3 (a-түрі) және 1,96 гсм3 (b-түрі), балқу t 112,8ӘС, қайнау t 444,6ӘС,
жылу өткізгіштігі 0,208 Вт(мЧград). К. суда ерімейді, бензолда жақсы
ериді, қыздырғанда молекуласындағы атом саны бірте-бірте кемиді:
S8®S6®S4®S2 ақырында 2000ӘС-тан жоғары қыздырғанда К. буында жеке атомдар
пайда болады. Салқындатқанда осы процесс кері айналып полимерлену құбылысы
жүреді. К. қосылыстарында –2-ден +6-ға дейін тотығу дәрежелерін көрсетеді.
Азот, йод, алтын, платина және инертті газдардан басқа элементтердің
бәрімен әрекеттеседі. К. металдармен реакцияласқанда өте көп жылу бөлініп
шығады. Оттекпен бірнеше оксид түзеді. К. саф К., полиметалдық кендер, газ
және мұнайды тазалау кезінде олардан қосымша өнім ретінде алынады. К.,
негізінен, химия өнеркәсібінде күкірт қышқылын алу үшін пайдаланылады,
сондай-ақ қағаз, резина, сіріңке жасауда, тоқыма өнеркәсібінде мата
ағартуға, дәрі-дәрмек, косметик. препараттар дайындауда, пластмасса,
қопарғыш заттар, тыңайтқыш, улы химикаттар алуда кеңінен қолданылады.

Күкірт айналымы

Күкірт айналымы — табиғатта күкірттің үздіксіз айналу құбылысы. Күкірт
өзінің оксидтері SO3 пен SO2, күкіртсутек H2S және бос күкірт күйінде
жанартаулардың атқылауы кезінде сыртқы ортаға шығарылады. Сонымен қатар,
табиғатта К. а-на көп мөлшерде темір, қорғасын, мырыш, т.б. металдардың
сульфидтері қатысады. Сульфидтер құрамындағы күкірт биосферада көптеген
микроорганизмдердің әсерінен сульфаттық күкіртке дейін тотығып топырақ пен
судың құрамында болады. Топырақтағы сульфаттарды өсімдіктер бойына
сіңіреді. Адам мен жануарлардың организмінде күкірт аминқышқылдары мен
белоктың құрамында болады, ал өсімдіктерде эфир майларының, т.б. құрамына
кіреді. Топырақта және теңіз ылайларында өлі организмдер қалдықтарының
ыдырауы кезінде күкірттің өте күрделі өзгерістері байқалады.
Микроорганизмдер әсерінен белоктың ыдырауы нәтижесінде пайда болған
күкіртсутек әрі қарай бос күкіртке не сульфаттарға дейін тотығады. Бұл
процесте түрлі микроорганизмдердің қатысуы нәтижесінде күкірттің көптеген
аралық қосылыстары түзіледі. Топырақтағы күкіртсутектен түрлі сульфидтік
кендер, ал сульфаттардан гипс кендері түзіледі. Сульфидтер мен гипстің
ыдырауы нәтижесінде бөлініп шыққан күкірт қайтадан К. а-на түседі.

Күкірт кентастары

Күкірт кентастары — құрамынан күкірт ажыратып алынатын минералдық
шикізаттар. К. к-нан бос күкірт, күкірт қышқылы, әр түрлі өндіріс
салаларында қолданылатын күкіртті қосылыстар алынады. К. к-ның
минералдарына саф күкірт, мыс, полиметалл, колчедан, алтын және сирек
металл кентастарында (S 13 — 55%) кездесетін сульфидтер мен
сульфарсенидтер, шөгінді жыныстарда шоғырланатын сульфаттар (SO3 24,4 —
58,8%) жатады. Бұлардың ішіндегі ең маңыздылары саф күкірт, пирит пен
марказит (S 53,4%), пирротин (S 31,5 — 41,8%); ангидрит (SО3 58,8%), гипс
(SО3 46,6%). Күкірт мөлшеріне қарай К. к. бай (S 25%-дан жоғары), орташа (S
18 — 25%), кедей (S 5 — 18%) болып бөлінеді. Түзілу тегіне қарай шөгінді
және жанартаулық болып бөлінеді. Кен құрамы жағынан опалиттік, күкіртті-
кварциттік болып ажыратылады. Тұздылығы жоғары лагуналық-теңіздік
алаптардың тұнбаларымен байланысты болып келетін шөгінді кендер тұз
күмбездік, қабаттық, линзалық немесе ұялық болып жіктеледі де, минерал.-
литол. құрамы жөнінен әктасты, кальцитті-доломитті, сазды, мергельді,
гипсті, құмтасты болып бөлінеді. Дүние жүзіндегі күкірттің басым көпшілігі
шөгінді кендерден өндіріледі. К. к. ашық және жер асты әдістерімен
өндіріледі. Кентасты байыту әдістері күкірттің балқу темп-расына (112,8ӘС),
физ., хим. қасиеттеріне негізделген. Қазақстанда бос күкірт Каспий маңы
ойпатындағы тұз күмбездерінің бетінде кездеседі. Күкірт қышқылын
полиметалл, мыс, көмір кендеріндегі пириттен, басқа кендердегі алунит,
гипс, ангидриттен түсті металлургия з-ттары мен кокс пештерінің күкіртті
газдарынан өндіреді. Қазір Теңіз кені мұнайының құрамындағы күкіртті тиімді
пайдалану жолдары қарастырылуда. Атап айтқанда, оны жол төсеуге пайдалануға
болатындығы анықталды.

Күкірт қосылыстары

Күкірт қосылыстары — күкірт элементі түзетін химиялық қосылыстар.
Күкірт қосылыстарында -2-ден +6-ға дейін тотығу дәрежелерін көрсетеді.
Күкірт ауада немесе оттекте жанғанда күкірт (ІV) оксиді SO2 және аз
мөлшерде күкірт (VІ) оксиді SO3 түзіледі. Қыздырғанда күкірт тікелей
сутекпен, галогендермен (иодтан басқасы), фосформен, көмірмен және алтын,
платина, иридийден басқа металдардың барлығымен қосылады. Мыс., H2S; P2S3;
SCl2; CS2; FeS.
Күкірт металдармен және кейбір бейметалдармен реакциясында —
тотықтырғыш, ал активтігі жоғары бейметалдармен реакциясында, мыс.,
оттекпен, хлормен — тотықсыздандырғыш қасиеттер көрсетеді. Күкірт (ІV)
оксиді, күкіртті ангидрид, күкіртті газ (SO2) — қалыпты жағдайда түссіз,
өткір тұншықтыратын иісі бар тұншықтырғыш газ, балқу t –75,46ӘС, қайнау t
–10,1ӘС. Күкірт (ІV) оксидінде қышқылдық оксидтерге тән барлық қасиеттер
бар, суда, эфирде жақсы ериді. Мұнда тек қана сулы ерітіндіде болатын
күкіртті қышқыл түзіледі: SO2+H2OH2SO3. Ол күшті тотықсыздандырғыш, күкірт
қышқылын алуда тотықтырғыш, ағартқыш және консервілеуші зат ретінде, т.б.
қолданылады. Күкірт (ІV) оксиді зиянды газ болғандықтан өнеркәсіп орнында
ауадағы мөлш. 0,01 мгл-ден аспауы қажет. Күкірт (VІ) оксиді, күкірт
ангидриді, күкірт триоксиді (SO3) — 16,8ӘС-та кристалдық массаға айналып
қататын ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.