Рентген сәулелерінің қолданылуы

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

РЕФЕРАТ

Медициналық интроскопияның негізі

Орындаған:Молдыбаева Арайлым

Тобы:104 А ЖМ

Тексерген:Рамиля Рысханқызы

Алматы, 2022

МАЗМҰНЫ

Кіріспе
Негізгі бөлім

Интроскопия
Рентгендік сәулелер
Эндоскопия
Ультрадыбыстық әдістер

Қорытынды
Негізгі бөлім

КІРІСПЕ

Медициналық биофизика заңдарын бiлу, адам ағзасында өтетін бірқатар физикалық, химиялық және биологиялық процестерді зерттеу үшiн диагностика жасауға және емдеудің жаңа әдістерін меңгеруге мүмкiншiлiк береді. Қазiргi уақытта адамның көптеген ауруларына дер кезінде диагноз кою үшiн және жалпы оларды анықтауда аспаптық әдiске көп көңiл бөледі. Анықтаудың қазiргi заманға лайық аспаптық әдісі адамның барлық мүшелері мен ұлпасындағы патологиялық жағдайларды, яғни аурудың өршуінің бастапқы кезеңін айқындауды немесе неғұрлым нақтырақ диагноз қоюға мүмкіндік береді. Осы әдістердің теориялық негiзiн бiлу клиникалық-диагностикалық деректердi объективтi түсiндiру және емдеу шараларын дұрыс сезіну үшін қажет. Дәрiгердiң диагностикалық және емдеу тәсілі көбінесе, құрал көмегімен алынатын деректерге тәуелді.

Интроскопия деп адам ағзасының ішкі, көзге көрінбейтін мүше- лерiн бақылау әдістерін айтады. Интроскопия деген сөз латын тiлiнен intro - iш, scopio - көремiн ұғымын береді. Медицинада көзге көрiнбейтін адам мүшелері аса көп. Мысалы, адам ағзасының ішкі құрылысы түгелімен, сүйектер, терi асты қабаттары және т. б. көзге көрінбейді. Сол мүшелердің көшірмесін алу, оған сараптама жасау медицинадағы диагностикалық әдістердің басты бағыты. Бұл бағыттың басты ерекшелiгi мынада: адам ағзасына түрлiше физикалық әдістермен әсер етіп, сол ағзаға механикалық әсерді (операциялық әдіс, ұрғылау әдісі және т. б. ) қолданбай, ағзаға ешқандай зиянсыз әсер ету. Осындай интроскопия әдістеріне рентген сәулесі, эндоскопия, ультрадыбыстық және дыбыстық әдістер жатады.

НЕГІЗГІ БӨЛІМ

1. Интроскопия

Интроскопияның негізгі мақсаты бұйымдардағы, денелердегі және ортадағы негізгі қасиеттердің әртүрлі ауытқушылықтарын табу мен бір жүйеге келтіру, жартылай мөлдір және бұлыңғыр орталарда өтетін құбылыстар мен үрдістерді зерттеу.

Интроскопия әртүрлі өтімді сәулелер мен өрістердің кеңістіктік таралуына негізделген көру құралдарының көмегімен жүзеге асырылады: олар ортаның серпімді толқындары (10 Гц тен 1000 МГц-дейінгі), электромагниттік тербелістердің барлық диапазондары (қатты гамма-сәулелерден төменгі жиіліктегі тербеліске дейін), магнитостатикалық, электрлік және гравитациялық өрістер, сол сияқты элементар бөлшектердің ағыны (нейтрино, нейтрондар және т. б. ) .

Гамма - рентгендік интроскопия кез-келген химиялық құрамдағы және температурадағы еркін формадағы сұйықтар мен қатты денелерден өте алатын гамма және рентгендік сәулелерді пайдаланады. Рентгендік сәулелерінің жоғарғы рұқсат етуші қабілеттілігі мөлдір емес материалдардағы аса ұсақ қоспаларды бақылауға мүмкіндік береді.

Инфрақызыл интроскопия көптеген заттардың химиялық құрамына, молекулалардың құрылымы мен заттың агрегаттық күйіне байланысты олардың инфрақызыл сәулелерді жұтуы мен шағылдыру қасиетіне негізделген. Инфрақызыл сәлелердің таралуы жарықтың оптикалық заңдарына бағынады; оптикалық құралдардың көмегімен көрінбейтін инфрақызыл бейнелер қалыптастырады, содан кейін оларды көрінетін бейнеге түрлендіреді. Өрістердің таралуын тікелей бақылау әдістері, мысалға магниттік немесе электрлік, магнитооптикалық құбылыстарға негізделген. Интроскопия ультрадыбыстардың металдардан, пластмассалардан, тірі ұлпалардан, көптеген құрылыс материалдары мен оптикалық мөлдір емес сұйықтардан өте алатын қасиетіне сүйенеді.

Радиоинтроскопияда өтімді сәулелер ретінде ұзындығы мм-дің аз ғана бөлігінен бірнеше м-ге дейінгі электромагниттік толқындар пайдаланылады. Аса ұсақ объектілердің бейнелерін алу үшін көбінесе милиметрлік және сантиметрлік диапазондағы радиотолқындар қолданылады.

Интроскопиялық әдістердің негізгі үш түрін бөліп көрсетеді:

проекциялық - объектінің көлеңкелік бейнесін алу;
томографиялық - объектінің томографиялық бейнесін алу;
эхозондтау, соның ішінде доплерлік.

Проекциялық әдісте денені бірнеше қырынан зондтайды (сәулелендіреді) және оның көлеңкелік бейнесін (проекциясын) алады. Зондтаушы сәуле ретінде көбінесе рентген сәулелерін пайдаланады (рентгенография) .

Томографиялық әдістер үшін сәйкес келетін тәсілдерді келесі түрде көрсетуге болады:

екі өлшемді томография: бір жазықтықтағы бірнеше қырлар - бір өлшемді проекциялардың жиынтығы плюс математикалық өңдеу - екі өлшемді томограмма.
үш өлшемді қатпарлы томография - көптеген параллель жазықтықтардағы көптеген қырлар - бір өлшемді проекциялар жиынтығы плюс математикалық өңдеу - екі өлшемді томограммалар жиынтығы - үш өлшемді томограмма.
үш өлшемді еркін томография - көптеген еркін жазықтықтардағы (соның ішінде қиылысушы) көптеген қырлар - бір өлшемді томограмма.

2. Рентгендік сәулелер

Оптикалық спектрдің ультракүлгін алқабының қысқа толқындық шетінен рентген спектрі деп аталатын спектрдің бір ерекше алқабы басталады. Бұл спектрлік алқапқа жататын сәулелердің толқыны, жалпы алғанда, шеткі ультракүлгін сәулелердің толқынынан қысқа болады. Осындай өте қысқа толқынды ерекше сәулелер рентген сәулелері деп аталады. Бұл сәулелерді ең алғаш 1895 жылы неміс физигі Рентген тапқан. Рентген катодтық сәулелерді зерттеп тәжірибе жасап жатып, бір жолы катодтық түтіктен электр разряды өтіп тұрған кезде сол түтіктің жанында тұрған флуоресценцияланғыш экраннан жарық шығып тұрғандығын кездейсоқ байқады. Түтікті қара қағазбен жауып қойғанда экранның жарық шығаруы тоқталмады. Рентген тағы да бірсыпыра тәжірибелер жасап: экран жарық шығарған кезде оған көзге көрінбейтін ерекше сәулелер түсетіндігін, ол сәулелер шыны түтіктің катод сәулелері түскен орнынан таралатындығын тағайындады. Осы ерекше сәулелерді Рентген сәулелері деп атаймыз. Катодтық сәулелер дегеніміз еркін электрондардың ағыны екендігі мәлім. Олай болса, рентген сәулелері шапшаң электрондар келіп соғылған қатты денеден таралатын көрінбейтін сәулелер болады. Бұл сәулелердің мынадай негізгі касиеттері бар:

1) Рентген сәулелері кәдімгі жарық сәулелері өте алмайтын ағаш, шыны, тері, мата, қара қағаз сияқты денелерден өте алады; алтын, темір, барий сияқты заттардан нашар өтеді, дәлірек айтқанда рентген сәулелері ауыр атомдардан құралған тығыз заттардан гөрі жеңіл атомдардан түзілген тығыз емес заттардан жақсы өтеді.

2) Рентген сәулелері түскен фотопластинка кәдімгі жарық түскендегідей қараяды.

3) Рентген сәулелерінің әсерінен ауаға және басқа газдарға электр өткізетін қасиет пайда болады, өйткені олар рентген сәулелерінің әсерінен иондалады.

4) Рентген сәулелері түскен кейбір заттар жарық шығарады (флуоресценция құбылысы байкалады) . Әсіресе платиносинородты барийдан жасалған экран жақсы флуоресценцияланады.

5) Рентген сәулелеріне электр өрісі мен магнит өрісі әсер етпейді, атап айтқанда электр мен магнит өрістерінің әсерінен рентген сәулелерінің таралу бағыты өзгермейді.

Қоздырылу жағдайларына қарай рентген сәулелері бөгеліс рентген сәулелері және сипаттауыш рентген сәулелері деп екіге бөлінеді. Бөгеліс рентген сәулелері тұтас спектр, сипаттауыш рентген сәулелері сызықтық спектр береді. Ренген түтігі үздіксіз көп уақыт жұмыс істеген кезде оның анодын қызып кетуден сақтау үшін оны арнаулы тетік арқылы ағын сумен салқындатып отырады.

Рентген сәулелерінің қолданылуы . Рентген сәулелерін медицинада науқас кісінің ауруын анықтау үшін және кейбір ауруды емдеу үшін пайдаланады. Рентген сәулелерін ауруды анықтау үшін пайдалану рентген сәулелерінің жұтылу қасиеттерінің ерекшелігіне негізделген. Адамның мүшелері түзілген ұлпалардың рентген сәулелерін жұту қабілеті әр түрлі болады, мысалы рентген сәулелерін жұмсақ ұлпалар нашар жұтады, сүйектің минерал заттары өте күшті жұтады. Сондықтан адамның мүшесінен рентген сәулелері өткенде оның интенсивтігі түрліше кемиді де көлеңке кескіні түседі. Ол кескіннен адамның ішкі органдарының формасы мен орналасуы айқын көрінеді. Осындай кескіндер бойынша олардың сау не ауру екендігін білуге болады. Рентген сәулелерінің көмегімен мысалы, адамның ішкі органының ауру-сауын айырғанда, адамды рентген түтігімен флуоресценцияланғыш экранның аралығына тұрғызады да одан рентген сәулелері өткізіледі, сонда экранның бетіне оның зерттелетін органдарының көлеңкелік кескіндері пайда болады. Флуоресценцияланғыш экранның орнына рентген сәулелерін сезгіш арнаулы фотопластинка (немесе фотопленка) қойып зерттелетін органның суретін (рентгенограммасын) түсіріп алуға да болады; Мұндай рентгенограмма флуоресценцияланғыш экран бетінде байқалатын кескінге ұқсас, бірақ контрастылығы керісінше болады, өйткені рентгенограмма негативті кескін болып табылады. Рентген сәулелерін ауруды емдеу мақсатымен пайдалану олардың биологиялық әсеріне негізделген. Рентген сәулелерінің биологиялық әсері тек олардың қатаңдығына және жұтылу мөлшеріне ғана емес, әр түрлі ұлпалардың рентген сәулесін сезгіштігіне де байланысты. Мысалы, мол рентген сәулелерінің әсерінен зардапты ісіктердің ұлпалары, сау ұлпалардан гөрі оңай бөлінеді; рак ауруын рентген сәулелерімен емдеу осыған негізделген. Рентген сәулелері осы кездегі техникада кең түрде қолданылады. Мысалы, металлургиялық өнеркәсіпте, металл өңдеуші және машина жасаушы заводтарда рентген сәулелерін, технологиялық процестерді бақылап-басқарып отыру үшін, материалдар мен детальдарды бұзбай-жармай, олардың ішінде ақауы бары-жоғын білу үшін пайдаланады. Ол үшін рентген сәулелерін сыналатын детальдан өткізіп, мысалы фотопленкаға түсіреді. Сонда пленка қараяды. Оның қараю дәрежесі әрине түскен рентген сәулелерінің интенсивтігіне байланысты, ал рентген сәулелерінің интенсивтігі, оның детальдан өткенде бәсеңдеуіне байланысты. Егер пленканың қараю дәрежесі барлық жерінде бірдей болмаса, онда пленканың көбірек қарайған орнына түскен рентген сәулелерінің интенсивтігі күштірек болғаны, яғни ол жерге түскен рентген сәулелері детальда аз жұтылғаны. Мысалы, металл құйманың ішінде кішкентай газды қуыс болса, оның рентгенограммасы осы айтылғандай болды, сонда пленканың көбірек қарайған орыны осы қуысты көрсетеді. Осылайша детальдың басқа ақауларын, ішіндегі жарығын, кірмелерін, т. с. с. да білуге болады.

3. Эндоскопия

Эндоскопия (грек. endon - ішкі және skopeo - көремін) - адамның ішкі органдарын арнайы аспап - эндоскоп арқылы тексеру. Эндоскоптар - оптик. және жарық жүйелерімен жабдықталған, иілгіш металл немесе пластмасса түтікшелер.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.