Айдау скважиналары жабдықтау
Андатпа
Бүл дипломдық жобада төрт негізгі бөлім қүрастаралған:
- геологиялық бөлім;
- техника-технологиялық бөлім;
- экономикалық бөлім;
- еңбекті және қоршаған ортаны қорғау бөлімі;
Геологиялық бөлімде әр қайсысы жеке игеру объектісі болып табылатын
ХVII-ХVIII горизонттарға сипаттама берілген.
Техника-технологиялық бөлімде Өзен кен орынында қолданылатын
қабаттардың мүнай бергіштігін көтеру әдістері (сатылық термалдың, фигураның
су айдау) ашып бейнеленген.
Экономикалық бөлімде Өзен кен орынында жаңа технологияны қолданудан болатын
экономикалық тиімділік есебі жүргізілген.
Еңбекті жөне қоршаған ортаны қорғау бөлімінде мүнай кәсіпшіліктерінде
еңбек қауіпсіздігімен жер қойнауымен қоршаған ортаны қорғау шараларын
қамтамасыз ету сөз болды.
Аннотация
В представленном дипломном проекте рассматриваются 4-основные части:
-геологическая часть;
-технико-технологическая часть;
-охрана труда и окружающей среды.
В геологической части, рассматриваем каждый добываемый проект на
месторождении Узень, ХVІІ-ХVІII горизонта.
В технико-технологической части, на месторождении Узень, используемый
в пластах нефтеотдачи.
Экономическая часть проекта месторождении Узень мы используем новые
технологий, решаем статью затрат ВКЗ.
В охране труда и окружающей среды дается анализ состояния охраны труда
и окружающих среде на месторождений Узень по обеспечению условными
безопасности на месторождении.
Мазмүны
Кіріспе
1. Геологиялық бөлім.
1.1 Районның физико-географиялық және экономика-
географиялық сипаттамасы.
1.2. Геология оқытылудың және Өзен кен орнын игерудің тарихы.
1.3. Стратаграфия.
1.4. Тектоника.
1.5. Мүнайгаздылық.
1.6. Сулылығы.
2. Техника-технологиялық бөлім.
2.1. XVII горизонтты игерудің қазіргі жағдайы және қысқаша тарихы.
2.1.1. Пайдалану және айдау скважиналарының қорының динамикасы.
2.1.2. Қабат қысылымының және су айдау, мүнай, газ,
ілеспе су өндірудің динамикасы.
2.2. XVII горизонттың қабат қысымын қалыпты
үстаудың анализі.
2.2.1. Су айдау скважиналар қорының енгізілуі және қолданылуы.
2. Алу және су айдау көлемінің байланысы.
2.3. Су айдау және сумен қамтамасыз ету.
2.3.1. Су айдауға керекті су көздері.
2. Суға қойылатын талаптар, суды дайындау.
3.3. Сумен жабдықтаудың жалпы схемасы. Негізгі объектілер.
2.4. Су айдау скважиналарын пайдалану.
2.4.1. Су айдау скважиналарының қорының сипаттамасы.
2.4.2. Су айдау скважиналарын меңгеру.
2.4.3. Айдау скважиналарын жабдықтау. Қабатқа су айдау
көлемін реттеу.
2.4.4. Айдау скважиналарының бүзылуының негізгі
себептері және жүмысын қалпына келтіру. Айдау
скважиналарының түптік зонасына әсер ету.
2.5. Айдау скважиналарын зерттеу.
2.5.1. Айдау скважиналарын зерттеудің, технологиясы
мен әдістері.
2.5.2. Айдау скважиналарын зерттеу негізінде қолданатын
жабдықтар мен қүралдар.
2.6. Өзен кен орындарының XVII горизонты бойынша
ыстық су айдау жүмыстарының жағдайы.
2.6.1. Ыстық су айдауда мақсат.
2.6.2. Ыстық су айдауда қолданылатын жабдықтардың
және су дайындаудың технологиясы.
2.6.3. Ыстық су айдаудағы жүмыстар нәтижесінің
анализу.
2.7. Қабатқа жиналған жылдың санын есептеу.
Экономикалық бөлім.
3.1. "Өзенмүнайгаз" мүнай газ өндіру бірлестігінің
үйымдастыру сипаты.
3.2. Қабат қысымын бірқалыпты үстаудың
экономикалық анализі.
3.3. Қабат қысымын қалыпты үстау әдісінің
экономикалық тиімділігін есептеу.
4. Қоршаған ортаны және еңбекті қорғау.
4.1. Қабат қысымын қалыпты үстау жүйесіндегі еңбекті
қорғау.
4.1.1. Қауіпті және зиянды өндірістік факторлар анализі.
4.1.2. Техника қауіпсіздігі.
4.1.2.2. Өндірістік санитариялар.
4.2. Қабат қысымын қалыпты үстау жүйесіндегі
қоршаған ортаны қорғау.
Қорытынды.
Қолданылған әдебиеттер тізімі.
Кiріспе
Өзен кен орыны Қазақстан Республикасындағы ең ірі кен орындардың
бірі болып саналады. Шамалап алғанда жиырма бес өнімді горизонттық суммалы
байланысты қоры 1 млрд. тоннадан асады. Бүгінгі күні мүнай өндірудің
суммалы көлемі 210 млн. гоннаға жетті. Кен орынды игеру сатысы III сатыда.
Кен орынды игеру суландырудың блокты жүйесін қолданумен жүргізіледі.
Негізгі өнімді горизонттардың бірі болып ҮІП өнімді горизонты
табылды. Оның кәсіптік игерілуі 1965 жылы басталды.
Бүл дипломдық жоба осы горизонтты нүсқа ішінен су айдау эдісімен
игерудің технологиялық-экономикалық талдауына арналған.
Геологиялық бөлім
1.1. Ауданның физико-географиялық және экономика-географиялық
сипаттамасы.
Газды мұнайлы Өзен кен орны Маңғыстау түбегінде
орналасқан, оның далалы жазықты бөлігі Оңтүстік-Маңғышлақ ойпаты деген
атпен белгілі.
Административті жағынан қарағанда бұл территория
Қазақстан Республикасы, Батыс Қазақстан Маңғыстау облысының қарамағына
кіреді.
Географиялық жағынан қарағанда Оңтүстік Маңғышлақ ойпаты
кең байтақ, аз төбешікті, 240м солтүстікте, 260м-ге дейін оңтүстікте
абсалютті белгілермен теңіздің оңтүстік батыс бөлігіне қарай аздап көлбеу
орналасқан. Оңтүстік және орталық бөліктерінде кең байтақ түйық
ойпатты жерлер орналасқан. Солардың ішіндегі ең ірісі Қарағия шұңқыры,
оның түбінің ең кіші абсолюттік деңгейі — 132м.
Кенорынның ауданның орталық бөлігін шоқылар алып жатыр.
Олар ені жінсіз ойпаттар Өзен және Төңіректің ойпаттарының
ортасында орналасқан.
Батысындағы шоқыда қүралған Сармат әк тасы мен саз, Хумурун мысын
қүрып, Өзен брахиантиклиналды осьтік сызығы бойымен шоқы күйінде Өзен
ойпатының ішіне кіреді. Өзен ойпатының ауданы шамамен 5ООкм2.
Оның солтүстік-шығыс және оңтүстік қүламаларының үстірт деңгейінің
айырмасы 1ЗОм-ге дейін.
Ойпаттның түбiнiн кей-жерлерi терең жыралар, мұнда құмды массивтер
мен борпылдақ көп болуынан афтотранспорттың өтуі қиынға соғады. Төңірек
шыңы кен орынның шығыс жақ бөлігінде орналасқан. Ол меридианальды бағытта
созылып жатыр. Тереңдігі мен көлемі Өзен ойпатына қарағанда анағүрлым кіші.
Ауданы 150-200км2, түбінің ең кіші абсолютті белгісі 132м. Өзен
брахиантиклиналының шығыс жақ аяқталуы мұнда да жаңа бедерде де өзінің
бұрынғы қалпын сақтаған, осьтік сызығында Төңірек шыңының батыс
баурайындағы кішкентай мыс қатпарлары оның анық айқын көрінеді. Бұл
ауданның климаты жартылай шөлді, қатаң континенталды, жазы қапырық және
қүрғақ, ауаның температурасы +40°С, +45°С. Қыста ауаның 1; — 30°С-қа дейін
көтеріледі.
Атмосфералық ылғал, жауын-шашын аз түседі. Көбі апрель айынан
сентябрь айларына дейін болады, 63-тен 85 мм-ге дейін болады.
Өсімдік және жануарлар әлемі тек шөл дала және жартылай шөл далаға
тән. Ауданда түрақты гидрографиялық жүйе жоқ, табиғи су көздері де жоқ.
Оңтүстік Маңғышлақ жергілікті қүрылыс материалдарымен бай. Әсіресе,
үлу тас, әк тасымен бай. Ол қабыршақ материал ретінде қолданылады. Оны
механикалық өндіру және блоктан төсеу түбектің көптеген жерлерінде
жүргізіледі, әсіресе Ералыда және Жетібайда. Оңтүстік Маңғышлақтағы газ
мұнай кен орындарының ашылуы және бұл районның мұнайгаздылығының үлкен
болашағы осы аймақта еліміздің ірі жағар-май-энергетикалық базасын
ұлғайтуға жол ашады.
1.2. Геологиялық оқытылудың және Өзен кенорынының
игерудің тарихы.
Маңғышлақ түбегінің геологиялық қүрылысын оқып үйреі алдыңғы
ғасырдың соңына басталды. Алғашқы кезде жұмыстардың ең маңыздысы
И.И.Андрусовтың жалпы геологиялы зерттеулері, онда негізінен
стратиграфияның игеру және территорияны тектоникалық аудандау жағы
қаралған.
Өзенді көтеру мәселесі 1937-1947 жылдары С.Н.Алексейченні
Маңғышлақта геологиялық зерттеу жүргізген кездегі еңбектеріңл айтылған.
1951 жылы Қазақстан мүнай газ барлау терестініі геологиялық кен
іздеу конторасы Маңғышлақ жарты аралын бүрғылау партиясын жіберді. Олар
Түбектің ауданында қүрыльв кен іздеу, бүрғылауды бастап кетті.
1952-1955 жылдары 1:200000 масштабында районныі геологиялық
көрінісін түсіргеннен кейін Бүкілодақтыь аэрогеологиялық трест Өзен және
Төңірек шыңдарын көтеруд өзіндік қүрылымды және мүнайға барлауперспективалы
дег қарайды.
Маңғышлақты геологиялық зерттеудің келесі кезеңі 1957-61 жыддар.
Бүл жылдары Маңғышлақтың өнеркәсіпті мүнайгаздылығын жаңарту мәселесі
қаралды, бүл кезде Жетібай және Өзен қүрылымында мүнай газ кен орындары
табыдды. Ауданды комплексті зертеу арқасында геологиялық карталардың
сериясы қүрастырылды және мәлемдеме жасалды. 1959-61 жылдары МНГР трестінің
геологиялық кен іздеу конторасында қүрылым кен іздеу бүрғылауы басталды,
соның арқасында Өзенді өзіндік көтеруге жол берілді, Хумурунды да және
т.с.с батысқа қара Амплитудасына және көлеміне қарай Хумурунды көтеру. Өзен
аймағында 5 қаңтар 1961 жылы қүрылым кен іздеу скважинась 367,5м тереңдікте
бүрғылау кезінде шөгіндіде альба бар еке белгілі болды.
1961 жылдың желтоқсан айының басында №-1-ші скважинан сынап
көргенде 1248-1261 м интервалында тәуліктік шығымы 80? мүнай фонтаны
алынды.
Осылай геологтардың, геофизик, бүрғылаушылардың кө жылдың еңбегі
жеміске жетті. Өзен кен орны ашылды.
XVII өнімді горизонты ауданы және разряды жағынан да қүрылымы
күрделі және әр текті болып келеді. Литологияльп жағынан бұл горизонттың
тау жыныстары құмтас және алевролитті, саз, қатты әкті құмтастар, мергель
және әктастар қабаттасып келеді. Құмтас және алевролит горизонттың негізгі
өнімді бөлігін құрайды, бірақ тегіс емес таралған.
XVII горизонттың қимасында ауданның көп жерінде 62, 12 6, 65, 47,
22, 1, 5, 2, 32 ж.т.б. скважиналар айналасында 3-4 г қүмайтты қабаттары
кездеседі. Әрбірінің қалыңдығы 2-Зм-дей өзара түрақты сазды қабатпен ажырап
жатыр.
XVII өнімді горизонттың бір өзгешелігі қалың қүмтастардын болуы,
олар кен орынның барлық жерінде кездеседі және қиманың барлық жерінде
бірдей емес әр түрлі бөліктерінде болады. Қалыңдығы 12м-ден 37м-ге дейінгі
қүмды линзалар қүрылымның батыс бөлігінде орналасқан 63, 61, 51, 50 және
қүрылымның орталық бөлігінде орналасқан 24, 22 скважиналарында белгіленген.
Кішкене қалындықты 4м-ден 7м-ге дейінгі қүмды линзалдар қүрылымның орталық
және шығи бөлігінде 30, 42 және 13 скважиналарында кездеседі.
Жақсы өткізгіштікпен қүралған қүмтасты қабаттан басқ көп
скважиналарда саздылық өседі және қүмтас, қүмді алевролитке немесе қүмды
алевролитке немесе қүмды сазғ көшеді. XVII өнімді горизонтта, жалпы
шөгінділерде азған фациальды өткізгіштік және қиманың өнімді бөлігінде
қуатті тербелісі болады. XVII горизонттың қүрылысында 5 пачка бар.
Қазіргі кезде де өнімді горизонттарды бүрғылау және сына жалғасуда,
және де кен орынның қанатты және переклинальдь учаскелеріне көп көңіл
бөледі.
1.3. Стратиграфия
Өзен кен орынында терең бақылау, бүрғылау нәтижесіщ жалпы
қальщдығы ЗОООм-дей мезонайнозой қүрылғаны табыладь Оның қүрылысында
триасқа, юраға, борға, үштік және төртті түнбаға қатысты шөгінділер бар.
Олардың бөлінуі скважинада алынған зерттеу және Маңғышылақтың басқа
аудандарына алынған мәліметтерге негізделген.
Бөлімдер, ярустар, тармагы араларындағы шекаралар кө жағдайда
шартты, жалпы электрокаратаж арқылы жүргізіледі.
Триас шөгінділері (Т).
Триас шөгінділері 2027м терендікте жатыр. Олар негізіне қоңыр
ариметтер және орташа түйіршікті қүмтастардан түраді Жалпы қалыңдығы 1500-
1600м.
Юралық жүйесі (I).
Юра жүйесінің шөгінділерінде үш бөлім бар. Төменгі, ортаңғы және
жоғарғы. Жалпы қалыңдығы ІЗООм.
Төменгі бөлім (ІІ).
Қиманың төменгі юралық бөлігінде құмтас, алевролит жәі саз алмасып
кезектесіп отырады. Құмтас сұр және ашық сұр, ұсақ және орта түйіршікті,
кей кезде ірі түйіршікті. Кейде ірі түйіршік қүмтастар ашық сұр
алевролитпен сазды құмтастарға ауысады Құмтастардың, алевролит және саздың
алмасуы негізінен қат-қабат болып келеді.
Төменгі юралық шөгіндінің қалындығы шамамен 120-130м.
Аален ярусы (J2а).
Аален ярусы негізінен терең сынықты қүмтас-малтатас т; жыныстарынан
қүралған. Ярустың қимасында сүр ашық сүр, қоңырлау әр түрлі түйіршікті
қүмтастар басым келедi олардың арасында орташа-ірі түйіршіктері де кең
тараған.
Қалындықты түрінде қүмтас және гравелиттер қабаттарынь] арасында
кіші галечті және конгламератты голечниктерд: топталуы кездеседі. Галей
негізінен сүр, күңгүрт сүр, кейде қоңь ренді. Бүл ярустың жалпы қалыңдығы
ЗЗОм.
Байос ярусы (J2B).
Олигоценді бірыңғай са қүрайды. Шөгінділердің жалпы қалыңдығы 200 м-ге
дейіі
Неоген жүйесі (К).
Неоген шөгінділерінде тортон және сармат ярустары бөлінед
Тортон ярусы қүмтас және мергельді қабатты карбонатп саздан түрады.
Неанон табанында, өзен қатпарының баты клинасында, ірі көрінетін
Қарамандыбас.
Өзен тектоникалық сызығына үштасып жатса да, ол басыщ
өз бетінше дербес болып көрінеді. Бірақта, барлау бүрғылау кезінде
Қарамандыбас туралы өзен қатпарының батыс переклиналыны шиеленіскен жері
екені, оның шарнирінің ундуляцяның негізін пайда болғаны белгілі болады.
Өзен Қарамандыбас қатпары Жетібай, Өзен зонасының ең iрi локальды
қүрылымы болып көрінеді. Валанжик ярусыны табанында оның мөлшері 900м
контурда үзындық осінде 45к қысқа осьте 49 км, ал амплитуда 200м-ге тең.
Қатпардың күмбе шығыс жаққа жылжытылған, соның салдарынан қүрылы
периклиналық үзындығы солтүстік батыс периклинасынан қыск Шығыс периклиналы
кең және қысқа сына түрінде, ал батыс үзь: және тар структуралық тілік
формасында келеді.
Қатпардың бойлық осі, толқын түрінде иілген. Иілмені біреуіне
үштасқан күмбез. Сармат ярусы төменгі бөлікте ақ, ашы сүр, мергельді
қабатты тығыз саздан қүралған. Жоғарғы бөлігi көбінесе қүмтастардан түрады.
Шөгінділердің жалпы қосындысы 115м.
Төрттік жүйесі (Q).
Төрттік жүйенің шөгінділері сулы сазды, қүмды элювиальді
делювальді текті саздан қүралған. Бүл жүйенің қалындығы 7 м-ге дейін.
1.4. Тектоника
Өзен қүрылымы субкеңдікте созылып жатқан антиклинальды қатпар болып
көрінеді. Ол Туран плитасына үштасқан, Оңтүстік Маңғышлақ қүрамына кіретін
Жетібай Өзен тектоникалық сатысының солтустік көтеріңкі бөлігінде
орналасқан. Солтүстік бөлігінде Өзен қүрылымы Беке-Башқудук анклиналь
зонасының Оңтүстік-Шығыс кминалымен шекараласып жатыр.
Оңтүстікте Өзен қүрылымы қатпардан қысаң, ойпаң жермен бөлінген.
Ауданның Шығыс бөлігінде, Төңірек шыңының шығысқа қарай аяқталу районында
Өзен қүрылымы қатты батады.
Қиманың жоғары горизонттары бойынша, жеке алғанда сенонан және Өзен,
Төңірек ойпаттарының арасында орналасқан күмбез иілістің біреуіне үштасқан.
Қатпардың солтүстік қанаты жазықтау және де оның айналасында тау
жыныстарының батуы Оңтүстік бөліктегі терраса тәрізді учаскелерінің пайда
болуы біркелкі емес.
Ертедегі тау жыныстар үшін тереңдігімен қатпарлардың өлшемдерінің
қысқаруы тән қасиет. Бүл негізінен батыс периклинасының үзындығының
қысқаруынан және тау жыныстарының бүрыш тереңдігінің көтерілуіне және
қатпар амплитудасынан болады.
Өзен қүрылымының ерекшеліктерінің бірі әртүрлі дәрежелі анықтьшығының
аз амплитудасы бүзылуының қатысуы болып келеді.
XVII- XVIII горизонталь бойынша қүрылған қүрылымдық картада 5 бүзылу
бар.
Анықты бүзылуға 2 бүзылу жатады:
517,223 (III қима қатары).
51,62 (VІа қима қатары).
Шамаланған бүзылуға үшеуі жатады:
1045,1177 (III қатар)
512,562 (ІV-ІІІа қатар)
82,89 (ІVа-ІV қатарлар арасы).
Бірінші тектоникалық бүзылу оңтүстік шығыстағы (ІII- қатар) 1177-
1045 скважиналар арасында шартты жүргізілген. Мүнда қүрылымның солтүстік-
шығыс қанатының қатпарларының қүрылысы (ІІІа қатар) едәуір орынды
келтірілген. Бүл бүзылуларды бақылап шығу үшін 214-228 және 512-562
скважиналары арқылы қима пішін қатары түрғызылды. Бүл бүзылу скважиналар
қатарының қималарын салыстыру нәтижесінде белгіленген бірінші бүзылу болып
келеді.
Үшінші тектоникалық бүзылу шартты жүргізіледі. Ол 24-26 (ІV-ІІІа
қатары) скважиналар ауданында басталды. Көсіпшілік геофизиканың мәліметтері
бойынша бүзылуды бақылау қиынға түсіп түр.
Төртінші тектоникалық бүзылуда 82,87 (ІVа-ІV қатар)
скважиналар ауданында шартты жүргізіледі. Мүнда контакты белгісінің
өзгеруі бір горизонтта емес екі горизонтта бақыланады.
Бесінші тектоникалық бүзылу батыс переклиналь районында 51, 62, 63
(VІа қатар) скважиналар линиясында өтеді. Бүзылу ' кішкентай әлсіз-
амплитуданың түсуі болып табылады.
51 скважинаның қимасында XIV горизонттың 7-8 м қүмтас қалыңдығы және
XIV пен XV горизонттар арасында 6-7 м саз бөлімі жоқ. Бүл скважинаның
қимасынан шамамен 15 м қалыңдықта қимасы түсіп жатыр. Бүл 144
көрші терең скважинамен салыстырғанда білінеді.
Сонымен, барлық бес тектоникалық бүзылу меридиональды бағыт алады,
бүл гидрогеологиясының зерттеу мәліметерімен тура келеді.
1.5. Мүнайгаздылық
Өзен аймағында табиғи мүнай және газ шығарылу жақын райондарында
жоқ, мүнайдың жер бетіне шығуы Беке-Башкудун антиклинасының шығыс бөлігінде
екені белгілі. Таскас жырасында осы ғасырдың басында қою тотыққан мүнай
сіңген қүм және неоном қүмтастары табыдды.
Бүл мүнай шыққан жердің Өзен аймағына дейінгі қашықтығы 50 км Өзен
аймағында мүнай белгілері қүрылымның күмбез бөлігінде орналасқан. Бір
скважинаны бүрғылау кезіндеалынды. Юра қабатының қүмы мен қүмтастары,
мүнайға сіңген және бензин иісі қатты шығып түрады. Мүнай кәсіпшілік ағыны
XV Юра горизонтын бақылау кезінде осы скважинада 1961 жылдың 1 желтоқсанда
1218- 1261 м интервалында алынды. Газ шығару газ өткізгіштік фонтан түрінде
бірнеше рет Маңғыіплақта Беке қүдығы районындағы қүрылымды сквожинаны
бүрғылау кезінде белгіленді (1955).
Өзен қүрылысының күмбез бөлігінде орналасқан18
скважинаға қүрылыдық кен іздеу бүрғылауын өткізу кезінде 1961 жыддың 15
қаңтарында кен орында бірінші рет газ атқылады артынан ол ашық газ
фонтанына айналды. Екінші ашық газды сулы фонтан 36 скважинада бодды.
Бүл газды шығарылулар альбонанон шөгінділеріне үштасады.
Скважиналарды ары қарай бақылау нәтижесінде Өзен көтерілуі мүнай мен газдың
ірі кен орны екенін дәледдеуі.
XVII горизонт.
749 скважина XVII горизонтта қазылған және де 219 скважина ХVІІ-
ХVІII горизонтта қазылған. Ішкі мүнайлық контурында 607 скважина бар.
Контурда 128 және контур сыртында 14 скважина бар. XVII горизонттың
скважиналары мүнай және сүйықтың өнімділігі Он=9 ттәул. Qж=25 ттәу-ке
тең.
Ең төмен интервал перфороциясы.
Ь=1140 м, 5206 скважинасында.
Күмбезде XVII горизонттың төбесінің абсолюттік белгісі 811,1м; 248-
ші скважинада, кеніштің биіктігі һ=50м.
Мүнайлылық ауданы 23940* 104м2. Өзен ген орынының мүнайының
ерекшелігі, қүрамында жоғары молекулалы парафин көмірсутегі бар. (27%-ке
дейін). Сол себепті газдан айрылған мұнай 29-30°с температурасында қатады.
Өзен мүнайының тағы бір ерекшелігі мүнайдың парафинмен қанығу
температурасы алғашқы қабаттылық жағдайда қабат 1° тең. Мұнай аз күкіртті
(0,25%), смолалы (20%). Қанығу қысымы тереңцікпен ауысып түрады. 60 мПа
(XVII горизонтта) 11,2 мПа (XV горизонт)
1.6. Сулылығы
1965 жылы өзен кен орынның қимасында В.И.Карцентейнің стратиграфия
мәліметтері, терең бүрғылаумен алынған метологиялық коллекторлық қасиеттері
бойынша мезозой шөгінділері белгілі болды. Оңтүстік Маңғышлақ ойпатында екі
мелді және Юра гидрогеологиялық этапы бөлінген. Борлы және Юра
гидрогеологиялық этаптары арасында суға төзімді қалындық бар. Ол 100 м аса
саз пачкалы және онсфорд сазды мергелді және Хелиовей ярусының Жоғарғысы
болып саналады.
Юра қабатының шөгшділерінде екі су түтқыш комплекс бөлінеді:
терригендік Юра системасының орта және төменгі бөліктері. Жоғарғы Юра
ярусына килевой коллекторлары кіреді және жоғары юралық карбонатты
террикалық су түтқыш комплексінде қүмтас және саз тау жыныстары алмасады,
жалпы қалыңдығы 80-100 м. Өзен кен орнының Юра терригендегі су түтқыш
комплексінде жалпы судың минерализациясы 127-152гл. Мөр қүрамы
2300—2700мгл гидрокарбонат 2-3 мг.эквл, кальции 400-500 мг.эквл
концентрациясы аз мөлшерде 3-8 мгл шамасында. Өзен кен орынның Юра
суларының қүрамында темір (60-70 мгл). Бүл сулар хлоры кальции типіне
жатады. Бүлардың тығыздығы (20°С температурасында) 1,088-ден 1,052-ге дейін
өзгереді.
Карбонатты су тұтқыш комплексі терригенді литостас қалындығынан
бөлектенгеы және литологиялық жағынан алғанда карбонатты қүмтастардың
қабатына бағынған әктастармен берілген. Қаралып отырған шөгінділердегі су
терригенді сулардан жалпы минерализация жағынан да, жеке компоненттер
жағынан да ерекшеленеді. Жалпы минсрализация 23,8-36,8гл иод қүрамы 23
мгл, бром 50 мгл, алюмипий 30 мгл. Сулар сульфатты-натрии типіне жатады.
Бор этапы қүмтас алевролитті, сазды шөгінділерінің алмасуынан түрады, қалыі-
щығы 700-800 м.
Бор қабатының терригенді шөгінділерінде екі су түтқыш комплексі
бар неономды және альбоногеолды. Неоком суларының жалпы
минералшациясы 19,2-21,7гл-ге дейін жетеді. Типі жағынан хлорлі кальцийлі.
Техника-технологиялық бөлім
2.1. XVII горизонтты игерудің қазіргі жағдайы
және қысқаша тарихы
Өзен кен орны кәсіптің игеруге 1965 жылдан бастап енгізілді. Кен
орынды игеруге 1970 жылға дейін қабат қысымын қалыпты ұстаусыз іске
асырылды. 1970 жылға дейін су айдау (2 және 3) тек қана екі қима қатарда
5,5-7 см м3гәуіл көлемінде ғана жүргізілді йсәне кеніш бойынша игеру
процесіне әсерін тигізбеді. XVII горизантқа суайдау 1968 жылы 0,096 млн.м3
көлемінде жүзеге асырыла бастады. Горизанттар бойынша орташа қабат қысымы
0,8-1,1 мПа-ға түсті (XVII горизонт бойынша 1,2 мпа-ға, 1970 жылы) бұл
жағдай газ факторының кенет өсуіне және қабаттарда бос
Сдың бөлінуіне әкеліп соқтырды. 1970 жыддың қазан айында 4 -лі
гидродинамикалық блоктарға су айдау жүйесі кеніш сағдайын
жақсартады.
5-7 қатарлы пайдалану скважиналарының орналасуында су Ійдау тек
қана бірінші пайдалану қатарына ғана әсерін тигізеді. Сеніштің негізгі
ауданында қабат қысымы төмендеуін тоқтатпайды, (XVII горизонт бойынша
төмендеу 18мПа-ға жетті, 1972 жылы (горизонтты игерудің бүкіл кезеңіндегі
максималды түсуіне әкеліп соқтырады. Келтіру үшін 1983 жылдан бастап ыстық
су айдау қолға ынды.
2.1.1. Пайдалану және айдау скважиналар қорының
динамикасы
Қарастырылып отырған горизонттың игеру жағдайының шизі 1984
жылдан басталды. 1983 жылдың басында скважиналар £оры 1033 скважинаға
жетті. 657 мүнай, 251 айдау, 76 бақылау (кне 49 жойылуды күтіп түрған
скважиналар.
Скважініалар қорының динамикасы
2.2-кесте
Мүнай Су айдау скважиналары
скважиналары
Жыл Пайдалану қорыЖасал.түрған Пайдала-ну Істел-мей
скв-р қоры әдісімен турган қор
1994 2179,0 5155,0 88,0 8829,0
1995 1988,4 4627,9 80,0 8938,0
1996 1613,8 3879,3 64,9 1683,9
1997 1263,9 2952,3 50,5 7369,9
1998 998,4 2710,1 39,3 8571,9
1999 808,8 2093,1 32,4 9002,8
2.2. XVII горизонттық қабат қысымын қалыпты ұстаудың анализі.
2.2.1. Су айдау скважиналар қорының енгізілуі және қолданылуы жобадағыға
сәйкес соқтырды. Сонымен қатар газ факторы 1,5-2есе өсіп 130-140м3т-ға
жетті.
Қолданылған әсер ету жүйесінің тиімділігінің
жетіспеушілігінен скважина шығымы үнемі түсіп отырды. Сүйық айдаудың
үлғаюына қарамастан (2.1 кестесі) жылдың мүнай алудың өсуі пайдалану
скважиналарының санының өсуінің арқасында өсті.
Горизант бойынша сулану 1999 жылдың аяғында 61,4%ке жетті.
2.1 кесте. Өзен кен орынның XVII горизонтының игеру көрсеткіштері.
2.1 кесте
Жыл Жинал ғанЖинал ғанЖинал Мұнай Айдау Сулану Қабат
мүнай сүйық ған су скважина скв. Коэффи қысы-мы
өңдіру өндіру айдау м3саны саны центі% мПа
1994 53162,0 1041820 500630 719 234 51,7 10,9
1995 54220,0 10671,0 501270 736 267 57,0 10,8
1996 55011,0 10935,0 51700 720 270 58,0 10,6
1997 58730,0 11130,6 52175 670 230 57,2 10,3
1998 59027,0 11998,5 525730 636 211 63,1 10,3
1999 59835,8 1204445 530250 548 189 61,4 10,4
Негізгі обьектілерді игеру жүйесін көтеру мақсатында 1972-
1973 жылдары 4 километрлі блоктарды пайдалану скважиналарын
сеткаларға қосымша қию және оларды жаңа және ескі қима қатарларындағы
айдау скважиналарының арасындағы аралықты екі есеге қысқарту (250-300 м-ге)
арқылы.
Бүдан басқа I және II пайдалану обьектілерінде бөлшектелінеді,
яғни ХVІІ-ХVIII горизонттар өзінше игеру обьектілері болып бөлінеді.
Осы кезеңнің игеруінің негізгі технологиялық көрсеткіштері
төмендегіні көрсетті. Осы кезде төмендеген қысым зонасы азаяды, ал газ
факторы төмендеу тенденциясын алады. Дегенмен кеніштерді газдандырудың
қайшы ықпал ету салдары қайтымсыз болып шықты.
Біріншіден, бүл скважинаның өнімділігіне және шығарушылығына қатысты
болады.
1974 жылдың басынан 1975 жылға дейін қабат қысымы, су айдау көлемі
түрақтандырылды және мүнай өндіру максимальға жетті, ол XVII горизонт
бойынша 3,814 млн. тоннаны қүрды.
1976-1981 жылдар кезеңі мүнай өндіру деңгейінің төмендеуімен
сүйықтық өндірудің өсуінің жалғасуымен және суланудың кенет үлғайуымен
сипатталады. XVII горизонт бойынша 1980 жылы өндіру 1,99 млн. тоннаға дейін
төмендеді, ал сулану 66,1%-ке дейін өсті. Бүл кезең су айдаудың көлемінің
кенет өсуінен бастадды, сүйықтың өндіру көлемі өсіп, ал мүнай өндіру
деңгейі төмендеді. Сүйықты өндірудің түрақты көлемінде су айдау деңгейінің
ары қарай түрақталынуы және біршама төмендеуі суланудың өсуінің темпін
төмендетті.
Жылдар Су айдау скважиналар саны +;-
Жобадагы Нақты
1994 226 234 +8
1995 229 238 +9
1996 231 244 + 13
1997 233 236 +3
1998 240 236 -4
1999 235 189 -36
Жөндеуге келмеген және әр түрлі себептермен көпке дейін жойылмаған
скважиналардың жойылуынан 1999 жылы су айдау скважиналарының қоры азайды.
2.2.2. Алу және су айдау көлемінің байланысы
Су айдау мен мүнай өндірудің нақты және жобадағы көрсеткіштерінің
байланысы бір-бірімен тығыз байланысты (2.5-кестесі). Нақты сулану
жобадағыдан кіші болғандықтан нақты I сүйық өндіру жобадағыдан кіші.
Ыстық су айдау және шаруашылыққа өту барысында XVII горизонт бойынша
мүнай өндіру түрақтандырылды және жылына 2,2-2,3 млн. тонна қүрады. Қабат
қысымының түрақталуына байланысты, су айдау көлемін азайту және қолайлысын
таңдау, 1999 жылы млн. тонна болу мүмкіндігі табылды. Өнімнің сулануы 61,4%-
ке дейін өсті (2.1- кестесі).
2.5-кесте. Мүнай өндіру мен су айдаудың нақты және жобадагы
көрсеткіштері.
1994 1995 1996 1997 1998 1999
Жылдык суЖо6003,0 6211,0 6492,0 6172,0 6745,0 7176,8
аидау, м3ба
На8829,0 8938,0 7683,0 7369,0 8511,0 9002,8
кт
ы
Жылдык суЖо5155,0 4627,9 9879,3 2952,3 2710,1 2093,1
өндіру,m ба
Жылдык На2179,0 1988,4 1613,8 1263,9 998,4 808,8
мүнай кт
өндіру ы
мын т
Жиналган Жо104182,0 108809,7 112689,0 115641,3 118351,4 120444,5
суйыктын ба
ондiру,
мын m.
Жиналган Накты53162.0 56764.7
Мунай 55150.9 58028.6 59027.0 59835.8
ондiру
Мын m
Жиналган Жоба 1480190 156112.0165369.1 173910.2183427.3 190425.5
су айдау,
m3
Накты158010.0 166948.0174638.9 182001.8190575.7 199576.5
2. Су айдау және сумен қамтамасыз ету.
3. 2.3.1. Су айдауға керекті су көздері.
Қабатқа су айдау үшінде басқа қажеттілікке қабат қысымен қалыпты
үстауда негізінен Каспий теңізінің суын қолдануы, кейде Еділ және қабаттың
ағын суын қолданады, олар бөлек айдалынады. (2.6 кесте).
Теңіз суы Ағын су Еділ суы
ББСС-1,Г,Зб,Зв,4,4а ББСС - 2а, 2б
5,5а,6а,7,7а,819,10,10ББС-3 ОПУ
а
ББС-в ББСС - За
(БКНС - ББСС) (КНС-БСС)
2.3.2. Суға қойылатын талаптар. Суды дайындау.
Өнімді горизонттарға айдалынатын суға келесі негізгі талаптар
қолданылады: химиялық үқсастың және су қүрамының тұрақтылығы:
микроорганизмдердің болмауы, коррозияға пассивтілігі: су айдау
скважиналарының қабылдағыш қасиетін азайтатын мүнайды ығыстыру
қабілеттілігінің күштілігі қүрамында механикалық қоспалардың аз болуы, суды
дайындау және тазартуға кететін шығынның аз болуы.
Кәсіпшілік ілеспе сулар қүрамындағы механикалық қоспалардың
анализі, көп жағдайда қатты салмақтың бар болуы су тұрақтылығының
бүзылуынан болатынын көрсетті. Бүл аса қаныққан ертінділерден қатты
түздардың түсуімен қоса жүретін, қайталанбайтын химиялық реакциялардың
салдары болып табылады. Қабат суының көбінің қүрамында әлсіз көмірқышқылы
H2CO3 , бикарбонаттар иондары HCO3 бар жане де бикорбонаттемір Ғе (НСОз)2
формасында шала тотыққан темір түзы болады, олар ауа оттегісімен байытылып
сырттан айдалынылатын сумен қосылып скважинаның қабылдағыштылығының
төмендеуіне әкеліп соқтыратын түнба және аса коррозиялы-агрессивті көмір
қышқыл. 4Ғе(НС03)+О2+2Н2О - 4Ғе(ОН)^+8СО2
Өндірілетін мүнай және мүнайлы газдың сапасының төмендеуін қозғайтын
бактериялар мен өнімді горизонттардың жүқтырылуын боддырмау үшін
микроорганизмдердің санын бақылау қажеттілігі қамтамасыз ету қажет.
Көп мөлшерлі минералды тузы бар ілеспе қабат суы жоғары
коррозиялы активті болып келеді. Оны түсіру үшін коррозияға қарсы
генгибиторлар қолданылады. (И-І-АІ)ІІСевер, И-І-Е, ИК-5, ИКБ-4, И-4-Д,Тайга-
1, ИКОГ-1 және т.б.) және қүбырлардың ішкі жағын қаптайтын әр түрлі істер
(лактар және эноксидті смолалар).
Суға мүнай жуғыштық қасиетін жақсарту үшін беттік әсер еткіш заттар
(ПАВ) қосылады, ол мүнаймен шекарадағы беттік керілуді елеулі төмендетеді,
соның әсерінен өнімді қабаттардың тау жыныстардың жуғыштылық қасиеті өседі.
Осы мақсатта 3-5%-ті су ерітіндісін қолдану кеңесі үсынылады. „Узеньнефть"
бірлестігінде беттік әсер еткіш зат ОП-10 І колданылады.
4. Су айдау скважиналарын пайдалану.
2.4.1. Су айдау скважиналарын меңгеру.
Су айдау скважиналарын меңгеру мақсаты — өнімділік немесе һұгылу.
Жүтылу коэффициентін мүмкіндігінше көп алу. Оны айдалынатын су мөлшерінің
өзгеруін айдалу қысымының тиісті згеруіне қатынасы арқылы анықтауға болады.
немесе
Айдау скважиналарын меңгеру қиындықтарының дәрежесін шартты үш топқа
бөлуге болады.
йоп: Қабат қалыңдығы Юм-ден [(0,5-0,7) • 10"12м2] жақсы өткізгіштікті түтас
біршама бірыңғай қүмтастарда бүрғыланған скважиналар.
ІІ-топ: Сазды қатпарлы қабаттарды қазатын скважиналар, олардың цмтастарының
өткізгіштік қасиеті төмен болып келеді. Қүмтас қатпарларының жалпы
қалындығы 6-дан 12м-ге дейін болады. Щ-топ: Өткізгіштігі төмен және аз
сулиарлы қалындыгымен өткізгішті қүмтастармен кезектесіп отыратын саз
қатпарлы қабаттарды қазатын скважиналар.
Айдау скважиналарын меңгеру кезінде келесі техникалық Ітәсілдер
қолданылады, (толықтай Өзен кен орнында қолданылатын тәсілдерге
тоқталамыз). Кері тасқында ӨБС-ның (өлшенген бөлшектер саны) минимальды
мүмкіндік және түрақты қүрамына дейін 1200-1500м3тәул. шығынмен кері және
тіке қарқында жуу. Олардың үзақтығы 1-3 тәулік. Жууға суды айдау су
қүбырынан шды немесе өдейі ыдыстарда міндетті түрде алдын-ала түндырылған
судың сақиналы схемасымен, сорапты агрегатпен айдайды. Бүл кезде шыққан
және айдалған су ӨБС-ға мүқият бақыланады. Негізінен скважиналардың жүтылу
қабілеттілігін өсіру үшін өткізілетін барлы операцияларданкейін жуады.
Түптік зонаны тазарту үшін скважиналық қарқынды үнемелі дренажы
(жасанды түтікшелер жасау) Дренаж әр түрлі әдістермен іске асады.
а) Поршендеу.
б) Компрессорлы тәсілмен (Батырмалы ортадан тепкіш сорап (БОТС)).
в) Қарқынды су тасқыны кезінде өздігінен төгілу, яғни скважинадан
канализацияға судың түсуі. Мүндай операция скважина оқтын-оқтын 6-15 минут
аралығында төгілуге, максимальды өнімділікпен жүмыс жасап түрғанда, қайта-
қайта қысқа уақытта төгілу кезінде көбірек әсерлі болып келеді. Бүл
операцияны ӨБС түрақталынғанға дейін қайталайды. Мүндай әдіске скважина
шығымы тәуелділігіне бірнеше ондаған м3-ден көбейген жағдайда қодданған
дүрыс ӨБС-ның қүрамының тұрақтылығына жету үшін үздіксіз өзіндік шөгілумен
салыстырғанда қысқа уақытта төгілумен 4-6 есе су шығынын қысқартуға болады.
Скважинаның түптік зонасын түз қышқылымен өңдеу, қүрамында карбонатты
цементті материал бар ашылған қабаттарда және карбонатты қабаттарды, және
де қабыршықтарды еріту үшін, ол үшін қабатқа 0,8-1,5 м3 қабат қалыңдығы 1м
қалындыққа 10-15%-ті гингибитор ертіндісін айдайды, скважинаны бір тәулікке
қалдырады. Жуудан және дренаждан кеиін скважинаны айдауға аударады.
Қабаттың гидрабликалық жарылуы. (Қ.Г.Ж)
Су-қүм қоспасымен су қүбырларын және сорапты компрессорлы қүбырларын,
скважиналарды жуу. Егер коллектордың табиғи қуыстылық қасметі болса,
қалыпты айдау қысымынан жоғары қысыммен, бірнеше сағат ішінде скважинаға су
айдау.
Түптін зоналардағы парафинді және смолалы жиналуды жою үшін, айдауға
арналған мүнай скважиналарын мүнаймен немесе ыстық сумен алдын ала өндеу
керек. Қыздыру, автомобильді түрғыда қүрылған, қозғалмалы буландыру
қондырғылары арқылы жүзеге асырылады.
2. Су айдау скважиналарының қорының сипаттамасы.
1.01.99 жылда, XVII горизонт бойынша 236 айдау скважиналары болды,
оңың 202-сі жүмыс істеп түрғандар, оның ішінде 55 нақты және 25 жүмыс
істемей түрғандар (2.2-кесте). Төменде айдау скважиналарының жүмыс істеп
түрған қорының сипаттамасы берілген: өнімділігі бойынша (2.7 кестесі) және
сағадағы қысымы бойынша (2.8 кестесі).
2.7-кесте Айдау скважиналарының жүмыс істеп түрған
қорының өнімділігі.
Өнімділігі 10-ға 10-15 50-100 100-200 200-ден
м3тәу дейін жоғары
Скважина 5 65 66 53 44
Саны
Жалпы саны 2Д 27,8 28,3 22,7 18,8
проценті %
2.8-кесте. Айдау скважиналарының жүмыс түрган сағадағы қысымы бойынша
сипаттамасы
Сағадағы
Қысым 8-ге дейін 8,1-9,0 9,1-10,0 10-нан
МПа
Скаважина 25 72 78 51
Саны
Жалпы саны
проценті % 11 32 34,5 22,5
Сағадан ең үлкен қысым РҮст= 12,8мПа 4455 скважинасына, ал ең үлкен
қабылдағыш қасиеті 2642 скважинасына (785,5м3тәу) тән. Горизонт бойынша
орташа тереңдік 1080м.
3. Айдау скважиналары жабдықтау. Қабатқа су айдау көлемін реттеу.
Айдау скважиналарын мүнай кеніштеріндегі қабат қысымын қалыпты үстау үшін,
өнімді горизонттарға су айдау үшін арналған. Мдау скважиналарының
конструкциясына келесі талаптар қойылады.
- оқпан қабырғасының орнықтылығы және сулы, газды, мүнайлы
қабаттардың сенімді ажырауы;
- өнімді қабатпен скважина оқпанының берік қатынасы;
- сағаның герметизациясы (бекітулі және сүйықты қабатқа айдауға
багыттау скважинадағы әр түрлі зерттеулерді және жөндеу
профилактикалық жүмыстарды прибор түсіруі және арнайы жабдықтар
арқылы жүргізу мүмкіндігі.
Скважина өнімді қабаттардың метологиялық сипатына байланысты ашық
немесе жабық түрмен жабдықталуы мүмкін. Себебі біздің қабатымыз әлсіз
цементтелінген қүмтастардан және алевролиттерден қүралған, оны ашық түтпе,
артына әдейі фильтр және жоғары жағынан кең қонышты қүйғыш тәрізді және
тесікті трапеция тәріздес саңьшаулы (0,73-3 мм) түктің беткі бөлігіне тар
жағымен қаралған түптік түсіру арқылы ашады.
XVII горизонттың айдау скважиналарының сағасын жабдықтау үшін АНК-1-65-
10, ФК-1-65-210 және ІАНЛ-60-200 арматуралар қолданады.
Фонтон елкасының өту қимасы 65 мм және 60 мм. Жүмыс қысымы 21,0 мПа
және 20,ОмПа.
Су айдау процесін реттеу ББСС-ке ортадан тепкіш сораптың беруі немесе
орының өзгерту арқылы іске асады. Кейде осы сораптардың білігінің айналу
жиілігін өзгертеді. Сораптың жүмысын энергияны дросселдеу (ысырмаларды
жабу) әдісімен реттеу, яғни қондырғының ПӘК-і төмендейді, сондықтан бүл
реттеу әдісі тиімсіз. Осымен қоса, өзінің қарапайымдылығымен дросселдеумен
реттеу әдісі ББСС-тің кәсіпшілік жағдайында және айдау скважиналарында кең
таралады.
2.4.4. Айдау скважиналарынның бүзылуының негізгі себептері және жүмысын
қалпына келтіру. Айдау скважиналарының жүктің зонасына
ықпал етуі.
XVII горизонттың айдау скважиналарының қатардан шығуының негізгі
себептері мыналар: сорапты компрессорлы қүбырлардың апаты (46%) шеген
тізбектерінің бүзылуы (35%), фонтан қондырғысын ауыстыру (8%). Айдау скважи
барлық жөндеу жүмыстарының шамамен 80%-ті СКК-дың апатына және шеген
тізбегінің бузылуына байланысты.
Цементті сақинаға және тізбектердің бекітілмеуіне әкеліп
соқтыратын себептері мыналар:
- бастыру сүйығын айдау кезінде ГҚЖ кезінде айдау қысымының
белгіленген қысымнан артық кетуі;
- коррозияның кезірінен шеген тізбектерінің беріктігінің азаюы;
- нерофорация кезінде және торпедамен тесу кезінде цементті сақинаның
шытнауы;
- томпонаж алдында скважинаны нашар тазалау кесірінен скважинаның
қабырғасы және цементті тас арасындағы газды қабыршақтың шайылып
кетуі және т.с.с.
Беріктілікті қалпына келтірудің көп таралған әдістері:
- қысыммен, артына цементті сақинаны бүрғылаумен тізбектегі бұзылу
арқылы судың негізіндегі цементті ерітінді қүю;
- артынан цементтеумен, қосымша тізбекті түсіру;
- фильтр арқылы мүнай цементті ерітіндіні қүю.
С.Қ.Қ-ға түсірілген пакердің көмегімен айдау скважиналарындағы
тізбектердің бүзылған орындарын айырады.
Скважинаның түптік зонасы — бүл бүкіл процестердің қарқынды өтетін
облысы. Мүнда, қозғалыс жылдамдығы, қысым градиенті, энергия жоғалтуы,
фильтрациялық кедергілер көп болады.
Фильтрациялық кедергілерді азайту үшін өткізгіштікті көтеретін
скважинаның түптік зонасына әсер ететін шараларды іске асыру қажет.
Скважинаның түптік зонасына әсер ететін барлық әдістерді үш топқа
бөлуге болады: химиялық (қышқылды), механикалық
(Г.Қ.Ж), жылулық (жылытқыштармен СТЗ-сын қыздыру) СТЗ-ға әсер етудің әр
түрлі әдістері бар, олар аталған үш түрдің ерекшеліктеріне сай келеді.
(ТГХЗ-термогазхимиялық әсер ету). Бүлардан басқа, скважинаны торпедамен
тесу, скважина түбін дірідцеткішпен өңдеу, СТЗ-ға электрогидравликалық әсер
ету. Біздің кен орында айдау скважиналардың СТЗ-на әсер етудің екі түрін
қолданады: қышқылмен өңдеу және ТГХЗ.
2.9-кесте.
Жылдар Скв-ны тгхз Жылдар Скв-ны тгхз
хим.өңдеу хим.
өңдеу
1994 99 118 1997 194 56
1995 227 179 1998 0 44
1996 146 82 1999 88 44
2.5. Айдау скважиналарын зерттеу.
2.5.1. Айдау скважиналарын зерттеудің технологиясы мен әдістері.
Скважинаны зертту нәтижесінде, бүкіл жайғасқан аудан бойынша өнімді
қабаттың қүрылысы және фильтрациялық қасиеті туралы мәліметтер және кенішті
игеру процесінде мүнайлылық және газдылық контурының жылуы туралы
мәліметтері алынады.
Практикада айдау скважиналарын зерттеудің келесі әдістері кең
қолданылады.
- Айдаудың белгіленген режимдер әдісі.
- белгіленбеген режимдер әдісі.
Айдау скважиналарын зерттеу қабатқа су айдауда және соңынан, яғни
скважина фонтандап бастағанда жүргізіледі.
Төгілу кезінде скважинаны төгілуге алады және белгіленбеген режим
әдісімен зерттейді. Әрбір 3 сағат сайын кем дегенде 3 рет өлшейді. Егер
шығын бір-бірінен 10%-ке ғана өзгеше болса, онда скважинаның жүмыс жасау
режимі белгіленген. Одан кейін ысырманы тез жауып, сағадағы орнатылған үлгі
монометрі арқылы қалыпқа келгенге дейінгі уақыттағы түп қысымның өзгеруін
бақылайды.
Монометр көрсеткіші арқылы түп қысымының қалпына келу қисығын түрғызып
және айдау скважинаның белгіленген шығымның мағынасын біле отырып, СТЗ және
қабат параметрлерін анықтауға болады. Скважина монометрлерін қолдану
кезінде саға лубикаторымен жабдықталады.
Өзен кен орында айдау скважиналарын зерттеу үшін, суланумен қабаттың
қалыңдығын толық қамту мақсатымен шығын өлшеуін (РГД), жылу өлшегіш қүрал
(термометр) қолданылады және радиоактивті изотоптармен зерттеулер
жүргізіледі. Кен орында айдау скважиналарының жүмысының бүзылуын өз
уақытында анықтау үшін жылу өлшегіш әдісімен зерттеу скважинасына ықпал
ететін коэффициенттерді нақтылау үшін қолданылады. Бүның ерекшелігі алынған
мәліметтер, перфорациялық саңылауларды емес, қабаттар коллекторларының
өнімділігін сипаттайды.
Өзен кен орны үшін, аномальды қасиеті, жоғары парафинді мүнайына байланысты
скважиналарды және қабаттарды температуралық зерттеу маңызды роль атқарады.
Өнімді горизонттардың температурасының өзгеруінің бақылауы бойынша бүл әдіс
комплексті мына қызметтерді атқарады. Айдайтын судың температурасын
бақылау, айдау скважиналарының түбіндегі температураны өлшеу, айдау
скважиналары әр түрлі ара қашықтықта орналасқан скважиналардан термограмма
түсіру, бақылау скважиналарының температурасын үнемі өлшеп отыру керек.
Кен орында игерудің басынан бастап өткізілген қызулық зерттеулер,
нүсқа ішімен сулануды қолданып игерілген өнімді горизонттардың жылу
алаңының өзгеру динамикасын бақылап шығуды, температура бағытының айырықша
өту жолын белгілеу және өндіру скважиналарының жүмысына қабат
температурасының өзгеруінің әсер етуінің кейбір жақтарын және мүнай алудың
толықтығын баяндау немесе көрсетуге мүмкіндік береді. (2.10; 2.11 кестелер)
2.10-кесте.
Өзен кен орынының жағдайы үшін скважинаның сағасының температурасына,
айдау уақытына және шығынына байланысты айдау скважиналарының суық су айдау
кезіндегі түптегі температураның өзгеруі.
2.11 кесте.
Өзен кен орынының жағдайы үшін, скважина сағасының температурасына,
айдау уақытына, шығынына байланысты айдау скважиналарының ыстық су айдау
кезіндегі түптегі температурасының өзгеруі.
2.5.2. Айдау скважиналарын зерттеу кезінде қолданылатын
жабдықтар мен қүралдар.
Өнімді қабаттың қалындығы бойынша судың жүтылу орындарын және бөлек
қабатшаларға су шығынының бөлінуін анықтау үшін скважина шығын өлшеуішін
және жылу өлшегіш қүралын қолданады. Сонымен қатар, қабаттың су жүтылуын
қисық гамма каратажы ГК бойынша геофизикалық скважина қүраддарының
көмегімен табуға болады.
Кейде скважина түбінде, жалпы фильтрмен ашылған, қабатшалар немесе
бөлек қабаттарға сәйкес бірнеше перффоциаланған (атып тескен) интервал
болады. Егер де бір ғана қабат ашылған болса да оның жүмыс жасау қалындығы
ешқашанда тесілген аралыққа сәйкес келмейді. Кейде суды қабыддаушы
қалыңдық, бірнеше метрлі жалпы тесілген аралыққа тек қана бірнеше ондаған
сантиметрін ғана қүрайды.
Беру аралықты және оның өнімділігін анықтау үшін кабельмен түсірілетін
скважиналық шығын өлшегіштер қолданылады. Скважина оқпанымен қүралдың
ауысуында бүл қүрадцың көрсеткіштері бойынша қабаттың тесілген учаскесін
бойлай жүтылудың (ағыстың) қарқынды таралу көрінісін анықтайды. Скважинаның
шығын өлшегіште қомақты дөңгелек (турбинна) бар, оның айналу жиілігі ағып
жатқан сүйықтың жылдамдығына (сүйықтың) пропорционал.
Қалақты дөңгелектің механикалық айналысы электрлі ауысады. Олар кабель
арқылы тіркейтін қүралдың бетіне беріледі. Зерттеу нәтижелерімен қүрал
түсіру тереңдігімен жүтылудың тэуелділігін, скважинаның қабылдағыштығының
профилін (қырынан қарағандағы көрінісін) түсіреді.
Суды, айдау скважиналарына айдауда пайдалану тізбектеріне немесе
сорапты компрессорлы қүбырлары арқылы айдауға байланысты скважиналық шығын
өлшегіш қүралының корпус диаметрі 110-100 және 28-42 мм-ге сәйкес келеді.
Егер айдау шегенді қүбырлар арқылы жүргізілетін болса, онда РГД-3 және РГД-
5 шығын өлшегіштерін, ал сорапты компрессорлы қүбырлар арқылы болса, РГД-4
және "Терек-3" қолданылады. Төмен қабылдағышты скважиналар үшін панерлі
қондырғысы бар қүрадды қолданады, ал жоғарғы қабыдцағышты скважиналар үшін
панерсіз, бірақ центрге бағыттаушы бар қүрал қолданады. 2.1.-суретінде
скважинаға бір желілі қаратажды кабельмен түсірілетін дистанциялық шығын
өлшегіш қүрал РГД-3 көрсетілген. Ол қабьшдағышы 15-тен 3000м3тәу дейінгі
айдау скважиналарын зерттеу үшін қолданады, (айдау тікелей шегенді тізбек
арқылы жүргізіледі). Ол түтқаның 3 көмегімен тежелмеген турбинамен 8
өлшегіш бекітілген корпустан түрады.
Турбина 8 магнитті муфта 6 арқылы, магнитті емес материалдан жасалған
герметикалық қоршауда 5 орналасқан тоқты 9 тоқтататын магнитті басқарушы
контактының тербелісін шақырады. Контактымен 10 головна арқылы байланысқан
кабель 1 бойынша ток импульстары каратажды станцияның электрлі есептегіштің
бетіне беріледі. Турбинаның айдалу жиілігінің өзгеруі шығын туралы хабардар
етеді. Турбинаның осы 8 корпусты алатын табаншада айналады. Сүйықтың
жүрісінде шығар алдында ағашты түзеткіз 7 орналасқан.
2.6. Өзен кен орынының XVII горизонты бойынша ыстық су
айдау жүмыстарының жагдайы. 2.6.1. Ыстық су айдаудың мақсаты.
Өнімді қабаттарға ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Бүл дипломдық жобада төрт негізгі бөлім қүрастаралған:
- геологиялық бөлім;
- техника-технологиялық бөлім;
- экономикалық бөлім;
- еңбекті және қоршаған ортаны қорғау бөлімі;
Геологиялық бөлімде әр қайсысы жеке игеру объектісі болып табылатын
ХVII-ХVIII горизонттарға сипаттама берілген.
Техника-технологиялық бөлімде Өзен кен орынында қолданылатын
қабаттардың мүнай бергіштігін көтеру әдістері (сатылық термалдың, фигураның
су айдау) ашып бейнеленген.
Экономикалық бөлімде Өзен кен орынында жаңа технологияны қолданудан болатын
экономикалық тиімділік есебі жүргізілген.
Еңбекті жөне қоршаған ортаны қорғау бөлімінде мүнай кәсіпшіліктерінде
еңбек қауіпсіздігімен жер қойнауымен қоршаған ортаны қорғау шараларын
қамтамасыз ету сөз болды.
Аннотация
В представленном дипломном проекте рассматриваются 4-основные части:
-геологическая часть;
-технико-технологическая часть;
-охрана труда и окружающей среды.
В геологической части, рассматриваем каждый добываемый проект на
месторождении Узень, ХVІІ-ХVІII горизонта.
В технико-технологической части, на месторождении Узень, используемый
в пластах нефтеотдачи.
Экономическая часть проекта месторождении Узень мы используем новые
технологий, решаем статью затрат ВКЗ.
В охране труда и окружающей среды дается анализ состояния охраны труда
и окружающих среде на месторождений Узень по обеспечению условными
безопасности на месторождении.
Мазмүны
Кіріспе
1. Геологиялық бөлім.
1.1 Районның физико-географиялық және экономика-
географиялық сипаттамасы.
1.2. Геология оқытылудың және Өзен кен орнын игерудің тарихы.
1.3. Стратаграфия.
1.4. Тектоника.
1.5. Мүнайгаздылық.
1.6. Сулылығы.
2. Техника-технологиялық бөлім.
2.1. XVII горизонтты игерудің қазіргі жағдайы және қысқаша тарихы.
2.1.1. Пайдалану және айдау скважиналарының қорының динамикасы.
2.1.2. Қабат қысылымының және су айдау, мүнай, газ,
ілеспе су өндірудің динамикасы.
2.2. XVII горизонттың қабат қысымын қалыпты
үстаудың анализі.
2.2.1. Су айдау скважиналар қорының енгізілуі және қолданылуы.
2. Алу және су айдау көлемінің байланысы.
2.3. Су айдау және сумен қамтамасыз ету.
2.3.1. Су айдауға керекті су көздері.
2. Суға қойылатын талаптар, суды дайындау.
3.3. Сумен жабдықтаудың жалпы схемасы. Негізгі объектілер.
2.4. Су айдау скважиналарын пайдалану.
2.4.1. Су айдау скважиналарының қорының сипаттамасы.
2.4.2. Су айдау скважиналарын меңгеру.
2.4.3. Айдау скважиналарын жабдықтау. Қабатқа су айдау
көлемін реттеу.
2.4.4. Айдау скважиналарының бүзылуының негізгі
себептері және жүмысын қалпына келтіру. Айдау
скважиналарының түптік зонасына әсер ету.
2.5. Айдау скважиналарын зерттеу.
2.5.1. Айдау скважиналарын зерттеудің, технологиясы
мен әдістері.
2.5.2. Айдау скважиналарын зерттеу негізінде қолданатын
жабдықтар мен қүралдар.
2.6. Өзен кен орындарының XVII горизонты бойынша
ыстық су айдау жүмыстарының жағдайы.
2.6.1. Ыстық су айдауда мақсат.
2.6.2. Ыстық су айдауда қолданылатын жабдықтардың
және су дайындаудың технологиясы.
2.6.3. Ыстық су айдаудағы жүмыстар нәтижесінің
анализу.
2.7. Қабатқа жиналған жылдың санын есептеу.
Экономикалық бөлім.
3.1. "Өзенмүнайгаз" мүнай газ өндіру бірлестігінің
үйымдастыру сипаты.
3.2. Қабат қысымын бірқалыпты үстаудың
экономикалық анализі.
3.3. Қабат қысымын қалыпты үстау әдісінің
экономикалық тиімділігін есептеу.
4. Қоршаған ортаны және еңбекті қорғау.
4.1. Қабат қысымын қалыпты үстау жүйесіндегі еңбекті
қорғау.
4.1.1. Қауіпті және зиянды өндірістік факторлар анализі.
4.1.2. Техника қауіпсіздігі.
4.1.2.2. Өндірістік санитариялар.
4.2. Қабат қысымын қалыпты үстау жүйесіндегі
қоршаған ортаны қорғау.
Қорытынды.
Қолданылған әдебиеттер тізімі.
Кiріспе
Өзен кен орыны Қазақстан Республикасындағы ең ірі кен орындардың
бірі болып саналады. Шамалап алғанда жиырма бес өнімді горизонттық суммалы
байланысты қоры 1 млрд. тоннадан асады. Бүгінгі күні мүнай өндірудің
суммалы көлемі 210 млн. гоннаға жетті. Кен орынды игеру сатысы III сатыда.
Кен орынды игеру суландырудың блокты жүйесін қолданумен жүргізіледі.
Негізгі өнімді горизонттардың бірі болып ҮІП өнімді горизонты
табылды. Оның кәсіптік игерілуі 1965 жылы басталды.
Бүл дипломдық жоба осы горизонтты нүсқа ішінен су айдау эдісімен
игерудің технологиялық-экономикалық талдауына арналған.
Геологиялық бөлім
1.1. Ауданның физико-географиялық және экономика-географиялық
сипаттамасы.
Газды мұнайлы Өзен кен орны Маңғыстау түбегінде
орналасқан, оның далалы жазықты бөлігі Оңтүстік-Маңғышлақ ойпаты деген
атпен белгілі.
Административті жағынан қарағанда бұл территория
Қазақстан Республикасы, Батыс Қазақстан Маңғыстау облысының қарамағына
кіреді.
Географиялық жағынан қарағанда Оңтүстік Маңғышлақ ойпаты
кең байтақ, аз төбешікті, 240м солтүстікте, 260м-ге дейін оңтүстікте
абсалютті белгілермен теңіздің оңтүстік батыс бөлігіне қарай аздап көлбеу
орналасқан. Оңтүстік және орталық бөліктерінде кең байтақ түйық
ойпатты жерлер орналасқан. Солардың ішіндегі ең ірісі Қарағия шұңқыры,
оның түбінің ең кіші абсолюттік деңгейі — 132м.
Кенорынның ауданның орталық бөлігін шоқылар алып жатыр.
Олар ені жінсіз ойпаттар Өзен және Төңіректің ойпаттарының
ортасында орналасқан.
Батысындағы шоқыда қүралған Сармат әк тасы мен саз, Хумурун мысын
қүрып, Өзен брахиантиклиналды осьтік сызығы бойымен шоқы күйінде Өзен
ойпатының ішіне кіреді. Өзен ойпатының ауданы шамамен 5ООкм2.
Оның солтүстік-шығыс және оңтүстік қүламаларының үстірт деңгейінің
айырмасы 1ЗОм-ге дейін.
Ойпаттның түбiнiн кей-жерлерi терең жыралар, мұнда құмды массивтер
мен борпылдақ көп болуынан афтотранспорттың өтуі қиынға соғады. Төңірек
шыңы кен орынның шығыс жақ бөлігінде орналасқан. Ол меридианальды бағытта
созылып жатыр. Тереңдігі мен көлемі Өзен ойпатына қарағанда анағүрлым кіші.
Ауданы 150-200км2, түбінің ең кіші абсолютті белгісі 132м. Өзен
брахиантиклиналының шығыс жақ аяқталуы мұнда да жаңа бедерде де өзінің
бұрынғы қалпын сақтаған, осьтік сызығында Төңірек шыңының батыс
баурайындағы кішкентай мыс қатпарлары оның анық айқын көрінеді. Бұл
ауданның климаты жартылай шөлді, қатаң континенталды, жазы қапырық және
қүрғақ, ауаның температурасы +40°С, +45°С. Қыста ауаның 1; — 30°С-қа дейін
көтеріледі.
Атмосфералық ылғал, жауын-шашын аз түседі. Көбі апрель айынан
сентябрь айларына дейін болады, 63-тен 85 мм-ге дейін болады.
Өсімдік және жануарлар әлемі тек шөл дала және жартылай шөл далаға
тән. Ауданда түрақты гидрографиялық жүйе жоқ, табиғи су көздері де жоқ.
Оңтүстік Маңғышлақ жергілікті қүрылыс материалдарымен бай. Әсіресе,
үлу тас, әк тасымен бай. Ол қабыршақ материал ретінде қолданылады. Оны
механикалық өндіру және блоктан төсеу түбектің көптеген жерлерінде
жүргізіледі, әсіресе Ералыда және Жетібайда. Оңтүстік Маңғышлақтағы газ
мұнай кен орындарының ашылуы және бұл районның мұнайгаздылығының үлкен
болашағы осы аймақта еліміздің ірі жағар-май-энергетикалық базасын
ұлғайтуға жол ашады.
1.2. Геологиялық оқытылудың және Өзен кенорынының
игерудің тарихы.
Маңғышлақ түбегінің геологиялық қүрылысын оқып үйреі алдыңғы
ғасырдың соңына басталды. Алғашқы кезде жұмыстардың ең маңыздысы
И.И.Андрусовтың жалпы геологиялы зерттеулері, онда негізінен
стратиграфияның игеру және территорияны тектоникалық аудандау жағы
қаралған.
Өзенді көтеру мәселесі 1937-1947 жылдары С.Н.Алексейченні
Маңғышлақта геологиялық зерттеу жүргізген кездегі еңбектеріңл айтылған.
1951 жылы Қазақстан мүнай газ барлау терестініі геологиялық кен
іздеу конторасы Маңғышлақ жарты аралын бүрғылау партиясын жіберді. Олар
Түбектің ауданында қүрыльв кен іздеу, бүрғылауды бастап кетті.
1952-1955 жылдары 1:200000 масштабында районныі геологиялық
көрінісін түсіргеннен кейін Бүкілодақтыь аэрогеологиялық трест Өзен және
Төңірек шыңдарын көтеруд өзіндік қүрылымды және мүнайға барлауперспективалы
дег қарайды.
Маңғышлақты геологиялық зерттеудің келесі кезеңі 1957-61 жыддар.
Бүл жылдары Маңғышлақтың өнеркәсіпті мүнайгаздылығын жаңарту мәселесі
қаралды, бүл кезде Жетібай және Өзен қүрылымында мүнай газ кен орындары
табыдды. Ауданды комплексті зертеу арқасында геологиялық карталардың
сериясы қүрастырылды және мәлемдеме жасалды. 1959-61 жылдары МНГР трестінің
геологиялық кен іздеу конторасында қүрылым кен іздеу бүрғылауы басталды,
соның арқасында Өзенді өзіндік көтеруге жол берілді, Хумурунды да және
т.с.с батысқа қара Амплитудасына және көлеміне қарай Хумурунды көтеру. Өзен
аймағында 5 қаңтар 1961 жылы қүрылым кен іздеу скважинась 367,5м тереңдікте
бүрғылау кезінде шөгіндіде альба бар еке белгілі болды.
1961 жылдың желтоқсан айының басында №-1-ші скважинан сынап
көргенде 1248-1261 м интервалында тәуліктік шығымы 80? мүнай фонтаны
алынды.
Осылай геологтардың, геофизик, бүрғылаушылардың кө жылдың еңбегі
жеміске жетті. Өзен кен орны ашылды.
XVII өнімді горизонты ауданы және разряды жағынан да қүрылымы
күрделі және әр текті болып келеді. Литологияльп жағынан бұл горизонттың
тау жыныстары құмтас және алевролитті, саз, қатты әкті құмтастар, мергель
және әктастар қабаттасып келеді. Құмтас және алевролит горизонттың негізгі
өнімді бөлігін құрайды, бірақ тегіс емес таралған.
XVII горизонттың қимасында ауданның көп жерінде 62, 12 6, 65, 47,
22, 1, 5, 2, 32 ж.т.б. скважиналар айналасында 3-4 г қүмайтты қабаттары
кездеседі. Әрбірінің қалыңдығы 2-Зм-дей өзара түрақты сазды қабатпен ажырап
жатыр.
XVII өнімді горизонттың бір өзгешелігі қалың қүмтастардын болуы,
олар кен орынның барлық жерінде кездеседі және қиманың барлық жерінде
бірдей емес әр түрлі бөліктерінде болады. Қалыңдығы 12м-ден 37м-ге дейінгі
қүмды линзалар қүрылымның батыс бөлігінде орналасқан 63, 61, 51, 50 және
қүрылымның орталық бөлігінде орналасқан 24, 22 скважиналарында белгіленген.
Кішкене қалындықты 4м-ден 7м-ге дейінгі қүмды линзалдар қүрылымның орталық
және шығи бөлігінде 30, 42 және 13 скважиналарында кездеседі.
Жақсы өткізгіштікпен қүралған қүмтасты қабаттан басқ көп
скважиналарда саздылық өседі және қүмтас, қүмді алевролитке немесе қүмды
алевролитке немесе қүмды сазғ көшеді. XVII өнімді горизонтта, жалпы
шөгінділерде азған фациальды өткізгіштік және қиманың өнімді бөлігінде
қуатті тербелісі болады. XVII горизонттың қүрылысында 5 пачка бар.
Қазіргі кезде де өнімді горизонттарды бүрғылау және сына жалғасуда,
және де кен орынның қанатты және переклинальдь учаскелеріне көп көңіл
бөледі.
1.3. Стратиграфия
Өзен кен орынында терең бақылау, бүрғылау нәтижесіщ жалпы
қальщдығы ЗОООм-дей мезонайнозой қүрылғаны табыладь Оның қүрылысында
триасқа, юраға, борға, үштік және төртті түнбаға қатысты шөгінділер бар.
Олардың бөлінуі скважинада алынған зерттеу және Маңғышылақтың басқа
аудандарына алынған мәліметтерге негізделген.
Бөлімдер, ярустар, тармагы араларындағы шекаралар кө жағдайда
шартты, жалпы электрокаратаж арқылы жүргізіледі.
Триас шөгінділері (Т).
Триас шөгінділері 2027м терендікте жатыр. Олар негізіне қоңыр
ариметтер және орташа түйіршікті қүмтастардан түраді Жалпы қалыңдығы 1500-
1600м.
Юралық жүйесі (I).
Юра жүйесінің шөгінділерінде үш бөлім бар. Төменгі, ортаңғы және
жоғарғы. Жалпы қалыңдығы ІЗООм.
Төменгі бөлім (ІІ).
Қиманың төменгі юралық бөлігінде құмтас, алевролит жәі саз алмасып
кезектесіп отырады. Құмтас сұр және ашық сұр, ұсақ және орта түйіршікті,
кей кезде ірі түйіршікті. Кейде ірі түйіршік қүмтастар ашық сұр
алевролитпен сазды құмтастарға ауысады Құмтастардың, алевролит және саздың
алмасуы негізінен қат-қабат болып келеді.
Төменгі юралық шөгіндінің қалындығы шамамен 120-130м.
Аален ярусы (J2а).
Аален ярусы негізінен терең сынықты қүмтас-малтатас т; жыныстарынан
қүралған. Ярустың қимасында сүр ашық сүр, қоңырлау әр түрлі түйіршікті
қүмтастар басым келедi олардың арасында орташа-ірі түйіршіктері де кең
тараған.
Қалындықты түрінде қүмтас және гравелиттер қабаттарынь] арасында
кіші галечті және конгламератты голечниктерд: топталуы кездеседі. Галей
негізінен сүр, күңгүрт сүр, кейде қоңь ренді. Бүл ярустың жалпы қалыңдығы
ЗЗОм.
Байос ярусы (J2B).
Олигоценді бірыңғай са қүрайды. Шөгінділердің жалпы қалыңдығы 200 м-ге
дейіі
Неоген жүйесі (К).
Неоген шөгінділерінде тортон және сармат ярустары бөлінед
Тортон ярусы қүмтас және мергельді қабатты карбонатп саздан түрады.
Неанон табанында, өзен қатпарының баты клинасында, ірі көрінетін
Қарамандыбас.
Өзен тектоникалық сызығына үштасып жатса да, ол басыщ
өз бетінше дербес болып көрінеді. Бірақта, барлау бүрғылау кезінде
Қарамандыбас туралы өзен қатпарының батыс переклиналыны шиеленіскен жері
екені, оның шарнирінің ундуляцяның негізін пайда болғаны белгілі болады.
Өзен Қарамандыбас қатпары Жетібай, Өзен зонасының ең iрi локальды
қүрылымы болып көрінеді. Валанжик ярусыны табанында оның мөлшері 900м
контурда үзындық осінде 45к қысқа осьте 49 км, ал амплитуда 200м-ге тең.
Қатпардың күмбе шығыс жаққа жылжытылған, соның салдарынан қүрылы
периклиналық үзындығы солтүстік батыс периклинасынан қыск Шығыс периклиналы
кең және қысқа сына түрінде, ал батыс үзь: және тар структуралық тілік
формасында келеді.
Қатпардың бойлық осі, толқын түрінде иілген. Иілмені біреуіне
үштасқан күмбез. Сармат ярусы төменгі бөлікте ақ, ашы сүр, мергельді
қабатты тығыз саздан қүралған. Жоғарғы бөлігi көбінесе қүмтастардан түрады.
Шөгінділердің жалпы қосындысы 115м.
Төрттік жүйесі (Q).
Төрттік жүйенің шөгінділері сулы сазды, қүмды элювиальді
делювальді текті саздан қүралған. Бүл жүйенің қалындығы 7 м-ге дейін.
1.4. Тектоника
Өзен қүрылымы субкеңдікте созылып жатқан антиклинальды қатпар болып
көрінеді. Ол Туран плитасына үштасқан, Оңтүстік Маңғышлақ қүрамына кіретін
Жетібай Өзен тектоникалық сатысының солтустік көтеріңкі бөлігінде
орналасқан. Солтүстік бөлігінде Өзен қүрылымы Беке-Башқудук анклиналь
зонасының Оңтүстік-Шығыс кминалымен шекараласып жатыр.
Оңтүстікте Өзен қүрылымы қатпардан қысаң, ойпаң жермен бөлінген.
Ауданның Шығыс бөлігінде, Төңірек шыңының шығысқа қарай аяқталу районында
Өзен қүрылымы қатты батады.
Қиманың жоғары горизонттары бойынша, жеке алғанда сенонан және Өзен,
Төңірек ойпаттарының арасында орналасқан күмбез иілістің біреуіне үштасқан.
Қатпардың солтүстік қанаты жазықтау және де оның айналасында тау
жыныстарының батуы Оңтүстік бөліктегі терраса тәрізді учаскелерінің пайда
болуы біркелкі емес.
Ертедегі тау жыныстар үшін тереңдігімен қатпарлардың өлшемдерінің
қысқаруы тән қасиет. Бүл негізінен батыс периклинасының үзындығының
қысқаруынан және тау жыныстарының бүрыш тереңдігінің көтерілуіне және
қатпар амплитудасынан болады.
Өзен қүрылымының ерекшеліктерінің бірі әртүрлі дәрежелі анықтьшығының
аз амплитудасы бүзылуының қатысуы болып келеді.
XVII- XVIII горизонталь бойынша қүрылған қүрылымдық картада 5 бүзылу
бар.
Анықты бүзылуға 2 бүзылу жатады:
517,223 (III қима қатары).
51,62 (VІа қима қатары).
Шамаланған бүзылуға үшеуі жатады:
1045,1177 (III қатар)
512,562 (ІV-ІІІа қатар)
82,89 (ІVа-ІV қатарлар арасы).
Бірінші тектоникалық бүзылу оңтүстік шығыстағы (ІII- қатар) 1177-
1045 скважиналар арасында шартты жүргізілген. Мүнда қүрылымның солтүстік-
шығыс қанатының қатпарларының қүрылысы (ІІІа қатар) едәуір орынды
келтірілген. Бүл бүзылуларды бақылап шығу үшін 214-228 және 512-562
скважиналары арқылы қима пішін қатары түрғызылды. Бүл бүзылу скважиналар
қатарының қималарын салыстыру нәтижесінде белгіленген бірінші бүзылу болып
келеді.
Үшінші тектоникалық бүзылу шартты жүргізіледі. Ол 24-26 (ІV-ІІІа
қатары) скважиналар ауданында басталды. Көсіпшілік геофизиканың мәліметтері
бойынша бүзылуды бақылау қиынға түсіп түр.
Төртінші тектоникалық бүзылуда 82,87 (ІVа-ІV қатар)
скважиналар ауданында шартты жүргізіледі. Мүнда контакты белгісінің
өзгеруі бір горизонтта емес екі горизонтта бақыланады.
Бесінші тектоникалық бүзылу батыс переклиналь районында 51, 62, 63
(VІа қатар) скважиналар линиясында өтеді. Бүзылу ' кішкентай әлсіз-
амплитуданың түсуі болып табылады.
51 скважинаның қимасында XIV горизонттың 7-8 м қүмтас қалыңдығы және
XIV пен XV горизонттар арасында 6-7 м саз бөлімі жоқ. Бүл скважинаның
қимасынан шамамен 15 м қалыңдықта қимасы түсіп жатыр. Бүл 144
көрші терең скважинамен салыстырғанда білінеді.
Сонымен, барлық бес тектоникалық бүзылу меридиональды бағыт алады,
бүл гидрогеологиясының зерттеу мәліметерімен тура келеді.
1.5. Мүнайгаздылық
Өзен аймағында табиғи мүнай және газ шығарылу жақын райондарында
жоқ, мүнайдың жер бетіне шығуы Беке-Башкудун антиклинасының шығыс бөлігінде
екені белгілі. Таскас жырасында осы ғасырдың басында қою тотыққан мүнай
сіңген қүм және неоном қүмтастары табыдды.
Бүл мүнай шыққан жердің Өзен аймағына дейінгі қашықтығы 50 км Өзен
аймағында мүнай белгілері қүрылымның күмбез бөлігінде орналасқан. Бір
скважинаны бүрғылау кезіндеалынды. Юра қабатының қүмы мен қүмтастары,
мүнайға сіңген және бензин иісі қатты шығып түрады. Мүнай кәсіпшілік ағыны
XV Юра горизонтын бақылау кезінде осы скважинада 1961 жылдың 1 желтоқсанда
1218- 1261 м интервалында алынды. Газ шығару газ өткізгіштік фонтан түрінде
бірнеше рет Маңғыіплақта Беке қүдығы районындағы қүрылымды сквожинаны
бүрғылау кезінде белгіленді (1955).
Өзен қүрылысының күмбез бөлігінде орналасқан18
скважинаға қүрылыдық кен іздеу бүрғылауын өткізу кезінде 1961 жыддың 15
қаңтарында кен орында бірінші рет газ атқылады артынан ол ашық газ
фонтанына айналды. Екінші ашық газды сулы фонтан 36 скважинада бодды.
Бүл газды шығарылулар альбонанон шөгінділеріне үштасады.
Скважиналарды ары қарай бақылау нәтижесінде Өзен көтерілуі мүнай мен газдың
ірі кен орны екенін дәледдеуі.
XVII горизонт.
749 скважина XVII горизонтта қазылған және де 219 скважина ХVІІ-
ХVІII горизонтта қазылған. Ішкі мүнайлық контурында 607 скважина бар.
Контурда 128 және контур сыртында 14 скважина бар. XVII горизонттың
скважиналары мүнай және сүйықтың өнімділігі Он=9 ттәул. Qж=25 ттәу-ке
тең.
Ең төмен интервал перфороциясы.
Ь=1140 м, 5206 скважинасында.
Күмбезде XVII горизонттың төбесінің абсолюттік белгісі 811,1м; 248-
ші скважинада, кеніштің биіктігі һ=50м.
Мүнайлылық ауданы 23940* 104м2. Өзен ген орынының мүнайының
ерекшелігі, қүрамында жоғары молекулалы парафин көмірсутегі бар. (27%-ке
дейін). Сол себепті газдан айрылған мұнай 29-30°с температурасында қатады.
Өзен мүнайының тағы бір ерекшелігі мүнайдың парафинмен қанығу
температурасы алғашқы қабаттылық жағдайда қабат 1° тең. Мұнай аз күкіртті
(0,25%), смолалы (20%). Қанығу қысымы тереңцікпен ауысып түрады. 60 мПа
(XVII горизонтта) 11,2 мПа (XV горизонт)
1.6. Сулылығы
1965 жылы өзен кен орынның қимасында В.И.Карцентейнің стратиграфия
мәліметтері, терең бүрғылаумен алынған метологиялық коллекторлық қасиеттері
бойынша мезозой шөгінділері белгілі болды. Оңтүстік Маңғышлақ ойпатында екі
мелді және Юра гидрогеологиялық этапы бөлінген. Борлы және Юра
гидрогеологиялық этаптары арасында суға төзімді қалындық бар. Ол 100 м аса
саз пачкалы және онсфорд сазды мергелді және Хелиовей ярусының Жоғарғысы
болып саналады.
Юра қабатының шөгшділерінде екі су түтқыш комплекс бөлінеді:
терригендік Юра системасының орта және төменгі бөліктері. Жоғарғы Юра
ярусына килевой коллекторлары кіреді және жоғары юралық карбонатты
террикалық су түтқыш комплексінде қүмтас және саз тау жыныстары алмасады,
жалпы қалыңдығы 80-100 м. Өзен кен орнының Юра терригендегі су түтқыш
комплексінде жалпы судың минерализациясы 127-152гл. Мөр қүрамы
2300—2700мгл гидрокарбонат 2-3 мг.эквл, кальции 400-500 мг.эквл
концентрациясы аз мөлшерде 3-8 мгл шамасында. Өзен кен орынның Юра
суларының қүрамында темір (60-70 мгл). Бүл сулар хлоры кальции типіне
жатады. Бүлардың тығыздығы (20°С температурасында) 1,088-ден 1,052-ге дейін
өзгереді.
Карбонатты су тұтқыш комплексі терригенді литостас қалындығынан
бөлектенгеы және литологиялық жағынан алғанда карбонатты қүмтастардың
қабатына бағынған әктастармен берілген. Қаралып отырған шөгінділердегі су
терригенді сулардан жалпы минерализация жағынан да, жеке компоненттер
жағынан да ерекшеленеді. Жалпы минсрализация 23,8-36,8гл иод қүрамы 23
мгл, бром 50 мгл, алюмипий 30 мгл. Сулар сульфатты-натрии типіне жатады.
Бор этапы қүмтас алевролитті, сазды шөгінділерінің алмасуынан түрады, қалыі-
щығы 700-800 м.
Бор қабатының терригенді шөгінділерінде екі су түтқыш комплексі
бар неономды және альбоногеолды. Неоком суларының жалпы
минералшациясы 19,2-21,7гл-ге дейін жетеді. Типі жағынан хлорлі кальцийлі.
Техника-технологиялық бөлім
2.1. XVII горизонтты игерудің қазіргі жағдайы
және қысқаша тарихы
Өзен кен орны кәсіптің игеруге 1965 жылдан бастап енгізілді. Кен
орынды игеруге 1970 жылға дейін қабат қысымын қалыпты ұстаусыз іске
асырылды. 1970 жылға дейін су айдау (2 және 3) тек қана екі қима қатарда
5,5-7 см м3гәуіл көлемінде ғана жүргізілді йсәне кеніш бойынша игеру
процесіне әсерін тигізбеді. XVII горизантқа суайдау 1968 жылы 0,096 млн.м3
көлемінде жүзеге асырыла бастады. Горизанттар бойынша орташа қабат қысымы
0,8-1,1 мПа-ға түсті (XVII горизонт бойынша 1,2 мпа-ға, 1970 жылы) бұл
жағдай газ факторының кенет өсуіне және қабаттарда бос
Сдың бөлінуіне әкеліп соқтырды. 1970 жыддың қазан айында 4 -лі
гидродинамикалық блоктарға су айдау жүйесі кеніш сағдайын
жақсартады.
5-7 қатарлы пайдалану скважиналарының орналасуында су Ійдау тек
қана бірінші пайдалану қатарына ғана әсерін тигізеді. Сеніштің негізгі
ауданында қабат қысымы төмендеуін тоқтатпайды, (XVII горизонт бойынша
төмендеу 18мПа-ға жетті, 1972 жылы (горизонтты игерудің бүкіл кезеңіндегі
максималды түсуіне әкеліп соқтырады. Келтіру үшін 1983 жылдан бастап ыстық
су айдау қолға ынды.
2.1.1. Пайдалану және айдау скважиналар қорының
динамикасы
Қарастырылып отырған горизонттың игеру жағдайының шизі 1984
жылдан басталды. 1983 жылдың басында скважиналар £оры 1033 скважинаға
жетті. 657 мүнай, 251 айдау, 76 бақылау (кне 49 жойылуды күтіп түрған
скважиналар.
Скважініалар қорының динамикасы
2.2-кесте
Мүнай Су айдау скважиналары
скважиналары
Жыл Пайдалану қорыЖасал.түрған Пайдала-ну Істел-мей
скв-р қоры әдісімен турган қор
1994 2179,0 5155,0 88,0 8829,0
1995 1988,4 4627,9 80,0 8938,0
1996 1613,8 3879,3 64,9 1683,9
1997 1263,9 2952,3 50,5 7369,9
1998 998,4 2710,1 39,3 8571,9
1999 808,8 2093,1 32,4 9002,8
2.2. XVII горизонттық қабат қысымын қалыпты ұстаудың анализі.
2.2.1. Су айдау скважиналар қорының енгізілуі және қолданылуы жобадағыға
сәйкес соқтырды. Сонымен қатар газ факторы 1,5-2есе өсіп 130-140м3т-ға
жетті.
Қолданылған әсер ету жүйесінің тиімділігінің
жетіспеушілігінен скважина шығымы үнемі түсіп отырды. Сүйық айдаудың
үлғаюына қарамастан (2.1 кестесі) жылдың мүнай алудың өсуі пайдалану
скважиналарының санының өсуінің арқасында өсті.
Горизант бойынша сулану 1999 жылдың аяғында 61,4%ке жетті.
2.1 кесте. Өзен кен орынның XVII горизонтының игеру көрсеткіштері.
2.1 кесте
Жыл Жинал ғанЖинал ғанЖинал Мұнай Айдау Сулану Қабат
мүнай сүйық ған су скважина скв. Коэффи қысы-мы
өңдіру өндіру айдау м3саны саны центі% мПа
1994 53162,0 1041820 500630 719 234 51,7 10,9
1995 54220,0 10671,0 501270 736 267 57,0 10,8
1996 55011,0 10935,0 51700 720 270 58,0 10,6
1997 58730,0 11130,6 52175 670 230 57,2 10,3
1998 59027,0 11998,5 525730 636 211 63,1 10,3
1999 59835,8 1204445 530250 548 189 61,4 10,4
Негізгі обьектілерді игеру жүйесін көтеру мақсатында 1972-
1973 жылдары 4 километрлі блоктарды пайдалану скважиналарын
сеткаларға қосымша қию және оларды жаңа және ескі қима қатарларындағы
айдау скважиналарының арасындағы аралықты екі есеге қысқарту (250-300 м-ге)
арқылы.
Бүдан басқа I және II пайдалану обьектілерінде бөлшектелінеді,
яғни ХVІІ-ХVIII горизонттар өзінше игеру обьектілері болып бөлінеді.
Осы кезеңнің игеруінің негізгі технологиялық көрсеткіштері
төмендегіні көрсетті. Осы кезде төмендеген қысым зонасы азаяды, ал газ
факторы төмендеу тенденциясын алады. Дегенмен кеніштерді газдандырудың
қайшы ықпал ету салдары қайтымсыз болып шықты.
Біріншіден, бүл скважинаның өнімділігіне және шығарушылығына қатысты
болады.
1974 жылдың басынан 1975 жылға дейін қабат қысымы, су айдау көлемі
түрақтандырылды және мүнай өндіру максимальға жетті, ол XVII горизонт
бойынша 3,814 млн. тоннаны қүрды.
1976-1981 жылдар кезеңі мүнай өндіру деңгейінің төмендеуімен
сүйықтық өндірудің өсуінің жалғасуымен және суланудың кенет үлғайуымен
сипатталады. XVII горизонт бойынша 1980 жылы өндіру 1,99 млн. тоннаға дейін
төмендеді, ал сулану 66,1%-ке дейін өсті. Бүл кезең су айдаудың көлемінің
кенет өсуінен бастадды, сүйықтың өндіру көлемі өсіп, ал мүнай өндіру
деңгейі төмендеді. Сүйықты өндірудің түрақты көлемінде су айдау деңгейінің
ары қарай түрақталынуы және біршама төмендеуі суланудың өсуінің темпін
төмендетті.
Жылдар Су айдау скважиналар саны +;-
Жобадагы Нақты
1994 226 234 +8
1995 229 238 +9
1996 231 244 + 13
1997 233 236 +3
1998 240 236 -4
1999 235 189 -36
Жөндеуге келмеген және әр түрлі себептермен көпке дейін жойылмаған
скважиналардың жойылуынан 1999 жылы су айдау скважиналарының қоры азайды.
2.2.2. Алу және су айдау көлемінің байланысы
Су айдау мен мүнай өндірудің нақты және жобадағы көрсеткіштерінің
байланысы бір-бірімен тығыз байланысты (2.5-кестесі). Нақты сулану
жобадағыдан кіші болғандықтан нақты I сүйық өндіру жобадағыдан кіші.
Ыстық су айдау және шаруашылыққа өту барысында XVII горизонт бойынша
мүнай өндіру түрақтандырылды және жылына 2,2-2,3 млн. тонна қүрады. Қабат
қысымының түрақталуына байланысты, су айдау көлемін азайту және қолайлысын
таңдау, 1999 жылы млн. тонна болу мүмкіндігі табылды. Өнімнің сулануы 61,4%-
ке дейін өсті (2.1- кестесі).
2.5-кесте. Мүнай өндіру мен су айдаудың нақты және жобадагы
көрсеткіштері.
1994 1995 1996 1997 1998 1999
Жылдык суЖо6003,0 6211,0 6492,0 6172,0 6745,0 7176,8
аидау, м3ба
На8829,0 8938,0 7683,0 7369,0 8511,0 9002,8
кт
ы
Жылдык суЖо5155,0 4627,9 9879,3 2952,3 2710,1 2093,1
өндіру,m ба
Жылдык На2179,0 1988,4 1613,8 1263,9 998,4 808,8
мүнай кт
өндіру ы
мын т
Жиналган Жо104182,0 108809,7 112689,0 115641,3 118351,4 120444,5
суйыктын ба
ондiру,
мын m.
Жиналган Накты53162.0 56764.7
Мунай 55150.9 58028.6 59027.0 59835.8
ондiру
Мын m
Жиналган Жоба 1480190 156112.0165369.1 173910.2183427.3 190425.5
су айдау,
m3
Накты158010.0 166948.0174638.9 182001.8190575.7 199576.5
2. Су айдау және сумен қамтамасыз ету.
3. 2.3.1. Су айдауға керекті су көздері.
Қабатқа су айдау үшінде басқа қажеттілікке қабат қысымен қалыпты
үстауда негізінен Каспий теңізінің суын қолдануы, кейде Еділ және қабаттың
ағын суын қолданады, олар бөлек айдалынады. (2.6 кесте).
Теңіз суы Ағын су Еділ суы
ББСС-1,Г,Зб,Зв,4,4а ББСС - 2а, 2б
5,5а,6а,7,7а,819,10,10ББС-3 ОПУ
а
ББС-в ББСС - За
(БКНС - ББСС) (КНС-БСС)
2.3.2. Суға қойылатын талаптар. Суды дайындау.
Өнімді горизонттарға айдалынатын суға келесі негізгі талаптар
қолданылады: химиялық үқсастың және су қүрамының тұрақтылығы:
микроорганизмдердің болмауы, коррозияға пассивтілігі: су айдау
скважиналарының қабылдағыш қасиетін азайтатын мүнайды ығыстыру
қабілеттілігінің күштілігі қүрамында механикалық қоспалардың аз болуы, суды
дайындау және тазартуға кететін шығынның аз болуы.
Кәсіпшілік ілеспе сулар қүрамындағы механикалық қоспалардың
анализі, көп жағдайда қатты салмақтың бар болуы су тұрақтылығының
бүзылуынан болатынын көрсетті. Бүл аса қаныққан ертінділерден қатты
түздардың түсуімен қоса жүретін, қайталанбайтын химиялық реакциялардың
салдары болып табылады. Қабат суының көбінің қүрамында әлсіз көмірқышқылы
H2CO3 , бикарбонаттар иондары HCO3 бар жане де бикорбонаттемір Ғе (НСОз)2
формасында шала тотыққан темір түзы болады, олар ауа оттегісімен байытылып
сырттан айдалынылатын сумен қосылып скважинаның қабылдағыштылығының
төмендеуіне әкеліп соқтыратын түнба және аса коррозиялы-агрессивті көмір
қышқыл. 4Ғе(НС03)+О2+2Н2О - 4Ғе(ОН)^+8СО2
Өндірілетін мүнай және мүнайлы газдың сапасының төмендеуін қозғайтын
бактериялар мен өнімді горизонттардың жүқтырылуын боддырмау үшін
микроорганизмдердің санын бақылау қажеттілігі қамтамасыз ету қажет.
Көп мөлшерлі минералды тузы бар ілеспе қабат суы жоғары
коррозиялы активті болып келеді. Оны түсіру үшін коррозияға қарсы
генгибиторлар қолданылады. (И-І-АІ)ІІСевер, И-І-Е, ИК-5, ИКБ-4, И-4-Д,Тайга-
1, ИКОГ-1 және т.б.) және қүбырлардың ішкі жағын қаптайтын әр түрлі істер
(лактар және эноксидті смолалар).
Суға мүнай жуғыштық қасиетін жақсарту үшін беттік әсер еткіш заттар
(ПАВ) қосылады, ол мүнаймен шекарадағы беттік керілуді елеулі төмендетеді,
соның әсерінен өнімді қабаттардың тау жыныстардың жуғыштылық қасиеті өседі.
Осы мақсатта 3-5%-ті су ерітіндісін қолдану кеңесі үсынылады. „Узеньнефть"
бірлестігінде беттік әсер еткіш зат ОП-10 І колданылады.
4. Су айдау скважиналарын пайдалану.
2.4.1. Су айдау скважиналарын меңгеру.
Су айдау скважиналарын меңгеру мақсаты — өнімділік немесе һұгылу.
Жүтылу коэффициентін мүмкіндігінше көп алу. Оны айдалынатын су мөлшерінің
өзгеруін айдалу қысымының тиісті згеруіне қатынасы арқылы анықтауға болады.
немесе
Айдау скважиналарын меңгеру қиындықтарының дәрежесін шартты үш топқа
бөлуге болады.
йоп: Қабат қалыңдығы Юм-ден [(0,5-0,7) • 10"12м2] жақсы өткізгіштікті түтас
біршама бірыңғай қүмтастарда бүрғыланған скважиналар.
ІІ-топ: Сазды қатпарлы қабаттарды қазатын скважиналар, олардың цмтастарының
өткізгіштік қасиеті төмен болып келеді. Қүмтас қатпарларының жалпы
қалындығы 6-дан 12м-ге дейін болады. Щ-топ: Өткізгіштігі төмен және аз
сулиарлы қалындыгымен өткізгішті қүмтастармен кезектесіп отыратын саз
қатпарлы қабаттарды қазатын скважиналар.
Айдау скважиналарын меңгеру кезінде келесі техникалық Ітәсілдер
қолданылады, (толықтай Өзен кен орнында қолданылатын тәсілдерге
тоқталамыз). Кері тасқында ӨБС-ның (өлшенген бөлшектер саны) минимальды
мүмкіндік және түрақты қүрамына дейін 1200-1500м3тәул. шығынмен кері және
тіке қарқында жуу. Олардың үзақтығы 1-3 тәулік. Жууға суды айдау су
қүбырынан шды немесе өдейі ыдыстарда міндетті түрде алдын-ала түндырылған
судың сақиналы схемасымен, сорапты агрегатпен айдайды. Бүл кезде шыққан
және айдалған су ӨБС-ға мүқият бақыланады. Негізінен скважиналардың жүтылу
қабілеттілігін өсіру үшін өткізілетін барлы операцияларданкейін жуады.
Түптік зонаны тазарту үшін скважиналық қарқынды үнемелі дренажы
(жасанды түтікшелер жасау) Дренаж әр түрлі әдістермен іске асады.
а) Поршендеу.
б) Компрессорлы тәсілмен (Батырмалы ортадан тепкіш сорап (БОТС)).
в) Қарқынды су тасқыны кезінде өздігінен төгілу, яғни скважинадан
канализацияға судың түсуі. Мүндай операция скважина оқтын-оқтын 6-15 минут
аралығында төгілуге, максимальды өнімділікпен жүмыс жасап түрғанда, қайта-
қайта қысқа уақытта төгілу кезінде көбірек әсерлі болып келеді. Бүл
операцияны ӨБС түрақталынғанға дейін қайталайды. Мүндай әдіске скважина
шығымы тәуелділігіне бірнеше ондаған м3-ден көбейген жағдайда қодданған
дүрыс ӨБС-ның қүрамының тұрақтылығына жету үшін үздіксіз өзіндік шөгілумен
салыстырғанда қысқа уақытта төгілумен 4-6 есе су шығынын қысқартуға болады.
Скважинаның түптік зонасын түз қышқылымен өңдеу, қүрамында карбонатты
цементті материал бар ашылған қабаттарда және карбонатты қабаттарды, және
де қабыршықтарды еріту үшін, ол үшін қабатқа 0,8-1,5 м3 қабат қалыңдығы 1м
қалындыққа 10-15%-ті гингибитор ертіндісін айдайды, скважинаны бір тәулікке
қалдырады. Жуудан және дренаждан кеиін скважинаны айдауға аударады.
Қабаттың гидрабликалық жарылуы. (Қ.Г.Ж)
Су-қүм қоспасымен су қүбырларын және сорапты компрессорлы қүбырларын,
скважиналарды жуу. Егер коллектордың табиғи қуыстылық қасметі болса,
қалыпты айдау қысымынан жоғары қысыммен, бірнеше сағат ішінде скважинаға су
айдау.
Түптін зоналардағы парафинді және смолалы жиналуды жою үшін, айдауға
арналған мүнай скважиналарын мүнаймен немесе ыстық сумен алдын ала өндеу
керек. Қыздыру, автомобильді түрғыда қүрылған, қозғалмалы буландыру
қондырғылары арқылы жүзеге асырылады.
2. Су айдау скважиналарының қорының сипаттамасы.
1.01.99 жылда, XVII горизонт бойынша 236 айдау скважиналары болды,
оңың 202-сі жүмыс істеп түрғандар, оның ішінде 55 нақты және 25 жүмыс
істемей түрғандар (2.2-кесте). Төменде айдау скважиналарының жүмыс істеп
түрған қорының сипаттамасы берілген: өнімділігі бойынша (2.7 кестесі) және
сағадағы қысымы бойынша (2.8 кестесі).
2.7-кесте Айдау скважиналарының жүмыс істеп түрған
қорының өнімділігі.
Өнімділігі 10-ға 10-15 50-100 100-200 200-ден
м3тәу дейін жоғары
Скважина 5 65 66 53 44
Саны
Жалпы саны 2Д 27,8 28,3 22,7 18,8
проценті %
2.8-кесте. Айдау скважиналарының жүмыс түрган сағадағы қысымы бойынша
сипаттамасы
Сағадағы
Қысым 8-ге дейін 8,1-9,0 9,1-10,0 10-нан
МПа
Скаважина 25 72 78 51
Саны
Жалпы саны
проценті % 11 32 34,5 22,5
Сағадан ең үлкен қысым РҮст= 12,8мПа 4455 скважинасына, ал ең үлкен
қабылдағыш қасиеті 2642 скважинасына (785,5м3тәу) тән. Горизонт бойынша
орташа тереңдік 1080м.
3. Айдау скважиналары жабдықтау. Қабатқа су айдау көлемін реттеу.
Айдау скважиналарын мүнай кеніштеріндегі қабат қысымын қалыпты үстау үшін,
өнімді горизонттарға су айдау үшін арналған. Мдау скважиналарының
конструкциясына келесі талаптар қойылады.
- оқпан қабырғасының орнықтылығы және сулы, газды, мүнайлы
қабаттардың сенімді ажырауы;
- өнімді қабатпен скважина оқпанының берік қатынасы;
- сағаның герметизациясы (бекітулі және сүйықты қабатқа айдауға
багыттау скважинадағы әр түрлі зерттеулерді және жөндеу
профилактикалық жүмыстарды прибор түсіруі және арнайы жабдықтар
арқылы жүргізу мүмкіндігі.
Скважина өнімді қабаттардың метологиялық сипатына байланысты ашық
немесе жабық түрмен жабдықталуы мүмкін. Себебі біздің қабатымыз әлсіз
цементтелінген қүмтастардан және алевролиттерден қүралған, оны ашық түтпе,
артына әдейі фильтр және жоғары жағынан кең қонышты қүйғыш тәрізді және
тесікті трапеция тәріздес саңьшаулы (0,73-3 мм) түктің беткі бөлігіне тар
жағымен қаралған түптік түсіру арқылы ашады.
XVII горизонттың айдау скважиналарының сағасын жабдықтау үшін АНК-1-65-
10, ФК-1-65-210 және ІАНЛ-60-200 арматуралар қолданады.
Фонтон елкасының өту қимасы 65 мм және 60 мм. Жүмыс қысымы 21,0 мПа
және 20,ОмПа.
Су айдау процесін реттеу ББСС-ке ортадан тепкіш сораптың беруі немесе
орының өзгерту арқылы іске асады. Кейде осы сораптардың білігінің айналу
жиілігін өзгертеді. Сораптың жүмысын энергияны дросселдеу (ысырмаларды
жабу) әдісімен реттеу, яғни қондырғының ПӘК-і төмендейді, сондықтан бүл
реттеу әдісі тиімсіз. Осымен қоса, өзінің қарапайымдылығымен дросселдеумен
реттеу әдісі ББСС-тің кәсіпшілік жағдайында және айдау скважиналарында кең
таралады.
2.4.4. Айдау скважиналарынның бүзылуының негізгі себептері және жүмысын
қалпына келтіру. Айдау скважиналарының жүктің зонасына
ықпал етуі.
XVII горизонттың айдау скважиналарының қатардан шығуының негізгі
себептері мыналар: сорапты компрессорлы қүбырлардың апаты (46%) шеген
тізбектерінің бүзылуы (35%), фонтан қондырғысын ауыстыру (8%). Айдау скважи
барлық жөндеу жүмыстарының шамамен 80%-ті СКК-дың апатына және шеген
тізбегінің бузылуына байланысты.
Цементті сақинаға және тізбектердің бекітілмеуіне әкеліп
соқтыратын себептері мыналар:
- бастыру сүйығын айдау кезінде ГҚЖ кезінде айдау қысымының
белгіленген қысымнан артық кетуі;
- коррозияның кезірінен шеген тізбектерінің беріктігінің азаюы;
- нерофорация кезінде және торпедамен тесу кезінде цементті сақинаның
шытнауы;
- томпонаж алдында скважинаны нашар тазалау кесірінен скважинаның
қабырғасы және цементті тас арасындағы газды қабыршақтың шайылып
кетуі және т.с.с.
Беріктілікті қалпына келтірудің көп таралған әдістері:
- қысыммен, артына цементті сақинаны бүрғылаумен тізбектегі бұзылу
арқылы судың негізіндегі цементті ерітінді қүю;
- артынан цементтеумен, қосымша тізбекті түсіру;
- фильтр арқылы мүнай цементті ерітіндіні қүю.
С.Қ.Қ-ға түсірілген пакердің көмегімен айдау скважиналарындағы
тізбектердің бүзылған орындарын айырады.
Скважинаның түптік зонасы — бүл бүкіл процестердің қарқынды өтетін
облысы. Мүнда, қозғалыс жылдамдығы, қысым градиенті, энергия жоғалтуы,
фильтрациялық кедергілер көп болады.
Фильтрациялық кедергілерді азайту үшін өткізгіштікті көтеретін
скважинаның түптік зонасына әсер ететін шараларды іске асыру қажет.
Скважинаның түптік зонасына әсер ететін барлық әдістерді үш топқа
бөлуге болады: химиялық (қышқылды), механикалық
(Г.Қ.Ж), жылулық (жылытқыштармен СТЗ-сын қыздыру) СТЗ-ға әсер етудің әр
түрлі әдістері бар, олар аталған үш түрдің ерекшеліктеріне сай келеді.
(ТГХЗ-термогазхимиялық әсер ету). Бүлардан басқа, скважинаны торпедамен
тесу, скважина түбін дірідцеткішпен өңдеу, СТЗ-ға электрогидравликалық әсер
ету. Біздің кен орында айдау скважиналардың СТЗ-на әсер етудің екі түрін
қолданады: қышқылмен өңдеу және ТГХЗ.
2.9-кесте.
Жылдар Скв-ны тгхз Жылдар Скв-ны тгхз
хим.өңдеу хим.
өңдеу
1994 99 118 1997 194 56
1995 227 179 1998 0 44
1996 146 82 1999 88 44
2.5. Айдау скважиналарын зерттеу.
2.5.1. Айдау скважиналарын зерттеудің технологиясы мен әдістері.
Скважинаны зертту нәтижесінде, бүкіл жайғасқан аудан бойынша өнімді
қабаттың қүрылысы және фильтрациялық қасиеті туралы мәліметтер және кенішті
игеру процесінде мүнайлылық және газдылық контурының жылуы туралы
мәліметтері алынады.
Практикада айдау скважиналарын зерттеудің келесі әдістері кең
қолданылады.
- Айдаудың белгіленген режимдер әдісі.
- белгіленбеген режимдер әдісі.
Айдау скважиналарын зерттеу қабатқа су айдауда және соңынан, яғни
скважина фонтандап бастағанда жүргізіледі.
Төгілу кезінде скважинаны төгілуге алады және белгіленбеген режим
әдісімен зерттейді. Әрбір 3 сағат сайын кем дегенде 3 рет өлшейді. Егер
шығын бір-бірінен 10%-ке ғана өзгеше болса, онда скважинаның жүмыс жасау
режимі белгіленген. Одан кейін ысырманы тез жауып, сағадағы орнатылған үлгі
монометрі арқылы қалыпқа келгенге дейінгі уақыттағы түп қысымның өзгеруін
бақылайды.
Монометр көрсеткіші арқылы түп қысымының қалпына келу қисығын түрғызып
және айдау скважинаның белгіленген шығымның мағынасын біле отырып, СТЗ және
қабат параметрлерін анықтауға болады. Скважина монометрлерін қолдану
кезінде саға лубикаторымен жабдықталады.
Өзен кен орында айдау скважиналарын зерттеу үшін, суланумен қабаттың
қалыңдығын толық қамту мақсатымен шығын өлшеуін (РГД), жылу өлшегіш қүрал
(термометр) қолданылады және радиоактивті изотоптармен зерттеулер
жүргізіледі. Кен орында айдау скважиналарының жүмысының бүзылуын өз
уақытында анықтау үшін жылу өлшегіш әдісімен зерттеу скважинасына ықпал
ететін коэффициенттерді нақтылау үшін қолданылады. Бүның ерекшелігі алынған
мәліметтер, перфорациялық саңылауларды емес, қабаттар коллекторларының
өнімділігін сипаттайды.
Өзен кен орны үшін, аномальды қасиеті, жоғары парафинді мүнайына байланысты
скважиналарды және қабаттарды температуралық зерттеу маңызды роль атқарады.
Өнімді горизонттардың температурасының өзгеруінің бақылауы бойынша бүл әдіс
комплексті мына қызметтерді атқарады. Айдайтын судың температурасын
бақылау, айдау скважиналарының түбіндегі температураны өлшеу, айдау
скважиналары әр түрлі ара қашықтықта орналасқан скважиналардан термограмма
түсіру, бақылау скважиналарының температурасын үнемі өлшеп отыру керек.
Кен орында игерудің басынан бастап өткізілген қызулық зерттеулер,
нүсқа ішімен сулануды қолданып игерілген өнімді горизонттардың жылу
алаңының өзгеру динамикасын бақылап шығуды, температура бағытының айырықша
өту жолын белгілеу және өндіру скважиналарының жүмысына қабат
температурасының өзгеруінің әсер етуінің кейбір жақтарын және мүнай алудың
толықтығын баяндау немесе көрсетуге мүмкіндік береді. (2.10; 2.11 кестелер)
2.10-кесте.
Өзен кен орынының жағдайы үшін скважинаның сағасының температурасына,
айдау уақытына және шығынына байланысты айдау скважиналарының суық су айдау
кезіндегі түптегі температураның өзгеруі.
2.11 кесте.
Өзен кен орынының жағдайы үшін, скважина сағасының температурасына,
айдау уақытына, шығынына байланысты айдау скважиналарының ыстық су айдау
кезіндегі түптегі температурасының өзгеруі.
2.5.2. Айдау скважиналарын зерттеу кезінде қолданылатын
жабдықтар мен қүралдар.
Өнімді қабаттың қалындығы бойынша судың жүтылу орындарын және бөлек
қабатшаларға су шығынының бөлінуін анықтау үшін скважина шығын өлшеуішін
және жылу өлшегіш қүралын қолданады. Сонымен қатар, қабаттың су жүтылуын
қисық гамма каратажы ГК бойынша геофизикалық скважина қүраддарының
көмегімен табуға болады.
Кейде скважина түбінде, жалпы фильтрмен ашылған, қабатшалар немесе
бөлек қабаттарға сәйкес бірнеше перффоциаланған (атып тескен) интервал
болады. Егер де бір ғана қабат ашылған болса да оның жүмыс жасау қалындығы
ешқашанда тесілген аралыққа сәйкес келмейді. Кейде суды қабыддаушы
қалыңдық, бірнеше метрлі жалпы тесілген аралыққа тек қана бірнеше ондаған
сантиметрін ғана қүрайды.
Беру аралықты және оның өнімділігін анықтау үшін кабельмен түсірілетін
скважиналық шығын өлшегіштер қолданылады. Скважина оқпанымен қүралдың
ауысуында бүл қүрадцың көрсеткіштері бойынша қабаттың тесілген учаскесін
бойлай жүтылудың (ағыстың) қарқынды таралу көрінісін анықтайды. Скважинаның
шығын өлшегіште қомақты дөңгелек (турбинна) бар, оның айналу жиілігі ағып
жатқан сүйықтың жылдамдығына (сүйықтың) пропорционал.
Қалақты дөңгелектің механикалық айналысы электрлі ауысады. Олар кабель
арқылы тіркейтін қүралдың бетіне беріледі. Зерттеу нәтижелерімен қүрал
түсіру тереңдігімен жүтылудың тэуелділігін, скважинаның қабылдағыштығының
профилін (қырынан қарағандағы көрінісін) түсіреді.
Суды, айдау скважиналарына айдауда пайдалану тізбектеріне немесе
сорапты компрессорлы қүбырлары арқылы айдауға байланысты скважиналық шығын
өлшегіш қүралының корпус диаметрі 110-100 және 28-42 мм-ге сәйкес келеді.
Егер айдау шегенді қүбырлар арқылы жүргізілетін болса, онда РГД-3 және РГД-
5 шығын өлшегіштерін, ал сорапты компрессорлы қүбырлар арқылы болса, РГД-4
және "Терек-3" қолданылады. Төмен қабылдағышты скважиналар үшін панерлі
қондырғысы бар қүрадды қолданады, ал жоғарғы қабыдцағышты скважиналар үшін
панерсіз, бірақ центрге бағыттаушы бар қүрал қолданады. 2.1.-суретінде
скважинаға бір желілі қаратажды кабельмен түсірілетін дистанциялық шығын
өлшегіш қүрал РГД-3 көрсетілген. Ол қабьшдағышы 15-тен 3000м3тәу дейінгі
айдау скважиналарын зерттеу үшін қолданады, (айдау тікелей шегенді тізбек
арқылы жүргізіледі). Ол түтқаның 3 көмегімен тежелмеген турбинамен 8
өлшегіш бекітілген корпустан түрады.
Турбина 8 магнитті муфта 6 арқылы, магнитті емес материалдан жасалған
герметикалық қоршауда 5 орналасқан тоқты 9 тоқтататын магнитті басқарушы
контактының тербелісін шақырады. Контактымен 10 головна арқылы байланысқан
кабель 1 бойынша ток импульстары каратажды станцияның электрлі есептегіштің
бетіне беріледі. Турбинаның айдалу жиілігінің өзгеруі шығын туралы хабардар
етеді. Турбинаның осы 8 корпусты алатын табаншада айналады. Сүйықтың
жүрісінде шығар алдында ағашты түзеткіз 7 орналасқан.
2.6. Өзен кен орынының XVII горизонты бойынша ыстық су
айдау жүмыстарының жагдайы. 2.6.1. Ыстық су айдаудың мақсаты.
Өнімді қабаттарға ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz