Қылмыстық жауаптылықтан босатудің түрлері

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 83 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Қіріспе . . . 4

Ι тарау. Қылмыстық жауаптылықтан

босатудың негіздері . . . 7

§ 1. 1. Қылмыс ауырлығы қылмыстық

жауаптылықтан босатуға негіз ретінде . . . 12

§ 1. 2. Қылмыстық жауаптылықтан босатуға

негіз ретіндегі қуқық бузушы тулғасының сипаты . . . 23

ΙΙ. Тарау. Қылмыстық жауаптылықтан босатудың түлері . . . 27

а) . Шын өкінуіне байланысты қылмыстық жауаптылықтан босату . . . 27

б) . Қажетті қорғану шегінен асқан қылмыстық жауаптылықтан

босату . . . 29

в) Жәбірленушімен татуласуына байланысты қылмыстық

жауаптылықтан босату . . . 31

г) Жағдайдың өзгеруіне байланысты қылмыстық босату . . . 32

д) Ескіру мерзімінің өтуіне байланысты қылмыстық

жаүаптылықтаң босату . . . 33

е) Рақымшылық немесе кешірім жасау актісі негізінде

қылмыстық жауаптылық пен жазадан босату . . . 38

ΙΙΙ Тарау . Қылмыстық жауаптылықтан босату.

қолдану мәселері және оның шешу жолдары . . . 50

Қорытынды . . . 65

Әдебиеттер тізімі . . . 69

Кіріспе

Қоғамдық ғылымдарда, сонымен қатар заң ғылымдырында жалпы адамзаттық кундылықтардың басымдылығы идеясын тану болған қазіргі кезенде, қылмыстық- қуқықтық қатынастарды зерттеу ерекше манызға ие болады. Қылмыстық қол суғудан жеке тулғаның, қоғамның немесе мемлекеттің мүделерін қорғауда жүзеге асыру міндеттері оларды жасауда кінәлі тулғаларға соттың заңмен көзделген жазаларды қолдануын мүмкіндейді. Бірақ мынандай жағдайлар да болуы мүмкін, ол б/ ша кінәлі тулғаның озіне артылған қылмыстық жауаптылық шараларын бастан өткізбеу (сонымен қатар жаза) . Будан басқа қылмыстық-қуқықтық тыйымды бузған адамдарға кейбір белгілі бір жағдайларда айқын кішіпейілдік таныту қажеттігі өзі туралы хабардар етеді және гуманизм қағидасын басшылыққа ала отырып, Қылмыстық кодекста кінәлілердің жазалаудан ғана емес, сонымен қатар қылмыстық жауаптылықтан босату мүмкіндігін қарау.

Кенес өдағы уақыты кезенінде, сол кезде әрекет еткен РКФСР-дің 1960 жылғы қылмыстық кодексында, қылмыстық жауаптылықтан босату институты жайында С. Г. Келин, А . И. Бойцов, И. С. Ретюнский және басқа да ғалымдардың коптеген пікірлері бар. Қазіргі нарықтық қатынастарға кошу жағдайында қылмыстық заңнама озгерістерді талап етті және 1998 жылдың 1 қантарынан ҚР жана Қылмыстық кодексі күшіне енді, Қылмыстық кодекстің қабылдануынан кейінгі қысқа мерзім ішінде қылмыстық жауаптылықтан босату институты жайында бул мәселені қарастыратын әдебиеттер аз.

Дипломдық жумыста, тулғаны қылмыстық жауаптылықтан босатумен байланысты қылмыстық-қуқықтық қатынастар жайлы мәселені қарастыру аса манызда болып корінеді.

Қылмыстық жауаптылықтан босату мәселесі барысында ең алдымен қылмыстық жауаптылықтан босату уғымына анықтама бру керек.

Әріне, тулғаны қылмыстық жауаптылықтан босатумен байланысты қылмыстық- қуқықтық қатынастарды жүзеге асыру, әрекет етуші қылмыстық заңнамамен қарастырылған негіздердің болуында ғана руқсат етіледі. Осыған байланысты, осындай негіздердің қарау және оның анамызі манызды болып табылады.

Будан кейін, әрекет етуші қылмыстық заңнамадағы бірқатар нормаларды қарастыру қажет, олар қылмыстық- қуқықтық қатынастардың, тулғант қылмыстық жауаптылықтан босатумен тоқтатылуына жол береді.

Қойылған сурақтарды қарастыру, қылмыс жасауда кінәлі тулғалар үшін және сонымен қатар заң шығарушы үшін бул институттың мәнін анықтау үшін манызда болып табылады.

Ќ±ќыќ ќорѓаудыњ мєселесі - б±л тек ќана ќ±ќыќтыќ материалдыќ ѓана емес, сонымен бірге азаматтыќ іс ж‰ргізу ќ±ќыныњ да мєселесі. Бір жаѓынан, ќ±ќыќ ќорѓаудыњ процессуалдыќ формасы ‰ш негізгі м‰мкіндікті тудырады: біріншіден басќарушы жаќќа б±зылѓан немесе залалданѓан ќ±ќыќты ќорѓау туралы талаппен жолдануѓа болады, єйтпесе мемлекеттік немесе ќоѓамдыќ компетентті органѓа зањмен м‰ддесі ќорѓалѓан талаппен жєне басќа да зањмен ќарастырылѓан формада жолдануѓа м‰мкіндігі бар. 1

Екіншіден, осы талапты істе ќарау кезінде барлыќ зањмен кµзделген ќ±ќыќтармен жєне кепілдіктермен ќолдануѓа м‰мкіндігі бар; ол егерде ќ±ќыќ ќорѓаудыњ формасы ретінде бекітілген болса;

‡шіншіден, органныњ зањмен бекітілген тєртібінде наразылыќ білдіру жєне шаѓым-арыздану ќоѓамдыќ немес компетенті мемлекеттік органдарѓа материалдыќ субъективтік ќ±ќыќты ќорѓау ‰шін жолдану м‰мкіндігі басќарушы жаќтыњ ќ±ќыќ ќорѓауына тиесілі мазм±ны болып табылады. Сонда да ќ±ќыќ ќамтамассыз ететін жаќты тек мемлекеттік мєжб‰рлеу шарасы ретінде ж‰ргізілуге болмайды.

Б±л с±раќќа ќ±ќыќ ќорѓауды талап етудіњ екі жаќтылыѓы жауап беруге тырысады. Бірінші жаѓы: талапты ќарау жєне µтініш тєртібімен байланысты ќ±ќыќтыќ іс ж‰ргізу. Сонымен ќатар, оныњ ќанаѓаттандыруына байланысты, екінші жаѓы: ќ±ќыќтыќ материалдыќ.

Сондыќтан да, аталѓан талаптарды іске асыру шегі туралы с±раќтарды ќ±ќыќтыќ материалдыќ жєне ќ±ќыќтыќіс ж‰ргізу позицияларымен ќарастыру кµзделген.

Іс ж‰ргізу ќ±ќыќтыќ мєселеніњ шекарасын ж‰ргізудегі ќ±ќыќ ќорѓауды талап ету наѓыз ж±мыстыњ ішіне кіреді. Сондыќтан да, осы с±раќтарды ќарастыру кезінде материалдыќ ќ±ќыќтыќ мєселеге байланысты шараларды білу ќажет.

Осы кµзќараспен єрекет ететін азаматтыќ ќ±ќыќтыќ зањдылыќты ќарастыра отырып, азаматтыќ ќ±ќыќ субъективтік азаматтыќ ќ±ќыќты ќорѓауды талап етудіњ ж‰ргізілу шегін аныќтайды, ќоѓамдаѓы ќ±ќыќ ќорѓауѓа таѓайындау жєне ќ±ќыќ ќорѓау мерзімін зањдаѓы субъектілердіњ ќатысуымен аныќтайды. Осыѓан байланысты ерекше ќажетті жаѓдайѓа ‰ш мєселені тањдап алады: біріншіден, азаматтыќ ќ±ќыќтыќ даулардыњ белгіні ќарарлармен бекітілуіне байланысты ќ±ќыќ ќорѓауды талап етудіњ басќарушы жаќпен ж‰ргізілуініњ шегі туралы с±раќ; екіншіден, аталѓан ќ±ќыќтыњ уаќытпен іске асырылуыныњ шегі туралы с±раќ; ‰шіншіден, ќоѓамдаѓы оныњ таѓайындалуына негізделген ќ±ќыќ ќорѓау талабыныњ іске асуы жµніндегі с±раќ.

Азаматтардыњ жєне ±йымдардыњ ќ±ќыќтарыныњ кепілділігімен жєне шындыќпен ќамтамасыз етілуі ќарарлыќ даулардыњ с±раќтарыныњ д±рыс шешіміне байланысты болады.

Азаматтыќ ќ±ќыќты ќорѓауды сот, тµрелік сот немесе аралыќ сот ж‰зеге асырады деп Ќазаќстан республикасыныњ азаматтыќ кодексінде айтылѓан. Зањда бекітілген азаматтыќ даулардыњ ќарарлары екі мєн маѓынаѓа ие: бір жаѓынан, м±ндай тєртіп азаматтыќ істерді ќарау бойынша ќоѓамдыќ жєне єрт‰рлі мемлекеттік органдардыњ юрисдикциялыќ компетенциясын шектейді, осыѓан орай басќарушы жаќќа ќ±ќыќ ќорѓау талабыныњ іске асырылуыныњ белгілі шекарасын аныќтайды. 2

Азаматтыќ ќ±ќыќтыќ даулардыњ ќарарларындаѓы мєселе ерекше мањызды мєнді, азаматтыќ істер єкімшілік тєртіппен ќаралѓан жаѓдайѓа байланысты болса, иеленеді.

С. В. Курылев - былай деген: «азаматтыќ істерді єкімшілік тєртіпте ќарауѓа келісім процессуалдыќ формадаѓы тиісті зањмен сипатталады; сонда да б±л жаѓдайда ќ±ќыќты ќорѓау тиісті ережелерді саќтаумен жєне талап етуші жаќтарѓа белгілі ќ±ќыќтыќ кепілдікті ±сынумен ќатар зањмен бекітілген тєртіпте ж‰зеге асады.

Ќ±ќыќты дамытудыњ тенденцияларыныњ бірі болып оны ќорѓаудаѓы материалдыќ ќ±ќыќќа іс ж‰ргізуші формаларыныњ сєйкестенуі табылады.

Ќ±ќыќ ќорѓаудаѓы талап µндірісініњ ќызметі, яѓни талаптањ ‰шінші жєне соњѓы іс ж‰ргізушілік ќызметі - б±л сот юрисдикциясыныњ нєтижесіне єрекеті.

Айтылып отырѓан жаѓдай, азаматтыќ ќ±ќыќ ќорѓау туралы бабтыњ екінші тармаѓына негізделіп отыр. Ол «б±зылѓан ќ±ќыќты ќорѓау ‰шін µкімет билігі немесе басќару органына µтініш жасау, егер зањ ќ±жаттарында µзгеше кµзделмесе, ќ±ќыќ ќорѓау туралы талап ќойып, сотќа жолдануѓа кедергі жасамайды» деген.

Сонымен, талаптыњ ќ±ќы туралы дау келісілгеннен кейін, µзіне таѓайындауды орындаѓаннан кейін мазм±нын жоѓалтып, азаматтыќ іс ж‰ргізу ќажетсіз болып ќалады. Біруаќытты талап µндірісініњ барлыќ ќ±ралдары аяќталады.

Кез-келген талап, барлыќ кезењдерде б±зылѓан немесе ымыраѓа келмеген ќ±ќыќыты ќорѓау ‰шін єруаќытта да реттелген, сот ќорѓауы азаматтыќ ќ±ќыќтыњ бір институты болѓандыќтан, талаппен ‰зілмейтін байланысты; соттыќ ќорѓау ымыраѓа келмеген немесе б±зылѓан субъективтік ќ±ќыќќа, тек талап µндірісіне араласа алатын жєне м‰ддем жаќтардыњ шаѓымдары талап ететін жаќтарѓа ±сынылады.

Ізінше, талап азаматтар мен ±йымдардыњ ќ±ќын сотпен ќорѓауда µзі мєліметтерді аныќтайды. Сонымен ќатар соттыњ ќорѓауын ќажет ететін іс ж‰ргізушілік - ќ±ќыќтыќ форманы тањдап алуда шешуші мєнге ие бола алады. Б±дан басќа да, талап сотпенќорѓалатын ±сыныстардыњ т‰рлерін аныќтайды:

А) жаќтардыњ біреуіне б±зылѓан ќ±ќыќты ќалпына келтіру міндеттемесі ж‰ктелгенде;

Б) моральдыќ зиянныњ µтемін тµлету, шаѓындарды компенсациялауѓа міндеттелген де, жєне т. б.

Міне, осындай ќатынастарда ќорѓау ќарастырылатын талаптыњ т‰рлеріне толыѓымен негізделеді.

Азаматтыќ іс-ж‰ргізу теориясында сотќа шаѓымданушылар талапты атќарушы к‰шпен жєне аныќталушы болып бµлінуді талап етеді. М±ндай жіктелудіњ негізінде т±жырымды -ой жатыр; шектетілген субъективтік ќ±ќыќты тек соттыњ мойындауымен т±раќтандыруѓа болады.

Б±зылѓан ќ±ќыќты ќорѓау ‰шін мойындау ѓана жетіспейді, оны тек ќайта ќалпына келтіру керек, егер єрт‰рлі себептерге байланысты м‰мкін болмайтын болса, онда аќша сомасында аныќталѓан шыѓынды тµлету керек.

Осындай немесе басќа да ќорѓаудыњ т‰рлерін сотпен ќабылдау толыѓымен ±сынылѓан талаптыњ т‰рлеріне байланысты, ќандай жолмен оныњ ќ±ќын соттыњ ќорѓауын, тек м‰дделе жаќтыњ тањдауѓа ќ±ќы бар. 3

Жоѓарыда айтып кеткендей ќ±ќыќты дамытудыњ тенденцияларыныњ бірі болып оны ќорѓаудаѓы материалдыќ ќ±ќыќќа іс ж‰ргізуші формаларыныњ сєйкестенуі табылады. Б±л зањдылыќ К. Маркспен : «Дебаты по поводу закона о краже леса» атты статьяда бекітілген.

Ќ±ќыќ ќорѓаудыњ процессуалдыќ формасы материалдыќ ќ±ќыќтыќ сипатќа негізделе отырып, µзініњ мєніњ тапты, ол ќ±ќыќ ќорѓаудыњ µзіндік талаптыќ формасыныњ алдыњѓы дифференциясы. 4

Қазақстан өз тәуелсіздігін алғаннан кейін, 1998 жылы жаңа қылмыстық заң - қылмыстық кодекс қабылдады. Ол біздің қоғамымыздың қазіргі даму жағдайында азаматтардың құқықтарын қорғауға бағытталған.

Осы жұмыс қылмыстық жауаптылығынан босатудің манызына, түрлеріне және жақсарту жолдарын зерттеуге арналған.

Диплом жұмысының мақсаты: Қазақстан қылмыстық заңындағы, шет елдердің қылмыстық заңдарындағы жауаптылықтан босатудың негіздері, қылмыс ауырлығы қылмыстық жауаптылықтан босатуға негіз ретінде, Қылмыстық жауаптылықтан босатуға негіз ретіндегі қуқық бузушы тулғасының сипаты, қылмыстық жауаптылықтан босатудың түлері, Қылмыстық жауаптылықтан босатудың қолдану мәселері және оны шешу жолдарына арналған. Жұмыс барысында монографиялық, нормативті әдебиеттердің белгілі көлемін қарастырдық.

Диплом жұмысының жоспарын мынадай үлгіде құрдық. Ол шағын кіріспеден, «Қылмыстық жауаптылықтан босатудың негіздері», «Қылмыстық жауаптылықтан босатудың түлері», «Қылмыстық жауаптылықтан босату. қолдану мәселері және оның шешу жолдары» деп аталатын үш тараудан және қорытынды мен пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады. Егер диплом жұмысының зерттеу нысанасына алынған тақырып туралы көңіл аудара алатын пікір білдіре алсақ, онда ол алға қойған міндеттің орындалғаны деп есептер едік.

Ι Тарау. Қылмыстық жауаптылықтан босатудың негіздері.

«Қылмыстық жауаптылықтан босату» уғымының өзі, СССР және одақтас республикаларының қылмыстық заңналарының негізі оны 1959 жылғы Қаз ССР-дің Қылмыстық Кодексінің бастамасында және мәтінінде қолданған кезде, 1959 жылдан бастап кенес қылмыстық қуқығында пайда болған. Бул кезде қылмыстық жауаптылықтан босату институты белсенді дами бастаған, қылмыстықпен күресуде қылмыстық- қуқықтық қуралдарды емес, керісінше қоғамдық әсер ету шараларын қолдану жағына бурылыс жасалды. Қазастандық қылмыстық заңнамада бул институттың қалыптасуы мен дамуының басқа алғышарты болып, 1959 жылғы ҚазССР Қылмыстық Кодексімен қарастырылған қылмыстардың манызды болігі, үлкен қоғамдық қауіптілік тудырмайтын, әкімшілік және басқа да қуқық бузушылықтармен шектесетін қылмыс категориясына жатуы табылады.

Қылмыстық жауаптылықтан босатудың қуқықтық табиғаты қылмыстық жауаптылықтың озімен тығыз байланысты. Сондықтан, қылмыстық жауаптылық уғымы жайындағы сурақты шешу барысында ол жауаптылықтан босату табиғаты жқніндегі сурақтарды шешу үшін база болып табылады.

Қылмыстық жауаптылықтан босатудың қуқықтық табиғатын анықтау процессін, қылмыстық жауаптылық және оның мәні жайындағы сураққа біртутас козқарастың жоқтығы қиындатады.

Кейбір авторлар қылмыстық жауаптылықты бір жағинан белгілі бір міндет ретінде, екінші жағынан кінәлау мен сөгіс беру ретінде қарастырады. Солай, қылмыстық жауаптылық, қылмыстық заңнан шығатын тулғаның совет соты алдында озінің қоғамдық қауіпті әрекеттері жайлы есеп беру міндеті және зиян келтіруде кінәлі жағдайында жазаға тартылу,, деп есептейді М. А. Шнейдер. Қылмыстық жауаптылықты кінәлауға және жаза тап болу міндеттімен байланыстыра отырып, берілген авторлар жазасын отеуді көздейді, ойткені, олардың пікерінше, қылмыстық жауаптылық туралы тек айыптау үкімінің жаза тағайындаумен шығарылуында ғана айтуға болады.

Әдебиетте дурыс белгіленгендей, қылмыстық жауаптылықты және жазаны теңестіруге қарағанда, бундай пікірлер қателеу болып табылады, ойтені қылмыстық жауаптылықты тулғаның жазаны отеу міндетті ретінде анықтау, қылмыстық қуқық нормасымен реттелмейтін ретроспективті жауаптылықтың негізгі аспектілерін заңсыз откізеді.

Сондықтан, қылмыстық жауаптылық қылмыстық қуқықтық қатынатар шегінде болса да, ол қылмыскердің шектеуді өтеу міндетті болып табылатын қылмыстық қықықтық қатынастардың элементімен теңестіріле алмайды. Әдебиетте дурыс көрсетілгендей, қылмыстық жауаптылық-ол жасалған қылмыс үшін тулғаның жауап беру міндетті деп есептейтін авторлар, ретроспективті жауаптылық мәселесінің заңдық аспектісін әтиқалықпен араластырады. Мысалы, қылмыс жасаған адам, белгілі бір жағдай барысында мерзімнің өтуіне байланысты жауаптылыққа тартыла алмайды, бул уақыт ішінде ол оны отеуі міндетті болса да.

Қылмыстық жауаптылықты қылмыстық қуқықтық қатынастармен тенестіруге болмайды. Қылмыстық қуқықтық қатынастар қылмыстық жауаптылықты қурайтын қуқықтық қатынастар колемі бойынша кеңірірек (жауаптылықтың қуқықтық қатынастары) . Егер қылмыс жасаған адам мемлекетпен қылмыс жасау сәтінен бастап және соттылықты жою немесе алуға дейін қылмыстық-қуқықтық қатынастарда болса, онда жауаптылықтың қуқықтық қатынастары тек қылмыстық жауаптылықты жүзеге асыру барысында орын алады.

Қылмыстық жауаптылықты қылмыстық қуқықтық қатынастарының элементтерінің бірімен (тулғаның міндеті), қылмыстық-қуқықтық қатынастармен толық немесе қылмыстық-қуқықтық, қылмыстық-процессуалдық және қылмыстық- атқару қатынастарымен теңестіру, әркет етуші қылмыстық заңнамаға ғана қайшы келмейді, сонымен бірге қылмыстық жауаптылықтың шегі туралы қате нәтижеге әкеледі, ал ол өз кезегінде оның мәні мен мазмунын озгертеді.

Осылайша, қылмыстық жауаптылықты тулғаның жасаған қылмыс үшін қандайда бір шектеулер мен қиындықтарғы өткеру міндетті ретінде анықтай отырып, Н. С. Лейкинаның пікірінше, ол қылмыс жасаған сәтінен басталады және жазаны отеумен аяқталады. Бірақ оның жүзеге асырылуы қылмыстық жауаптылыққа процессуалдық тартудан басталады да, жаза тағайындау сатысынан отіп және оның атқарылуымен аяқталады.

Я . М. Брайниннің пікірінше, жасалған қылмыс үшін тулғаның шектеулер мен қиындықтарды отеуге міндеті ретіндегі қылмыстық жауаптылық оны айыпталушы ретінде тарту сәтінен басталып, әрі қарай сот үкімі нысанында жүзеге асырылады. Н. А. Огурцов болса сәл басқаша пікірде.

Қылмыстық жауаптылық-ол, қылмыс жасаған тулғаға нақты жүктелген мәжбүрлі- тәрбиелеу шараларының ауырлығы( процессуалдық бултартпау шаралары, жазалау, жариялы анықтау мен согіс беру, шектеудің басқа қуқық шаралары) деп есептей отырып, ол айыпталушының жеке бостандығы мен мүзделерін шектеуден туратын, оған процессуалдық бултарпау шараларын пайдалану сәтімен бул жауаптылық басталатына сенімді. Егер айыпталушыға қатысты бултартпау шарасы қолданылмаса, онда қылмыстық жауаптылық кінәліге жаза тағайындау және оны атқаруда көрініс табады. Бул пікірді басқа да ғалымдар қолдайды.

Тулға қылмыстың жасалу сәтінен бастап қылмыстық жауаптылықты өтей алмайды деп көрінеді. Бундай жағдай әділеттіктің тек сотпен жүзеге асырылудың конституциялық қағидасына қайшы келер еді (ҚР Конституциясының 75 б. 1 б), оған сәйкес ешкім де қылмыс жасауда кінәлі деп таныла алмайды, сонымен қатар қылмыстық жазаға тартыла алмайды, егер ол сот үкіміне және заңға сәйкес болмаса (ҚР Конституциясы 75 б. 2 б) .

Буған сәйкес, түлға, анықтау немесе алдын ала тергеу процесінде, небұлтартпау шараларын таңдауда, не тулғаны айыпталушы ретінде тартуға, қылмыстық жауаптылықты бастан откізе алмайды. Әдебиеттерде дурыс көрсетілгендей, бул жағдайларда қылмыс жасаған адам өзінің материалдық- қуқықтық жағдайында ешқандай озгерістер өтемейді, ойткені оған қылмыстық қуқықтың нормалары колданылмайды. Қылмыстың квалификациясы болса алдын-ала болып табылады және заңдық күші болмайды. Ол тек процессуалдық мәнге ие, ойткені берілген айыптау шегін анықтайды.

Осыған сәкес, қылмыстық жауаптылықты жузеге асыру сатысын (кезеңін) болетін, және ол ретінде жауаптылыққа тарту( бул айыптауда беру процессуалдық актісімен дайындалатын), жаза тағайындау және оны атқаруды танитын ғалымдардың пікірімен келіспеуге болмайды.

Жауаптылықтың қуқықтық қатынастар бултартпау шараларын таңдағанда, тулғаны айыпталушы ретінде тарту барысында емес, керісінше сот мемлекет атынан нақты бір қылмыспен оны жасаған адамды айыптау үкімінде теріс бағалайды қылмыстық- қуқыктық норманы қолдануда пайда болады. Сондықтан қылмыстық жауаптылық басқа емес, нақты мемлекет атынан соттың қылмыс жасауда кінәліні айыптау және согістеу, яғни нақты қоғамдық қауіпті әрекетті және оны жасаған адамды мемлекеттік айыптау ( согістеу, теріс баға) .

Бірақ қылмыстық жауаптылықты анықтауда қылмыс жасада кінәлі адамға қатысты тек мемлекеттік- қуқықтиқ және моральді- саяси бағамен шектелуге болмайды. Будан басқа анықтауда бул институттың мәжбірлеу сипаты, қылмыстық қуқықтық қатынастардың қатысушыларының қуқықтары мен міндеттерін жүзеге асыру денгеиі (жауаптылықтың қуқықтық қатынастары), қылмыстық қуқықтағы жауаптылық институтын тағайындау сияқты манызды жағын атап өту қажет.

Айтылғанды ескере отырып қылмыстық жауаптылық мемлекеттің мәжбүрлеу шарасы, оның нәтижесінде( қылмысты нақты жасаған тулға мен толығымен мемлекет) және қылмыстық қуқық нормаларын пайдаланумен нақты әрекет пен оны жасаған адам, шанызды қоғамдық қатынастарды қылмыстық қол суғудан қорғауды қамтамасыз ету, қуқық бузушыларды түзеу, қылмыс жасаудың алдын алу мақсатында соттың айыптау үкімінде заңдық күшіне енуде корініс тапқан, соттың мемлекеттік- қуқықтық және моральді- саяси бағалауына тап болады.

Әдебиетте қылмыс жауаптылықтың мазмуны мен мәні жайлы сурақ бойынша да бір текті пікір жоқ. . Қылмыстық жауаптылықтың мәні, қылмыс жасауда кінәліні мемлекет тарапынан айыптау және сөгістеу, яғни кінәліге қатысты моральды- саяси теріс баға болып табылады деген пікір дурыс емес болып корінеді.

Қылмыстық жауаптылық - бул ең алдымен жасалған қылмысқа қатысты пайда болған қоғамдық қатынастар( қылмыстық жауаптылықтың мәні) . Қылмыстық қуқықтың реттелген нормалары бола турып, бул нақты қоғамдық қатынас қылмыстық қуқықтық қатынас түріндегі заңды мазмунға ие болады( жауаптылықтың қуқықтық қатынасы) . Әлеуметтік әділеттілікті орнату, сотталушыны түзеу және қылмыстың алдын- алу мақсатында қылмыс және оны жасауда кінәлі тулға айыптау үкімінде мемлекет атынан теріс бағаланған жағдайда, осы қуқықтық қатынастардың қатысушыларының қуқықтары мен міндеттерінің сотта жүзеге асырылуы сол уақытта да қылмыстық жауаптылықты жүзеге асыруды білдіреді.

Қылмыстық жауаптылықтан босату түсінігін қылмыстық жауаптылықтың өзі арқылы шығара отырып, соттың қылмыс жасауда кінәлі тулғаға қатысты айыптау үкімін шығарудан және осымен байланысты оған қылмыстық-қуқықтық санкциялар(жазалар) қолданудан бас тартуы ретінде анықтауға болады. Нақты бундай бас тарту қылмстық-қуқықтық қатынастардың тоқтатылуына әкелетін қылмыстық істің тоқтатуы туралы сотпен және қуқық қоғау органдарының шешім шығаруынан турады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.