Мемлекеттік меншік туралы

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 73 бет
Таңдаулыға:

Мемлекеттік меншік

Аннотация

Республика Казахстан, являясь частью Романо - германской правовой семьи, находится в стадии реформирования отношений собственности. Происходящие изменения во всех сферах общественной жизни, также необходимость, с одной стороны, следования традициями гражданского права, с другой - отказа от прежних устаревших юридических догматов и конструкций делает проблему права собственности, в частности частной собственности, весьма актуальной.

Актуальность данной темы заключается в том, что право собственности, как и сама собственность, занимает в общественной жизни одно из основных мест. Особое внимание уделяется данному институту особенно в условиях развития в нашем государстве рыночной экономики. Сегодня отношения собственности регулируются нормами различных отраслей права, однако, гражданско-правовое регулирование в системе нормативного регулирования занимает одно из важных мест.

Отношения собственности составляют основу экономических отношений любого общества. Переход централизованно планируемой экономики к рыночной, которая осуществляется в настоящее время в Казахстане, означает, прежде всего, преобразование отношений собственности, становление и развитие частной собственности путем приватизации государственного имущества и создания благоприятных условий для частного предпринимательства.

В настоящее время назрела настоятельная необходимость теоретического обобщения тех положений, которые появились на практике в процессе проведения в стране экономических и правовых реформ. И основное место среди этих проблем занимают проблемы права собственности.

Аңдатпа

Қазақстан Республикасы Романо - германдық құқықтық отбасының бөлігі болғандықтан, меншік қатынасы реформалау сатысынан өтеді. Қоғам өмірінің барлық аясындағы өзгерістерге байланысты, бір тараптың қажеттілігі салдарынан азаматтық-құқықтық дәстүр, екінші жағынан - ескірген заңдылықтардағы қарама-қайшылықтар мен меншік құқығының конструкциялары, жеке меншік құқығының өзекті мәселелері болып табылады.

Аталған тақырыптың өзектілігі, меншік құқығы, қоғам өміріндегі жеке меншік ретінде ең басты орын алады. Бұл тақырыптың институтын ашуда біздің мемлекеттегі нарықтық экономика жағдайларының дамуда ерекше назарды аудару қажет. Бүгінгі таңда, меншік құқығы құқықтық салалардың әр түрімен реттеледі, бірақ, азаматтық - құқықтық реттеу нормаларының жүйесі басты орында.

Меншік қатынастары кез келген қоғамның экономикалық қатынасының негізін құрайды. Нарықтық экономикалық орталықтандырылуға көшкен қазіргі Қазақстанда жеке меншікке көшу жолдары мемлекеттік жекешелендіру жолымен және жеке кәсіпкерлерге тиімді жағдайлар жасау негізінде өтуде.

Қазіргі уақытта, аталған жағдайлардың теориялық тұстары, тәжірибелік үрдіске экономика әлемінің және құқықтық реформаның басты назарында. Аталған мәселелердің арасында ең негіздісі ол жеке меншік.

Abstract

The Purpose Pompanos - germane exhaust qualification work is a determination of the place civil legal relations in system of the civil right. For consideration of the subject exhaust qualification work i. e. civil legal relations opens such elements as: subjects, objects, subjective civil right and subjective civil duty.

Given work is directed on consideration such fact as protection of the civil rights and ways of protection of the civil rights, estranging the people about deals state and what main motives actаas shaping of this estranging.

All these factors in turn reflect instability a state and society. The Problem of the provision of protection of the rights and interest of the person and person in new condition not only became complex, but also became more actual.

In exhaust qualification work is told about innovation in the field of protection of the rights of the people i. e. about institute (accredited on human rights), open the public relations, controlled rate of the civil right. However circle of the public relations, controlled civil right so extensive and multiform that in principle, impossible give their comprehensive list.

Мазмұны

Кiрiспе

Меншiк құқығы туралы жалпы ережелер
Азаматтардың меншiк құқығы

2. 1 Азаматтардың меншiк құқығының ұғымы мен түрлерi

2. 2 Азаматтардың меншiк құқығының субъектiлерi мен объектiлерi

2. 3 Азаматтардың меншiк құқығының мазмұны, жүзеге

асырылуы және олардың құқықтық реттелуi

Мемлекеттiк емес заңды тұлғалардың және олардың

бiрлестiктерiнiң меншiк құқығы

3. 1 Мемлекеттiк емес заңды тұлғалардың және олардың

бiрлестiктерiнiң Меншiк құқығы ұғымы мен түрлерi

3. 2 Мемлекеттiк емес заңды тұлғалардың және олардың

бiрлестiктерiнiң меншiк құқығына ие болу объектiлерi мен негiздерi

3. 3 Шаруашылық серiктестiктер және акционерлiк қоғамдар

меншiктерiнiң құқықтық реттелуi

3. 4 Өндiрiстiк кооперативтердiң меншiгiн құқықтық реттеу

4 Мемлекеттiк меншiк құқығы

4. 1 Мемлекеттiк меншiк құқығының субъектiлерi мен объектiлерi, мазмұны

4. 2 Мемлекеттiк және коммуналдық кәсiпорындарды мемлекет

иелiгiнен алу және жекешелендiру

4. 3 Шаруашылық жүргiзу құқығы мен оралымды басқару құқығы

5 Ортақ меншiк құқығы

5. 1 Ортақ меншiк ұғымы және ортақ меншiк құқығының ерекшелiктерi

5. 2 Ортақ үлестiк меншiк пен ортақ бiрлескен меншiк

6 Меншiк құқығының пайда болу негiздерi мен меншiк

құқығының тоқтатылуы

Қорытынды

Қолданылған қайнар көздер тiзiмi

Кiрiспе

Еліміз егемендік алумен қатар елдің экономикасын көтеру, азаматтардың құқығы мен бостандығын қорғаумен бірге назарда болды. Ата Заңымызда мемлекетте тұратын барлық азаматтардың меншікке ие болу, пайдалану, иелену құқығы бар екендігі көрсетілген.

Дүние жүзiнiң тарихи дамуындағы қай кезеңдi алып қарайтын болсақ та, негiзгi мәселе меншiктiң айналасына топталады. Сондықтан да болу керек, меншiктiң адамзат даму үдерiсiнде алатын орны ерекше.

Қазақстандағы жылжымайтын мүлiктiң 81 пайызы заңдастыруға жатады. Заң талаптарына сай тiркелмеген мүлiкке меншiк құқығы мойындалмайды. Сондықтан “Мүлiктi заңдастыруға байланысты рақымшылық жасау туралы” заң қабылдау керектiгi айтылып жүр.

Заңдастыру мақсаты - тиiстi түрде ресiмделмеген, сол сияқты заңсыз айналымда жүрген, меншiк құқығы тiркеуге жататын жылжитын және жылжымайтын мүлiктi заңды тiркеу және жаңа экономикалық қатынастар жүйесiне кiргiзу. “Мүлiктi заңдастыруға байланысты рақымшылық жасау туралы” заң жобасы мүлкiн заңдастыратын тұлғаларды Қазақстан Республикасы заңнамасында көзделген жекелеген құқық бұзушылық жасағаны үшiн жауаптылықтан босату арқылы мүлiктi заңдастыру жөнiнде мемлекеттiң бiр жолғы акция жүргiзуiн көздейдi. Осының нәтижесiнде қалтарыста жасырын қалған жылжитын және жылжымайтын мүлiк, иесiз ғимараттар, ауылдық жерлердегi тiркелмеген шағын кәсiпкерлiк объектiлерi заңды айналысқа түседi. Қазiр 2 миллионға жуық жылжымайтын мүлiк нысандарының 742 мыңы заң тәртiбiмен тiркелмеген. Соның салдарынан жыл сайын бюджет қоржыны 1, 2 миллиард теңгеден қағылады.

Жұмыстың өзектілігі Қазақстандағы меншік қатынастарын реттеудегі еркешеліктерді нормативті құқытық актілер негізінде шешу.

Мақсат пен міндет. Жоспар бойынша құрылған сұрақтарды талдау арқылы, онда қорытынды шығарып, тақырыптың пәні мен мәнін ашу. Сонымен қатар меншік нысандарында туындайтын жағдайлардың барлығын заң негізінде талдау жасау арқылы, олардың ерекшеліктерін, ұқсастықтарына жете мән берілуі қажеттілігін ескеру. Қазiргi кезде жердi жеке меншiкке беру институты пайда болды. Қазақстан Республикасының Парламентi жаңа Жер кодексiнде осыны заңды түрде бекiттi. Қазақстанның кеңестiк дәуiрдегi Қылмыстық кодексiнiң 156-бабы жердi өз бетiнше басып алғаны үшiн қылмыстық жауаптылықты белгiлеген едi. Қазiргi қолданыстағы кодексте осы мәселе көзделмеген. Жердi өз бетiнше басып алып жатқандар кездеседi. Оның азаматтық құқықтық нормалармен шешiлетiндiгiне көңiл бөлмейдi.

Жерге жеке меншiк институты болғаннан кейiн заңды құрылыс, заңсыз құрылыс салу деген келеңсiздiктер көбеюде. Заңсыз құрылыс салғанға ешбiр қылмыстық құқықтық норманың қатысы жоқ. Меншiктегi жердi пайдалануда табиғатты қорғау режимiнiң талаптарын бұзумен тығыз байланысты. Уақытша және тұрақты жер пайдалану құқығын жүзеге асыруда оған қатысты экологиялық қылмыстардың пайда болуы жердiң табиғи қасиеттерiнiң нашарлауы мен қоршаған ортаға зиян келуiнiң тұтастай алынған жүйесiн бiлдiредi.

Меншiктi заңға сәйкес иелену, пайдалану және оған билiк ету үшiн меншiк құқығына қатысты заңдар өте сапалы болуы қажет. Ол үшiн заңның бәрiн жетiлдiру қажет. Ең алдымен, ол әрбiр саланы зерттейтұғын ғалымдармен тығыз байланыста болып, олармен келiсiп, бiр заң екiнiшi заңға қайшы келмейтұғын етiп қабылдануы керек.

Бiзде заң қабылданбай жатып-ақ iзiн суытпай оны өзгертiп жатса, бұл қарапайым халық үшiн оңай тимесi анық. Қабылданған заңдар ұзақ өмiр сүруi қажет, бей - берекет өзгерiске түсiру олардың iс - жүзiндегi қолдануын қиындатады.

Меншiк құқығына қатысты көптеген мәселелелер бүгiнгi күнi көкейтестi мәселелердiң бiрi болғандықтан мен осы тақырыпқа ой қозғағанды жөн көрдiм.

Меншiк құқығы туралы жалпы ережелер

Меншiк қай қоғамның да сан қырлы өзектi мәселесi болып келдi. Сондықтан да меншiк құқығын құқық институты ретiнде қараған кезде оны меншiктен шығатын экономикалық категория деп түсiну керек.

Меншiк дегенiмiз өзi материалдық игiлiктердi - табиғаттың өнiмдерi мен еңбектi-меншiктену әрi иеленудi бiлдiредi. Ол тарихи қоғамның iшкi айқындауы арқылы пайда болады.

Сонымен, меншiк затты иелену, меншiктену, оның өзi затты пайдалы қасиеттерiне орай жүзеге асырады, демек, оны меншiктенген соң өндiрiс барысында пайдаланып, оған билiк етiледi. Меншiктiң экономикалық қатынасы құқық нормаларымен реттелiп, меншiк құқығына айналады.

Әлемдiк құқықтану доктринасы мен отандық заң ғылымы меншiк құқығын объективтi жағдайдағы меншiк құқығы және субъективтi жағдайдағы меншiк құқығы деп бөледi.

Материалдық игiлiктердi иелену, пайдалану және билiк етуге байланысты қоғамдық қатынастарды реттейтiн азаматтық құқық нормалары жөнiнде (кодекс, заң мен басқа да заңдық, нормативтiк құжаттар) әңгiме болғанда - шын мәнiнде объективтiк мағынадағы меншiк құқығы, яғни, меншiктiң құқық институтын құрайтын нормалар жиынтығы екенiн көремiз. Меншiк құқығының объективтi нормалары негiзiнде нақтылы меншiк иесi өз қалауы бойынша өзiне тиесiлi мүлiктi пайдалануына және оған билiк етуге құқылы екендiгiн, яғни сату-сатып алу, жалға беру және тағы басқа белгiлi заңдық фактiлердi жүзеге асыра алатындығын айтқанда меншiк құқығының субъективтi жағына тап боламыз. Меншiк құқығын толығырақ түсiну үшiн жоғарыда көрсетiлген қағидаларға жеке-жеке тоқталып, олардың мазмұнын ашу қажет [1, 45б] .

Азаматтық кодекстiң 188 - бабында меншiк құқығына мынадай анықтама берiлген: «Меншiк құқығы дегенiмiз-субъектiнiң заң құжаттары арқылы танылатын және қорғалатын өзiне тиесiлi мүлiктi өз қалауынша иелену, пайдалану және оған билiк ету құқығы». Бұл анықтама мейлiнше дәл әрi ғылыми жағынан толық берiлген. Өйткенi, субъектiге “тиесiлi” деген сөзбен шектелiп қалмай, мүлiктерiне өз қалауынша иелену, пайдалану және билiк ету құқығын бередi.

Меншiк мазмұнын меншiк иесiне тиесiлi иелену, пайдалану және билiк ету тәрiздi өкiлеттiктер құрайды.

Триада (jus utendi, jus fruendi, jus abutendi), меншiк иесi өкiлеттерiнiң сипаттамасы болып табылады, рим құқығының ортағасырлық заңгерлерi еңбектерiнде оны кездестiруге болады, ал шын мәнiнде римдiк жеке құқық меншiк иесi өкiлеттерiнiң тұтастай тiзiмiн бере алған жоқ. Қазiргi ағылшын-саксон құқығы меншiк иесiнiң 11 өкiлеттiгiн қарастырады:

а) иелену құқығы, яғни игiлiкке нақты физикалық бақылау құқығы;

б) пайдаға асыру құқығы, яғни өзiне пайдалы қасиеттерiн алудың және оны мейлiнше өзiнiң игiлiгiне жұмсау;

в) басқару құқығы немесе шешiм қабылдау құқығы, игiлiктi кiм, қалай пайдаға асыруды қамтамасыз ету туралы;

г) кiрiс түсiруге құқық, яғни мүлiктi пайдалну нәтижесiнде пайда түсiру;

д) егемендiк құқығы немесе алу, беру, тұтыну, өзгерту құқығы;

е) қауiпсiздiкке байланысты құқық, яғни игiлiктi сырттан болатын қауiп-қатерден, тиер залалдан қорғау;

ж) мүлiктi мұрагерлiкке беру құқығы;

з) иелiгiндегi мүлiкке мерзiмге шектеусiз қожалық ету;

и) сыртқы ортаға зиян тигiзу арқылы пайдалануға тыйым салу;

к) қарыз төлеуден алынатын мүлiкке жауапкершiлiк құқығы;

л) өкiлеттiлiктi қалпына келтiрудi қамтамасыз етудi жүзеге асыратын жағдайлар мен институттардың болуына ықпал ететiн құқық.

Ендi, меншiк иесiнiң үш өкiлеттiктерiне оралайық. Бұл өкiлеттiктердiң әрқайсысы меншiк құқығының қажеттi элементтерi болып табылады. Меншiк иесi аталғандардың қай-қайсысын да үшiншi бiр тұлғаға бере алады, тiптi үш өкiлеттiктiң бәрiн де берiп жiберiп, өзi меншiк иесi болып қала бередi. Мысалы, ол заттарын темiржол, әуежай және қонақ үйдiң зат сақтайтын жерiне тапсырып, өз қарауындағы затты күзетшiнiң игiлiгiне бередi.

Кейде заң талаптарына сәйкес меншiк иесiнен несие берушiнiң талабын қанағаттандыру үшiн мүлкi ықтиярсыз алынуы мүмкiн, онда меншiк иесi әлгi үш өкiлеттiктен де айрылады. Бiрақ мұндай жағдайда меншiк иесi болып қала бередi. Қарызын өтегеннен кейiн мүлкiн сатқаннан соң оның пайдалану және билiк ету өкiлеттiгi қалпына келтiрiледi.

Иелену құқығы дегенiмiз мүлiктi iс жүзiнде иеленудi жүзеге асыруды заң жүзiнде қамтамасыз ету, яғни тұлғаның өз қалауынша мүлiкке ықпал жүргiзудiң мүмкiншiлiгi. Мысалы: азамат ұзақ уақытқа iс-сапарға кеткенмен өз мүлкiнiң меншiк иесi болып қала бередi. Ол мүлiкке басқа бiреудiң қол сұғуға құқықтық мүмкiншiлiгi жоқ. Сонымен қатар, мүлiктi иелену құқығы басқа субъектiге берiлуi мүмкiн. Мысалы: жалға беру және тағы басқа шарттар.

Заңды иеленудi заңды, заңсыз, адал ниеттi және арам ниеттi деп бөледi. Егер мүлiктi иелену заңсыз заңды негiзде жасалса, онда ол заңды иелену болып табылады. Яғни құқық негiзiнде меншiк құқығы жүзеге асырылуы тиiс. Затты заңсыз иелену, егер оны зорлықпен немесе заңнан жасырын жасалса, немесе заңсыз иеленушi затты кездейсоқ иеленiп, оны қайтару жөнiндегi талапты құлағына iлмесе, бұл құқық бұзу деп есептеледi. Сондай-ақ иеленушi иеленген затының заңсыз екендiгiн бiле, бiлуге тиiстi болса, онда ол арам ниеттi иеленушi болады. Қарсы жақ өзiнiң талабын дәлелдемейiнше, зат иеленушi адал иеленушi қатарына жатады.

Пайдалану құқығы дегенiмiз мүлiктен оның пайдалы табиғи қасиеттерiн алудың, сондай - ақ одан пайда табудың заң жүзiнде қамтамасыз етiлуi. Пайда, кiрiс, өсiм, жемiс, төл алу жән өзге де нысандарда көрiнуi мүмкiн. Пайдалану, яғни меншiк иесiнiң өз иелiгiндегi мүлiктен өзiнiң тұтынушылық және басқа да қажеттiлiктерiн қанағаттандыру мүмкiншiлiгi.

Пайдаланудың өкiлеттiк құқығынан жай пайдалануды ажырата бiлген жөн. Пайдаланудың өкiлеттiк құқығы-затты пайдалануға құқықты қамтамасыз ететiн меншiк құқығы субъектiсiнiң өкiлеттiгi. Пайдалану - осы құқықтық жүзеге асыру болып табылады, яғни затты нақты пайдаланып немесе оны қашан кiрiс алғанша тұтыну [2, 19б] .

Меншiк иесi өзiнiң пайдаланудың өкiлеттiк құқығын қалай жүзеге асыруды өзi шешедi. Бiрақ та, Конституцияның 6 - бабын бұрмаламауы тиiс, яғни меншiктi пайдалану қоғамдық игiлiкке қарсы келмеуi керек. Демек, қоғамдық маңызы бар объектiнi пайдаланғанда, меншiк иесi тек өзiнiң ғана емес, сонымен қатар қоғамның да мүддесiн ойлауына тура келедi. Мысалы, қазақ өнерiнiң көрнектi шығармаларын, айтылық мұрагер меншiк иесi ретiнде бүлдiрмеуге мiндеттi. Меншiк иесi басқа тұлғаға өзiнiң пайдалану құқығын беруiне хақылы (мысалы, жалға, арендаға беру тағы басқа) . Пайдалануға өкiлеттiк алған тұлға оны өзi үшiн пайдалана бастайды (мысалы, затты пайдалану, өнiм алу) . Мұндай жағдайда меншiк иесi өзiнiң өкiлеттiгiне сәйкес табысты жанама жолмен түсiредi, айталық, затты пайдаланудан түскен кiрiстi иеленедi немесе белгiлi бiр пайызды еншiлейдi.

Заң негiзiнде немесе басқа да құқылық құжаттарға орай меншiк иесi өкiлеттiгiнен айрылуы не құқығы шектелуi мүмкiн. Мысалы, тұрғын үйдi не оның бiр бөлiгiн тұрғын жай мақсатынан тыс пайдалану жағдайы заң арқылы жүзеге асады [3, 5б] .

Билiк ету құқығы дегенiмiз - мүлiктiң заң жүзiндегi тағдырын белгiлеудiң заңмен қамтамасыз етiлуi.

Билiк етудiң өкiлеттiгi меншiк құқығының объектiлерiне қатысты мәмiлелер жасауға өкiлеттi. Мысалы, меншiк иесi өзiнiң меншiк құқығын өзгеге берiп, кепiлдiк құқық жасап, жалға берудi жүзеге асырса, онда билiк құқығын жүзеге асырғаны болып табылады. билiк ету құқығы арқылы мәмiлелер жасалған кезде меншiк иесiнiң құқығы өзгеге толықтай не жекелеген түрде өтедi. Билiк етудiң өкiлеттiгiн жүзеге асырудың маңызды түрi меншiк иесiнiң мүлiктi өз иелiгiнен шығарып, басқа адамдарға беруi болып табылады.

Нарық заманында өз орын табу үшiн меншiк иесiне билiк ету қажет екендiгi белгiлi. Әдетте, тауарлар ауыстыру үшiн өндiрiледi. Ауыстыру кезiнде меншiк иесiнiң құқығы сатушыдан сатып алушыға ауысады. Сондықтан да сатушы тауардың меншiк иесi ретiнде меншiк құқығын өзгертуге мүмкiндiк алуы тиiс. Билiк ету құқығын жүзеге асыру мақсаты меншiктiң әртүрлi түрлерiне сәйкес келедi. Меншiк иесi өзiнiң билiк өкiлеттiгiн қалай да жүзеге асыруға мiндеттi деген ереже жоқ. Шешiмдi қалай қабылдайды, қалай билiк етедi - оны бiр өзi шешедi. Дей тұрғанмен, ол бұл арада заңды бұрмалауға жол беруге тиiс емес. Тiптi кейбiр жағдайда меншiк иесi өзiнiң билiк ету құқығын қоғам мүдделi болғанда жүзеге асыруға мiндеттi. Заң мен басқа да құқықтық негiздерге орай меншiк иесiнiң билiк ету құқығы алынуы не тоқтатылуы мүмкiн. Белгiлi бiр жағдайда билiк ету құқығы тек мемлекеттiң келiсiмiмен жүзеге асады. Мысалы, әрекет ету қабiлетi шектеулi адамдармен билiк ету құқығын асыру үшiн келiсiм жасаған кезде заңды өкiлiнiң рұқсаты талап етiледi. Билiк ету құқығы затқа меншiк иесi болып табылмайтын тұлға арқылы да жүзеге асады. Бұл заңның арнайы нұсқауымен болады немесе меншiк иесiмен жасалған келiсiм-шарт негiзiнде (мысалы, темiржол жүктi иесiне беруге мүмкiндiк болмаған жағдайда басқа тұлғаға тапсырады) болады.

Меншiк иесi өз меншiгiнiң игiлiгiн көрiп қана қоймай, меншiгiндегi мүлiктi күтiп ұстау ауыртпалығы да жүктеледi. Айталық, күрделi жөндеу жүргiзiп, сақтандыру шараларын жүзеге асырады және тағы басқа. Егер заңда қаралмаған болса, өзiне түсетiн ауыртпалықты үшiншi бiреуге жүктеуiне болмайды. Егер мүлiк заңды түрде үшiншi жақта болса, олардың өзгенiң мүлкiн күтiп ұстауға жұмсалған шығындарын, егер шартта өзгеше көзделмесе, меншiк иесiне өтуге тиiс. Мысалы, оған қараусыз кеткен малды ұстап, баққанға кеткен шығынды айтуға болады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.