Қазақстандағы түрғын үйді несиелеуді жетілдіру жолдары

Жұмыс түрі: Диссертация
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 114 бет
Таңдаулыға:

Қазақстандағы түрғын үйді несиелеуді жетілдіру жолдары (Қазақстан материалында)

МАЗМҮНЫ

Кіріспе 4

1 Түрғын үйді несиелеудің теориялық және әдістемелік негізі 8

Түрғын үйді несиелеу жүйесінің0m экономикалық мәні 8
Ипотекалық капитал нарығы - түрғын үй қүрылысын инвестшформасы 20

1. 3 Түрғын үйді ипотекалық несиелеудің шетелдік тәжірибесі. . 28

2 Қазақстан Республикасындағы түрғын үйді несиелеудің қазіргі 41
жағдайы және даму үрдісі

Түрғын үй қүрылысының қазіргі жағдайын талдау 42
Түрғын үйді ипотекалық несиелеу тәжірибесін талдау 54
ҚР-ғы ЕДБ-дің ипотекалық несиелеу механизмі 71

3 Қазақстандағы түрғын үйді несиелеуді жетілдіру жолдары 87

Түрғын үй қүрылысын несиелеу көздерін жетілдіру 87
Түрғын үйді ипотекалық несиелеуді дамыту 94

3. 2 Түрғын үйді ипотекалык несиелеуді математикалық 100

үлгісі

Қорытынды 109

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 113

Қосымшалар 117

Белгілеулер мен қысқартулар

ААҚ - Ашық акционерлік қоғам

АҚ - Акционерлік қоғам

АСҚ - Алматы сауда-қаржы банкі

ББ - Бірлескен банк

б. э. д. - Біздің эрамызға дейін

ЖАҚ - Жабық акционерлік қоғам

ҚҮБ - Қазақстан үлттық банкі

КСРО - Кеңес Социалистік Республикалар Одағы

ҚҚС - Қосылған қүнға салынатын салық ҚР - Қазақстан Республикасы ҚЖК - Қүрылыс-Жинақ кассалары ҚИК - Қазақстан Ипотекалық Компаниясы

ЭҚК - Эмиссиялық-Қаржы компаниясы.

КІРІСПЕ

Зерттеу тақырыбының өзектілігі. 2005-2007 жылдарға арналған ҚР түрғын үй күрылысын дамытудың Мемлекеттік бағдарламасына сәйкес, Түрғын үй қүрылысы Қазақстанның дамуының басты бағыттарының біріне айналуда.

Халықтың барлығына қолжетімді түрғын үй қүрылысының түрақты дамуын қамтамасыз ету, оның қүнын арзандатпайынша, түрғын несиесінің мерзімін үзартпайынша және несиелеу мөлшерлемесін төмендетпейінше мүмкін емес. Мүндай мақсатқа тек түрғын үйді ипотекалық несиелеу жүйесін дамытып, жетілдіру арқылы ғана қол жеткізуге болады.

2004 жылғы 19 наурыздағы «Қазақстанның бәсекелестігі, экономиканың бәсекелестігі, үлттық бәсекелестігі» туралы Қазақстан халқына жолдауында ҚР Президенті түрғын үй бағасының шамадан тыс жоғарылығы, бастапқы салым мөлшерінің көптігі және пайыз мөлшерлемесінің жоғары болуы халықтың басым бөлігіне ипотекалық несиелеу жүйесін пайдалану мүмкіндігін шектеп отырғандығын атап өткен болатын.

Сонымен қатар түрғын үй мәселесін жеделдетуді ҚР Президенті өзінің 2005 жылғы 18 ақпандағы «Қазақстан жеделдетілген экономикалық, әлеуметтік және саяси жаңару жолында» атты Қазақстан халқына жолдауында ең негізгі міндет ретінде қарастырды. Әрине бүл мәселелер Қазақстандағы түрғын үйді ипотекалық несиелеудің қазіргі жағдайына байланысты туындап отырғандығы анық.

Ипотекалық несие - бүл түрғын үй қүрылысына инвестиция тартудың ең тиімді тәсілі. Ипотекалық несиенің халықтың түрғын үй жағдайының жақсаруына, банктердің тиімді жөне пайдалы жүмыс жасауына, сондай-ақ елІміздегі қүрылыс кешенінің қарқынды дамуына мүмкіндік жасайтынын әлемдік тәжірибе дәлелдеп берді.

Қазіргі кездегі ҚР-ғы екінші деңгейдегі банктер азаматтарға ипотекалық несие беру барысында өздерінің белсендІ саясатын жүргізіп қоймай, қарыз алушыларға қоятын өздерінің талаптарын да күшейте түсуде. Банктер мен ипотекалық компаниялар өздерінің несиелік тәуекелдерін төмендету мақсатында ипотекалық несгіе сүраушыларға қатысты мүндай қатаң талаптардың болуы, өз кезегінде потенциалды қарыз алушылардың қатарының іріктелуіне жол береді.

Тақырыптың зерттелу дәрежесі. Жылжымайтын мүлік бағасының шамадан тыс өсуіне, түрғын үй қүрылысына инвестиция жүмсау деңгейінің төмендігі жағдайына байланысты орташа табысы бар потенциалды қарыз алушы ипотекалық несие алу мүмкіндігінен айырылып қалуда.

Мүндай мәселелерді шешуде Қазақстанда жүмыс жасап отырған қазІргі түрғын үй ипотекалық жүйесін дамыту жөне жетілдірудің маңыздылығы теориялық және тәжірибелік түрғыдан арта түседі.

Ендеше, түрғын үй ипотекалық несиелеу жүйесін жетілдіру барысындағы жоғарыда аталған мәселерлердің бүгінгі күнге дейін оң шешімін таппай отырғаны және олардың отандық ғылыми жүмыстарда терең де жете зерттелмей келуі, бүл диссертациялық жүмыстың тақырыбын таңдауға себеп болды.

Түрғын үй ипотекалық несиелеу жүйесі мәселелерін теориялық түрғыдан оқып білу, оның Қазақстандағы 2005-2007жж. түрғын үй Мемлекеттік бағдарламасын дамытуға байланысты талаптарына қаншалықты жауап беретіндігі туралы өзекті мәселелер, өз кезегінде диссертациялық зерттеу жүмысының мақсатын және басты міндеттерін анықтап отыр.

Диссертациялық жүмыстың мақсаты. Түрғын үй саласында нарықтық қатынастарға сай қызмет ететін түрғын үйді ипотекалық несиелеу жүйесінің мазмүны мен қүрылымдық элементтерін нақтылай отырып, ҚР-ғы екінші деңгейдегі банктердің түрғын үй саласын ипотекалық несиелеу тәжірибелеріне талдау жасау, сондай-ақ түрғын үйді ипотекалық несиелеу жүйесін дамыту және жетілдіру жолдарын табу болып табылады.

Көзделген мақсатқа жету үшін мынандай міндеттерді шешуді қажет етеді:

түрғын үйді ипотекалық несиелеуге байланысты экономист зерттеу және талдау;
түрғын үйді ипотекалық несиелеу жүйесінің қүрылымдық элементтерінжүйелі түрде теориялық түрғыдан қарастыру;

- шетел тәжірибесіндегі түрғын үйді ипотекалық несиелеу үлгілерін оқып
үйреніп, олардың кейбІр тиімді жақтарын отандық тәжірибеге пайдалануға
үсыну;

- ҚР-ғы екінші деңгейдегі банктердің және ипотекалық компаниялардың түрғын
үйді ипотекалық несиелеу тәжірибесіне талдау жүргізу және ондағы
мәселелерді айқындау;

- түрғын үйді ипотекалық несиелеуді жетілдіру жолында қаржыландыру
көздерін және қаржы қүралдарьш қолдануға байланысты үсыныстар жасау.

Зерттеу нысаны - Қазақстандағы түрғын үйді несиелеу жүйесі.

Зерттеу пәніне Қазақстан Республикасындағы түрғын үйді несиелеуді жетілдіруге байланысты үйымдастырушылық-экономикалық қатынастар жиынтығы жатады.

Диссертациялық зерттеудің теориялық және әдістемелік негізіне қазіргі кездегі отандық және шетелдік экономистердің түрғын үйді ипотекалық несиелеудегі орын алатын мәселелері туралы және оның тиімді қызмет етуінің әлеуметтік-экономикалық дамудағы рөлін сипаттайтын зерттеулері пайдаланылды.

Статистикалық және ақпараттар базасы ретінде ҚР үлттық банкінің ақпараттық бөлімшелерінің статистикалық және есептік деректері, нормативтік қүжаттары, ҚР-ғы екінші деңгейдегі банктерінІң және Қазақстан Ипотекалық компаниясы АҚ-ның жылдық есеп деректері, түрлі деңгейдегі ғылыми-

тәжірибелік конференция материалдары, сондай-ақ ипотекалық несиелеудің дамуы жайлы сүрақтарды қамтитын жергілікті және шетелдік басылымдардағы мақалалар және т. с. с. пайдаланылды.

Сонымен қатар, ғылыми жүмыста келесідей шетелдік экономистің ғылыми еңбектері (В. В. Лебедев, Т. Нейлор, Ю. Е. Шенгер, А. Я. Ротлейдер, О. И, Лаврушин, В. А. Кудрявцев, Е. В. Кудрявцева, К. Р. Тагирбеков, Г. Г. Коробова, В. И. Колесников, О. М. Марков, В. М. Усоскин, Е. Ф. Жуков, Э. А. Уткин, Е. Б. Ширинская және т. б. ) және отандық экономист-ғалымдардың (Ү. С. Сейітқасымов, Н. Н. Хамитов, Ш. Р. Әбділманова, Г. Т. Калиева, С. Б. Мақыш, Р. А. Нүрсейітова) еңбектері пайдаланылды.

Қүқықтық негізіне ҚР Президентінің заңдары мен заң күші бар жарлықтары, ҚР үлттық банкінің нормативтік қүжаттары мен актілері және әр түрлі әдістемелік нүсқаулары жатады.

Түрғын үйді ипотекалық несиелеу жүйесін және оның элементтерін зерттеу белгілі экономистердің еңбектерінде әр жақты қүбылысты байқатады. Сондықтан да, түрғын үй ипотекалық несиелеу жүйесінің түсініксіз мазмүны мен жаңа элементтері, сондай-ақ оның қызмет етуі барысындағы орын алатын өзекті мәселелері және оларды ғылыми түрғыдан оқып білу- диссертациялық жүмыстың тақырыбын анықтауға негіз болды.

Диссертациялық жүмыстың ғылыми жаңалығы:

1. «Ипотекалық несие», «түрғын үй несиесі» және «түтыну несиесі» үғымдары
теориялық түрғыдан нақтыланды, олардың тәжірибедегі өзара
айырмашылықтары зерделеніп, сонымен қатар түрғын үйді ипотекалық
несиелеудің анықтамасы автормен берІлді;

2. Түрғын үй ипотекалық несиелеу жүйесінің түжырымы және қүрылымдық
элементтерІ кешенді және жүйелі түрде зерттелдІ;

3. Ипотекалық капитал және ипотекалық несие нарықтарының мазмүны
қарастырылып, олардың қатысушылары зерттелді;

4. Қазақстан Республикасындағы түрғын үй қүрылысының жөне оны
қаржыландырудың жағдайы талданып, қазіргі түрғын үйді ипотекалық
несиелеу жүйесінің артықшылықтары мен кемшіліктері айқындалды;

5. Болашақта Қазақстандағы түрғын үй саласын қаржыландырудың балама
көздері қарастырылып, олардың тиімділіктері анықталды;

6. Түрғын үйді ипотекалық несиелеудің математикалық үлгісі жасалып, соның
негізінде қарыз алушылардың табыстарының ең төменгі мөлшерін және
орташа табысы бар жанүялардың ипотекалық несие алуға қолжетімділік
көрсеткіштерін есептеу әдістері қарастырылды.

Қорғауға келесідей ғылыми түжырымдар шығарылады:

- шетел экономистері мен отандас экономистеріміздің көзқарастары қарастырылып, ипотека, ипотекалық несие және түрғын үй несиесінің ара жігі

анықталып, үғымдары нақтыланды, автормен түрғын үйді ипотекалық несиелеудің анықтамасы берілді; ¹

ипотекалық несиенің дамуына ықпал ететін факторлар нақтыланып, оныңқалыптасуы мен даму ерекшеліктері анықталды;
статистикалық деректерді пайдалану арқылы қазіргі кездегі түрғын үйдіипотекалық несиелеу жүйесіндегі артықшылықтар мен кемшіліктер анықталды;
түрғын үйді ипотекалық несиелеуді жетілдіруге бағытталған бірқатарүсыныстар атап көрсетілді.

Жүмыстың теориялық маңыздылығы. Түрғын үй ипотекалық несиелеу жүйесінің түжырымы және қүрылымдық элементтері мен ерекшеліктері алғаш рет отандық зерттеулердің қатарында мемлекеттік тілде зерттелді.

Жүмыстың тәжірибелік маңыздылығы. Диссертацияда жасалған қорытындылар мен үсыныстар екінші деңгейдегі банктердің және басқа да қаржы институттарының ипотекалық несиелеу қызметтерінде болашақта пайдалануы мүмкін.

Зерттеу нәтижесінің тәжірибеде қолданылуы. Жүмыстың негізгі нәтижелері мен диссертацияның қорытындылары Т. Рысқүлов атындағы Қазақ экономикалық университеті өткізген 1998-2004 ж. ж. ғылыми-тәжірибелік және ғылыми-теориялық конференцияларда баяндалды.

Жүмыстың жалпы бағыгтары мен зерттеу логикасы диссертациялық зерттеудің ішкі біртүтастығы мен қүрылымын анықтайды.

Зерттеу нәтижесінің басылымдарда жарық көруі. Диссертациялық зерттеу тақырыбы бойынша 4, 0 б. т. жалпы көлемде 7 ғылыми еңбек жарияланды.

Жүмыстың қүрылымы және көлемі. Диссертация кіріспеден, үш тараудан, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен түрады, сонымен қатар 27 кестені, 15 суретті жөне 2 қосымшаны қамтиды.

1 Тұрғын үйді ипотекалық несиелеу жүйесінің теориялық негізі 1. 1 Ипотекалық несиелеу жүйесінің экономикалық мәні

Ипотекалық несиелеу жүйесін қарастырмастан бүрын «ипотека» және «ипотекалық несие» терминдерінің шығу тегіне және экономикалық категория ретінде мәніне аса көңіл аудару қажет.

Көптеген экономист-ғалымдар «ипотека» терминін нарықтық экономикасы дамыған елдерде пайда болған қазіргІ терминдердІң бірі ретінде санайды. Соңғы жылдардағы бІздің елімздегі ипотеканың пайда болуын шетел инвестицияларымен байланыстыратындар да аз емес. Бүл негізінен бастапқыда халықтың арасында кең таралмағандықтан және еліміздегі ипотекалық несиенің қызмет етуінің экономикалық-қүқықтық жағынан толық қамтамсыз етілмегендігімен байланысты болып отыр.

Тарихқа жүгінсек, «ипотека» сөзі алғаш рет б. э. д. VI ғасырда Грецияда пайда болған (оны архонт Солон енгізген) және сол уақытта ол, қарыз алушының несие беруші алдындағы жауапкершілігін жер бөлімшелермен қамтамасыз етуІн білдірген [4] .

Б. э. д. 594 жылы Солон өзінің белгілі реформасын жүргізе отырып, жер бойынша қарыздарын алып тастап, оның орнына мүраға беруді енгізеді. Жеке басының жауапкершілігін мүліктік жауапкершілікке ауыстыру мақсатында Салон, борышқордың атына мына жер белгілі бір соманы өтеуді қамтамасыз етуге арналған деген жазуы бар «тіреу» қоюды үсынады. Мүндай «тіреу» кейіннен ипотека деп аталады.

Грек сөзінде "һуроіеіһеса" - тіреу қою, кепіл беру деген үғымды білдіреді. Ол тіреуде жер иесінің белгілі бір қарыз сомасы жазылды. Мүндай тіреу қарыз беруші кепілге қойылған жер бөлімшесінің шекарасына апарып қояды және ол қарыз алушының мүліктік жауапкершілігін куәландырады. Кейіннен осындай мақсатқа арнайы кітапшалар қолданыла бастайды және оларды да ипотека деп атайды [5] .

Ипотека сөзі біртіндеп ортағасырлық еуропа заңдылықтарына енеді. Германияда ол XIV ғасырда, ал Францияда XVI ғасырда дамиды. Орта ғасырлық кодекстердегі берілген анықтамаларда ипотека өзінің жаратылысы жағынан бөлінбейтін зат, ол қанағаттанарлық алу қүқығына негізделген деп қарастырылады.

Өзге мемлекеттерде ипотека кеңінен дами бастаған. Пруссияда 1783 жылы, 1811 жылы Австрияда және 1843 жылы Саксонияда ипотекалық жүйе енгізілді. [6] .

1770 жылы Силезияда алғашқы банк қүрылған. Бүл ірі шаруа қожалықтарына қаржылай көмек беретін мемлекеттік банк болды. Қаражат тарту мақсатында банк ипотекалық облигация шығарады [7] .

Германияда алғашқы ипотекалық банктер торабы 1900 жылдан бастап қызмет етуде. Содан бері олардың бірі де қызметін тоқтатпаған көрінеді. Сонымен қатар, бірінші және екінші дүниежүзілІк соғыс түсында салымшыларға ипотекалық облигациялар бойынша пайыз төлеген. XVIII ғасырдың соңында контракталық жинақтың классикалық нысаны ретінде қүрылыс-жинақ кассалары пайда болды. Қазіргі осындай қүрылыс жинақ-кассалары Германиядағы түрғын үй саласын инвестициялайтын басты мекемелар болып табылады [8] .

Франция мен Үлыбританияда контракталық түрғын үй жинақтарының өзге де үлгілері қызмет етуде. Францияда екі түрғын үй жинақ шоттары бар: біріншісінде (жинақ кітапшасы деп аталады) 100 мың франкке дейін жинақтап, кейін 150 мың франк түрғын үй несиесін жеңілдікпен 3, 75 % жылдық мөлшерлемеде алуға болады, мүндай жағдайда мақсатты салымға жылына 7, 5 мың франк мөлшерінде мемлекеттік сыйақы қосылады, екінші түрғын үй жинақ шоты (РЕЬ шоты - түрғын үй жинақтарының жоспары деп аталады), онда 400 мың франкіге дейін жинақтап, кейін 600 мың франкке дейінгі сомада түрғын үй несиесін жеңілдікпен 4, 8 % жылдық мөлшерлемеде алуға болады. Мүндай несиелер бойынша пайыз мөлшерлемелері нарықтық пайыздан 4-5 пайызға төмен болып келеді. Ірі жер банкі (Креди фонсье де Франс) және оның филиалдары жер иелеріне және түрғын үй мен өнеркәсІп күрылысына арнап қүрылыс компанияларына ссудалар береді. Мүндай ипотекалық несиелердің берілу мерзімдері - 3 жылдан 20 жылға дейінгі мерзімді қүрайды [9] .

Үлыбританияда өткен ғасырдан бастап, қүрылыс қоғамдарының жүйелері қызмет етуде. Олардың жүмыс жасау механизмдері Германиялықтармен үқсас, бірақ түрғын үй несиесін алу үшін қүрылыс қоғамының салым иесі болу міндетті емес.

Соңғы жылдары банктік заңдылықтардың ырықтандырылу нәтижесінде қүрылыс жинақ қоғамдарының қызметі коммерциялық банктердің қызметімен үштасып отырады.

АҚШ-та Ф. Рузвельт түсында түрғын үй қүрылысын ипотекалық несиелеу және түрғын үйді сатып алу жүйесі қалыптасты. АҚШ заңдылықтарына сейкес түрғын үй ипотекалық несиесі ~ сатып алған түрғын үйді қамтамасыз ету заты ретінде кепілге алып, жеке түлғаға берген банктің не банктік емес мекеменің түрғын үй ипотекалық несиесін білдіреді. АҚШ-тың бүгінгі түрғын үйді қаржыландыру жүйесінде ипотекалық банктер, жинақ және несие бірлестіктері, коммерциялық және жинақ банктер, сақтандыру компаниялары, зейнет ақы қорлары және т. б. мекемелар қызмет етуде [10] .

Ипотека экономикалық дағдарысты жоюға екі жолмен ықпал етуі мүмкін

Біріншіден, ипотекалық несиелеудің позитивті дамуы экономиканың нақты секторында тереңдей байқалып, ондағы өнеркәсіптің бірқатар салаларында өндірістің қүлдырауын тоқтауға мүмкіндік береді.

Ипотекалық несиені пайдаланбай салынған үйлер мен пәтерлерді сату қиынға соғады, сол сияқты қүрылыстағы өндірістің үздіксіздігі бүзылады. Қүрылыстың өсуі қүрылыс материалдарының және конструкцияларының, қүрылыс және жол мәшинелерін жасау өндірісінде, ағаш өңдеу және жиһаз, электр жабдықтарын, металл бүйымдарын және т. б. өндіруді жандандырады. Сөйтіп, көлік қүрылымы дамиды.

Өнеркәсіптік ипотекалық несиелеу өндірісті жаңғырта отырып, барлық салалардағы өнімдердің сапасының артуына жөне бөсекелестік қабілетінің үлғаюына мүмкіндік береді. Бүл, өз кезегінде елдің экономикалық потенциалын үлғайтады. Ипотекалық несиелеу жүйесінің нарықтық негізде дамуы елді тек инвестициялық дағдарыстан шығуына ғана емес, сол сияқты ағымдағы, айналымдағы қаражаттарды ішкі қорлануға айналдыра отырып, нәтижесінде инфляциялық дағдарыстан шығуға қолдау көрсетеді.

Екіншіден, ипотекалық несиелеудің дамуы экономикалық дағдарыстан туындайтын әлеуметтік түрақсыздыққа жағымды ықпал етеді.

Бір жағынан, ипотекалық несиелеудің дамуы жүмыссыздық зардаптарына тосқауыл бола отырып қүрылыс өндірІсінде қосымша жергілікті еңбек ресурстарын тартады. Сондай-ақ, жылжымайтын мүлікті кепілге ала отырып несиелеу еңбек ресурстарының қажеттігін туындатады. Ипотекалық несиелеу дамымаған елдерде түрғылықты жерді еркін таңдаудың да болуы мүмкін емес. Осындай жағдайда, ипотеканың жүмыспен қамту мәселесін шешуге ықпалы болады.

Екінші жағынан, әлеуметтік түрақтылыққа қол жеткізудің ең маңызды алғы шарты халықтың түрғын үйге деген қажеттілІгІн қанағаттандыруы болып табылады. Үйі немесе пәтері бар адамның жанүя қүруға, бала өсіруге мүмкіндігі болады. Жақсы түрғын үй, түрмыстық жағдайлармен қамтамасыз етілуі үлттың салауаттылығын (денсаулығын) арттыра түсіп, өмірін үзартады, соның нәтижесінде, халықтың еңбекке қабілеттілігін жоғарылатады. Мүның бәрі ел басымыздың қабылдаған «Стратегия 2030» бағдарламасына сай қолдау тауып, елдің экономикалық дамуында көрініс табуымен қатар, қазіргі Қазақстанның экономикасының өсуіне түрақты ынталандырушы ретінде ипотекалық несиелеудің дамуын талап етеді.

Қазақстанда ипотека алғаш рет 1993 жылы ҚР Президентінің жаңа түрғын үй саясаты, оны іске асыру механизмдері туралы жарғысына байланысты пайда болды [12] .

1995 жылғы 23 желтоқсандағы № 2723 «Жылжымайтын мүлік ипотекасы туралы» ҚР заңына сәйкес енгізілді. Осы жарлыққа сәйкес, «ипотека - кепіл берушінің немесе үшінші бір түлғаның иелігінде және пайдалануында болатын кепілге салынған жылжымайтын мүлік» деп берілген [13] .

Ипотека - бүл салынған мүліктің несие берушіде емес, қарыз алушының қолында қалатын кепілдің түрі [14] .

Классикалық түсінікте, ипотека - бүл тек несие беру ғана емес, сондай-ақ салынған мүлік туралы актілермен қамтамасыз етілген облигациялар шығарумен байланысты қосымша несиелік ресурстар тарту тәсілін білдіреді [15] .

Дамыған елдердің тәжірибесінде «ипотека» термині мынадай үш қүқықтық категорияларды сипаттайды [16] .

Ипотекалық несие алу үшін жылжымайтын мүлікті кепілге беру (тазақүқықтық қызметі) ;
Салынған мүлік актісі (борыштық куөліктің басқа да аты бар) ;
Ипотекалық несие (ақшалай займ) - жылжымайтын мүлікті кепілгеалып берілетін несие.

Ипотекалық несие байланысты өр түрлі пікірлер қалыптасқан. Бір әдебиетте оны жеке несие түрі ретінде қарастырса, көп әдебиегтерде оны түтыну несиесінің түріне жатқызады.

В. И. Лениннің пікірінше: «Ипотекалық несие - бүл ауыл шаруашылығына капитал енгізудің негізгі формасың делінеді. Мүны негізінен бүгінгі жағдайға байланысты айтылған түжырым деуге болады. Себебі, нарық экономикасында бүл несиенің пайдалану ауқымы кеңейе түсуде. Өкінішке орай, біздің үлттық заңдылықтарымызда ауыл шарушылығын несиелеуге ипотеканы бағыттау туралы сөз қозғалмаған [17] .

О. И. Лаврушиннің еңбегінде ипотекалық несиені несиенің формасы ретінде бөліп қарамайды, онда ол түтыну несие ретінде қарастырылған. Біздің ойымызшы мүндай көзқарас әрине жеткіліксіз [18] .

К. Р. Тагирбековтың жетекшілігімен жазылған оқулықта «Ипотекалық несие - әр түрлі жылжымайтын мүлікті кепілге алып берілетін несиелеу формасы» деп берілген. Бүл жерде ипотекалық несиені түтыну несиесінен бөле отырып, оны қазіргі несиелеу формаларының біріне жатқызатындығын айта кеткен жөн [19] .

В. А. Кудрявцев пен Е. В. Кудрявцевалар өздерінің жеке ғылыми еңбектерінде ипотекаға қатысты екі пікір қалыптасқан: біріншісі ипотеканы шартты түрде түтыну несиесі деп атауға болатынын, екіншісі - кәсіби түрғыдан алғанда ипотека бүл жекелеген несие емес, ол қаржы нарығының ішкі жүйесі ретінде, яғни оның ерекшелігін оны алғашқы және қайталама закладнойлар нарығында пайда болатынымен байланыстырады. Әрине, мүндай көзқарастармен толық келісу қиын себебі, ипотека бүл ипотекалық несие деген толық үғымды білдірмейді, ол туралы осы пункттің басында айтылған және ипотека закладнойлар нарығын қүрмайды, ол нарық тек ипотекалық несиелердің даму барысында пайда болады [20] .

Г. Г. Коробованың еңбегінде ипотекалық несиені түрғын үй несиесі ретінде қарастырып және оны үш түрге бөледі: түрғын үй қүрылысын кепілге алып берілген жер несиесі, қүрылыс жүмыстарын қаржыландыруға арналған қүрылыс несиесі жөне түрғын үй сатып алуға арналған несие ретінде. Біздің

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.