Баға белгілеудің теориялық негіздері

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

№1 Лекция тақырыбы: Баға белгілеудің теориялық негіздері

Лекцияның мақсаты мен міндеттері: бұл сабақта бағаның экономикалық категория ретіндегі маңызына тоқтала отырып, баға белгілеудің принциптері мен міндеттері, сондай ақ бағаның функциялары түсіндіріледі.

Лекция мазмұны:

1. 1. Бағаның экономикалық категория ретіндегі маңызы

1. 2. Баға белгілеудің принциптері мен міндеттері

1. 3. Бағаның функциялары

1. 1. Бағаның экономикалық категория ретіндегі маңызы

Кəсіпорын қызметінің ең негізгі мəселелерінің бірі - олардың өз тауарлары мен қызметтеріне баға белгілеу. Бағалар қызметтермен тығыз байланыста болады. Нарықтық экономика шарттарында кəсіпорынның жəне кəсіпкердің табысты болуы, олардың өздерінің тауарлары мен қызметтеріне бағаны дұрыс белгілеуіне байланысты. Бірақ оны жасау оңайға соқпайды, себебі бағаға саяси, экономикалық, психологиялық жəне əлеуметтік факторлар кешені əсер етеді. Бүгін баға тауарды өндіруге кеткен шығынның санымен анықталса, ал ертең оның деңгейі сатып алушының мінез-құлық психологиясына қатысты болуы мүмкін. Сөйтіп, кəсіпкер тауарға баға белгілеген кезде, оның (яғни бағаның) деңгейіне əсер етеін бүкіл факторларға көңіл бөлуі тиіс, жəне бағаны пайда табатындай етіп белгілеу керек.

Жалпы бағаның екі негізгі теориясы бар:

- бірінші теорияның жақтаушыларының ойлары бойынша - тауар бағасы оның құның көрсетеді (Баға = Шығындар + Пайда) - өндіруші жағынан.

- екінші теорияның жақтаушыларының ойлар бойынша - тауар бағасы дегеніміз сатып алушының тауар үшін төлеуге дайын ақшасының соммасы - тұтынушы жағынан.

Экономикалық категория ретінде бағаның бірнеше анықтамалары бар:

- фундаменталдық категория, ол тауар бірлігі үшін сатушының сатуға, ал сатып алушының сатып алу үшін беруге келісетін ақша саны;

- тауар құнын ақшалай белгілеу;

- қоғамдық жұмыс уақытын қажет ететін тауарды өндіруге кеткен өлшемдерді жаналай өлшеу үшін қызмет ететін экономикалық категория;

- факттік сұраныс пен ұсыныстың сандық қатынасы.

Бағаның маңызы екі түрлі рөлде көрінісін табады:

- баға экономикалық категорияның, нарықтық конъюктураның индикаторы ретінде жүреді. Баға деңгейі, оның динамикасы қоғамдық өндіріс саласында өтіп жатқан өзгерістерді көрсетеді. Баға сұраныс пен ұсыныстың баланстану жағдайлары туралы, кірістің өсуі туралы, ақшалы эмиссия туралы жəне т. б. ақпарат береді;

- баға маркетингтік реттеуші болып табылады (маркетинтік кешеннің «4Р» элементтерінің бірі), жəне оның көмегімен өндіріске, ауысымға, тұтынуға əсер іске асырылады. Баға мемлекет экономикасының маңызды пропорцияларының баланстануына, нарық көлеміне, халықтың сатып алушылық қабілетіне тура əсерін тигізеді;

Баға белгілеу - бұл тауарлар мен қызметтерге баға құру (жасау) үрдісі. Баға белгілеудің екі негізгі моделдерін белгілеп атауға болады: Нарықтық баға белгілеу, ол нарықта қандайда бір тауарға сатып алушылардың сұранысының жəне сатушының ұсыныстырының ара қатынастарының негізінде іске асады;

Мемлекеттік баға белгілеу (орталықтандырылған мемлекеттік баға белгілеу), мұнда шығындық баға белгілеу шекарасында баға негізіне өндіріс шығындары мен айналымдар енеді(кіреді) .

Бағалар жəне баға белгілеу бірігіп баға механизмін құрайды. Ол екі бөліктен тұрады: баға, оның түрлері, құрылымы, өлшемі өзгеріс динамикасы; жəне баға белгілеу, белгілеу ережелері, жаңа бағалар құру жəне қатысушыларын өзгерту əдістері.

1. 2. Баға белгілеудің принциптері мен міндеттері

Баға белгілеудің əдістемесі - бұл баға белгілеудің концепциясын əзірлеуге қатысты; бағаларды анықтауға жəне негіздеуге қатысты; баға жүйелерін құруға қатысты; баға белгілеуді басқаруға қатысты жалпы ережелер, принциптер жəне əдістер жинағы.

Жалпы əдістемелеу (ол баға белгілеу стратегиясын ойлап табуға көмектеседі) жəне əдістемені (ол əдістемелеу элементі болып табылады жəне онда бұл стратегияны іске асырудың нақты ұсыныстары жəне құралдары болады) бір - бірінен айыру қажет.

Баға белгілеудің принциптері ( бұл бүкіл баға жүйесіне тəн болатын жəне оның негізінде жатқан тұрақты жұмыс істейтін жайлар) əдістеменің маңызды элементі болып табылады:

- бағаны негіздеудің ғылымилығының принциптері - баға белгілеуде нарықтық экономиканың даму заңдылықтарын үйрену жəне есептеу қажеттілігінен тұрады;

- мақсатты бағытталған принцип - шешу үшін бағаларды қолдану керек болатын негізгі экономикалық жəне əлеуметтік мəселелрді айқын анықтауынан құралады;

- баға белгілеу үрдісінің үздіксіздік принципі - баға белгілеу үрдісінің динамикалығымен анықталады (мысалы, «шикізаттан дайын өнімге дейін» қозғалысы - тауар қозғалысының əр кезеңінде өзіндік баға қойылады) ;

- баға белгілеу үрдісінің жəне бағалардың сақталуын бақылау үрдісінің бірлік принципі - ол баға белгілейтін жəне басқаратын мемлекеттік органдар оларды (бағаларды) бақылауы тиіс деген принциптерінен тұрады.

Баға белгілеудің міндеттері

Экономикалық тəжірибе көрсетуі бойынша баға белгілеудің негізгі міндеттерінің тізімі кез келген қазіргі заманғы мемлекетке жалпы болып табылады, бірақ экономика дамуының типтері мен кезезеңдерінен байланысты өзгеріп отырады.

Келесі міндеттер баға белгілеудің негізгілері болып саналады:

а) өнімді өндіруге кеткен шығындары жабу (немесе оны іске асыруға көмектеседі) жəне өндірушінің (делдалдың) жақсы жұмыс істеуіне жеткілікті болатын пайданы қамтамасыз ету. Өндіруші үшін нарық конъюктурасы неғұрлым ыңғайлы болса, яғни ол өзінің өнімін неғұрлым жоғары бағамен жөнелтетін болса, соғұрлым ол үлкен пайдаға ие болады;

б) баға құру кезінде өнімдердің бір-бірін алмастыруын есепке алу. Берілген өнімді өндіруге қанша шығын кеткені тұтынушыға қызық емес. Егер бір өнім нарықта əр түрлі бағалармен ұсынылса, тұтынушы, əрине, төмен бағамен ұсынылған өнімді таңдайды. Егер бірдей бағамен сапасы жоғары жəне сапасы төменірек өнімдер ұсынылса, тұтынушы сапасы жоғары өнімді тандайды;

в) əлеуметтк мəселелерді шешу;

г) экологиялық саясатты іске асыру; д) сыртқы саяси сұрақтарды шешу.

Ақырғы үш міндеттер баға белгілеудің қазіргі заманғы кезеңінде пайда болған, оларды əсіресе дамымаған апатты нарықтан басқарылатын нарыққа өту кезінде шешу маңызды.

1. 3. Бағаның функциялары

Бағаның негізгі функциялары:

- өлшеуші - баға тауар құнын өлшеуге, анықтауға мүмкіндік береді, яғни, сатып алушының қанша ақша санын төлеуге, ал сатушының сатылған тауар үшін алатын ақша санын анықтау;

- салыстырмалы (соизмерительная) - əр түрлі тауарлардың құндылықтарын саластарудан құралады;

- төлем құралы - баға ақшаларға сатып алу-сату актісінде сандық анықталуына мүмкіндік береді;

- есептік - физикалық бірлікте өлшенетін материалдық - заттық анықталған сан жəне сапа көрсеткіштерін (шт., литр, кг., тонна, метр…) ақшалай өлшенетін көрсеткіштерге ауыстырады. Баға есептің көмекші құралы болады;

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.