Судың гигиеналық маңызы

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 15 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР
Кіріспе 3
1.1 Судың гигиеналық маңызы 4
1.1.1 Су қолданысының нормативтері 4
1.1.2 Судың эпидемиологиялық маңызы 5
1.1.3 Химиялық құрамы 5
1.1.4 Органолептикалық қасиеттері 6
1.2 Сумен қамтамасыз ету көздері 7
Пайдаланған әдебиеттер тізімі 17

Кіріспе

Жер бетіндегі судың жалпы мөлшері 14000 млн км3 шамасында. Бірақ
қолданыста жарамды тұщы сулардың стационарлық қоры гидросфераның 0,3%
көлемін ғана алып отыр. (4 млн км3 шамасында”)
Біздің планетамызда су үнемі айналымда болады. Күн сәулесінің
энергиясы әсерінен дүние жүзі мұхит бетіне жауын-шашын түрінде түседі
Дүние жүзі мұхиттарының бетінен жылына шамамен 412 мың км3 су
буланады, ал оларға қайта түсетін жауын-шашынның жылдық мөлшері 310 мың
км3 шамсында болады
Табиғатта су таза күйінде кездеспейді. Бұған мысал ретінде жауын-
шашынның құрамында 100 мг дейін жететін әр түрлі ластағыштар дәлел бола
алады.
Қалаларды, ауылдарды және өндіріс мекемелерін ортақтандырған су
жүйесмен қамтамасыз ету техникалық - экономикалық және ұйымдастырған
шаралардан тұратын күрделі жүйе болып табылады. олардың рационалды түрде
бақыланып отырылуықала мен ауылды жерлердің санитарлық жағдайының деңгейлін
анықтап, халықаралық тіршілгіне қолайлы жағдай туғызады.
Адамзат тіршілігінде маңызды зор тұщы су қорларын шектелген және беті
мен жер қоймаларырын шектелген және жер беті мен жер қйнауларында әркелкі
таралған [ ]. Бұндай сулардың көп мөлшері өндіріс орындардың тұрмысына
қажет болса, кейбір мөлшері ауыл шаруашылығында, балық аулауда қызметі
қызметі зор.
Қазіргі кезде адамдардың тіршілік қолданысының артуы нәтижесінде
тұрмыстық және шаруашылық бағытта судың бағасы арттырылуда орта шамамен бір
адам тәулігіне 250 литр су пайдаланылады ( (. Бұдан су дефициті қауіпті туу
мүмкін, ол бұл өз алдына табиғи су қорларының тиімді пайдалану мәселелерін
туындатады.
Біздің заманымызда үнемі қолданыста болатын, су сапасының деңгейін
жоғары дәрежеде екеніне күмән келтіруге болады.
Жалпы Қазақстан Республикасы бойынша қазіргі кезде қалалық су
тасымалдау жүйесінің 60% жуығы авариялық жағдайда. Одан басқа қала
сыртындағы ауылдар мен ауылды жерлері есептемегенде, ал бұндай жерлерде
табиғи судың сапасы санитарлық нормалардан әлдеқайда алыс ( (. Көптеген
өтіп жатқан ғылыми конференциялардың мәселелеріне сүйенетін болсақ біздің
краннан тек ішуге ғана емес, тіпті тұрмыстық шараларға жарамсыз су ағып
жатыр.
Тұрмыстық қолданысқа бағытталған су алдын ала тазалығын қандырғыштарда
улансыздандырып, тазаланады. Бұндай сулар негізінен беткей қорлардан
алынады. Тазалану барысында су сақтау қоймаларына жеткен кезде СанПиНа ең
жоғарғы нормаларына сәйкес келді Бірақ көп коррозияға ұшыраған трубалармен
жылжыған кезде, оның сапасы күрт төмендейді, мөлдірлігі азайып иісі пайда
болады, құрамында темір, мыс, мырыш және тағы басқа ауыр металдардың
мөлшері жоғарылап, суға әр түрлі улы компаненттер мен материалдардан
бактериялар түседі. Ал бұндай ластанған су адам организміне түсіп әр түрлі
аллергиялық және қан ауруларының туына алып келуі мүмкін ( (.
Міне осындай және тағы басқа күрделі мәселелерге байланысты бұл
жұмыстың негізгі мақсаты ретінде
- судың гигиеналық маңызы мен танысып химиялық құрамын анықтау.
Су сапасын стандарттық нормативтерімен танысу
суды тазарту жолдарын ұсыну болып табылады.

1.1 Судың гигиеналық маңызы

1.1.1 Су қолданысының нормативтері

Бір қала немесе ауыл тұрғынына тәулігіне қажетті судың мөлшері мекен
ету ортасының климаттық ерекшеліктері мен тұрғындардың тіршілік ету
деңгейіне тәуелді. Осы көрсеткіштерге сүйене отырып СНиПА-ға “судың
қолдану нормалары” енгізілген. Бұл нормаларға тұрғын үйлер, тұрмыстық-
коммуникалдық қызмет көрсету және тамақтану мекемелерінің суды қолдану
нормалары кіреді. Кейбір ірі қалалардың сумен қамтамасыз ету жүйелері 2-
есе жоғары шаруалармен шектеледі (Алматы, Қарағанды, Астана). Бұндай
ірі қалаларда суды қолданудың жоғарғы көрсеткіші 300 л (500 л бір
тәулікте).
Су қолданысының мөлшерін есептеу барысында тәуелділік және
маусымдық ерекшеліктерге назар аудару қажет. Ол үшін суды пайдалануының
орта шамаларын әр тектілік (неравномерный) коэффициенті ретінде алынып,
сағат бойынша – сағаттық пайдаланудың ең жоғарғы көрсеткішінің орта
шамасына тәуліктік-тәулік бойы пайдаланған ең жоғарғы көрсеткіштік орта
шамасына қатынасымен анықталады. Судың әр тектілік коэффициентін алдын
ала анықтау, (ыстық) жыл мезгілінің ең ыстық кезеңдерінде және тәулік
бойы су ең қажет етілетін уақытында сумен толық қамтамасыз етуге
мүмкіндік береді.

1.1.2 Судың эпидемиологиялық маңызы

Орталықтандырылған су жүйесімен тұрғындарды (қамтамасыз ету)
жабдықтандыру, яғни белгілі бір сапалық көрсеткіштерге сай және ауру
туғызу қабілеті жойылған сумен қамтамасыз ету, сол тұрғындардың санитарлық
деңгейін жоғарылатуға мүмкіндік береді. Ал бұндай санитарлық
көрсеткіштерінің эксплуатация кезінде орындалуы өз алдына санитарлық
қолайсыз жағдайлар мен катастрофалар туғызады.
Жергілікті Денсаулық Сақтау Органның (ВОЗ) мәліметтері бойынша
күнделікті өмірде пайдаланатын ас суы сапасының төмен болуы салдарынан жыл
сайын 5 мың дейін адам өліп отырады.
Нашар сумен қамтамасыз етуіне (водоснабжение) байланысты жыл сайын 500
мм дейін тұрғындардың инфекциялық ауруларға шалдығу жағдайлары кездеседі.

Осындай және болашақтағы туындайтын мәселелерге байланысты
тұрғындарды сапасы жоғары сумен қамтамасыз ету қазіргі кезде актуальды
меселелердің бірі болып отыр.

1.1.3 Химиялық құрамы

Табиғатта су таза химиялық қосылыс ретінде мүлдем кездеспейді. Өзінің
универсалды еріткіш қасиетін сақтай отырып, бойында әр қосылыс пен
элементтің болуы және олардың өзара қатынасы сол судың табиғатын
анықтайды.
Тұщы судың (ас суының) минералдану*** (құрғақ қалдықты) 1000мгл
органомптикалық белгілеріне байланысты анықталады. Тұздылығы жоғары
сулардың қышқылдық және тұздылық дәмі болады. Тұщы сулардың құрғақ
қалдықтарынан негізінен хлоридтер мен сульфаттар құрайды. Олардың су
құрамындағы шектік мөлшері хлоридтер үшін 350 мгл болса, сульфаттардың
мөлшері 500 мгл аспауы тиіс .
Минералдардың ең төменгі шегі адам организмінің гомеостазы
адаптациялық рекацилар арқылы бір қалыпты сақталады. 100 мгл құрғақ
қалдығындағы ас суының оптимальды минералдануы 200-400 мгл диапазонда
болады. Бұндай жағдайда су құрамындағы калций 25 мгл, магний 10 мгл
мөлшерінен төмен болмауы тиіс .
Судың (нестосты оның құрамындағы кальций мен магнийдің болуына
байланысты. Бұл көрсеткіш көбінесе тұрмыстық жағдайда байқалады (ет пен
жемістің нашар пісуі, образование және т.б.). Сонымен қатар судың жоғарғы
корелляциясы оның құрамындағы тек кальций мен магнийдің болуына ғана емес,
қосымша 12 элементке (беррилий, бор, кадмий, калий, натрий, және кейбір
т.б.) тәуелді.
Соңғы жылдары судың құрамындағы тұздардың мөлшерінің төмен болуы
жүрек ауруларының пайда болуына алып келуі туралы мәліметтер бар .
Адам судан 10-85%-ке дейін қажетті фторды ала алады. Су құрамында
фтор конденсациясы жоғары (2-8 мгл) геохимиялық аудандарда мекен ететін
тұрғындардың арасында эндемикалық аурудың, қатарына жататын флюороз
ауруының пайда болуына алып келді, яғни флюороздың пайда болуын ас суы
құралындағы фтор концентрациясына тікелей байланысты .
Фтор концентрациясы 1,4-1,6 мгл дейін кеткен кезде адамдардың
тістерінде сарғыш-қоңыр дақтар байқалады. Ал оптимальды мөлшерінен төмен
болуы (0,7-1,1 мгл) тіс кариесінің тууына алып келеді.

1.1.4 Органолептикалық қасиеттері

Су сапасына жанама тиімсіз әсерін тигізетін түрлі қосылыстар оның
органолептикалық қасиетін төмендетеді (нашарлатады):
- тұндылығы
- түсі
- жағымсыз иісі мен дәмінің болуы.
Судың бұндай қасиеттерінің өзгеруі ас қазан сөлінің секрециясының
бұзылуына салып келеді, ал судың жағымды дәмі көздің сезімталдығы мен
жүректің жиырылуын жоғарылатады.

1.2 Сумен қамтамасыз ету көздері

Тұрғын үйлерді сумен қамтамасыз ету орталықтандырылған жүйемен қатар,
жеке көздері арқылы жүзеге асуы мүмкін (локальды) орталықтандырылған сумен
қамтамасыз ету жүйесінде жер асты сулары жатады. Олар 3 түрлі болуы мүмкін:

беткей сулары
құрлық сулары
пластаралық сулар
Беткей сулар аз тереңдікте орналасып, жауын-шашынның топыраққа енуі
нәтижесінде пайда болады.
Құрлық сулары жердің 1-і қабатының су тасымалдағыш ауданында болады,
астында су ұстағыш пласты орналасады. Бластаралық сулар 2 су өткізбейтін
пластың арасында орналасып, қысымы жоғарлаған кезде жер бетіне фонтан,
құдық түрінде шығуы мүмкін. Бұл түрлердің ішінде ең тиімді және қолайлы
түрі, бұл пастаралық сулар, себебі олар сыртқы орта ластануынан
қорғалған. Сонымен қатар құрлық суларын да пайдалануға болады. Ал
бұндай факторлардан қорғалмаған беткей суларын қолдану өте қауіпті.
Су тұтынғыш қондырғыларын орнату және сол жерден алынатын судың
сапасы санитарлық ережелерге сәйкес болуы тиіс.
Су тұтынғыш қондырғылардың орнын анықтау санитарлық - эпидемалогиялық
және гидрогеология мамандарының қолдануымен жүргізіледі. Бұндай жерлерді
анықтауда құрылықтық су ағысының ең жоғарғы деңгейінде (басында)
орналасқан, 50 метр маңайында канализация жүйесі, мал жаю жерлері,
тыңайтқыштар мен улы химиялық заттардың көміліп улансыздандырылған адамдары
болмауы тиіс. Орнатылған ауданы үнемі тазартылып, жақын аудандарда мал
суармалы, кір жуу жерлері болмай қажет.
Санитарлық ережелерге байланысты су төмендегідей қасиеттерге ие болуы
керек:
мөлдірлігі (стандартты шифр бойынша 30 см)
түсі (300С, яғни түссіз)
дәмі, иісі (2,3 болуға дейін)
Су құрамындағы нитраттар 10 мгл жоғары болмауы керек, және
бактериялық жағынан таза болуы тиіс (титроли 100-ге дейін, яғни 1 литр
судағы ішек таяқшасының мөлшері 10-ға дейін).
Белгілі бір су көзінің жарамдылығын анықтау үшін, ол физикалық,
химиялық және бактерологиялық анализдерден СЭС қызметкерлері жүргізеді.
Суарымға арналған сулардың сапасы ескерілмейді, бұндай жағдайда беткей
сулары мен тағы басқа ішуге жарамсыз су көздерін пайдалануға болады (өзен,
көл).

Су сапасының көрсеткіштері
Көп жағдайда тұрмыстық деңгейде су сапасының көрсеткіштері
ескерілмейді. Бірақ су қолданысында су сапасының объективті көрсеткіштері
ескерілуі тиіс.
Сутек көрсеткіш
Сутек көрсеткіш – су құрамындағы бос сутегі иондарының
конденцациясымен сипатталады.
рН – арқылы белгілейді.
рН=-log [H+] яғни қарама-қарсы белгімен алынған сутегі иондарының
логарифмдік есебі.
(рН (мөлшері) көрсе) Сутек көрсеткіш – судың диссоциация нәтижесінде
пайда болған Н+ пен ОН – иондарының қатынасымен анықталады. Егер судың
бойында Н- иондары оң болып, ОН- иондары көп болса (рН7), судың сілтілік
қасиеті басым болады. Егер керісінше жағдай болса (рН7) онда қышқылдық
қасиеті басым болады. Ал жоғары дистильденген су құрамында бұл иондар тепе-
теңдікте болып нейтралды орта түзеді (рН7).
рН деңгейі суды тазалау процессінің барлық сатыларында қатаң бақыланып
отырылуы қажет, себебі оның бір жаққа ауытқуы судың иісіне, дәміне және
сырт күйіне әсер етеді.
рН мөлшері:
қышқылдығы жоғары сулар 3
қышқылды сулар 3-5
әлсіз қышқылды 5-6,5
әлсіз қышқылды 6,5-7,5
әлсіз қышқылды 7,5-8,5.
Сутектік көрсеткіштердің оптимальды мөлшері тазалау жүйесіндегі судың
құрамдық ерекшелігімен тазарту методикасы мен қолданылатын материалдарға
тәуелді.
Қалыпты жағдайда (қолданыстағы) рН мөлшері су сапасына әсер етпейтін
деңгейде болады.
Мысалы, өзен суларында рН көп жағдайда 6,5-8,5 шамасында,
атмосфералық жауын-шашында 4,6-6,1, теңіз суларында 7,9-8,3 тең.
Сондықтан ВОЗ рН көрсеткішінің белгілі бір медициналық деңгейін
ажыратпайды .
Сонымен қатар егер рН деңгейі төмен болған жағдайда, судың
коррозиялық активтілігі жоғарлайды, ал жоғары болған кезде (рН11)
көпіргіш қасиеті байқалып жағымсыз иісі пайда болады. Бұндай сулар адам
организмінде көз бен терінің тітіркенуіне алып келеді. Сондықтан ішуге
және жұмыстың қолданысқа арналған судың оптимальды рН көрсеткіші 6 мен
9 аралығында болуы тиіс.

Судың минералдануы
Жалпы минералдану – су құрамында еріген заттардың жалпы сапалық
көрсеткіші. Суда еріген заттар негізінен тұздар түрінде болады. Олардың
ішінде кең таралған бұл бейорганикалық тұздар (көп жағдайда бикарбонаттар,
кальций, магний, калий, натрий хлориттері мен сульфаттары) және суда
еритін органикалық заттардың кейбір мөлшері.
Ас суының құрамындағы тұздардың мөлшері табиғи көздеріндегі су
сапасына байланысты (яғни олар әр түрлі геологиялық зонада орналасқан су
құрамындағы минералдардың ерігіштігіне байланысты).
Минералдануына байланысты табиғи сулар келесіден топтарға шектеледі.

Су минералдануының категориялары, гдм3
Ултра тұщы 0,2
Тұщы 0,2-0,5
Салыстырмалы минералдығы жоғары 0,5-1,0
Әлсіз тұзды 1,0-3,0
Тұзды 3,0-10
Тұздылығы жоғары сулар 10-35
(Рассолар) тұздықтар 35
Табиғи факторлармен қоса, судың жалпы минералдануына өндірістік
ағын сулар, қала сулары (әсіресе жол бетіндегі тұзды пайдалану) және
т.б. әсер етеді. ВОЗ мәліметтері бойынша судың тұздылығы адам денсаулығына
тигізетін әсері әлсіз, сондықтан тұздалу деңгейіне шектеу қойылмайды. Су
құрамындағы тұздың ең қолайлы мөлшері 600 мгл дейін болады.
Темірленген су
Темір табиғатта әр түрлі формада кездеседі (валенттілігіне байланысты
FeO, Fe+2, Fe+3) және түрлі химиялық қосылыстар түрінде болады.
1. Жай темір (FeO) – элементарлы немесе металдық темір, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.