СЕМЕЙ ПОЛИГОНЫ туралы

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

СЕМЕЙ ПОЛИГОНЫ
Зымыраған уақытты ешкім тоқтата алманды. Ал адам болса кешегі қуанышын
немесе тартқан қасіретін тұтқиылдан келген жаңа оқиғалар ұмыттырып
жіберетіндей күйде жаратылған. Оған бүгінгі күн биігінен өткен дүние сонша
мәнді, мардымды болып көрінеді.
Ядролық полигон жайы да нақ осындай кейіпте. Бұдап аз ғана уақыт бұрын
Семей аймағы тұрғындарының жүректерін шайқалта жарылыстар дүрсілдеп жатты.
ХХ-шы ғасыр құбыжығы 40 жыл бойына оларды үлкен үрейде ұстады. Тек соның
үні өшкен соң ғана адамдар кеудө көре дем алды. Ядролық полигонның бейбіт
қалалармен және елді мекендермен қатар омір сүруінен асқақтық сен сорлы,
тағдыр тақсіреті мен күнделікті күнбеңнің тапшылықтары анық көрінеді.
Уақыттың алдамшы бір қасиеті бар: ол — оқигаішң ұлылығы мен қаһарын
өмірдің әдеткі, тіпті үнреншікті күйбеңімен көлегейленді. Әрпне, кейін,
ондағаи жылдар өткен соң бүркеніш тозаң уақыт агынымен ұшады да, тек таза
жыныс қалады. Адамдар биүл оқиғаларға жаңа ғана болғандай қанта оралады;
тозаңнан аршый бастайды. Бұлай болары сөзсіз.
Дегенмен дана табиғат өзін басқаша қырынан көрсетпек болған сиякты. Ол
тіріліп, гүлге оранды. Байтақ дала өзінің табиғи масаты кйімін кисе,
суалған құдықтар тіршілік нәрімен қайта толыға бастады, тіпті осы.өлкеде
тұрушылар ұмыта бастаған жыл құстары қиыр шеттен ұшып келетін болды.
Сйрек кездесетін, жүздеген шақырымға созылған құм-дауыт жолдарды
бойлай өскен таспа тәріздес биік карағанлы орман сілкініп бой көтерді. Ол —
облыстың мақта және көркі. Әдетте мұндай ормандарда мал жайылатын шеп
еспейді. Оның есесіне саңырауқұлақ мол болады. Қазір ол. тағы да қаулады.
Жанға сая жаңбыр тамшылары жұмсартатын дағдылы ыстық жаз, сонау қоңыр
күзге дейін күн нұрып мол төгетін ашық аспан, осы алқапқа тән жұмсақ қыс,
әп-сәтте өте шығатын көктем қайта оральш жұртты жадыратты, нарық
экономикасының қанатын кең жайған киындықтарына табандылықпен төзуіне
септігін тигізіп отыр...
Өмірімнің. қиып сәттерінде оқиға орісіне караи қандай әрекет жасауға
нендей кеңес береді. жұбатып немесе аыыптап ңандай уытты сөздер айтады? —
ден оиша, ауылдың дана қарттарына, бүрынгы ұстаздарыма жүгінемін. Ңаткабат
окигалар мен істер қарбаласқан уақыттын соншама тыгыздығына қарамастан тым
болмаса бір күнге тугап ауылыма барын қантуға тырыса-мын, ата-бабаң басқан
топыраққа жапынмен жанассаң бойың ссргіп, кеуден тазарып боласын.
Қоңыр күз еді. Республика Жоғарғы Кеңесінен қайтып келе жатып жолай
Ақшатауға соға кетуді ұйғардым. Алматыдан жұбайыма телефон шалып, бірге
болуға шақырдым. Күлзия екеуміз Аякозде кездестік, Мен Алматыдан, ол
Семейдеи поезбен келген едік. Осы арада екеуіміздің 1056 жылдан бері тату-
тәтті өмір сүретінімізді айта кеткеннің еш сөкеттігі жоқ шығар.
Сенбі күиі еді. Аякөзде біз Күлзияның туыстары үйі-не түстік. Ақ
дастархандарын жайып, күтіп отыр екеп. Коріспегенімізге екі жылдан асқан
болатын, сағынысын қалыппыз. Дастархан басында жеңгеміз Үмітжан өкнесін де
аптып жіберді:
— Бұл қалай?— деді ол маған.— Алпыс жылдығыңды тойлауға шақыратын
шығар ден тосып жүрсек, ұмытып кеткенің.
— Мен ешкімді ұмытпаймын,- дедім оған.-— Сен осы оір қиын кезеңде
ұлан-асыр той жасаудың орынсыз екенің түсінетін шығарсың. Мерейтойды
қарабайыр ғаиа өткіздік. Туыстарым мен жолдастарымды арнайы шақырғам жок,
білгендері, мүмкіндігі барлары шақырусыз-ақ келді.
Бірнеше сагат Аякөзде аялдап Ақшатауға жүріп кеттік. Арасы 32 шақырым.
Асфальт теселген жолмен жарыса бұл кезде тақырланған жатаған донестер артта
қалып жатыр. Алдымызда кешіккен күз бүрке-мелеген кең жазық. Сонау жнекте
ауыртпалық, тауқыметін тартса да әдеткідей күй кешкен менің ауылым.
Ауылда бізді үлкен анайым Сақын тәте меп оның срі Ақатай жезде карсы
алды. Ең алдымен соларды ертіп ауыл сыртындагы бейіт басына бардым.
Кірпіштеп оріле қаланған мазарлар — енді қатарымызда жоқтардың мәңгі тұрағы
ецсені түсіре әсер етті. Шын мәнісінде осы ара өлгендердің, соның ішінде
әкем мен туыстарымның ең соңғы мекені.
Маңайына қарашы, Кешірім,— деді Саңып тәтем,— қаншама беиіт... Бұлар
тек соңгы 20—30 жыл ішінде тұрғызылғандар. Көбін біздің әкемізді, жас
Бибіжарды алған науқас екетті. Бұл бәлекет басымызга қайдан келді?— деп
мұңайды.
Мен бірден рак аурулары екенін түсіндім.
He дерімді білмедім. Біз ғасыр зұламаты делінетін осы ауру алдында әлі
дәрменсізбіз. Егер ядролық полигон болмаса қиыр шеттегі бұл ауылға ол бәле
келер ме еді. Ал полигон менің ауылымнан небары 180—200 ша-қырымдай жерде
болды.
Ғұрып бойынша өлгендерге құран оқытып, тағзым еттік. Бір кезде
кейбіреулер дүниеге ертерек немесе кештеу келген екенмін дейтін. Бәлкім
дұрыс та шығар. Бірақ ерте немесе кеш туса да осы зиратта жатқаидардың
көпшілігінің емірі ядролық полигонның буырқанған шағына дөп келді. Әйтседе
олар ез өмірлерін мақтан тұтты. Өйткені олар ата дәстүрді, ұрпақты
жалғастырып, ұлы міндетті атқарды.
Үйден үйге кіріп, ауылды араладық. Біз жоқта дүниеден өткен ағайын-
туыстың, жолдас-жораның артында қалған отбасы мүшелеріне кеңіл айттық.
Өз кұралыптастарыммен кездесулер жүрегімде терен із қалдырды. Менің
балалық бал дәуренім солармен бірге өтті. Атка мінің кең жазықта жарысқан
шақтар, Допенбан тауының басына шығып, ұшар биіктен төңірскті шолып
тамашалаған сәттер әлі де көз алдымда. Енді міне сол Дөнепбай — жер асты
жасалған қуатты ядролық жарылыстардан өтіпті.
Сол күні апайым үйі адамға лықа толды: туыстар, ауылдастар жиналды.
Сәті түсіп ауылға келе қалсам әр-дайым осылай. Алдымызда дәстүрлі тағамдар:
құрт пен ірімшік, бауырсақ, қуырдақ, хош иісті шәй. Ақатай жез-дем алдымен
кездесу құрметіне, содан кейін тірі болса қазір қасымызда отыратын аруақтар
құрметіне алып жіберулі ұсынды.
Мен дастарханды қоршай отырған таныс жүздерге үңіле қарап, сонау
қиырда қалған жастық шаққа ои жүріртемін. Сақып тәтем біршама ересек екенін
пайдаланып бізге әрдайым қамқорлық жасайтын. Менің балалық және бозбалалың
жылдарымда қырда трактор рулін ұстағап әйел жынысы сирек кездесетін. Ал
Сақып тәтем тракторпстер курсын аяқтап алып, машинаны ер азаматтай басқарып
кетті.
Дастархан үстінде ол ренішін білдірді:
— Тағы да жол-жөнекей. Қашан да асығыссың. Келуің де сиреді. Біз
де, туған жерің де сағынатынын білмейсің бе?
Әңгімө күнделікті тіршілік күйбеңіне, алыстағы ауыл тынысына ауысты.
Осы бір епі қашан атақ, қуып, монсан іздемеген қарапайым ең-Гоккер
бүкіл саналы ғұмырын трактор бригадасында өткізді. Міне қазір де оны
бұрынғысынша жұмыс жайы, ауылдастарының тағдыры алаңдатады.
— Ақыры сендер жауып,— деді жездем,— біздің тынысымыз жеңіледі. Жер
тыншыды, жомарттанып исіне түсті. Тек енді қайталануынан құдай. сақтасын...

— Кешірім келіпті деп естіген соң,— деді ол,— сәлемдесугө,
әңгімелесуге келдім.
Әрдайым жігерлі, ешбір істен шет қала алмайтын Тұрсынғазы едәуір
қартайып қалыпты: қыста қақаған аязбен, бет қаратпас боранмен, жазда аптап
ыстықпен арпалыстырған ауыр өмір, тұрмыс таукыметі өңіне өшірілмес іздерін
қалдырыпты.
Аталас ағаііын болып келетін Мәрияш — ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.