Су экожүйесін қорғау

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

Су экожүйесін қорғау.

Қазақстан Республикасының Су Заңына сәйкес Қазақстан Республикасының
мемлекеттік су қоры барлық су объектілерінің жиынтығына, Қазақстан
Республикасының территориясынан тыс су ресурстарында жиналған кірістірген
немесе кірістіруге жақын мемлекеттік су кадастріне кіреді.
Су қоры өзіне өзендер, көлдер, батпақтар, тоғандар, бөгендер,
үстірттік су ресурстары, су каналдары мен магистральды сулар, жер астындағы
сулар және мұздықтар кіреді.
Қазақстанда үстірттік сулар ресурстары су бойынша бір жылда 100,5 км3
құрайды, оның ішінен республика территориясында 56,5км3 қалыптасады. Қалған
көлем басқа мемлекеттерден келеді: Қытай - 18,9км3; Өзбекстан - 14,6км3;
Қырғызстан - 3,0км3; Ресей - 7,5км3. ТМД мемлекеттер арасында Қазақстан
сумен қамтамасыздандыру бойынша соңғы орынды алады. Сумен
қамтамасыздандырудың меншікті үлесі бір жылда бір адамға 37 000м3-тан км2-
ға дейін және 6,0 мың м3-қа тең. Жер астындағы судың минералдығы 10гл
дейін, республика бойынша 45 км3 көлемінде бағаланады, оның ішінен тұщы
судың минералдығы 1гл -10,5 км3 дейін. Жер астындағы тұщы суларды
пайдалануға бекітілген көлемі 15,1 км3 құрайды. Ғарыштық ғасырда адамзат су
қорын нақты білуге мүмкіндік алды. Гидросферада жүретін процесстерді біліп,
оны дұрыс қолдануды көрді. Ғарышта түсірілген суреттер су қорын зерттеуде
жаңа тарау ашты. Ғарыштық суреттер көгалдандыру тереңдігін, минералданған
суды ажырату, жер астындағы өзендердің ұзақтақ қорын анықтауға рұқсат
берді.
Қазақстан шекарасында үлкен су қоймалары орналасқан, олар Каспий,
Арал өзені және Балхаш көлі. 39 мыңға жуық өзендер мен уақытша ағын сулар,
48 мыңдай көлдер, 4,0 мыңға жуық тоғандар және 204 бөгендер есептелінеді.
Ең мағыналы су көрінісі Ертіс, Іле, Сырдария, Есіл, Тобыл, Орал, Тұрғай,
Шу көлдері болып табылады.
Үлкен әлеуметтік – экономикалық мағынасымен бірнеше деңгейлі атағы
сулы – батпақ пайдалынатын жер (СБЖ) – бұл табиғи және антропогенді
гидрожүйені сақтау, биотүрленуді ұстану, оның ішінде эндемикалық, сирек
кездесетін және жойылып бара жатқан түрлерді атаймыз. Әлеуметтік-
экономикалық және табиғи құраушының СБЖ тәекелділік деңгейіне қарай 3 топқа
бөлінеді: локальды, мемлекеттік және әлемдік мағыналы.
СБЖ жергілікті мағынасы- ең таралған топ. Қазақстанның барлық
жазықтық табиғи аумақтарында үлкенемес суқоймалары орналасқан, әртүрлі
өсімдіктер мен жануарлар қоныстары, адамдар суармалауға қолданылатын, малды
суармалауға және шөпті дайындауға пайдалану. СБЖ-ның жергілікті мағынасы
республикада жалпы саны 47 000.
СБЖ –ның мемлекеттік мағынасы. Биотүрленудің ұстануы суқоймалардың
осындай типі мемлекеттің үлкен экономикалық жергілігіне көзделеген. Ең
алдымен бұл ішімдік су көзі және биоресурстардың маңызды резерві-балықтар,
суда жүзетін құстар, техникалық өсімдіктер, ал олардың негізгісі – келес
жүзу. Қазақстанда СБЖ-ң осындай типінің жалпы саны 200-ге дейін жетеді.
СБЖ-ның әлемдік (халықаралық) мағынасы. Негізгі және маңызды рөлі –
биотүрлердің тіршілік қамтамасыздандырудың үл саны ең алдымен эндемикалық
және сирек түрлерінің қорғанысы. Республиканың территориясы арқылы
миграциондық жолмен су-батпақ құстардың 140 түрі ұшады, оның 11 Халықаралық
Қызыл кітапқа енгізілген. Осы түрлердің тіршілігі мен популяциясын
қазақстандық 14 СБЖ халықаралық мағынасы 14 мың км2 аймағымен қамтамасыз
етеді. Шығыс, оңтүстік-шығыс, солтүстік, орталық қазақстанда орналасқан
жануарлар әләмінің оның ішінде балықтар су жануарлардың құқықтық қорғанысы.
Мемлекеттік құқықтармен, халықаралық келісімдермен және конвенциялармен
реттеледі.
Халықаралық келісімдер су ортасын ластануын және оған қолданылатын
шарттарды реттейді.
Реттеу балық аулау квотасымен (норма) су жануарлары және аулау уақыты
бойынша жүзеге асырылады.
Мемлекеттер арасында ашық өзендерде балық аулау турлы жалпы 150
келісімдер мен конвенциялар бар.
Қазіргі кезеңде Қазақстан экономикасы саласында су тұтынуы 35-тен
20км3 дейін азаяды. Бұл су периодтарымен және қайта құрылуына байланысты.
Осыған қарай су тұтынуы 85% үстірттік су көздерінен құралады, ал қалғаны
жер асты, өзендер және ағынды сулардан тұрады. Су ресурстардың негізгі
көлемі (78%) ауыл шаруашылық аймағында пайдалынады.
Су тұтыну,%
Қазақстан Барлығы Коммуналды Өндірістік Ауылшар.
Басқа
Республикасы 100 5,0 16,0
78,0 1,0
Берілгені: Су ресурстар бойынша комитет МСХ РК, 2000 ж.
3 кесте. Су тұтынудың орташа көрсеткіші,%.
Қазақстан Республикасында жалпы су тұтынудың азюына қарамастан су
ресурстарының тиімді пайдалануын барлық су тұтынудың экономикалық
салаларында ең алдымен суармалы жерлерде жерлерде жетіспеуін айқындау
керек. Негізгі қайтармалы жоғалулар суы ішкі шаруышылық суармалы жерлерінде
жүріп жатқан, ал шаруашылық алаңдарына су беру 40% көлемінен көп береді.
Арал өзенінің алабы және Қазақстан Республикасын қосқанда суармалы
жерге су тұтынудың жалпы салмағы 12 000 м3га жуық құрайды. Суды тұтынудың
кіші тиімділігі басқа топтарда қарастырады, оған ең алдымен коммуналды
сумен қамту жүйесін кіргіземіз. Мемлекеттегі сумен қамту жүйесі су беру
және ішімдік суының сапасының талаптарына сай келмейді. Орталықтанған сумен
қамту жүйесінің судың жоғалуы әртүрлі апаттардың қалпынан жалпы су берудің
көлемінің 20-30% - не жетеді.
Қазақстанның үстірттік сулары ластанған деп бағалауға болады. Ертіс,
Арал, Сырдария және басқа өзендердің сулары басқа территорияда қалыптасатын
біздің республикамызға ластанған болып келеді.
Жоғары деңгейдегі ластанған өзеннің санына аз сулы Нұра және Шерібай-
Нұра өзендері жатады. Олар қазіргі уақытта сынаппен ластанған екінші
категориясына кіреді. Ластанған суларға өндірістен басқа, тау-кен барлау,
қайта өңдеу кәсіпорындары, қалалық құрылыстар, жануарлар асырау фермалары,
жер суармалы алаңдар, әртүрлі тұңғырлар, қатты, сұйық қалдықтардың
бөгендері және мұнай өнімдері жатады. Әлемдік проблемалардың бірі,
мұхиттардың ластануы болып табылады. Соңғы он жылда су жануарлардың 1000
түрі жойылды, бағалы балықтардың түрлерінің қорлары қысқартылды, шаян
тәрізді, ұлылар, маржан өсімдіктер, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.