ОРМАН РЕСУРСТАРЫ ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ПРОБЛЕМАсы

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

АБАЙ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

ӨСІМДІКТЕР ФИЗИОЛОГИЯСЫ БИОХИМИЯСЫ
ЭКОЛОГИЯ КАФЕДРАСЫ

ТАҚЫРЫБЫ:
ОРМАН РЕСУРСТАРЫ ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ПРОБЛЕМАЛАРЫ

ТЕКСЕРГЕН: ҚОЙБАҒАРОВА Б.Х.
ОРЫНДАҒАН: НҰРҚАДІРОВА Ж.

БАҒАСЫ:

АЛМАТЫ-2007
ТОПЫРАҚ ЭРОЗИЯСЫ

Топырақ эрозиясы (грек тілінен аударганда — бұзамын деген мағынаны
білдіреді) дегеніміз, оның су немесе жердің әсерінен бұзылуы.
Су және жел немесе дефляция эрозиясын бөліп көрсетуге болады. Топырақты
бұзатын күш ретінде біріншісінде — ағатын су, ал екіншісінде ауаның
қозғалысы болып табылады.
Эрозия ауаның интенсивті қызметіне дейін де болған. Қатты заттардың
беттік сулармен мұхитқа шайылып келуі, ауада үнемі топырақ шаңының болуы
бұл құбылыстың болуын дәлелдейді. Белгілі мәліметтер бойынша сары топырақ
пен шабындық саздақ топырақтар — жел эрозиясының өнімдерінің ауадан
тұнуының нәтижесінде түзілген.
Адамның қызметі нәтижесінде эрозиялық процестердің жылдамдығы бірнеше
рет артып кеткен. Мысалы, соңғы 50 жылда мұхитқа шайылып келген эрозиялық
өнімдер шамамен 8 есе артқан. Сонымен қатар, жел эрозиясында да топырақтың
көп бөлігі бұзылады. Бұл кезде топырақпен бірге енгізілетін тыңайтқыштардан
1,5—2 есе артық өсімдіктерге қажетті заттар табиғи өсімдіктер жабыны
бұзылғанда орын алады. Біріншіден, өсімдіктер топырақты тамырларымен
бекітіп тұрады. Екіншіден, өсімдіктердің жер бетіндегі бөліктері су және
әсіресе, ауа ағыстарының күшін арттырады. Өсімдік жабыны одан біршама ара
қашықтықтағы топырақты да қорғайды. Олардың шекаралас кеңістікке әсері
айтарлықтай болады. Топырақ қорғайтын және егістік қорғайтын орман өсіру
осыған негізделген.
Су және жел эрозиясы барлық жерлерде орын алады. Жел эрозиясының
интенсивтілігі желдің жылдамдығы мен ұзақтығына, кеңістіктің ашықты-ғына
(ағашты өсімдіктердің болуы, рельеф) және топырақтың жагдайына тікелей
тәуелді. Ұқсас жағдайларда эрозияға жеңіл топырақтар (құмды және құмдақ)
көп ұшырайды. Эрозияны топырақтың құрғақтығы, гумусқа кедейлігі
күшейтеді.
Аталған факторлар далаларда, шөлейттер мен шөлдерде, әсіресе, құмды
топырақ грунттары таралган жерлерде болады.
Бұрынгы ССРО-ның территориясында жел эрозиясы (шаңды дауыл) 60—70-
жылдарда кеңінен таралган еді. Әсіресе, тың жерлерді игеру кезеңінде
жыртылган жеңіл топырақтар зақымданған. Олар іс жүзінде шамамен 6—7 млн.
га жерде жойылған.
Жел эрозиясының ерекше түрі құрғатылған жерлерге, әсіресе, шымтезекті
жерлерге тән. Бұл топырақтар материалдың байланысының төмен болуымен
сипатталады. Мұндай эрозиялық процестер (қара дауылдар) Украина мен
Белоруссия территориясында байқалған.
Су эрозиясы, әсіресе, топырақтары интенсивті өңделетін, ашық
кеңістіктерде, жауын-шашын мөлшері жоғары болатын аудандарда басым
болады.
Су эрозиясы орманды дала зонасында басым. Сонымен қатар, дала және
орманды зоналарда да кеңінен таралған.
Топырақты өңдеуден басқа эрозиялық процестердің болуына, әсіресе таулы
аудандарда, үлкен территорияда орманды кесу, өсімдік жабынын жою, мал жаю,
туризм және т.б. әсер етеді.
Антропогенді эрозияның ерекше түріне ирригацияның, яғни топыраққа
көп мөлшерде су массасының берілуіне байланысты эрозия жатады. Бұл су
сіңіп үлгермейді де, топырақ бетімен ағады. Ирригациялық эрозия кезінде бір
уақытта эрозия да, топырақтың сортаңдануы да жүреді.
Сонымен қатар, тамшылы эрозия да болады. Ол топырақтың структурасының
су тамшыларының әсерінен тығызданып, су өткізгіштігінің төмендеуінен
болады. Нәтижеде ол эрозияның басқа түрлерінің жылдам жүруіне жағдай
жасайды.
Эрозиямен күресу жолдары:
1. Айтарлықтай үлкен территорияда өсімдіктер жабынын жоюға әкелетін
табиғи экожүйелерге тигізетін әсерді шектеу. Бұл әсіресе орманды пайдала-
нуға қатысты.
2. Жайылымдарда эрозиялық процестер көбінесе шектен тыс мал
жаюмен байланысты. Үлкен территорияда шөнтесін өсімдіктер жабынының
зақымдануы кезінде, әсіресе топырағы жеңіл жерлерде су эрозиясы
және жел эрозиясының да болуы мүмкін. Таулы аудандарда
шөптесін өсімдіктердің болмашы зақымдануының өзінде (мысалы,
жалғыз аяқ жол) су эрозиясының пайда болу ошағы орын
алады. Мұндай қолайсыз құбылыстарды болдырмаудың негізгі
жолы мал жаю ережелерін сақтау және рекреациялық қысымды
төмендету болып табылады.
3. Егістік жерлерді қорғау іс-шаралары:
• ауыспалы егістіктерді дұрыс жүргізу, соның ішінде отамалы дақылдар;
• (жүгері, картоп, қызылша) топырақты бекітетін тамырлары бар шөптер
қоспасымен алмасып келуі қажет;
• жиектік жыртуды жүргізу (рельефтің горизонттарымен);
• өңдеуден оңай бұзылатын құмды және құмдақ топырақтарды шығару;
• шағын егістік танаптарын табиғи ландшафттармен кезектестіру;
• танап қорғайтын орман белдеулерін жасау;
• топырақтың құрылым түзілуіне мүмкіндік туғызатын, органикалық
тыңайтқыштарды топыраққа енгізу;
• топыраққа жасалатын қысымды кемітетін техниканы пайдалану.
Топырақты соқасыз өңдеу жұмыстарына ерекше көңіл бөлу қажет.
Агротехниканың бұл жаңа әдісі қазір кеңінен пайдаланылып келеді. Аталған
әдіс аудармай жырту арқылы топырақты қопсытуға негізделген. Бұл әдісті
қолданғанда топырақтың табиғи ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.