Арал теңізінің экологиясы туралы

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 4 бет
Таңдаулыға:

Арал теңізінің экологиясы

Арал тенізі - Қазасқтаныың інжу-маржаны, шөл белдеміндегі бірден-бір
көгілдір су айдыны еді. Оыың апатқа ұшырағанға дейінгі көлемі -1066 км2,
тсреңдігі - 30-60 метр, тұздылығы - 10-12 % болған. Қойнауы кәсіптік бағалы
балықтарға бай, жағасы қоға мен қамысты теңіз еді. Сол кездерде жылына 50-
150 мын балық ауланса, теңіз жағасынан едәуір мөлшерде бұлғын терісі
игерілген.
Арал өңірінің тұрғындары 1970 жылдарға дейін әлеуметтік-эконо-микалық
түрғыда жақсы қамтамасыз етілген тіршілік кешті. Теңіз өңіріндегі елді
мекендерде 17 балық колхозы, 10 балық өңдейтін зауыт және 2 балык комбинаты
тұрақты жұмыс істеген.
1960 жылдардан бастап Арал өңірін игеру қолға алынды. Осы аймақтағы
игерілетін жер көлсмі бұрынғыдан Өзбекстан мсн Тәжікстанда 1,5,
Түрікменсанда 2,4, Қазақстанда 1,7 есеге өсті. Ал Әмудария мен Сырдария
бойындағы халықтың саны 1960-1987 жылдар аралығында 2,2 есеге артты. Халық
санының өсуіне орай суға деген кажеттілік те артты. Осыған орай, 1970-1980
жылдар аралыгында Аралға құйылатын су мөлшері азайды. Онын негізгі
себептері - антропогендік факторлар еді. Екі өзен бойындағы суды мол қажет
ететін күріш пен мақта өсіру ісі қарқындап дамыды (Шардара).
Оның үстіне ауыл шаруашылығының басқа да салалары барынша дамыды.
Өзен бойлары игсріліп, суды ысырапсыз пайдалану жүзсгс асты. Мәселсн,
Аралға 1960-1965 жылдар арасында 44 мың м3 су кұйылса, бұл көрсеткіш 1974-
1978 жылдары 13 мың м3, ал 1990 жылдары екі есегс қысқарды. Нәтижесіндс,
Арал теңізінің дсңгсйі 23 мстргс дейін төмсндеп, оның су айдыны 30-200 км-
ге дейін қусырылды. Судың тұздылығы 40 пайызға дейін артты. Оның үстіне екі
өзен бойындағы шаруашылықтарда тыңайтқыштар мен химиялык препараттарды
қолдану бұрын-соңды болмаған керсеткішке жетті. Тыңайтқыштарды қолдану 10-
15 есеге ескен. Осындай антропогендік факторлар Арал өнірін экологиялық
апатқа ұшыратты. Құрғап қалған теңіз түбінен жыл сайын айналаға зияндылығы
өте жоғары 2 млн. т тұзды шаңдар көтсріліп, желмен тарай бастады. Сонымсн,
Арал апатына себеп болған факторларға:
- жсргілікті жсрдің тарихи-табиғи ерскшсліктерін ескермеу;
- ауыл шаруашылығын дұрыс жоспарламау, судың қорын есепке алмау;
- суды өте көп қажет ететін күріш, мақта дақылдарын барынша көбейтіп
жібсру; - жерді игерудің агротехникалық шараларын сақтамау және суды
үнемді пайдаланбау;
- табиғат ресурстарын пайдаланудағы жібсрілген қателіктср мен оны
меңгерудің ғылыми түрғыдан негізделмеуі болып табылады.
Осы аталған фактілср Арал теңізі экожүйесіндегі тіршілік атаулыны
экологиялык дағдарысқа әкелді. Бұл жағдайлар адам баласының қолдан ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.