Энергетикалық ресурстар жөне энергетика өндірістерінің қоршаган ортага тигізетін әсері

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Энергетикалық ресурстар жөне энергетика өндірістерінің қоршаган ортага
тигізетін әсері.
Энергетикалық ресурстарға барлық механикалық, химиялық және физикалық
энергия көздерін жатқызуға болады. Энергетикалық ресурстар олардың
табиғатына, алу жолдарына және баска да нышанына (белгісіне) байланысты
топтастырылады.
Қатты органикалық отын және уран ресурстарының көп мөлшері өнеркәсібі
дамыған елдердің жерінде болса, мұнай ресурстары мен гидроэнергия негізінде
дамып келе жатқан Азия, Африка және Латын Америка елдерінде.
Жер қойнауындағы отын қоры болып көмір, мұнай, газ және уран рудалары
саналады. Көмірдің дүниежүзілік қоры 911 трлн. тонна (шартты отын түрінде),
оның ішінде 50% (6 трлн. т) ТМД елдерінің жерінде шоғырланған. Жылына орта
есеппен пайдалануға жерден алынатын мөлшер 4,2 млрд. тонна.
Сарқылатын отынэнергетикалық ресурстардың геологиялық зерттеуден өткен
дүниежүзілік қоры төменгі 9.11ші кестеде келтірілген.
Кейбір елдердегі барланған кен орындарындағы көмірдің мөлшері, млрд.
тонна: АҚШ — 430, Германия — 100, Австралия 90, Англия 50, Канада 50,
Индия 29, ТМД елдері 290, оның ішінде Қазақстанда 51 (40% кокс алатын өте
сапалы көмір). Орта есеппен жылына Қазақстанда 80 млн. тоннаның үстінде
көмір алынады, оның 40% ашық әдіспен.
Дүниежүзілік мұнай коры 840 млрд. тонна шартты отын көлемінде
бағаланады, оның 10% анықталған, ал 90% болжамдық қорлар. Дүниежүзілік
рынокты негізгі мұнаймен қамтамасыз ететін Таяу және Орта Шығыс елдері.
Мұнайдың 66% осы елдерде, 4% Солтүстік Америкада, 810% Ресейде, калган
мөлшері басқа елдерде. Жапония, Германия, Франция тағы да басқа көптеген
дамыған елдерде мұнай кен орындары жоқ.
Дүниежүзілік табиғи газдың қоры 300500 трлн. м3. Табиғи газдардың
үлкен қорлары Иракта, Сауд Аравиясында, Алжирде, Ливияда, Нигерияда,
Венесуэлада, Мексикада, АҚШта, Канадада, Австралияда, Үлыбританияда,
Норвегияда, Голландияда, Ресейде (30%), Қазақстанда (5 трлн. м3). Жыл сайын
Ресей 800850 млрд. м3 табиғи газ өндірсе, Қазақстанда 57 млрд. м3 шамасында
өндіріледі. Жоғарыда көрсетілген отын түрлерін жер қойнауынан алған кезде
жер беті келбетінің өзгеруі, топырақтың құнарлы қабатының бұзылуы,
атмосфера мен сулардың ластануы орын алады. Сондықтан табиғи ортаны сақтау
мақсатында ғалымдардың болжамы бойынша 2020 жылға дейін жер қойнауынан
алынатын отындардың 2,5 млрд. тоннадайы зияндығы аздау отын түрлеріне
айырбасталып, яғни сарқылмайтын энергия ресурстарына олардан алынатын
электрэнергияның мөлшері 8%-ке дейін жетеді. Кейбір сарқылмайтын энергия
кездері туралы мәліметтер 9.12ші кестеде берілген.
Жыл бойы жер бетіне түсетін күн сәулесінің күші 178 мың ГВт энергияға
тең, бүкіл адамзаттың жүмсайтын энергия мөлшерінен бүл шамамен 15 мың есе
жоғары. Осы энергияның 30% қайтадан космос әлеміне қайтарылады, 50%
сіңіріледі, 20% геологиялық циклға, 0,06% фотосинтез процесіне жұмсалады.
Күн өте үлкен қуатты энергия көзі. Оның 22 күн ішінде жерге берген
энергия қуаты бүкіл Жер әлеміндегі органикалық отынның қуатына тең. Күн
қуатын өнеркәсіп йен тұрмыс жағдайында қалай қолдануға болатыны бүл да
шешілмеген проблеманың бірі. Аз болса да күн сәулесін қолдануға негізделген
кейбір қондырғылар белгілі. Жуковский қаласындағы Ковров механика зауыты
қуаттылығы жылына 100 мың м3 суды жылытуға арналған күн сәулесін
пайдаланатын жылу коллекторларын шығарады.
АҚШта, Испанияда, Иорданияда электр тоғын алу үшін күн сәулесін
қолданатын жылу электркондырғылар іске қосылған. Бұларда жартылай ток
өткізетін аспаптарды қолданып күн сәулесі электр тоғына өзгертіледі.
Американдық эксперттердің шешімі бойынша фотоэлектркондыргылар қоршаған
ортаға әсерін тигізбейді екен, оларда жылжымалы бөлшектер болмағандықтан шу
болмайды және судың да қажеті жоқ. Күн сәулесінен жүмыс істейтін
батереяларды тұрғын үйлерді жылытуға, ыстық сумей қамтамасыз етуге, әртүрлі
материалдарды кептіруге, технологиялық процестерде қолдануға болады. Желдің
жылдамдығы 5 мсек жоғары болатын жерлерде электрэнергияны желден алуға
болады. Желдің энергиясын кеңінен қолдану мақсатында Канадада, Германияда,
АҚШта, Францияда, Швецияда ұлттық бағдарламалар жасалған.
Жел энергиясынан электр тоғын алу процестеріне экологиялық тұрғыдан
қарасақ мұны таза технологияға жатқызуға болады. Шу және теледидар
жүйесінде кездесетін тағы да басқа бөгеуілдердің мәселесі шешілетін
проблемалар деуге жатады.
Қазақстанда жыл бойы жел болып тұратын аймақтар жеткілікті, осыған
байланысты жел энергиясы біз үшін сарқылмайтын ресурс. Сондықтан жел
энергиясын кеңінен қолдану экологиялық жағынан да, экономикалық жағынан да
тиімді.
Экологиялық жағдайға зияндық әсері жоқ деп тағы бір энергия түрін
айтуға болады, бүл жер қабатында (5 км тереңдікке дейінгі) болатын
геотермалдық энергия. Дүние жүзінде осы энергия түрі негізінде бірнеше
геотермалдық жылу электрстанциялары (ГеоЖЭС) жұмыс істейді. Ең қуаттылығы
жоғары ГеоЖЭС (50 мВт) АҚШта.
Жалпы геотермалдық энергия қоры 200 гВт шамасында, негізінде ол Тынык
мұхиттың төңірегінде шоғырланған.
Ресейде геотермалдық энергия қоры Камчатка, Сахалин және Курил
аралдарында, жалпы коры 2000 мВт. Қазіргі кезде қуаттылыгы 11 мВтка жопе 50
мВтка тең екі ГеоЖЭС Камчаткада іске қосылған. Курил аралдарында және
Камчаткада 300500 м тереңдікте судың температурасы 200 °Сге дейін жетеді.
Геотермалдык энергетиканың дамуының негізгі бағыты термалдық сулардың
жылуын пайдалану немесе су сіңіретін тау жыныстарының қабатына қолданған
суды жіберіп, осы тереңдіктегі жылуды электр энергиясына айналдыру.
Тереңдіктегі жылуды пайдалану технологиясы экологиялық тұрғыдан
зиянсыз.
Жылы сулар қоры Қазақстанның да көптеген жерінде кездеседі. Олар
үйлерді жылытуға, спорт кешендерінде, санаторийларда, т. б. жағдайларда
қолдануын табуда.
Тағы бір энергия көзі биомасса. Оның құрамындағы күкірттің мөлшері
0,1%, ал күлділілігі 35%тен аспайды (көмірде бүл көрсеткіштер, тиісінше,
23% жөне 1015% тең). Биомассадан алынған газды отын ретінде пайдаланып,
турбогенераторлардың көмегімен электр тоғын алу жолы басқа белгілі
әдістермен бәсекелесе алады. Биомасса калдық ретінде кеп мөлшерде қант пен
шарап зауыттарында борық қамысын өңдегенде шығады. Борық қамысынан қант,
шарап алу дамып келе жатқан елдердің 80-де жолға қойылған. Осыған
байланысты тек борық қамысын пайдалану арқылы бұл өсімдік өсетін елдерде
энергияның 50%-тей мөлшерін алуды жолға қоюға болады.
Осы синтетикалық отын XXI ғасырдың негізгі энергия көздерінің біріне
айналуына толық мүмкіндік бар. Ағаш биомассасынан алынған метанолды отын
ретінде жаққанда шыққан көміртек оксидінің мөлшері бензинді жаққанда
бөлінетін газ көлемінен 2 еседей төмен. Метанолға альтернативті этанолды
қант өндірісінен шыққан биомассадан ферменттср көмегімен алып, оны
бензиннің орнына қолдануға болады.
Анаэробты микроорганизмдер штаммаларының арнайы түрлерін жасап биогаз
қолданудың экология және экономика жағынан болсын тиімді жолдарын табуға
болады. Биогаздан энзимдер (ашытқы) қолдану арқылы алынған этанолдың бағасы
бензинмен салыстырмалы келеді. Және қазіргі жағдайда қалдықтардан биогаз
алу технологиясы езін 35 жылда ақтап, табиғи органикалық ресурстарды
үнемдеуге ықпал жасайды.
Болашағы зор потенциалды энергия түріне мұхиттардың жылу, ағыс,
толқындар мен тасу энергия түрлерін жатқызуға болады. Мұхит тасуларының
техникалық энергия потенциалы болжам бойынша 780 млн. кВт шамасында.
Канадада қуаттылығы 20 млн. кВт, ал Ресейдің Мурманск ауданында қуаттылығы
400 млн. кВт, Алые Шығыста қуаттылығы 87 млн. кВт энергия беретін
станциялар іске қосылған. АҚШ-тағы тасу процесіне негізделген станциялар
350 млрд. кВтсағатына берсе, Францияда жылына алынатын энергия мөлшері 40
млрд. кВтсағатына жетеді.
Қазақстанның энергетикалық базасы XX ғасырдың 30-шы жылдарында құрыла
бастады. Алғашында кішігірім электрстанциялар фабрика, зауыт, мұнай
кәсіпорындары мен рудниктердің мұқтажын атқару үшін солардың маңында
салынған. 1950 жылдардан бастап республиканың бірнеше аймағын
электрэнергиясымен қамтамасыз ете алатын энергетика кешендері
ұйымдастырылды. 1950 жылдан бастап қазіргі уақытқа дейін істеп жатқан
энергетика өндірістері төмендегі кестеде берілген.

Қазақстандағы энергетика өндірістері

N пІІ Іске қосылған жыл Өндірістер
1. 1950-1960 Жезқазған ЖЭО, Өсксмен
ГЭС,
Бүқтырма ГЭС (біріпші агрсгаты)
2 1966-1970 Шардары ГЭС
3. 1971-1975 Қапшағай ГЭС, Жамбыл және
Ақсу ГРЭС
4. 1973 ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.