Атмосфера - бүкіл әлемнің тіршілік тынысы

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 3 бет
Таңдаулыға:

Атмосфера

Атмосфера – бүкіл әлемнің тіршілік тынысы. Атмосфера ауасының
шекарасы болмайды. Ол жер шары халықтарының ортақ байлығы болғандықтан оның
сапасы, тазалығы адамзат үшін ешнәрсеге реңгерілмейтін биосфераның құрамдас
бөлігі. Оның массасы 5,15710 т. тең. Атмосфера бірнеше қабаттан –
трофосфера, озон, стратосфера, мезосфера, термосфера және экзосферадан
тұрады. Әрбір қабаттың өзіне тән атқаратын қызметі, газдық құрамы, тіршілік
нышаны болады. Әсіресе, торфосфера мен озон қабатының тіршілік үшін маңызы
ерекше.
Бүгінгі таңда атмосфера ауасының тазалық сапасы бұрынғы іс -
әрекетінен болатын әр түрлі газдардың шығарылуы. Оларды біз ауаны ластағыш
заттар дейміз.
Негізінен атмосфераның адам үшін атқаратын қызметі өте жоғары.
Атмосфера – бүкіл әлемді таза ауамен қамтамасыз ете отырып, тіршілікке
қажетті газ элементтерімен (оттегі, азот, көмірқышқыл газы, аргон т.б.)
байытады және Жерді метеорит әсерлерінен, күн және ғарыштан келетін түрлі
зиянды сәулелерден қорғайды, зат және энергия алмасуларын, ауа райының
қызметін реттеп, жалпы жер шарындағы тұрақтылықты үйлестіріп отырады.
Бірақта адам баласы үшін орасан зор пайдалы ауа бассейні соңғы
жылдары күрделі өзгерістерге ұшырап отыр. Ең бастысы ауаның ластануы.
Атмосфера ауасының сапалық күйінің көрсеткіштері оның ластану дәрежесі
болып саналады. Егер атмосфера ауасында ластағыш заттардың шекті мөлшерлі
концентрациясы қалыпты құрамнан асып кетсе, онда ауаны ластанған деп
санайды.
Ластағыш заттардың негізгі көздері - өнеркәсіп, автокөліктер, зауыт,
жылу энергетикасы, соғыс қаруларын сынау, космос корабльдері мен ұшақтар
т.б. Жоғарыда аталған обьектілерден атмосфераға түскен заттар ауа
құрамындағы компоненттерінің қатысуымен химиялық немесе фотохимиялық
өзгерістерге ұшырайды. Содан соң пайда болған химиялық өнімдер суға, жерге
түсіп, барлық тірі организмдерді, ғимараттарды, құрылыс материалдарын
бүлдіреді.
Атмосфера құрамындағы оттегі мен көмірқышқыл газының тұрақты болуы
жалпы ауа бассейінінің тепе – теңдігіне әсер етеді. Мәселен, оттеге тірі
организмдер үшін тыныс алуды қамтамасыз ете отырып, топырақ пен судағы
бүкіл химиялық реакцияға қатысады. Оттегі жетіспеген жағдайда жануарлар мен
адамдар тұншыға бастайды. Оның өндіруші көзі – жасыл өсімдіктер әлеміндегі
үздіксіз жүріп жатқан фотосинтез процесі. Көмірқышқыл газының да ауадағы
шекті мөлшері көбейсе адамдар мен жануарлардың тыныс алуы нашарлайды.
Сондықтан ауа құрамындағы негізгі екі газдың тепе – теңдік мөлшері қатаң
сақталуы тиіс. Міне, осы жағдайлардан бүкіл әлемдік атмосфера экологиялық
дағдарысқа ұшырап отыр. Ауаны ластауға жер шарындағы мемлекеттер өзінің
экономикалық даму деңгейіне қарай түрліше үлес қосып отыр.
Біздің республикамызда атмосфераға шығарылатын зиянды заттар мен
газдар, т.б. бөгде химиялық қосылыстар Қазгидромет ғылыми – зерттеу
институтының үнемі бақылауында болып отырады. Ол көрсеткіштер әр жылға және
тоқсанға жіктеліп “Ақпараттық экологиялық бюллетень” журналы арқылы
көпшілікке хабардар етеді.
Атмосфераның ластануы индексін (АЛИ) бағалау бойынша 1995 – 2000
жылдар аралығында ауасы ең көп ластанатын қалаларға Лениногор, Зырян,
Өскемен, Жезқазған, Балқаш, Қарағанды,Павлодар, Екібастұз, Теміртау, Алматы
қалалары жатады. Әрине бұл көрсеткіштер үнемі өзгеріп отырады. Өйткені
аталған қалалардағы өнеркәсіптің т.б. ластану көздерінің жұмыс істеу
қарқыны бірдей емес. Мәселен, 1995 жылдары ең көп ластанған қалалардан
бірінші орынға Жезқазған, Балқаш қалалары шықса, ал 1999 – 2000 жылдары
Лениногор мен Өскемен шығып отыр. Бұл жерде қара және түсті металлургия
кәсіпорындарынан шығатын қоқыс көп. Алматы мен Зырян қалалары негізінен
зиянды заттарды сейілтуге метрологиялық жағдайы қолайсыз болып отыр.
Республика жағдайында атмосфераның ластануына өнеркәсіптердің
техникалық жағынан мамандануы нашар. Яғни, ескірген технологиялық процестер
нәтижесінде құрамында қатты және сұйық бөлшектері бар газ тәрізді заттар
орасан көп мөлшерде бөлінеді әрі осы химиялық қосылыстар өте қауіпті улы
келеді. Олар негізінен күкірт диоксиді, көміртегі оксиді, азот оксиді,
күкірт сутегі, аммиак және әр түрлі қатты және сұйық заттар.
Тұрақты көздерден атмосфераға жылына шығатын ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.