АБИОТИКАЛЫҚ ФАКТОРЛАР ТУРАЛЫ

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

АБАЙ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

ӨСІМДІКТЕР ФИЗИОЛОГИЯСЫ БИОХИМИЯСЫ
ЭКОЛОГИЯ КАФЕДРАСЫ

ТАҚЫРЫБЫ:
АБИОТИКАЛЫҚ ФАКТОРЛАР

ТЕКСЕРГЕН: ҚОЙБАҒАРОВА Б.Х.
ОРЫНДАҒАН: АБДРАСУЛ А.
1-топ, 1-курс, қазақ филологиясы, түрік-
ағылшын бөлімінің
студенті

БАҒАСЫ:____________

АЛМАТЫ-2007

АБИОТИКАЛЫҚ ФАКТОРЛАР

Абиотикалық факторлар дегеніміз организмдерге әсер ететін
бейорганикалық ортаның жиынтығы. Олар - химиялық (атмосфераның химиялық
құрамы, теңіз және тұщы сулар, шөгінділер, т.б.) және физикалық
(температура, қысым, ылғал, жел, радиация, т.б.) деп бөлінеді. Сол сияқты
жердің рельефі, геологиялық және геоморфологиялық құрылымы, ортаның
сілтілік немесе қышқылдығы, космостық сәулелер, т.б. факторлар оргаиизм
үшін әр түрлі деңгейде әсер етеді.
Жарық. Жарық тірі организмдер үшін негізгі факторлардың бірі. Күн
сәулелерініц жер бетіне келін жететін барлық мөлшерінің 50% ғана бізге
көрінсе, қалған бөлігін көрінбейтін иифрақызыл және ультракүлгін түсті
сәулелер құрайды. Жарық, әсіресе, жасыл өсімдіктер үшін өте қажет.
Атмосферадагы С02 мөлшері тұрақты (0,03%) бола отырып фотосинтездіц
жүру процесін, жылдамдығын тездетуге әсері мол, ал қалган су мен күн
энергиясы жер бедеріие қарай өзгеріп отырады.
Тірі организмдер үшін жарықтыц мол түсуі, күші, сапасы мен мөлшері
үлкен роль атқарады. Организмдердің қалыпты тіршілігі үшін жарық режимнің
тұрақтылығы, жиынтыгы қажет.
Өсімдіктсрдің жарық режиміне қатысты бірнеше экологиялық топтары бар.
Жарық сүйгіш өсімдіктер (гелиофиттер) - анық күн сәулесі түсетін жерлерде
өседі.
Көлеңке сүйетін өсімдіктср (сциофитгер) - калың орман, тоғайлардың
төменгі ярустарыңда өседі.
Жарыққа орташа талапты өсімдіктср (факулътативті гелиофитгер) - сирек
және ашық далалы орман өсімдіктері жатады. Жарықты қажет етуге байланысты
өсімдіктердің тамыр, сабақ, жапырақ мүшелерінде бейімделу ерекшеліктері
байқалады.
Жарық - жануарлар үшін багдарлау қызметін атқарады. Жануарлардың даму
эволюциясының нәтижесінде жарықты сезгіш мүше және күрделі көздер пайда
болган. Жануарлардың күндіз және түңде тіршілік ететіндері бар. Кейбір
түрлері тек қараңғыда гана өмір сүруге бейімделген. Мәселен, оларга топырақ
астыңда, үңгірлер мен індер және паразиттік жағдайда тіршілік етуге
бейімделген жануарларды жатқызамыз. Кейбір аң мен құстарға жарықтың
ұзақтығы аз немесе мол түсуі олардың орын ауыс-тыруына ықпал етеді.
Мәселен, кейбір сүтқоректілер, құстар жылы жаққа орьш ауыстырады.
Жануарлар әлемінде деиесінен жарық шығаратын қүбылыс болады. Оны —
бнолюминесценция дейді. Бұл организм денесіндегі күрделі органикалық
қосылыстардың тотыну процесінің нәтижесі.
Биолюминесценция көбіне суда тіршілік ететін бас аяқты моллюска,
балықтар, т.б. организмдерге тән болса, ал құрлықта насекомдарда жиі
кездеседі. Аталғаи организмдерге жарық бағдарлау ғана емес жауыннан қорғану
немесе жемтіктерін еліктіруге негізделгсн бейімделушілігі жоғары формасы
болып табылады.
Температура (жылу режимі). Организмдердің тіршілігі мен дамуы және
таралуы үшін қажетті факторлардың бірі. Соңдықтан организмдер төменгі
немесе жоғарғы температураға бейімделе отырып өзінің қалыпты тіршілігін
үйлестіріп отырады.
Жылу режимі Қазақсган жагдайында оңгүстіктен солтүстікке қарай өзгеріп
отырады. Өсімдіктер мен жануарлар жылуды түрлішс қабылдайды және уақыт пен
жыл маусымдарына байланысты әр түрлі талап қояды. Мәселен, жылу өсімдіктер
үшіи ауа райының қолайсыз мезгілінен сақтап калу үшін қажет. Суықтаи немесе
ыстықтан қорғану үшін өсімдіктердңғ әр түрлі табигат зоналарына бейімделген
нормалары келіп шыққан. Мәселен, туңдыра өсімдікгері аласа әрі жер
беттенген болып келсе, ал тропика мен субтропика өсімдіктері өркен,
жапырақтарының түрін өзгертіп, қурап немесе кеуіп кетуден сақтануга
бейімделген. Шөл-шөлейтті жерлерде өсетін өсімдіктер де жылудан қорғану
үшін сабақ, жапырақ, тамыр, т.б. мүшелерінің түрін өзгерткен. Мәселен,
Қазақстанның шөл-шөлейтті аймақтарында өсетін сексеуіл, қылша, түйесіңір,
құм акациясы, теріскен, жантақ, ақ жусан, изен, т.б. өсімдіктерді атауға
болады. Жоғарғы иемесе тө-меигі температура өсімдіктердің анатомиялық-
физиологиялық бейімделуге де күшті әсер етеді. Мәселен, жоғарғы температура
өсімдіктерде транспирация процесін, клеткада түз жинауды тездетіп, устица
арқылы суды буландыруды ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.