БАЙҚОҢЫР КОМПЛЕКС ЖҰМЫСЫНЫҢ ҚОРШАҒАН ОРТАҒА ЗИЯНДЫ ӘСЕРІ

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

БАЙҚОҢЫР КОМПЛЕКС ЖҰМЫСЫНЫҢ ҚОРШАҒАН ОРТАҒА ЗИЯНДЫ ӘСЕРІ

Байқоңыр космодромы қазақ жеріндегі ең үлкен және өте күрделі
инженерлік құрылыс. Мұндай инженерлік кешенді адамзат баласы бұрын-сонды
жасаған емес. Бұл ғажап құрылыста космос корабльдерін, космос станцияларын,
зымыраңдарды, зымыран-тасымалдаушыларды сынау, космос кеңістігін зерттеу
үшін кең көлемде ғылыми-зерттеу жұмыстары жүргізіледі.
Байқоңыр космодромындай құрылыс жер шарында жоқ. Сондықтан Байқоңыр
космодромы дүниежүзі халықтарының назарын аударып, аландатып отыр. Ол тек
космос корабльдері мен зымырандарды космос кеңістігіне ұшыру мақсатына
жасалған емес. Сонымен қатар, әскери қару - жарақтардың жаңа түрлерін сынау
мақсатын да көздейді. Байқоңыр космодромы әскери ғылыми-техникалық орталық
болып есептеледі.
Космодромда өнеркәсіп және шаруашылық орындары шоғырланған. Олар да
космос кеңістігін зерттеуге атсалысады. Мұнда космосқа ұшырылатын космос
корабльдерінің, зымырандардың, зымыран-тасымалдаушылардың бөлшектері
жиналып, космосқа ұшырылып отырады. Космосқа ұшқан космос корабльдерінің
ұшатын бағыты белгіленіп, ұшу жылдамдығы анықталады. Онда зымыраңдардың
бағытын және жылдамдығын анықтайтын электронды есептеу орталығы бар.
Космодром 1957 жылы Байқоңыр қаласында салынған. Бұл қалада қазіргі кезде
60 мың халық тұрады. Космодромда 9 зымыран ұшыру кешені, 15 зымыран
ұшырататын қондырғылар бар. Ресейдің барлық космосқа ұшқан корабльдері мен
зымырдандыры осы Байқоныр космодромынан ұшырылған. Зымырандарды отынмен
қамтамасыз ететін 3 станция, космонавттардың денсаулығын бақылайтын
медициналық орталық, 1-классқа жататын екі аэродром, сұйық оттек, сұйық
азот өндіретін завод, электр жылу жүйесі, газ қүбырлы (газ турбиналы)
электр станциясы, 470 шақырым темір жол, 1280 шақырым автокөлік жүретін
магистрал, электр, жылу, сумен қамтамасыз ететін жүйелері бар. Космодромның
құрылысы алғашқы кезде тым құпия болған. Салынған жүйелер мен құрылыстар
объектілерді жасырын түрде жүргізілген. Қазақ елінің жерге деген билігі жоқ
болатын.
Байқоныр космодромы Қазақстанның оңтүстіқ-батысында, яғни Қызылорда
облысының территориясында орналасқан. Бұл аймақтың ауа райы өте қүбылмалы
келеді. Қысы суық, жаз айлары ыстық, жауын-шашын 90-150 мм-дей аз жауады.
Сол себептен ауа райы ылғалсыз болып келеді де, құрғақшылық жиі-жиі болып
тұрады. Жер бедері жазық, тау-тастар жоқ. Тек қана құм белестері мен
көшпелі құмдар көп кездеседі. Өсімдік әлемі онша көп емес. Орман-тоғай бұл
аймақта өспейді. Өсімдіктердің систематикалық түрлері де өте аз. Көпшілік
өсімдікгер ботаника тілімен айтқанда - эфемерлер. Көктем айларында құлпырып
өсіп, жер-көкті жасыл түскс бөліп, қызыл-жасылды бәйшешектер атып, ұрық
береді де, жаз айлары туысымен олар тіршілігін жойып қурап қалады.
Дегенмен, мал жайылатын жайылымдар бұл аймақта көп. Шөбі шүйгін, жұғымды
келеді. Малдар тез арада қонданып кетеді. Ол жайылымдар космодром салынуына
байланысты түгелімен жойылып кеткен. Малға азық болатын шөптердің барлығы
қурап, уланып біткен.
Байқоңыр космодромының көлемі 6717 шаршы шақырым. Ол солтүстікке қарай
75 шақырым, ал батыстан шығысқа қарай 90 шақырым қашықтыққа созылып жатыр.
Байқоңыр космодромын салуға байланысты 20000 гектар жер шаруашылық
айналымынан шығып қалған. Ол жерлер не егін егуге, не бау-бақша өсіруте, не
мал жаюға жарамайды. Мұнда бұрынғы кезде малдар қысы-жазы өз аяғымен
жайылып жата беретін еді. Зымырандардың қатты дыбысы малдардың, адамдардың
зәресін алады. Сондықтан да малдар бұл жақта қайдан ессін. Шу - экологиялық
факторлардың ішіндсгі ең бастысы. Адам ағзасына айрықша әсер етеді.
Бүл аймақта ерсілі-қарсылы соққан жел көп болады. Кейбір күндері, күшті
дауыл тұрып, жердің үстіңгі қабатындағы топырақтарды ұшырып әкетіп, қара
боран туғызады. Осындай қара боранды күңдер бір жылдың ішінде 20-25 күн
болады. Ал космодром орнағаннан кейін бұл аймақтың ауа райы мүлдем бұзылып
кетті. Ауа райының мөлшерден тыс өзгеруін кейбіреулер Арал теңізінің
тартылуынан деп есептейді. Өйткені космодром Арал теңізіне жақын жерге
орналасқан. Қашықтығы 70 шақырымдай жер.
Байқоңыр космодромының айналаны қоршаған ортаға ерекше әсер ететіні
кейінгі кезде ғана байқала бастады. Соңғы кезде космодром орналасқан жердің
ауа райын, табиғи биологиялық ресурстарын жан-жақты зерттегенде, космодром
айналаны қоршаған ортаға айрықша әсер ететіні байқалады. Ол туралы
қолымызда бірнеше ғылыми деректер бар. Мысалы, Қарағанды облысының
экологиясын зерттейтін ғалым-экологтардың жүргізген жұмыстарының
қорытындыларына қарағанда, космос корабльдері, космос зымырандары космос
кеңістігіне ұшып кеткеннен кейін, жаз айларында 5-8 күн бойы күшті жел
тұрып, қара боран соғатыны байқалады. Мұндай құбылысты Жезді ауданының
жергілікті тұрғындары да растайды. Ал қыста зымырандар космосқа ұшып
кеткеннен кейін 2-3 күн бойы қарлы боран соғатыны белгілі болды. Бұл
аймақта жылына 40-50 күн бойы күшті жел тұратыны анықталды. Мұндай
құбылыстар космодром орнамай тұрған уақьггта болмағанын жергілікті
тұрғындар растап отыр.
Қандай болмасын, ұшырылған космос корабльдері мен оларды космос
кеңістігіне шығарушы зымырандар айналаны қоршаған табиғи ортаға елеулі
өзгерістер енгізетіні кейінгі кезде айқындала түсті. Ол өзгерістерді
арнаулы түрде жүргізілген зерттеулер анықтап берді. Ол өзгерістер
төмендегідей:
1. Ұшырылған космос корабльдері және басқадай космостық аппараттар
табиғи жолмен ғасырлар бойы қалыптасқан ауа режімін төтенше түрде бұзып
жіберетіні белгілі болды;
2. Космос корабльдерін тасымалдайтын зымырандардың пайдаланатын
отындары улы (радиоактивті) қосылыстардан тұратын болғандықтан, айналаны
қоршаған ортаның мөлшерден тыс улануына әкеп соғады;
З. Космос кеңістігіне ұшырылған зымырандар өсімдік әлеміне, жануарлар
дүниесіне айрықша әсер ететінін арнаулы түрде жүрзігілген ғылыми-зерттеу
жұмыстары толығымен дәлелдеді. Биосферадағы тірі ағзалардың тіршілік ететін
табиғи ортасы кенет бұзылып, өзгерістер, олардың ішінде өте қауіпті
мутациялық (секірмелі) өзгеріс туатыны байқалды;
4. Жер бетінде зымырандардың жұмыстан шыққан бөлшектері құлап түсіп,
оны ластайды (ол бөлшектерде де радиоактивті қосылыстар бар). Ол жер не
егін егуге, не мал жаюға жарамай қалады.
Байқоңыр космодромынан ұшырылған космос корабльдерінің қалдықтарының
жерге түсетін аймақтары алдын ала белгіленген. Ол Жезді және Ұлытау
аудандары территорияларының 10 пайызын қамтиды. Өйткені зымырандар осы
көрсетілген аудандардың территорияларының үстін басып ұшады.
Зымырандарға жағылатын отын улы (радиоактивті) және усыз қосылыстардан
тұрады.
а) Усыз отынның негізгі компоненті - сұйық күйіндегі (радиоактивті)
оттек пен Т-1 маркалы кәресін, сонымен бірге сұйық оттек және сүйық
күйіндегі (радиоактивті) сутек болады.
ә) Өте улы зымыран отынның құрамында - улы тотықтаңдырғыш типіне
жататын (радиоактивті) "самин" және (радиоактивті) "мелау" болады. Сонымен
қатар, симметриялы емес радиоактивті — диметил гидразин (гептил) бар. Осы
аталған компоненттер 1-кластағы өте улы қосылыстардың қатарына жатады. Бұл
улы заттар адамзат баласының тіршілігін, өсімдік әлемін, жануарлар дүниесін
айрықша уландырады. Олар биосферадағы барлық тіршілік иелерін жойып жіберуі
де мүмкін.
1957 жылғы 1 қазан айынан 1999 жылғы 21 қаңтарға дейін, яғни 42 жыл
ішінде, Байқоңыр космодромынан 1129 зымыран 1115 басқадай космос кеңістігін
зерттейтін аппараттар ұшырылған. Осы: көрсетілтендердің бәрі Қазақстан
Республикасының экономикасына айрықша үлес қосады деп кейбір орыс
зерттеушілері даурығады. Мұның бәрі, шын мәнісінде, бос сез екенін өмірдің
өзі көрсетіп келеді.
Ұлы конструктор (зымыран жасау жөніндегі әлемге әйгілі С.П.Королевтің)
басшылығымен алғаш рет космос кеңістігіне ұшып шыққан ұшқыш-космонавт
Ю.А.Гагарин 1961 жылы көкек айының 12 күні "Восток" атты космос кораблімен
жер шарын 87 минут ішінде айналып шықты. Оның биіктікке көтерілген мөлшері
270 шақырым еді. Бұл геостанционарлық орбита болатын. Планетааралық
зымырандарды үшыру тек қана Байқоңыр космодромында сынақтан өткізіледі.
Оның алдында 1957 жыл тамыздың 21 күні космос кеңістігіне алғаш рет жер
серігі ұшырылған болатын. Ол ұзақ уақыт геостанционарлық орбитада үшып
жүрді де, кейіннен үшу урдісін тоқтатқан соң, әуеде жанып кетті.
Космос корабльдерінің, зымырандардың ұшу бағыты күні бүгінге дейін
өзгертілген жоқ. Тск қана Байқоңыр космодромы қазақ жерінде болғандықтан
Қазақстан Республикасына багынатын болғаны рас.
Ал шын мәнісінде, Рессй Федерациясы өздерінің білгенін істейді. Бізден
сүрамайды. 1994 жылы Қазақстан Республикасы меи Ресей Федерациясы арасында
Байқоңыр космодромын пайдалануға байланысты жене Ресей Федерациясына оны
жалға беру үшін үкіметаралық шарт жасалынып, оған үкімет басшылары қол
қойған. Жал мерзімі 20 жыл деп белгіленген. Ресей жағы Байқоңыр
космодромының және ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.