Шарын өзенінің гидрологиясы мен гидрографиясы

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР

Кіріспе 3
Шарын өзенінің гидрологиясы мен гидрографиясы 4
Шарын өзені бассейнінің климаттық көрсеткіштері 5
Аймақтың топырақ жамылғысы мен биотасы 6
Бассейн суын ауыл шаруашылығы мен энергетика мақсатында пайдалану 7
Су үлгісін дайындау 8
Үлгілердің анализі 8
Су құрамындағы ауыр металдардың мөлшері 9
Жәндіктер денесіндегі ауыр металдардың мөлшері 10
Қорытынды 12
Қолданылған әдебиеттер тізімі 13

Кіріспе

Кез-келген елде даму проблемасының шешімін табуы тиімді экологиялық
жоспарлауды талап етеді.Бұл әсіресе шешімін таппаған әлеуметтік және
экологиялық проблемалардың ауыр жүгін мұрагерлікке алған Қазақстан үшін
өзекті мәселе. Қазақстан жері бүгінгі таңда жан ауыртар экологиялық
проблемаларымен әлемге танылып отыр.Сондай экологиялық проблемалардың бірі
- еліміздегі гидросферасының ластануы. Еліміздегі гидросфераның ластануы
өндіріс пен техниканың дамуына, яғни антропогендік әсердің күшеюіне
байланысты болып отыр. Антропогендік әсер әсіресе тұщы су көздеріне көп
зиянын келтіруде. Бәріміз білетіндей дүние жүзі су қорының 3 пайызы ғана
тұщы суға тиесілі. Ал соның тек 0.3 пайызын адам өз өмірінде пайдалана
алады. Қазіргі кезде осы аз мөлшердегі тұщы судың жағдайы мәз емес.
Тұщы судың негізгі көздері өзендер. Ал өзендер қалдық сулармен,
өндірістің қатты қалдықтарымен, пестицидтермен, ауыр металдармен және де
басқа заттармен ластануда. Осындай ластануға ұшырап отырған өзендердің бірі
- Шарын өзені. Бұл аймақта негізінен ауыл шаруашылығы дамыған. Сондықтан
өзеннің бірнеше ластаушы көзін ажыратуға болады. Олар: пестицидтер, ауыр
металдар, шайынды сулар тағы басқалары.

Шарын өзенінің гидрологиясы мен гидрографиясы

Шарын өзенінің бассейнінің ауданы 14000 км2 асады, оның 6930 км2
Қырғызстан Республикасының территориясында, ал Қазақстан Республикасының
Алматы облысында 8260км2 орналасқан(12). Өзеннің ірі салаларына Темірлік,
Шет-Мерке, Орта-Мерке, Кеңсу, Қарқара, Кеген тағы басқалары жатады.
Шарын өзені өз бастауын Кетмен жоталарының оңтүстік бөлігінен ағып
шығатын Шалкедесу және Теріскей Алатаудан басталатын Қарқара өзендерінен
алады. Жоғарғы бөлігінде ол кезінде тау көлі болған, қазір Шарын өзені
бастауының далаларына айналған кең көлемді, батпақты аумақтан ағып өтеді.
Төмендей келе өзен терең шатқал арқылы солтүстікке қарай ағып, Іле өзеніне
келіп құяды. Ол - Іле өзеніне келіп құятын суы мол ірі салалардың бірі.
Шарын өзенінің бірнеше атауы бар: ол жоғарғы бөлікте Шалкедесу, Қарқара,
Кеген деген атқа ие, ал орта бөлігінен бастап Шарын өзені деп аталады. Бұл
өзеннің жалпы ұзындығы 1972 км тең және 72 саласы бар. Олар әртүрлі
гидрографикалық көрсеткіштері бойынша 3-кестеде сипатталған.(18)

Шарын өзенінің негізгі салаларының гидрографикалық
сипаттамасы.

Кесте 3

Өзендердің аты Құятын жері Ұзындығы,км Еңіс,%
Шарын Іле 170 7.7
Шарын-Кеген Іле 346 3.9
Шалкедесу Жоғалады 50 20
Қарқара Шарын 65 20
Кеңсу Шарын 43 40
Орта-Мерке Шарын 34 59
Шет-Мерке Шарын 34 47
Темірлік Шарын 58 35

Шарын өзенінің суы Күнгей Алатауының қарымен толығады. Ол қыста
12.8%, көктемде 33.8%, жазда 31.1%, күзде 19.3% ағысқа ие.(4)
Өзеннің су жинау ауданы –7310 км2. Бассейндегі мұздықтардың саны-20,
ал ауданы – 2.4 км2, ал бассейннің қату коэффициенті –0.0003м.(33)

Шарын өзені бассейнінің климаттық көрсеткіштері

Шарын өзені бассейнінің климаты континентальды. Мұның себебі Тянь-
Шань тауларының ылғал көзі – Атлант мұхитынан біршама арақашықтықта
орналасқанына байланысты. Сонымен қатар бассейннің климаттық жағдайы Іле
бассейнінің басқа региондарымен салыстырғанда құрғақ.
Бассейн территориясының климатына интенсивті күн радиациясы тән
.Радиацияның жылдық ағыны жазық аудандарда 135-150 ккалкв.см,ал тау
етегімен таулы аймақтарда бұлттылықтың жоғары болуына байланысты радиация
ағыны 125-130ккалкв.см азаяды.(35)
Температура және жауын-шашын режиміне байланысты бассейннің 4
климаттық белдеуін ажыратуға болады:
1.Жазықтық белдеу Іле өзенінің сол жақ жағалауынан тау етегіне 700 метрге
дейінгі территорияны қамтиды. Қысы суық, жазы ыстық, әрі құрғақ, яғни
континентальды.
2.Тау етегі белдеуі 700-ден 1500 метрге дейінгі территорияны алып жатыр.
Төмен континентальдығы және төмен температура тербелістерімен айқындалады.

3.Тау ішілік белдеу абсолютті биіктігі 1200-1500 метрге жететін
Шалкедесу, Кеген, Қарқара қазандығымен Жалаңаш жазығының батыс
бөлігін қамтиды. Климаты континентальды.
4.Тау белдеуі 1500 метр биік территорияны қамтиды. Климаты анық көлденең
зоналы.
Атмосфералық жауын-шашын бассейн территориясында тегіс түспейді. Оның
негізгі себебі физико-географиялық жағдайларға және жер бедерінің формасы
мен жартастардың экспозициясына байланысты. Қордағы су қоры 30мм-ден
аспайды.
Ауа ылғалдылығы. Жылдың суық мезгілінде ауаның ылғал ұстағыштығы
төмен, ал булармен қаныққандығы жоғары болады. Жаз айларында бұл қатынас
керісінше өзгереді. Ауаның жылдық абсолюттік орташа ылғалдылығы жазық
аймақтарда 5-5,5 мб-дан 7,3 мб-ға дейін өзгереді, ал таулы аудандарда
абсолютті биіктіктің жоғарлауына байланысты орташа есеппен 6 мб-3,5 мб-ға
дейін азаяды.(33,25)

Аймақтың топырақ жамылғысы мен биотасы

Өсімдік-топырақ жамылғысының жиынтығы бассейннің геоморфологиялық,
геологиялық және климаттық жағдайларының әртүрлілігімен сипатталады.
Топырақ пен өсімдік жамылғысы биіктік белдеу бойынша аздап өзгереді. Осыған
байланысты бассейн территориясын бірнеше биіктік белдеуге бөлуге болады:
Биік таулы белдеу (3000 метрден жоғары). Территорияда өсімдік
жамылғысы аз,кей жерлерде тіпті кездеспейді. Тастар мен жартастарда
балдырлар мен қыналар кездеседі.Төменірек тау-шалғынды топырақтарда
альпілік шалғындардың фрагменттері таралған.Сонымен қатар қыналар мен
мүктер де бар.Жануарлар әлеміне келетін болсақ , бұл аймақта кемірушілерден
тышқандар,суырлар,құстардан – жартас кептері,альпілік галка,сұр құр
тіршілік етеді.
Орта таулы биіктік белдеу 3000-2200 метрлік абсолюттік биіктікті
қамтиды. Бұл белдеудің жоғарғы бөлігінің күңгірт тау-шалғынды топырағында
альпілік және субальпілік шалғындар, күңгірт түсті шымды топырағында
аршалар өседі. Одан төмен шыршалы орман орналасқан. Жануарлар әлемі біршама
алуантүрлі. Мұнда борсық, қабан, үй және орман тышқандары, суыр, тоқылдақ,
жапалақ, үкі тағы басқа жануарлар кездеседі.
Төменгі биіктік белдеуге 2200-1600 метр абсолюттік биіктік тән.
Топырағы-тау қара топырағы және қызғылт. Өсімдік жамылғысы ақселеу, бетеге
және астық тұқымдас-әртүрлі шөпті шалғын. Берілген белдеудің жануарлар
әлемінің көпшілігін бауырымен жорғалаушылар құрайды. Сонымен қатар қасқыр,
түлкі, борсық, ал құстардан құр, орман кептері,қырғауыл тағы басқалары
тіршілік етеді.
Келесі белдеуге шөл-далалы зона кіреді (1600 метрден төмен). Бұл
белдеуге сұр-құба топырақта өсетін өсімдіктерге жусан, тасбұйырғын және
астық тұқымдастар тән. Дала тасбақасы, тышқан және құстардан қараторғай
кездеседі.(25)

Бассейн суын ауыл шаруашылығы мен энергетика мақсатында ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.