Өмiр сүру ортасындағы қауiп-қатердiң көзi мен деңгейi

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР

Өмiр сүру ортасындағы қауiп-қатердiң көзi мен деңгейi 2
1. Өмiр сүру ортасының антропогендiк қауiп-қатерi. 2
2. Өмір сүру ортасындағы адам организміне кері әсер ететін факторлар 7
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 11

Өмiр сүру ортасындағы қауiп-қатердiң көзi мен деңгейi

Бұл күндерi адамның өзi жасаған жаңа өмiр сүру ортасына және
техносфераға байланысты өмiр-тiршiлiкке қауiп төнiп тұр. Себебi адам өмiр
сүру ортасының жағдайымен санаспай ойсыз iс-әрекет жасауының арқасында,
техникалық жоғары деңгейге жетпегендiгiнiң кесiрiнен өз өмiрiне қауiп-қатер
туғыза бастады.
Сонымен адам қауiпсiздiк жүйесiнде үш түрлi рөл атқарады:
- қорғау обьектiсi ретінде;
- қауiпсiздiктi қамтамасыз ету құралы ретінде;
- қауiп-қатердiң көзi ретінде.

1. Өмiр сүру ортасының антропогендiк қауiп-қатерi.

Антропогендiк қауiп адамдардың шаруашылық iс-әрекетiнiң және өзi құрған
обьектiлерiнiң жұмысының нәтижесiнде пайда болады әрі адамдардың
денсаулығына және өмір сүру ортасына керi әсерiн тигiзедi.
Өмiр сүру ортасына адам iс-әрекетiнiң керi әсер етуінің негiзгi
факторларын қарастырайық.

Атмосфералық ауаның былғану көзi және дәрежесi.

Атмосфералық ауа – бұл ғаламшардың (планета) өмiрi, жердiң азоттан,
оттегiнен, көмiрқышқыл газынан, озоннан, гелиден тұратын газ қабаты.
Биологиялық процес үшiн оттегiнiң маңызы зор, ал көмiрқышқыл газы
фотосинтез процесiне өте қажет. Адам тамақ iшпеуге бар, бiрақ тыныс алмай
өмiр сүре алмайды, себебі адам организмінде оттегі қоры шектеулі. Ол 2-3
минут қана тыныс алуына жетеді, ал бес минут өткен соң, ауа келмегендіктен
адам организмінде орнына келмейтін процес басталады: ми қабаты жұмысын
тоқтатады, биологиялық өлім келеді.
Атмосфералық ауаның әртүрлі зиянды заттармен былғануы, адамдар
органының ауыруына, оның ішінде тыныс мүшелерiнiң ауруына әкелiп соғады.
Мысалы, түрлi түстi металлургия кәсіпорындарының ауаға жiберетiн зиянды
заттары жүрек-тамыр ауруларының өсуiне, жүйкенің бұзылуына, қатерлi iсiк
ауруларының пайда болуына әкеледі. Қара метал мен электр қуаты
кәсіпорындарының ауаға шығаратын заттары өкпе ауруларына шалдықтырады.
Химия өнеркәсiбiнiң ауаға шығаратын зиянды заттары аллергияның, без және
жыныс ауруларының пайда болуына әсер етедi.
Атмосферада табиғи және антропогендiк көздерден қосылатын әр түрлi
қосындылар әр кездерде де болады. Ондай табиғи қосындыларға шаңдар жатады,
олар, негізінен, өсiмдiктер түрлерінен, вулкандардан, эрозияға ұшыраған
топырақтан, ғарыш шаңдарынан тұрады және өрт түтiндерi, газдар да жатады.
Атмосфераның ауасын ластайтын негізгі антропогендік көздер қатарына
өнеркәсіп орындарының кейбір салалары, автокөлік, және жылу энергетикасы
жатады.
Қазақстанда тұрақты өнеркәсiп орындарының көздерiнен атмосфераға жыл
сайын (1995 ж – 3,1 млн. г., 1997 ж – 2,37; 1998 ж – 2,33) зиянды заттар
шығады. Атмосфераға кететiн зиянды қосындылардың жартысына жуығын
энергетика, ал түстi металдар – 22,7%, қара металдар – 15,7% береді.
Атмосфераға зиянды заттарды шығаруда автокөлiктер үлкен орын алады.
Қазақстанның үлкен қалаларында автокөлiктердiң зиянды заттарды
шығарудағы үлесi 60-80 пайыз құрайды. Ал Алматы қаласында – 90 пайыз.
Ең көп тарайтын улы заттар – углеродтың оксидi (СО), күкiрттiң диоксидi
(SО2) азоттың оксидi (МОх) көмiрсутегi (Cn Hm) және қатаң заттар (шаң).
Атмосфераға одан да гөрi улы заттар шығады, мысалы, фтордың қосындысы,
хлор, қорғасын, сынап және бенз(а)пирен. Осы күндерi атмосфераға 500-ден
астам улы заттар шығады екен, оның саны күннен күнге ұлғаюда.
Қазақстан Республикасының қалаларындағы ауа бассейнін бақылау қалаларда
ластану деңгейінің өте жоғары екенін көрсетіп отыр. Орташа алғанда
қалалардағы шаңның, аммиактың, фенолдың, фторлық сутегінің,
формальдегидтің, қорғасынның, азот диоксидінің және күкірттің жиынтығы
шекті нормадан әлде қайда артық болып тұр. Мысалы, Шымкент және Лениногорск
қалаларында күкірт жиынтығы шекті нормадан 100 есе артып кеткен.
Атмосферадағы қоспалардың және олардың қозғалысы екiншi деңгейдегi өте
улы қосылыстардың пайда болуына әкелiп соғады (қара түтiн (смог), қышқыл
(кислота) және олар озон қабатын бұзатын бірден-бір қосындылар.
Смог – үлкен қалаларда, өнеркәсiп орталықтарында байқалатын ауаның өте
қатты ластануы. Оның екi тұрпаты байқалады:
- түтiннен немесе өндiрiстiк газдың қалдықтарынан құралған қалың тұман;
- фотохимиялық смог - өткiр газ бен аэрозольдiң қою тұмансыз жиынтығы,
ол күннiң ультракүлгiн сәулесiнiң әсерiнен фотохимиялық реакцияға түсiп
құралды әрi өте улы келедi.
Фотохимиялық смог 1940-шы жылдарда Лос-Анджелес қаласында байқалған,
қазiрде ғаламшарымыздың барлық дерлiк бұрыш-бұрыштарында көрiнедi.
Смог көз көрерлiктi төмендетедi, металдың тотығуын күшейтедi,
денсаулыққа керi әсер етедi әрi тұрғындардың өлiмiн көбейтiп, аурушаң
етедi.
Қышқыл жаңбыры – соңғы 100 жылдан берi белгiлi, бiрақ оған кейiнгi
жылдарда ғана көңiл аудара бастады. "Қышқыл жаңбыры" деген атты бiрiншi рет
1972 жылы ағылшын ғалымы Роберт Ангус Смит қолданды.
Негiзiнде, қышқыл жаңбыр күкiрттiң және азоттың атмосферадағы химиялық
және физикалық реакцияларының әсерiнен туындайтын құбылыс. Нәтижесiнде
күкiрт (H2SO4) және азот (HNO3) қышқылдары түзiледi. Соңынан сол бу немесе
қышқылдың молекуласы бұлттың тамшыларына араласып, құрғақ немесе жаңбыр
түрiнде жерге түседi. Бірақ адамның өмір-тіршілігі, іс-әрекеті атмосфераға
күкірт пен азоттың қосындысының көптеп шығуына ықпалын тигізуде.
Қышқыл жаңбырының табиғатта, адамның араласуынсыз-ақ, бұрын да
болғандығы белгiлi, ондайда күкiрт пен азот өрттiң, вулканның т.с. табиғи
құбылыстардың әрекетiнен атмосфераға көтерiлiп отырған.
Қышқыл жаңбыр табиғатта тек қана тiк жоғары тарамайды, жердi көлбеп
көкжиекке созылады. Бұндай бұлттар бiр елдің аумағынан шығып, екiншi бiр
мемлекет жерiне барып түсуi мүмкiн. Сондықтан бұл бүгiнде халықаралық
мәселеге айналып отыр. Мысалы: Қазақстан үшiн өз жерiн ластану пайызы өз
күкiртiнiң құрылымынан – 46 пайыз, азот құрылымы бойынша – 22 пайыз
құрайды. Қалған пайызы өзге мемлекет аумағынан келедi. Азот пен күкірт
атмосфераға шыққан соң бірден реакцияға түсіп, қосынды құрамайды, арада 2,8
... 10 тәулік өтуі мүмкін. Осы екі арада ауадағы ластаушы заттар мыңдаған
шақырымдарға кетеді.
Қышқыл жаңбыр адам денсаулығына, қоршаған ортаға үлкен зиян келтiредi.
Мысалы: Ауадағы ластану және қышқыл жаңбырлар металконструкциясының тот
басуын жылдамдатады; ғимараттардың, ескерткiштердiң бұзылуына әкелiп
соғады; топырақ пен судың қышқылдығын (РН) өзгертiп топырақтың құрылымын
бұзады, оның өнiм беру қасиетiн төмендетеді, өсімдіктердің жойылуына ықпал
етеді.
Тұщы судың ашық қоймаларының сапасын төмендетеді, тірі организмдердің
құруына әкеледі.
Парниковый эффект. Атмосфераның құрамы мен жағдайы Ғарыш пен Жер
арасындағы сәуле, жылу алмасу процесіне әсер етеді. Күннен Жерге немесе
Жерден Ғарышқа қуат берілу процесі биосферадағы температураны белгілі бір
деңгейде сақтайды, орташа алғанда + 15º. Бұнда биосферадағы температура
жағдайын сақтап тұруда Жерге жылу қуатын алып келетін күн радиациясының
рөлі жоғары. Осы процесс бірі-бірімен тығыз байланыста болады. Сондықтан
Жердегі жылу балансының өзгеруі биосфераның орта температурасының ұлғаюуына
әкелуі мүмкін. Бұл жағдай антропогендік қосындылардың атмосферада соңғы
жылдары көбеюіне байланысты болып отыр. Атмосферадағы газдар мен басқа
қосындылардың көбеюі, Жерден Ғарышқа көтерілетін жылудың көлемі азаяды да,
Жер бетінде қалып қояды. Ал бұл жағдай климаттың жылынуына әкеліп соғады.
Бұл процесте көмірқышқыл газының рөлі өте зор. О бастан көмірқышқыл газының
Жердегі климат пен температураны қолдап тұратын концентрациясы 0,003
пайздан аспаған. Ал кейінгі жылдары бұл газдың көлемі әр он жыл сайын 2
пайызға ұлғайып отыр. Бұл жылдамдық соңғы жылдары тездетіп барады. Жер
тұрғындары жылдан жылға ормандардың көлемін ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.