Техногендік (өндірістік) сипаттағы төтенше жағдайлар

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР

Техногендік (өндірістік) сипаттағы төтенше жағдайлар 2
Өте улы заттар таралатын апаттардың түрлері 4
Нерв жүйесін зақымдайтын фосфорорганикалық уландырғыш заттар 6
Төтенше жағдайларды анықтаудың маңызы 13
Қолданылған әдебиеттер тізімі 15

Техногендік (өндірістік) сипаттағы төтенше жағдайлар

Техногендік сипаттағы төтенше жағдайлар деп адамдардың өз қолдарымен
жасалып жатқан апаттар мен қирауларды айтады.
Оның түрлері:
• Өндіріс орындарында болатын апаттар (зауыттарда, шахталарда және
т.с.с.).
• Көлік жүйесіндегі апаттар.
• Түрлі жарылыстар мен өрттер (өндіріс орындарында, мұнай, газ
құбырларында, энергия жүйесінде, коммуналдық жүйеде және
т.с.с.).
Себептері: Бүгінде ғылыми-техникалық прогрестің шапшаң дамуынан
өндіріс, құрылыс, тау-кен байлығын өндіру, жаңа химиялық заттарды
өндіріске енгізу сияқты іс-әрекеттер жүргізіліп жатыр. Бұндай қарқынды
даму экономикаға әсер еткенімен, экологиялық апатқа әкеліп соғу
қауіпі де туындап отырады. Кей жерлерде жаңа техниканы және
технологияны, материалдарды пайдалану ережелері сақталмайды, қауіпсіздік
шаралары орындалмайды. Міне, осы сияқты қателіктердің салдарынан
апаттың болу қауіпі туындайды.
Апаттың тағы бір себептері - улы, тез тұтанғыш, жарылғыш
заттарды сақтау, тасымалдау ережелердің сақталу-сақталмауы, олармен
жұмыс істеудегі қателіктерге жол берілуі жатады.
Апаттың болуы, адамдардың еңбек тәртібін сақталмаушылығына,
жұмыс істеуші адамдардың салақтығына, олардың тиісті дәрежеде
білімінің жетіспеушілігіне, техниканы және оның қауіпсіздік
сақтау ережелерін жете меңгермегендігіне көп байланысты.
Міне, осылар жұмыс орындағы апатқа, жарылыстарға, өртке,
қирауға, қоршаған ортаны улы не радиоактивті заттармен ластауға
әкеліп соқтырады. Мысалы: 1971 жылы Минск теле-радио заводында
жарылыс болып, өндіріс орны қирап, адам шығынына ұшыратты. 1986
жылы Чернобыль атомдық станциясында ірі жарылыс болып, үлкен
апат болғаны белгілі. Мұндай жағдай Атырау химия, мұнай айыру
заводтарында да болып тұратындығы ықтимал.
Апаттың тағы бір өте қауіптілігі - күшті улы заттардың ауаға
тарап кетуі. Осындай өрттен шыққан қалың түтіндегі улы заттар
ауаға көтеріліп жерге де жайылып қонады. Әсіресе полиэтилен,
полистирол тұрпаттас материалдардың жануы адам, жан-жануар,
құстар және т.б. өміріне өте қауіпті.
Өрт пен жарылыстардың салдары оның жою факторларымен байланысты.
1. Өрттің негізгі жою факторлары мыналар: от заттарға тікелей
және алыстан қызуы арқылы әсер етеді. Нәтижесінде отта қалған
заттар, объектілер, ғимараттар және оның құрылымы толық немесе
жартылай жанып кетуі мүмкін. Ал өте жоғары температураның әсерінен
материалдар, металдан жасалған тіреулер, балкалар, құрал-жабдықтар,
технологиялық қондырғылар, бұйымдар және техникалар балқып, жанып
істен шығады әрі өзінің қасиетін жоғалтады. Адамдар, жан-
жануарлар зардап шегеді.
2. Жарылыстың қырып-жою факторлары мыналар:
• ядролық бомбаның, жарылғыш заттардың, сұйық отынның газдың
жарылыстарынан туындайтын соққы ауа толқыны.
• жарылыстардан жарықшақтардың, сынықтардың пайда болуы әрі
оның үлкен аймақты қамтып, үлкен зардап әкелуі.
Жарылыстардан қирау, объектілердің жойылуы, адамдардың және жан-
жануарлардың өлімі, жарақаттануы сияқты зардаптары болады. Жарылыстың
нәтижесінде үлкен өрттер пайда болуы мүмкін. Неғұрлым
жарылыстың қуаты күшті болса, соғұрлым оның экономикаға, қоршаған
ортаға, адамдарға және экологияға әкелетін зияны зор болады.

Өте улы заттар таралатын апаттардың түрлері

Химиялық объектілерде болған апаттар аса қатерлі апаттардың
қатарына жатады. Себебі ондай апаттар адамдарды, жан-жануарларды,
өсімдік әлемін жаппай жоятын улы заттар шығумен сипатталады.
Улы заттектер сильно действующие ядовитые вещества жаппай
қыру қаруларының біріне жатады. Бұлардың негізін химиялық
қосындылар құрайды. Олар адамдарды, жан-жануарларды, ауаны, жер
бетін, техниканы, суды және азық-түлікті улайды.
Жаппай қыру мақсатында қолданғанда олар тамшы, сұйық, тұман,
түтін не бу күйінде болуы мүмкін.
Улы затпен зақымданудың бірнеше ерекшеліктері бар:
• аз уақыт ішінде жаппай улануға болады;
• ауа, жер кеңістігінде үлкен аумақта улай алады;
• аэрозоль, бу түрінде қорғануы нашар үйлерге, бөлмелерге
кіріп кетеді;
• әр түрлі жағдайда, әр түрлі орындарда тұйық, желсіз
жерлерде ұзақ сақталуы мүмкін.
Улы заттармен зақымданудың жолдары:
• уланған ауамен демалғанда;
• улы тамшылардың теріге не көзге тиюі;
• уланған заттарды ұстағанда;
• уланған азық-түлікті не суды пайдаланғанда.
Улы заттардың ішіндегі көп кездесетіні әрі қатерлілері хлор
мен аммиак.
Хлор жасыл-сары түсті өткір исі бар газ. Хлор ауадан екі есе
ауыр, сондықтан хлор бұлты жер бауырлап ұшады.
Оның қайнау температурасы - 34,60С. Яғни, хлор қыс кезінде де
газ түрінде де қала береді. 5-7 атм. қысымында тез қысылып,
жасыл-сары түсті сұйыққа айналады. Суда жақсы ериді. Өндірістің
түрлі салаларында кеңінен қолданылады. Ауыз сулармен ағын
суларды тазарту, зиянсыздандыруға қолданылады.
Адамдардың тыныс алу жолын зақымдайды және өкпені ісіндіреді.
Ал мөлшері көп болғанда 5-25 минут ішінде адам өледі.
Бірінші көмек: противогаз кигізу керек, ол аймақтан адамды
тез арада таза ауаға шығарып, оттегімен демалдырған жөн.
Тыныс алу жолдары зақымданғанда нашатыр спиртін иіскеткен дұрыс.
Көзін, мұрнын, аузын 2-пайзды соданың ерітіндісімен жуған дұрыс.
Хлор ауаға тарағанын естігенде үйдің жоғарғы қабатына ығып кетуге
тырысу керек. Хлор тараған территориядан тез өтіп, жел соққан
жаққа кетуге тырысыңыз. Бірақ жүгірмеңіз. Жердің шаңын көтеруге
болмайды. Хлормен уланған адамға нашатыр спиртін иіскету керек.
Ыстық сүт, шай беріп жылы жерге науқасты орналастыру керек.
Аммиак – нашатыр тәрізді иісі өткір, түссіз газ. Суда жақсы
ериді. Аммиактың ауамен араласқан түрі 1:3 мөлшерде қопарылыс
жасауға қабілетті. Адамның тыныс мүшелеріне, көзіне қатты әсер етеді.
Аммиактың жоғары концентрациясы адамның нерв жүйесіне қатты
әсер етеді. Теріні, көзді күйдіріп не үсіріп жібереді.
Аммиактың ауаға тарағаны туралы хабар болғанда өзіңіз тұратын
үйіңіздің не жұмыс бөлмеңіздің есік-терезесін, саңылауларды ылғал
матамен, мақтамен тығыздап жабу керек, газ, электр жүйелерін
тез ажырату қажет.
Өндірісте арнайы противогаздарды пайдаланады, мақтадан жасалған
ауыз жапқыш 100 минутқа дейін көптеген улы заттардан сенімді
сақтайды. Бірақ ол аммиактың, метихлоридтің, винилхлоридтің улы
заттарынан сақтауы екі талай. Егер болмаған жағдайда дәкені,
мақтаны сулап, сол арқылы демалу керек. Киімнің түкті, мақталы
жері, бөкебай, киімнің жағасы, жеңі де тыныс алу органдарын
сақтайды.
Аммиактың буымен уланған адамды ол жерден тез алып шығып,
оған сірке қышқылының ерітіндісін немесе судың жылы буын иіскету
керек. Зақымданған жерді химиялық пакеттегі ерітіндімен сүртеді,
немесе сабынды сумен жақсылап жуады.
Аптечканың АИ-2 №2 ұясындағы таблетканы ішу керек.
Химиялық зақымданған аймақтан шыққаннан кейін толықтай не
жартылай санитарлық тазалықтан өту керек.

Нерв жүйесін зақымдайтын фосфорорганикалық уландырғыш заттар

Ви-икс-газдары. Олар өз мөлшерде буланатын түссіз сұйық түрінде
кездеседі. Оның иісі болмайды. Суықта қатпайды. Суда баяу ериді
– 5, ал органикалық еріткіштер мен майларда жақсы ериді.
Ашық жатқан су көздерін көл, өзен өте ұзақ уақыт бойы - 6
айға дейін зақымдандырады. Адамның терісіне, тыныс жолдары,
киіміне сіңу арқылы уландырады. Жазды күні бір жерде 7-15 тәулік
бойы, ал қысты күні 2-3 айға дейін сақталып улайды.
Зарин - бұл түссіз немесе сарғыштау түрде кездесетін, ауада
жақсы буланып ұшатын, қыста қайтпайтын сұйық зат. Оны кез
келген мөлшерде суға немесе органикалық еріткіштерге араластырып
қолданады. Судың әсеріне тұрақты қарсылық көрсететіндіктен
тұйық су көздерін ұзақ уақыт бойы уландырады. Адамның терісіне,
киіміне тез сіңіп кетеді. Оның буы 20 км-ге, дейін тарайды.
Ойлы жерлерде жазда бірнеше сағатқа, қыста 2 тәулікке сақталады.

Осы тәріздес улағыш заттың бірі - Зоман. Ол да теріге
өтіп, тыныс алу органдарын улайды. Организмге сіңіп алғаннан
кейін орталық нерв жүйесіне зардабын тигізеді. Өлтіргіш қуаты
бар кезінде адам жүректің сал болып ісінуінен өледі.
Қорғаныс жолы: теріні қорғау құралдарын және противогаз
пайдалну, панаханаларға, арнайы баспаналарға жасырыну.
Улы заттардың барлығын химиялық байқау құралдары арқылы
анықтайды.
Теріні күйдіріп, іріңдететін улағыш заттардың бірі – Иприт.
Ол сарымсақтың иісі бар сарғыш немесе қара қошқыл түсті
сұйық зат. Органикалық еріткіштерге жақсы ериді. Әр түрлі лакты
бояу жағылған заттарға, резинаға, саңылаулы материалдарға, адамның
терісіне оп-оңай сіңіп кетеді. Адам терісі 2-3 сағатта қызарады да,
жараға айналып 20-30 тәулік бойы жазылмайтын жара пайда болады.
Адам Иприттің буымен демалғанда бірнеше сағаттың ішінде-ақ
ауыра бастайды да, тез ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.