Қазақстан Республикасында шағын кәсіпорындардың орны мен маңызы

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 64 бет
Таңдаулыға:

Ж О С П А Р

Кіріспе

1 Қазақстан Республикасында шағын кәсіпорындардың орны мен маңызы

Қазақстан Республикасының экономикасындағы шағын кәсіпкерлік субъектілерінің мәні мен рөлі, артықшылықтары мен кемшіліктері
Шағын кәсіпкерлік субъектілері

Қазақстан Республикасында шағын кәсіпорындардың даму деңгейі мен тиімділігін талдау

2. 1 Шағын кәсіпорындардың қызметін талдау және тиімділігін бағалау

2. 2 Кәсіпорын қызметіндегі бәсеке және бәсекеге қабілеттілік

Қазақстан Республикасында шағын кәсіпорындарды мемлекеттік қолдау

3. 1 Еліміздегі шағын кәсіпорындарды мемлекеттік қолдау механизмі мен инфрақұрылымы

3. 2 Шағын кәсіпорындарды ұйымдастыру мен қолдаудың шетелдік тәжірибесі

Қорытынды

Пайдаланған әдебиеттер тізімі

Кіріспе

Еліміздің экономикалық дамуының қай кезеңінде болмасын кәсіпорынды ұйымдастыру мен дамыту маңыздылығын жоғалтқан емес. Қазақстанның дамуының қазіргі сатысы экономика мен қоғамды басқаруда өте күрделі мәселелердің пайда болуымен сипатталады. Ол әлемді қамтыған қаржы дағдарысы, еліміздің әлемдік экономикаға кірігуі мен жандану жағдайында, сондай-ақ дүниежүзілік сауда ұйымына кіруге дайындық тұсында бизнесті ұтымды ұйымдастыру, басқару және тиімділігін арттыру сияқты мәселелерді де қамтиды. Шағын және орта бизнесті дамыту мемлекеттік экономикалық саясаттың басымды бағыты болып саналады. Сондықтан да оның дамуы бірқатар әлеуметтік-экономикалық мәселелердің оң шешімін табуына және экономиканың өсу қарқынына оң ықпал етеді. Экономиканың нақ осы секторы мемлекеттің стратегиялық мақсаттары мен ағымдағы міндеттерін шешуге мүмкіндік береді

Осы аталғандарды ескере отырып, шағын және орта бизнес субъектілерін дамыту қазіргі кезде объективті қажеттілік екендігіне көзіміз жетеді. Өйткені ол мемлекеттің экономикалық жаңаруы мен жетілуіне, өндіріске, халықтың жұмыспен қамтылуына және өзге де мәселелерді шешуге оң әсерін тигізумен бірге, белгіленген экономикалық саясатты жүзеге асыруды қамтамасыз ете алады. Осыған байланысты мемлекеттің кәсіпорындарды ұйымдастыру мен дамыту және оны жан-жақты қолдауға жағдай жасауы бірінші кезекте шағын және орта кәсіпкерліктің дамуына мол мүмкіндіктер ашады. Бұл мәселе еліміздің экономикалық саясатының құрамдас бөлігі ретінде барлық даму стратегияларында, мемлекеттік бағдарламаларда және Елбасының жыл сайынғы Жолдауларында да қарастырылып, мемлекет тарапынан ерекше назар аударылып отыр.

Қазақстан Республикасы Президентінің 2010 жылғы 29 қаңтардағы «Жаңа онжылдық - жаңа экономикалық өрлеу - Қазақстанның жаңа мүмкіндіктері» деп аталатын Жолдауында 2010 жылдан бастап Үкімет өңірлерде кәсіпкерлікті дамыту жөнінде біріңғай бюджеттік бағдарламаны енгізіп, оны «Бизнестің жол картасы - 2020» деп атауды ұсынды. Елбасы «Кәсіпкерлік - жаңа экономиканың қозғаушы күші. Бұл бағдарламаның мақсаты өңірлерде кәсіпкерліктің, бәрінен бұрын шағын және орта бизнестің жаңа тобын дамыту есебінен тұрақты жұмыс орындарын ашу болады. Бұл бағдарлама қаражатын пайдалану мынадай бағыттар бойынша жүзеге асырылуы тиіс:

1) несиелер бойынша пайыздық ставкаларды субсидиялау;

2) шағын және орта бизнеске несиелерді ішінара кепілдендіру;

3) бизнес жүргізуге сервистік қолдау білдіру;

4) кадрларды қайта даярлау және біліктілігін арттыру, жастар практикасы және әлеуметтік жұмыс орындары», - деген болатын. Бұл шағын және орта бизнес субъектілерінің экономикадағы рөлінің жоғарылығын, оны ұйымдастыру, дамыту мен қолдауға баса назар аудару қажеттігін көрсетеді. Сондықтан елімізде осы қызметті ұйымдастыру мәселесін теориялық-әдістемелік және ғылыми-

талдамалық негізде қарастырудың маңыздылығы жоғары.

Қазақстан Республикасының үдетілген индустриалдық бағдарламасында анықталған Қазақстан экономикасын дамыту мақсаты салалық және аймақтық аспектілердегі барлық құрылымдық бөлімдердің өзара қарама-қатынасы және теңдестіре дамыту негізінде жүзеге аса алады. Осы бағдарламада көрестілген басты мақсаттарға жетудің негізгі факторы - ұлттық экономиканың бәсекелестігін анықтайтын Қазақстан Республикасының инновациялық дамуы болып табылады. Осыған байланысты үдетілген индустриалдық бағдарлама негізінде жалпы экономиканың және әлеуметтік бағдарланған бәсекеге қабілетті экономиканың дамуының негізгі шарты болып табылатын шағын кәсіпорындарды тарту дәрежесіне байланысты.

Дамыған елдерде шағын кәсіпорындар - техникалық жаңалықтар енгізудің негізі болып табылады.

АҚШ-тың ғылыми қорының деректемелері бойынша бұл елдің ірі өндірісінің, жаңа өнімдердің 98% шағын кәсіпкерлікте.

БҰҰ статистикалық деректемелеріне сүйенетін болсақ шағын кәсіпкерлік елдің 50% жұмыспен қамтиды және де ішкі жалпы өнімнің 40-тан 60% жуығын шығарады.

Нарықтық қатынастар жағдайында кәсіпорын экономикалық істің, қарым-қатынастың негізгі, әрі орталық тізбегі болып табылады. (Г. И. Әбдікерімова Кәсіпорын экономикасы. Оқу құралы. - Экономика баспасы. - Алматы. - 2008ж. - 367 бет)

1 Қазақстан Республикасында шағын кәсіпорындардың орны мен маңызы

Қазақстан Республикасының экономикасындағы шағын кәсіпорындарың мәні мен мазмұны

Нарықтық қатынастардың дамуының қазіргі жағдайында шағын кәсіпорындарды дамыту ерекше мәнге ие. Өйткені шағын кәсіпорындардың өзіндік ерекшеліктері мен артықшылықтары экономиканы жаңарту жағдайында әртараптандыру мәселесін шешуге, инновациялық мүмкіндіктерді пайдалану мен іске асыруға, еліміздің экономикалық даму стратегиясын жүзеге асыруға айтарлықтай ықпал етеді. Қазіргі кезде шағын кәсіпорындарды құру, дамыту және қызмет тиімділігін арттыру маңызды орынға ие болады. Себебі шағын кәсіпорын жалпы ұлттық өнімнің және жалпы ішкі өнімнің көлемін, халықты жұмыспен қамту жағдайын, экономикаиың өсу қарқынын анықтауға белгілі бір деңгейде әсер етіп қана қоймай, икемді аралас экономиканы қалыптастыруға, түрлі меншік нысандарының ұтымды үйлесуі мен шаруашылық жүргізуші субъектілердің бәсекеге қабілеттілігін арттыруға да мүмкіндік береді.

Экономиканың дамуының барлық даму сатыларындағы негізгі тізбек кәсіпорын болып табылады. Өйткені кәсіпорында жұмыскердің өндіріс құралдары мен тікелей байланысы анық көрінеді. Кәсіпорын деп, жеке кәсіпкер немесе кәсіпкерлердің бірлестігі құрған, қоғамдық тұтынушылықты қанағаттандыру және пайда табу мақсатымен өнім өндіретін, жұмыс атқаратын, қызмет көрсететін жеке шаруашылық субъектісі [Г. И. Әбдікерімова. Оқу құралы. - Экономика баспасы. - Алматы. - 2008ж. - 367 бет]

Кәсіпорын - белгілі бір өнім өндіретін немесе халыққа қызмет көрсететін заңды тұлға. [А. Д. Үмбетәлиев Кәсіпорын экономикасы және кәсіпкерлік. Оқулық. - Экономика баспасы. - Алматы. - 2009ж. - 461 бет]

Шағын кәсіпкерлік - бұл нарықтық экономика субъектілерінің белгілі бір анықталған критерийлер, көрсеткіштер және заңдар негізінде жүзеге асырылатын кәсіпкерлік қызметі. Әлемдік және отандық тәжірибе көрсетіп отырғандай, әр түрлі ұйымдық-құқықтық нысандардағы кәсіпорындардың шағын кәсіпкерлік субъектілеріне жатқызылуының негізгі критерийі жұмысшылардың саны болып табылады. Бірқатар ғылыми жұмыстарда шағын кәсіпкерлік субъектілеріне бір меншік иесі басқаратын кәсіпорын немесе шағын адамдар тобынан құралған кәсіпорын жатқызылады делінген. Жалпы алғанда, әлемдік тәжірибеде шаруашылық жүргізуші субъектілерді шағын және орта кәсіпкерлікке жатқызудың жалпы критерийлері ретінде персоналдар саны, жарғылық капиталының мөлшері, активтерінің шамасы, айналым көлемі және т. б. айтуға болады. Алайда, айтарлықтай жиі қолданылатын критерийлерге кәсіпорындағы жұмыскерлердің орташа жылдық саны, кәсіпорынның жылдық айналымы және активтерінің мөлшерін жатқызуға болады. Ал дамыған елдердің барлығында дерлік негізгі критерий жұмысшылар саны болып табылады. Мысалы, құрамыта дамыған елдер кіретін экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымының анықтауы бойынша кәсіпорындағы персоналдар саны 19 адамға дейін «өте шағын», 100 адамға дейін «шағын», 100-499 адамға дейін «орта» және персоналдар саны 500-ден жоғары болса «ірі» кәсіпорындар ретінде анықталған.

Біздің елімізде кәсіпорындағы жұмыскерлер саны мен активтерінің мөлшері бойынша оны шағын, орта немесе ірі бизнеске жататындығын анықтай аламыз. Яғни, басты критерий жұмыскерлер саны және активтердің мөлшері болып табылады.

2006 жылға дейін ҚР Үкіметінің 1997 жылғы 8-сәуірдегі №499 қаулысына сәйкес шағын кәсіпкерлікке жатқызу кезінде жұмыскерлер санына қатысты критерий өзгеше болды:

- өнеркәсіпте, құрылыста және ауыл шаруашылығында - 50 адамға дейін;

- сауда және тұрмыстық қызмет көрсетуде - 30 адамға дейін;

- көлік және байланыста - 25 адамға дейін;

- ғылым және инноваңиялық қызметте - 20 адамға дейін.

Ал жұмыскерлер саны 200 адамнан аспайтын кәсіпорындар орта бизнеске жатқызылды.

Ресей Федерациясында қазіргі кезде шағын кәсіпорындарды жұмыскерлер санына қарай анықтайды. Атап айтқанда келесі шарттар сақталуы керек:

- өнеркәсіпте - 200 адамға дейін;

- құрылыста - 100 адамға дейін;

- көтерме саудада - 50 адамға дейін;

- ауыл шаруашылығында - 50 адамға дейін;

- ғылымда және өндірістік емес сферада - 25 адамға дейін;

- бөлшек саудада - 15 адамға дейін.

Қазақстан Республикасының «Жеке кәсіпкерлік» туралы Заңына сәйкес, шағын кәсіпкерлік субъектілеріне заңды тұлға құрмаған, жұмыскерлерінің орташа жылдық саны 50 адамнан аспайтын дара кәсіпкерлер, сондай-ақ жұмыскерлерінің орташа жылдық саны 50 адамнан, активтерінің орташа жылдық құны 60 000 айлық есептік көрсеткіштен аспайтын заңды тұлғалар жатқызылады.

Орта кәсіпкерлік субъектілері деп жұмыскерлерінің орташа жылдық саны 50 адамнан асатын дара кәсіпкерлер және кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыратын, жұмыскерлерінің орташа жылдық саны 50 адамнан астам, бірақ 250 адамнан, ал активтерінің орташа жылдық құны 325 000 айлық есептік көрсеткіштен аспайтын заңды тұлғаларды айтамыз.

Ірі кәсіпкерлік субъектілеріне жеке кәсіпкерлікті жүзеге асыратын, жұмыскерлерінің орташа жылдық саны 250 адамнан асатын және активтерінің орташа жылдық құны 325 000 айлық есептік көрсеткіштен асатын заңды тұлғалар жатады.

Есірткі заттарының, психотроптық заттардьқ айналымымен

байланысты, акцизделетін өнімді өндіру және көтерме сатуды, астық

қабылдау пункттерінде астық сақтау, лотереялар өткізу, ойын және шоу-бизнес,

сертификаттау, метрология және сапаны басқару, мұнай, мұнай өнімдерін, газ,

электр және жылу энергиясын өндіру, қайта өңдеу және сату, радиоактивті материалдардың айналымы, банк қызметін және сақтандыру нарығындағы қызметті, аудиторлық қызметті, бағалы қағаздар нарығындағы кәсіби қызметті жүзеге асыратын дара кәсіпкерлер мен заңды тұлғалар шағын кәсіпкерлік субъектілері бола алмайды.

Қазақстан Республикасында шағын кәсіпкерлік субъектілерін жеке тұлға нысанында да, заңды тұлға нысанында да ұйымдастыру үшін заңнамалық база құрылған. Қазақстан заңдарымен рұқсат етілген ұйымдық-құқықтық нысандар шеңберінде және экономикалық коньюнктура мен қолда бар материалдық, қаржылық және еңбек ресурстарына байланысты кәсіпкерлік қызметті дара кәсіпкерлік (өзіндік немесе бірлескен) және ұжымдық (шаруашылық серіктестіктер мен өндірістік кооперативтер) кәсіпкерлік нысандарында жүзеге асыруға болады. Ал, кәсіпкерлер шаруашылық қызметті жақсы басқару мен айтарлықтай жоғары табыс әкелуді қамтамасыз ететін нысанды артықшылықтары мен кемшіліктерін ескере отырып таңдау жасайды. Шағын кәсіпкерлік субъектілері өзінің шаруашылық және экономикалық қызметін бір немесе бірнеше қызмет түрлерін орындай отырып экономиканың барлық сфералары мен салаларында жүзеге асыра алады.

Қазақстанның экономикалық дамуының қазіргі жағдайында шағын және орта кәсіпкерлік субъектілерін дамыту, олардың қызмет тиімділігін арттыру маңызды орынға ие болады. Шағын және орта кәсіпкерлік субъектілерінің дамуы бәсекелік ортаның күшеюіне, тұтыну нарығын қажетті тауарлармен (қызметтермен) толықтыруға, жаңа жұмыс орындарын ашу арқылы жұмыспен қамту мәселесін шешуге, халықтың әлеуметтік-экономикалық жағдайының жақсаруына, ҒТП-ны жеделдету, жаңашылдықты енгізу және басқа да көптеген маңызды мәселелердің оң шешімін табуына септігін тигізеді.

Шағын және орта кәсіпкерлік субъектілерінің ел экономикасында маңызды орынға ие болуын және тиімді қызмет етуін оның келесі артықшылықтарымен түсіндіруге болады:

1) шағын кәсіпкерлік субъектілерінің икемділігі, өндірілетін өнімдердің тұтынушылардың талғамына сай тез бейімделу мүмкіндігі;

2) жергілікті ресурстарды пайдалану мен жергілікті нарықта қызмет етуі;

3) кәсіпорынды басқарудың қарапайымдылығы, ірі бюрократиялық құрылымның болмауы;

4) жұмыскерлердің және кәсіпорын басшысының жоғары нәтижеге жетуге деген ортақ мүдденің болуы, мотивацияның жоғарылығы;

5) ірі өндіріспен тиімді өзара әрекетте болу мүмкіндігі, яғни ірі

кәсіпорындар арқылы қосалқы бұйымдар мен бөлшектерді өндірушілер және

жеткізушілер ретінде әріптестік қатынаста болу;

6) кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыру үшін қажетті бастапқы капиталдың және жұмсалатын шығындардың салыстырмалы түрде аз болуы;

7) өндірісті жаңарту, жаңашылдықты енгізу, жаңа идеяларды жүзеге асыруға икемділігі.

Шағын және орта кәсіпкерлік субъектілеріне тән кемшіліктерге төмендегілерді жатқызуға болады:

1) тәуекел деңгейінің жоғары болуы;

2) ресурстық, қаржылық және материалдық-техникалық базаның жеткіліксіздігі;

3) өткізу нарықтарының тарлығы және әлемдік стандарттарға сай өнім өндіру мүмкіндігінің төмендігі;

4) қызметкерлер біліктілігінің айтарлықтай жоғары деңгейде болмауы және бір адамның бірнеше қызметті қатар атқару мүмкіндігі;

5) қосымша қаражаттар тарту және несие алу мүмкіндігінің төмендігі.

Елімізде экономиканы жедел жаңарту мен дамытуда, жоғары экономикалық өсімге қол жеткізуде кәсіпкерлік қызметті ұйымдастыру мен кәсіпкерлікті қолдау экономиканы құрылымдық қайта құруды жандандыруға, таңдау еркіндігі мен қосымша жұмыс орындарын ұсынуға, шығындардың тез қайтымдылығын қамтамасыз етуге, тұтынушылық сұраныстың өзгерістеріне жедел бейімделуге мүмкіндік беретін шағын кәсіпорындар торабын құруды тездетуді талап етеді. Ел экономикасын дамытуда шағын кәсіпкерлік субъектілеріні маңыздылығы өте жоғары. Ал, осы шағын кәсіпкерлік субъектісі қандай да бір іс бастау үшін ірі көлемде инвестицияларды талап етпейді және ресурстар айналымының жоғары жылдамдығына мүмкіндік береді. Осыған байланысты экономиканы қайта құрылымдау проблемаларын ұтымды шешуді, нарықты тұтыну тауарларымен толықтыруды қамтамасыз етіп қана қоймай, бәсекелік ортаны күшейту арқылы өндірілетін өнімдер мен көрсетілетін қызметтер сапасын жақсартуға, жаңа жұмыс орындарын құра отырып, жұмыссыздық мәселесін шешуге қол жеткізуге болады.

Шағын кәсіпкерлік субъектілерінің экономикадағы рөлі, өзіндік ерекшеліктері, артықшылықтары мен кемшіліктері жөнінде көптеген ғалымдардың еңбектерінде қарастырылған. А. А. Шулустың пікірінше, шағын кәсіпорынның келесідей ерекшеліктерін бөліп көрсетуге болады:

- кәсіпорынды тікелей басқару және меншік құқығының бірлігі;

- кәсіпорынның ықшамды болуы: оның масштабының шектеулілігі кәсіпорын иесі мен жұмыскердің арасындағы қарым-қатынастың ерекше, жеке сипатын көрсетеді. Ол қызметкер жұмысын мотивациялау мен оның еңбекке қанағаттануының жоғары дәрежесіне жетуге мүмкіндік береді.

- ресурстар мен өткізу нарықтарының салыстырмалы түрде үлкен еместігі;

- кәсіпорын қызметінің тиімділігі мен даму перспективасында кәсіпорын

басшысының рөлі. Яғни, ол шаруашылық қызмет нәтижелеріне толық

жауапкершілікте болады.

Шағын кәсіпкерлік субъектілерінің тиімділігінің басты факторы - олардың өнім өндіру облысында, сондай-ақ қолданылатын еңбек құралдары бойынша бір жақты мамандануы. Шағын кәсіпкерлік субъектілерінің шектеулі номенклатурасында (1-2-ден 5-7-ге дейін) өнімдер өндіреді және бір мезгілде жоғары өнімділікпен ерекшеленетін бір жақты мамандандырылған құрал-жабдықтарды қолданады. Ол қысқа мерзімде өндіріс технологиясын және өндірістік үрдісті интенсификациялауға ғана емес, сондай-ақ негізгі құралдардың ұдайы өндіріс үрдісін өзгеріуге мүмкіндік береді. Өндіріс көлемінің шағын болуы материалдық-техникалық жабдықтауды, сондай-ақ өнімнің дайындығына байланысты өткізуді жүзеге асыруды жылдамдатуға мүмкіндік береді. Ол еңбек ресурстарын тиімді пайдалануда да ерекше мәнге ие болады. Әсіресе, қосымша жұмыс орындарын құруға, адамдарға маман ретінде өздерінің шығармашылық қабілеттіліктерін жүзеге асыруға жағдай туғызады.

Сонымен жалпы экономикалық көзқарас тұрғысынан шағын кәсіпкерлік субъектілерінің дамуы өндірісті мамандандыру өсімін, ғылыми-техникалық прогресті жеделдетуді, өнім өндіру мерзімін қысқартуды, шикізаттар мен дайын өнімдерді жеткізудің көлік шығындарын, жоғалтуларды азайту, еңбек және материал ресурстарын едәуір толық пайдалануды қамтамасыз етеді.

Нарықтық қатынастар жағдайында шағын кәсіпкерлік субъектілері экономикадағы рөлін қарастырған кезде жаңашылдық немесе жаңашылдықты енгізу мәселесін назардан тыс қалдыруға болмайды. Нарық өзіндік өзгешеліктері мен ерекшеліктеріне байланысты тұтынушыларға бәсекеге қабілетті және жоғары сапалы өнімдер жеткізу мақсатында өндірісті жаңартуды талап етеді. Сондықтан кәсіпорын басшылары оларды шешу жолдарын іздеуі қажет. Оның үстіне нарықтық экономикасы дамыған елдер тәжірибесі көрсеткендей шағын кәсіпорын жаңашылдық облысында ірі кәсіпорынмен салыстырғанда бірқатар артықшылықтарға ие болады. Ол шағын кәсіпорын нарыққа тез бейімделу, басқару икемділігі және ішкі коммуникациялар тиімділігі және басқа да осындай сапалы қасиеттерімен байланысты.

Шағын кәсіпкерлік субъектілерінің тиімді қызмет ету мүмкіндігі ірі өндіріспен салыстырғанда келесідей бірқатар артықшылықтарымен түсіндіріледі.

1. Өнім өткізудің жергілікті нарықтарына жақындығы және тұтынушылар сұраныстарына тез бейімделумен, ірі кәсіпорындар үшін тиімсіз болған жағдайда аз партиямен өнімдер өндіру, кәсіпорынды басқарудың тиімділігі мен қарапайымдылығы және басқалары.

2. Шағын кәсіпкерлік субъектісінің дамуы мен тиімді қызмет етуі бүкіл экономиканы жақсарту үшін қолайлы жағдай туғызады. Демек, бәсекелік орта күшейеді, көптеген қосымша жұмыс орындары құрылады, тұтынушылық сектор кеңейеді, өндірістегі, саладағы және ел экономикасындағы құрылымдық қайта құру белсенді және тиімді түрде жүргізіледі, жергілікті ресурстар жақсы қолданылады, нарықты тауарлар мен қызмет көрсету арқылы толықтыру тезірек болады, ел экономикасының

әкспорттық әлеуеті артады.

3. Шағын кәсіпорын құра отырып қызметін жүзеге асыратын кәсіпкерлер немесе шағын кәсіпкерлікті ұйымдастырудың әдістері мен нысандарын, білімдерін меңгерудің өзіндік мектебі болып табылады. Сонымен қатар, шығармашылық қабілеттерін дамыту, еркін өндірістік қорларды пайдаланудың тиімді тәсілі ретінде қарастырылады. Шағын кәсіпкерлік субъектілері тұтыну сферасында ғана емес, сондай-ақ соңғы өнімді шығару үшін қажетті жекелеген түйіндер, бөлшектер, жартылай фабрикаттар, шағын механизмдер мен басқа да еңбек заттарын өндірушілер ретінде де тиімді. Ал, оларды ірі кәсіпкерлік субъектілерінің өздері өндіруі тиімсіз болып табылады. Сондықтан оларды өндіруді келісімшарт бойынша шағын кәсіпкерлік субъектілеріне тапсырады.

4. Шағын кәсіпкерлік субъектілері қоғамдық өндіріс үрдісінде қосымша еңбекті енгізеді, ал ол жаңа құндылықтар құрады, ұлттық байлық пен ұлттық табысты көбейтеді.

Шағын кәсіпкерлік субъектілерінің ел экономикасындағы рөлінің жоғары болуы оның өзіндік ерекшеліктерімен де байланысты. Ең алдымен шағын және ірі кәсіпкерлік субъектілерінің қызмет сферасы әр түрлі болады. Ірі кәсіпкерлік бұйымдардың тұрақты номенклатурасы және жаппай өндіріс жағдайында қызмет ете отырып, көтерме сатып алушылармен жұмыс жасайды. Ал, шағын кәсіпкерлік субъектілері аз партияда өнімдер шығаруға, нарықтың белгілі бір сегментінде сатып алушылар қажеттіліктерін қанағат-тандыруға, екінші ретті шикізаттарды, өндіріс қалдықтарын пайдалануға, жеке клиенттермен жұмыс жасауға бағытталады. Өзіндік өзгеше функция-ларды орындай отырып шағын және орта кәсіпкерлік субъектілері бір-бірін толықтырып отырады. Сондықтан шағын және ірі кәсіпкерлік субъектіле-рінің арасында тікелей бәсеке бар деп айту дұрыс емес. Шағын кәсіпкерлік субъектілері ірі кәсіпкерлікке қарағанда нарықтың айтарлықтай тиімді қызмет ететіндей сфераларында өз орнын табады. Мұндай сфераларға бірінші кезекте сауда, сервистік қызмет көрсету, материалмен жабдықтау және тағы басқаларын жатқызуға болады. Мәселен, машина (автомобиль) өндіру сөзсіз ірі кәсіпкерлік сферасына жатқызылса, автомобильге техника-лық қызмет көрсету және оны жөндеуді шағын кәсіпкерлік айтарлықтай тиімді орындайды. Жалпы алғанда шағын және ірі кәсіпкерлік субъектілерінің негізгі айырмашылықтарын келесі кесте (2-кесте) түрінде көрсетуге болады. Кестеде шағын және ірі кәсіпкерлікт субъектілерінің негізгі айырмашылық белгілері және олардың әрқайсысы үшін өзгешеліктері қарастырылған. Осы мәліметтер негізінде шағын кәсіпкерлік субъектілерінің өзіндік өзгешеліктерін айқын ажыратуға болады деп айта аламыз.

2 кесте - Шағын және ірі кәсіпкерлік субъектілерінің негізгі айырмашылық белгілері

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.