МИКРОЭКОНОМИКА ТЕОРИЯСЫНДАҒЫ ФИРМАНЫҢ ЭКОНОМИКАСЫ

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 13 бет
Таңдаулыға:

ФИРМА ЭКОНОМИКАСЫНЫҢ ТЕОРИЯЛАРЫ КУРСОВАЯ

ЖОСПАРЫ

КІРІСПЕ 3

1. МИКРОЭКОНОМИКА ТЕОРИЯСЫНДАҒЫ ФИРМАНЫҢ ЭКОНОМИКАСЫ 4

2. ФИРМА СТРАТЕГИЯСЫНЫҢ ТЕОРИЯСЫ ЖӘНЕ ОНЫҢ ШАРУАШЫЛЫҚ ЖҮРГІЗУДЕГІ НЕГІЗГІ ЕРЕЖЕСІ 5

3. ШЫҒЫНДАР МӘСЕЛЕСІ, ОЛАРДЫҢ ҚҰРЫЛЫМЫ МЕН ФИРМА ПАЙДАСЫН КӨБЕЙТУ 8

4. ФИРМА ІШІЛІК ЖОСПАРЛАУ ТЕОРИЯСЫ 13

ҚОРЫТЫНДЫ 16

ҚОЛДАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР 17

КІРІСПЕ

Микроэкономика бойынша теоретикалық және практикалық экономикалық әдебиеттін көп болуына қарамастан, казіргі күнде фирма экономикасы курсыньщ мәні, мазмүны мен шеңберіне әзірше көзкарастардын біртұтастығы жок. Тіпті микроэкономика теориясы үшін бастапкы терминдер «кәсіпорын» мен «фирма» болып табылады.

1. МИКРОЭКОНОМИКА ТЕОРИЯСЫНДАҒЫ ФИРМАНЫҢ ЭКОНОМИКАСЫ

Теория мен практикада «кәсіпорын» және «фирма» тұсініктерін жиі теңестіретінімізді еске түсірейік. Ол бесінші тарауда көрсеткендей, осы түсіністер ұқсас, бірақ, теңестірілмейді. «Кәсіпорын» - бұл бір профилді, бір ғана өнім шығаратын өндіріс. Мысалы, қант, ашытқы, дөңгелектер және т. б. өндірістері бойынша зауыттар.

«Фирма» - көп профилді өндіріс. Мысалы, Италия фирмасы «Фиат» тек кана автомобиль шығарып қоймайды, теңіз кемелерін және т. б. шығарады.

Фирма экономикасы курсының мазмүны мен мәні туралы көзқарастардың біртүтастығы жоқ. Авторлардың бір катары фирма экономикасы кәсіпорынды экономикалық баскаруды зерттейді деп есентесе, басқалары фирма экономикасы өндірісті ұйымдастыруды зерттейді, ал үшіншілері фирма экономикасы кәсіпорынның шаруашылык механизмі» зертгейді деп есептейді.

Жекелеген авторлардың айтуынша, оның теориясы мен практимасының одан әрі дамуында, микроэкономика макроэкономикалық талдаумен өріліп, макроэкономикаға еніп өзінін дәстүрлі шекарасынан көп шыға бастауда. Керісінше де, макроэкономика теориясы микроэкономикамен барынша жақындаса өрілуде және оны талдаудың жалғасы болуда.

Осынын бәрі оны зерттеу пәнінің айқын шекарасының жок екендігі туралы куә болады.

Біздің кезкдрасымызда, фирма экономикасының теориясы қатан рыноктык бәсеке жағдайындағы фирманын шаруашылық қызметін зерттейді. Осы пәннің оқыту және функциясы аясын анықтайды.

2. ФИРМА СТРАТЕГИЯСЫНЫҢ ТЕОРИЯСЫ ЖӘНЕ ОНЫҢ ШАРУАШЫЛЫҚ ЖҮРГІЗУДЕГІ НЕГІЗГІ ЕРЕЖЕСІ

ХІХ-ғасырдың басында француз экономисі Жан Батист Сэй (1767-1832 жылдар) кәсіпорынның шаруашылық қызметінің негізгі ережесін қалыптастырды. «Пайданы көбейту үшін оіадіріс шығындарын азайту керек».

Осы классикалық ереже еркін, жетілген нарықтық бәсеке жағдайында бас тартпай жұмыс істеді. Бұл жағдай сол кездегі өнеркәсіп фирмаларының шаруашылық кызметтері, шығарылған өнім ассортименті және өткізу рыноктары салыстырмалы түрде тұрақты болуымен түсіндіріледі. Тұрақты рынокта фирмалар осы нарықта өздерінін белгілі бір үлесі үшін күресті. Фирманың стратегиялық мақсаты сатуда бағаларды және ендіріс шығындарын азайту арқылы өзінің үлесін көбейту болды.

Осы дәуір, еркін бәсеке дәуірі теоретикалық экономикаға баға бәсеке дәуірі ретінде белгілі. Осы уақытта бәсекелестеріне карағанда сондай өнімге бағасы төмен фирма ала шықты.

Осы бойынша америка ғалымы, экономист, америка жоғары оқу орындарының студенттері үшін белгілі «Экономика» оқулығынын авторы П. Самуэльсон: «Тауар өндірушілер бағалар бөсекесіне қарсы тұра алады жөне өздерінің пайдасын максимум деңгейге дейін кетере алады, тек қана шығындарды минимум деңгейге дейін азайтқанда, бұл өз кезегінде өндірістің ең тиімді әдістерін ендіргенде ғана қол жеткізіледі» - деп жазды. 1

Қазіргі жетілмеген, бағалық емес бәсеке жағдайығща еғщірістің шығындарын азайту арқылы пайданы көбейту жолын іздеу әрекеті, әсіресе фирмалар арасында бөсеке болғанда ерте ме, кеш пе фирма үшін төлем төлей алмау жағдайына әкеледі.

Әлемдік қауымдастықгың казіргі экономикасы етпелі экономика ретівде сипатталады: бір елдер, бүрынғы социалистік еддерді қосып алып нарықтық экономикаға өтуде, дамушы елдердің бір катары дамудың индустралдыға дейінгі деңгейінен индустралды дәуірге өтуде, индустралды дамыған елдер индустралдықтан ақпараттык Дәуірге өтуде. 1

Ақпараттық дәуірде түгынушылардың мүқтаждыктары мен сұраныстары көп кырлы және ұлтгық рыноктар рамкаларынан алыстауда, сұраныстар мінезі өзіндік сипат алып және де өзінің құрылымы бойынша әр түрлі болуда.

Фирма, егер ол нарыкта үлгеруге үмтылса, мына ережені бұлжытпай орындауы тиіс: табыстарды кобейгуді, шығындарды азайту арқылы емес, сату көлемін арттыру аркылы жүзеге асыру керек, шын мәнінде осы факторлар өзара байланысты болса да.

Жалпы қабылданғандай, фирма басшысы білімді және жан-жақты болса да, менеджерлер мен инженерлердің қавдай талантгары мен қабілеттері болғанымен, бағалык емес, қатаң бәсеке жағдайларында, яғни түтынушылар сұраныстарының күрылымында біршші орынға жаңашылдық, сапа, дизайн, жиі жаңарту мен әр алуан ассортимент, сатудан кейінгі жоғары деңгейдегі сервис койылғанда, өз фирмасында өндірістік шығындар деңгейін белгілі бір шекарасынан төмен азайту мүмкін еместігіне көзі жетеді.

Микроэкономика саласындағы мамандардың бағаланушы кез-келген фирма үшін кез-келген экономика үшін шаруашылық қызметгің бағдары болып әлемдік сыныпты қазіргі заманға сай кәсіпорындарда өндірісті ұйымдастыруы болуы тиіс және мына параметрлерге сәйкес келуі тиіс:

біріншіден, улкен икемділігі, өнім ассортимегаін тез езгерту және енімді жиі жанарту қабілеттері болуы керек. Стандартталған өнімнін қатаң стандартқа негізделген жаппай өндірісі түтынушылардың тез өзгеретін сұраныстарына бейімделуге қабілетсіз және оның салдары төлем телей алмауға әкеледі;

екіншіден, фирма жаңа технология мен ендірісті ұйымдастырудың жаңа нышандарына көшуге ұмтьшуы тиіс. Өндіріс технологиясы күрделі екені соншалықты, қазір еңбек бөлінісі мен үйымдастырудың басқа да нышандарын әсіресе фирма енімдерінің бәсекеге кабілеттілігі туралы мәселе шынымен койылған жағдайда қажет етеді;

үшіншіден, фирмаға өзінің енімінің сапасын және сатудан кейінгі сервистін деңгейіне көтеруге ерекше көңіл бөлуі керек. Түтынушылардың өнім сапасына деген талаптары бүгін тек, өсіп қана койған жок, және де езінің сипатын түбірімен өзгертті.

Қазір жақсы өнімді шығару аз, сонымен бірге сатудан кейінгі сервисті үйымдастыруды, тұтынушылардын жоғары деңгейдегі өзіндік сұраныстарына косымша фирмалык қызметтерді көрсету туралы ойлау керек.

3. ШЫҒЫНДАР МӘСЕЛЕСІ, ОЛАРДЫҢ ҚҰРЫЛЫМЫ МЕН ФИРМА ПАЙДАСЫН КӨБЕЙТУ

Сегізімші тарауда өндіріс шығындары түрлері мен олардың тағайындалуы каралады. Мүнда қазіргі жағдайда фирма жұмыс істегенде шығындар қүрьшымы қалай өзгеретіндігімен танысу.

Фирманыц шаруашылық кызмет процесіііде өндірістік тұракты шығындар қүрылымында калдық және старттык, шығьшдар туады. Фирманың түрақты шығыидарына қүрал-жабдыктар жалға бсру акысының, салықтардың, әкімшілік басқару шығындары кіретінін еске түсірейік. Түракты шығьшдар шығарылған енім көлеміне тәуедді болмайды.

Қалдык шығындар - өнімді өткізу мен өндірістің токтауымен болатьш түракты шығындардың бөлігі. Неғүрлым шаруашылық қызметінің тоқтау уакыты үзін болған сайын, соғүрлым қалдық шығыңдарынын көлемі аз болады. Бұл жағдайда фирмада жұмысшы күшін жалдау мен ғимараттарды жалға беру туралы түрлі шарттар мен келісімдерден құтылу мүмкіндіктері пайда болады.

Старттық шығындар-евдірісті кайта косумен және өнімді өткізумен байланысты туатын түракты шығындардың бөлігі.

Старттық шығындар-өндіріс пен өткізу көлемдері өзгермегенде өзгермейтін болуы мүмкін. Егер өндіріс әлеуетін арттыру керек болса (техника мен жұмыскелер санын), онда стартгық шығындардьщ сандық өсуі және типті секірісі болады.

Осьшайша, «түрақты шығындар» түсінігі-салыстырмалы, еидіріс пен өткізілу өзгеруінің әсерінен олар езгеріссіз калмайды.

Фирманың шаруашылык қызмет процесінде озгермелі шығыидар өндіріс көлемі мен өнім еткеру көлемі азайғанда және артқанда қалай болады? Өзгермелі шығындар жұмысшы күшіне. шикізат пен материалдардың шығындары екенін есімізге түсірейік. Бұл шығындар өндіріс пен өнім өткеру келемінің озгеруімен өзгереді.

Фирмаиың өндіріс пен өнім откеруінің өзгеруіне байланысты өзгермелі шығындар күрылымында пропорционалды, прогрессивті, дефессивті шығындар пайда болады.

Пропорционалды өзгермелі шығындар - өндіріс нен өнім өткеру пропорциясына катысты озгеретін шығындар.

Прогрессивті шығындар - өидіріс пен өнім өткеруге карағанда көп деңгейде өзгеретін өзгермелі шығындар.

Дегрессивті шығындар-өндіріс пен онім өткерілуіне карағанда салыстырмалы түрде аз пропорцияда өзгеретін өзгермелі шығындар.

Өзгермелі шығындар өндіріс пен өнш өткерілу келемдері есуі Гюйынша коріиелі. Ең алдымен олар өндіріс көлемімен баяу өседі жонс осы уақытга дегрессивті шығындар пайдаболады. Оиыңсебебі мі. ша жағдай: фирманың экономикалық кызметі кеңейген сайын жұмысшы күілім пайдалапу, үйымдастыру және еңбек бөлінісі жаксарады, арзан шикізатпен материалдаралынады.

Бірақ та, белгілі бір сәттө» шаруашылық қызмет тиімділікке жету, арзан шикізат пен материалдарды жақсы қолдану мен сатып алу мүмкіндіктері таусылатын деңгейге жетеді. Фирма өзінің әлеуетін толык пайдалану деңгейіне жақындағанда, өзгермелі шығындар проі рессивті шығындар сипатына еніп, олар өндіріс келемі өсуден де тез өсе бастайды. Бұл мынаумен, яғни жұмысшы күші осы немесе баска себептерден қымбаттайды. өнімнің бірлігіне есептегенде шығындар өсе бастайды, жұмыстардың карқыны акдудың пайызын көтереді. Осылай. дегрессивті және прогрессивті шығындар басшылар үшін фирма шаруашылық кызметінің тиімділігінің барометрі болуы тиіс.

Фирманың шаруашылык қызметінің тиімділігі туралы шығындар күрылымының басқа өзгерістері де куә болады. Шығындар құрылымы деп жалпы шығындардың барлык көлемінде фирманьщ езгермелі және түрақты шығындардың пайыздық кдтынасын түсінеміз.

Егер А және В екі фир. малардың жалпы шығындары мына түрде келтіріледі:

A B

өзгермелі шығындар

түракты шығындар

жалпы шығындар

Осыдан олардың шығындарыныц қүрылымы өзгеше деп корытынды жасауға болады.

А фирмасында еңбекті төлеуте көп шығындардыц болуы, осы фирмада кол еңбегінің ұлесі көп екендігін көрсетеді. Оған керісінше В фирмасында өндірістін жоғары деңгейлі автоматтандырылуына сәйкес жоғары тұракты шығындар мен еңбек ақысында аз өзгермелі шығындар.

Өндіріс шығындары құрылымы қазіргі жағдайда айтарлыктай өзгерді. Жаңа технологияларды қолданудың өсуіне байланысты

40%: 40%

: 30%

40%: 60%

: 100%

40%: 100%

210

құрлымында инжеғіер-электроншиктер, инженер-прогроммистер. инженер-механиктер оларға сәйкес енбек акылары мен басым жоғары мамандықты жұмысшы кұшіне кажеттілік өссді. Осы себептен өнімнің жалпы күкығында еңбек ақы үлесі айтарлыктай өсті. АҚШ-нда өнеркәсіп жұмысшыларынын еңбек акысы 2%-дан 10%-ға өсті. Фирманың маркетингтік кызметіне байлағіысты шығындар 20%-дан 40%-ға есті, осьщағі фирма стратегиясында пайданы көбейтуде жаңа мәселелер пайда болады.

Пайданы көбейтуде мынандай теориялар меғі моделдер болады. Пайданы кебейтудің дәстүрлі моделі. Дәстүрлі модель мына әдістерге сүйенеді:

- статистикалық әдіс, өндіріс пен откізудің бұрынғы колемдері кезінде алынған максималді пайданын статистикалық акпаратгарына негізделеді;

- экспериментті әдіс, өнімнің көруге арналған партиясының ондірісі мен өткерілуіне және де осыдан түскен максималді пайдаға негізделеді;

- эксперттік баға әдісі, өндіріс пен өткеру көлемдерінің және шығындар көлемінің экспорттык баға негізінде максималді пайда алу мүмкіндіктерін талдауға сүйенеді.

Менеджердік теория және пайданы үлғайту моделі.

Осы теорияға келіссек нарықтың тәуекел жағдайында қатаң бәсекелестін ортада фирманың одан шығуға ұмтылуында пайданы үлғайту мен тек кана аз уақытта ғана емес, сонымен бірге үзак уақыттағы кезенде де айналысуы тиіс.

Практика көрсеткендей, осында осы немесе баска фирманьщ сайланған басшыларының тәртіптеріне байланысты мәселе туады.

Сайланған басшылар өздерін жұмыста уакытша сезініп, пайданы үлғайтуды өздері орынынан кеткенше жаксы сыйлык алуға үлгеру үшін тек қана аз уақыт кезеңінде жүзеғе асыруға ден кояды.

Ірі фирмалардың контракты бойынша сайланған басшылары, сайланған басшылар емес, максималды пайданы алудын бағдарламасын тек қана аз уақыт кезенінде ғапа емес, сонымен қатар ұзақ уақыт кезеңінде де жасайды.

Маржиналды теория, және пайданы көбейтудің моделі.

Осы теория шекті табыс және шекті шығындар тепе-тендігінде пайданы көбейту туралы тезиске сүйенеді (сегізінші тарауды қараңыз) . Сегізінші тарауда шекті шығындар мен шекті табыс eceбтері көрсеткендей, олардын, тепе-тендік үш өнім өндірісшде ғана болуы мүмкім.

Шекті табыс - фирманын косымша өндірілген өнімніц әр бірлігінен алынған косымша табыс.

Шекіі шығындар - орбір қосымша өнімнін бірлігініц ондірісімен байланысты косымша шығындар.

Шекті табыс - шекті шығындар жағдайы фирма жұмысы үшін жетілген жоне жетілмеген бәсеке жағдайларында да қолданылады.

Осымен катар осында мыналЯрды есепке алу керек:

- жетілген бәсеке жағдайында жұмыс істейтін фирмалар тек қана бір параметріне - өндірілген өиім көлеміне бақылау жүргізе алады;

- жетілмеген бәсеке жағдайында фирмалар екі параметрлерге - ондірілгеп онім көлемі мен олардын бағаларына бакылау жұрпзе алады. Бұл мына жағдаймен түсіндіріледі: фирма жетілмеген бәсеке жағдайында бағаға әсер ету мүмкіндііі бола түрып максималды пайда беретін өндіріс көлемі мен бағалардың оптималды үйлесуіне сәйкес болу керек.

- Пайданы кобеіпумен айналыспайтьш фирмалар одан әріжұмыс істеуте мүмкіндіктері аз болады.

4. ФИРМА ІШІЛІК ЖОСПАРЛАУ ТЕОРИЯСЫ

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.