ӨТПЕЛІ ЭКОНОМИКАДАҒЫ ӘЛЕУМЕТТІК ЭКОНОМИКАЛЫҚ ҚАТЫНАСТАРДЫҢ ҚАЛЫПТАСУЫ ТУРАЛЫ

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 23 бет
Таңдаулыға:

ӨТПЕЛІ ЭКОНОМИКАДАҒЫ ӘЛЕУМЕТТІК ЭКОНОМИКАЛЫҚ ҚАТЫНАСТАРДЫҢ ҚАЛЫПТАСУЫ
КУРСОВАЯ

ЖОСПАРЫ

КІРІСПЕ 3

1. ӨТПЕЛІ ЭКОНОМИКАДАҒЫ МЕНШІК ҚАТЫНАСТАРЫНЫҢ ЭВОЛЮЦИЯСЫ 4
2. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ МЕМЛЕКЕТТІК МЕНШІКТІ ЖЕКЕШЕЛЕНДІРУ МЕН
МЕМЛЕКЕТТЕН АЛУ ЖОЛДАРЫ, ТӘСІЛ МЕН ТҮРЛЕРІ 8
3. ӨТПЕЛІ ЭКОНОМИКА КЕЗЕНДЕГІ КӘСШКЕРЛІК 12
4. ӨТПЕЛІ ЭКОНОМИКА КЕЗІНДЕГІ МАКРОЭКОНОМИКАЛЫҚ ПРОЦЕСТІ МЕМЛЕКЕТТІК
РЕТТЕУДІҢ МӘСЕЛЕЛЕРІ 21
5. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ЭКОИОМИКАНЫ ҚҰРЫЛЫМДЫҚ ТҰРҒЫДАН ҚАЙТА
ҚҰРУ МӘСЕЛЕЛЕРІ 24

ҚОРЫТЫНДЫ 26
ҚОЛДАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР 27

КІРІСПЕ

Өтпелі кезенде нарықтық экономикаға өту мемлекет үшін киын мәселелерді
көлденең тартады: меншік қатынастарын өзгерте, кайта кұру, жалпы жаппай
мемлекеттік меншіктен өндіруші мен меншіккердің жақывдасу түрлерін табу,
тіпті олардың толық бірігуін қамтамасыз ету. Демек, мемлекеттік меншікті
реформалау. оны жекешелендіру, мемлекеттік мүліктің жеке объект және жекс
үжымдық (үжымдық-топтық) иелігіне ауыстыру мәселесі туындайды. Мемлекеттік
кәсіпорындарды жекешелендіру ғана кәсіпорынның экономикалық еркіндігі мен
жауапкершілігін органикалық тұрде ымыраластыра алады.

1. ӨТПЕЛІ ЭКОНОМИКАДАҒЫ МЕНШІК ҚАТЫНАСТАРЫНЫҢ ЭВОЛЮЦИЯСЫ

Бұрынғы кейбір социалистік елдерде мемлекеттік меншік басқа меншік
түрлерінің жалпы қүрылымына қарағанда артыктау болады. Осы жағдай ел
экономикасында бәсекелестіктің болмауына, алып келіп, өғщіріс тиімділігін
төмендеуіне, өндіруші кәсіиорындар тұтынушыны билеп төстеуіне және тапшылық
экономикасының пайда болуына алып келді.
Осылардың барлығы бәсекелестік нарықтық ортаны құру үшін мемлекеттік
меншікті реформалау қажетгіліғін анықтады. Осыны жүзеге асыру өндірушінің
тұтынушыға өктемділігін жоюға, өвдіріс тиімділігін арттыруға, нарықты
жоғары сапалы тауар мен қызмет керсетумен барынша толтыра түседі.
Өтпелі экономика кезіндегі мемлекеттік қатынастарды басқаша қүрудың
халыкаралық тәжірибесі меншік турлерін езгертудің эволюция-
реформаторлыктәсілін, жекешелендіру тәсілін кеңірек қодцануды дәріптейді.
Экономикалық әдебиеттерде мына екі терминді: мемлекеттен алу мен
жекеншелендіруді бір-біріне теңестіріп карайды. Алайда
мемлекетсіздендіру термині мемлекеттен тікелей басқару кызметім алып
тастауды түсіндіреді. Басқаша айтканда, мемлекеттік кәсіпорынға езінше
еркіндік беру меншік түрін ауыстырумен байланысты емес. Мемлекетсіздендіру
мемлекеттік кәсіпорындардың толық коммерциялык есепке көшуін білдіреді.
Мемлекетсіздендіру - жекешелендіруге дейінгі аралык баспалдак.
Лл жекешелендіру термині мемлекегтік меншіктің жеке меншікке отуін
білдіреді.
Жекеше іендірудін максагы:
— ошелілік максатты алға тартып, жеке меншік тонтарын қуру;
— мемлеке п ік кәсіпорын мүліктерін жеке адам мен коммерциялык
күрылымдарға мемлекепік бюджетті толтыру үшін сагу.
Мемлекеп ік меншікті жекгшелеіщірудің халықаралык практикасы
кәрсеткендей, жекешелеіщірудің екі варианты бар:
— катан вариантты жекешелендіруді каркынды жүргізу;
— жүмсак вариантты жекешелендіруді ақырыпдам жүргізу. Жекешелендіру
- мемлекеттік меншіктің жеке меншікке өзгеру
ретінде өтиелі экономика кезінде ТМД елдерінде ғана, Шығыс Еуропада
және нарыктык экономикасы дамыған елдерде: Үлыбритания, Франция. Германия
мен АҚШ-та кеңінен колланылады. Алайда, жекешелендірудің мақсаты нарықтык
жономикасы дамыған елдер мен нарыктык экономика түскен елдерде әртүрлі.
Егер нарыктык экономикасы дамыған елдерде жекешелендіру мемлекеттік
бюджетке косымша қаржы тартуды максат етсе, өтпелі зкономика елдерінде жеке
меншікті кұру кұралы болып. соның непзінде бәсекелестік нарыктык ортаны
калыптастырады.
Дамыған еллерде жекешелендіру негізінен жекешелендірудін бір моделшде
жүзеге асты. Ол модель мемлекеттік кәсіпорындарды банк. сактандыру
компаниялары, кейде тұрғындардың сатып алуына иегізделген еді.
АКШ-да мемлекеттік косіпорынды сату ұзақ мерзімде -5 жылдын аумағында
жүргізіледі. Бір мезгілдегі (бірден төленетін) төлем жалпы төленетін
соманың 20%-нан аспауы керек. ТМД мен Шығыс Еуропа елдерінде
жекешелендірудін өте күрделі моделі колданыдды.
Венгрияда кәсіпорынды олардың жүмыскерлері сатып алды. Онда
жүмыскерлердін каржылары ғана емес, кәсіпорынның тапкан пайдасы мен банк
несиелері колданылады.
Чехославакияда шағын кәсіпорындар аукцион арқылы сатылса. ірі
кәсіпорындар гұрғындар каржысын, банк несиелерін және шете.ч капиталын
тарту аркылы жекешелендірілді. Сондай-ак
Чехословакияда кәсіпорындар сатып алу үшін тұрғындарға купон мен
чектер тегін таратылады. Чек пен купондар жекешелендірілген кәсіпорынның
акциясына айырбастау үшін берілген.
Ресейдегі жекешелендірудің басты мақсаты - мемлекетгік мүлікті сатып
алу негізінде меншіккер топтарын тезірек калыптастыру болды. Түрғындар үшін
біркелкі мүмкіидіктср жасалды. Осыны жүйеге асыру үшін барлықтұрғындарға
жекешелендіру чегі ваучерді берді. Олардың әрқайсысының қүны 1000 рубль
болды. Иегерлері оны еркін қоладана алды: ваучерді сатуға,
жекешелендірілетін объект акциясын сатып алуға, өз ваучерін 600-дай
жекешелендіру корынын кез-келгеніне салуға мүмкіндік жасады.
Қазакстандағы жекешелендіру процесі Чехословакияда колданылған моделге
үксастыкпен жүзеге асырылды.
Жекешелендіру екі кезеңмен жүргізілді: бірінші кезеңде түрғыңцардан
қайтаруды кажет етпейтін түрғын-үй купонын қолдана отырып, үйлерді
(пәтерді) жекешелендіру жүзеге асты: екінші кезенде түрғьіндар
қайтарылмайтын жекешелендіру купонын алды. Оларды тек кана инвестициілык
жекешелендіру қоры аркылы қолдану мүмкіндігі жасалды. Ондай кор Қазакстанда
120-дай болды.
Жекешелендірудің бүл тәсілінің кемшілігі сонда, жекешелендіру
инвестициялық купон иесінің өз бетінше шешім қабылдау күкы жоқ, тек қана
оны инвестициялық қорына сала алды. Бүл адамнын нақты кәсіпорынды
жекешелендіруге катысуына тікелей кедергі жасады.
Жекешелеидіру процесі кәсіпорынды жүмыскерлердің сатып алу мүмкіндігін
қарастырып, ашықжәне жабық типтегі акционерлік қоғамды, акционерлік қоғам-
шаруашылығын күрып. олардын акциясының 51% мемлекетке жаіты.
Бірақ мемлекеттің холдинг типіндегі акционерлік қоғамға қатысуы
айтарлықтай нәтиже бермеді, әлсіз, банкрот болған кәсіпорывдар тіріле
алмады. Мемлекеттің координациялық, басқару қызметі кәсіпорын басшыларын
бекітумен, өндіріс өнімін үйлестірумен және пайданы холдинг қажеттілігіне
колданумен шектелді. Бұл айналым қорын жоюға және кәсіпорынды банкроттыққа
алып келді.
Нарықтык экономикасы дамыған елдерге карағанда, ТМД мен Шығыс Еуропа
елдерінде, үшінші әлем дамушы елдеріиде жүмсак екешелендіру варианты
колданылады. Бүл вариант — Чили,
Индонезия, Индия, Алжир, Марокко, ІҮІексика, Туркия, сондай-ак жаца
индустриалды екі елде — Оңтүстік Корея мен Тайванда колданылды.
Жүмсак жекешелеіщіру ерекшелігі сол, бүл вариантта мемлекетгік
секторды жылдам бүзу карастырылмаған, кайта оның кызметіп баскаша
үйымдастырып, үзак мерзімде жекешелендіру көзделген. Бүл іс-шаралар
мемлекепік кәсіпорыннын экономикалык еркіндігін акырындап ұлғайтумен,
оудрдың баға саясатының бір белігін либерализациялаумен, арнаиы қатысу
коры аркылы акционерлеп, бақылау пакет акциясын мемлекетгің сақтауы арқылы
жүзеге асады.
Қазақстан тәжірибесі керсеткендей, холдингтік-акционерлік қоғамды
колдану жекешелендірудін барлық мәселесін шешпейді.
Өтпелі экономикада мемлекетсіздендіру саясаты мен меншікті
жекешелендіру мемлекеттік меншіктің монополиялық жағдайын бүзу мен
экономикаға нарықтык сыйпат беріп қоймай, сондай-ак, экономикалык дамуды
тұрақтандыру мен экономикалық өсуге жетуді көздейді:
— ұлттық экономикаға шетел инвестициясын тарту;
— мемлекеттік субсидияны тарту есебінен мемлекеттік қарызды кысқарту
және жеке кәсігюрындар мен тұрғындардың табысын ұлғайту, нәтижелік максат —
тұрғындардың емір деңгейін көтеру;
— бәсекелестік нарықтык орта жасау.

2. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ МЕМЛЕКЕТТІК МЕНШІКТІ ЖЕКЕШЕЛЕНДІРУ МЕН
МЕМЛЕКЕТТЕН АЛУ ЖОЛДАРЫ, ТӘСІЛ МЕН ТҮРЛЕРІ

Экономиканы әкімшілдік-әміршілдік баскару жұйесі кезінде мемлекеггік
меншік түрі өте қатгы дамыды. Практика керсеткендей, меншікті
мемлекеттендірудін басты екі олқылығы болды:
а) енбек адамы сол меншіктін билеушісі (иегері) жағдайыи жолғалтады
және оны тиімді колдануға жігерленбейді;
ә) өндірісті баскаруда бюрократтану жүріп, экономиканын артыкшылығы
тапталады.
Шетел тәжірибесі көрсеткендей, мемлекеттік меншік 30-40% болғанда,
нарык езінін экономикалык тиімділігін сипаттайтын сапасын жоя бастайды.
Сондыктан Қазақстан Республикасында нарыктык экономикалык калыптасуы көп
укладты экономиканын дамуын қарастырады. Мемлекеттік меншікті меншіктің
баскатүріне
езгерту мен ретгеу жүзеге асты.
Меншік кұқығы экономиканы мемлекетген алу мен жекешелендіру арқылы
жұргізіліп, мемлекетгік мүліктер азаматтарға берілді.
Ұлттық бағдарламаға сай Қазақстан Республикасында мемлекеттен меншікті
алу мен жекешелеіщіру алғашқыда екі кезенде жүргізілді:
— бірінші кезец 1991-1992 жылдар;
— екінші кезец 1993-1995 жылдар;
— үшінші кезең 1996-шы жылдан басталып, 1998-ші жылдын бірінші
жартысына дейін созылды.
Қазақстан Республикасында мемлекетген алу мен жекешелендірудін негізгі
мақсаты мынада:
— шаруашылык субъектілерінің тиімді түрі ретінде жеке меншік топтарын
калыптастыру;
— бәсекелестік ортаны қүрып, өндірісті монополиясыздандыруды
камтамасыз ету;
— шағын және орта бизнесті дамыту;
— шет мемлекетгі өзіне тарта білетін, жеке бизнес басымырақ үйымдык-
шаруашылық күрылымды калыптастьфу;
— бағалы қағаздар нарығыньщ субъектісі ретіңце инвестиииялық қүрылым
жүйесін дамыту және нығайту.
Қазакстан Республикасынын ерекше меншік объектілері жекешелендіруге
жатпайды. Олар — жер, оның байлығы, су, әуе кеңестігі, есімдік пен
жануарлар дүниесі, елдің тарихи және мәдени күндьшыктары.
Мемлекеттен меншікті алу — жай емес, кең көлемді процесс. Ол
мемлекеттік кәсіпорынның мемлекеттік емес меншік түрінің саласына ауысуын
қарастырып, акционерлік, кооперативтік және жеке кәсіпорындардың күрылуын
көздейді. Мемлекетген меншікті алудың мақсаты - әртүрлі меншік түрінің
калыптасуына, бәсекелестік пен кәсіпкерліктің және әлеуметтік-бағытгалған
нарыктык экономиканың дамуына бірдей жағдай жасау.
Мемлекетген алу мен жекешелеңдіруге мемлекет меншік объектілері "
кәсіпорын, бірлестік, үйымдар және олардың бөлімшелері, сондай-ақ,
әлеуметтік аяның мәдени кызмет керсету объектілері, мемлекетгік гүрғын-үй
қоры және баскада кұьщылықтар жатады. Мемлекеттен голық алу кәсіпорынның
бақылау цифры мен міндетті мемлекеттік іапсырысының, материалдык ресурска
лимиттер тұтынушыны ^келушіге және бағаны орталықтан бекітуге жоғарғы
үйымға бағыну институтын жоюды талап етеді. Әртүрлі меншіктегі кәсіпорындар
253арасындағы экономикалык. катынастар келісім непзінде құрылады.
Қазакстан Республикасында мемлекеттік меншік объектілерін мемлекеттен
алу мен жекешелендірудін төмендегідей түрлері колданылады:
а) мемлекетгік кәсіпорын мүлігін жалға беру;
ә) жалға берілген мемлекеггік косіпорын мүлігін сатып алу;
б) мемлекетгік меншік объектілерін концепсияғаберу;
в) мемлекетгік косіпорынлы акционерлік қоғам немесе серіктестік
ретінде қүру;
г) еңбек ұжымы мүшелерімщ мемлекетгік кәсіпорын мүлігін сатып алуы:
д) мүліктері мемдекеттік меншікке жатпайтын мемлекеттік кәсіпорын
мүлігін занды тұлғаға және азаматтарға конкурс немесе аукцион аркылы сату.
Бүл қүбылыс агроөнеркәсіп кешенінде бьшай жүзеге асады:
— совхоз бен басқада ауылшаруашылык, кәсіпорьшдары фермерлік және
шаруа қожалықтары, шағын кәсіпорын мен олардың ассоциациялары және баска
мемлекеттік емес шаруашылык түрлері ретінде кайта қүрылды;
— ашық жоне жабык типтегі акционерлік қоғамды күру;
- қүс фабрикасы мен кешендерін, теплица комбинаты акционерлік,
шаруашьшык қоғамы немесе серіктестігі етіп қайта құру;
- рентабелді емес мемлекеттік ауылшаруашылығы кәсіпорын мүлігін занды
және жеке іүлғаларға аукцион арқылы сату: 1997 жылы 1 кдңтарда 2400 кеңшар
(совхоз) мен үжымшар (колхоз) кайта құрылып, 47000 шаруашылық субъектілері,
оның ішінде 3200 шаруа қожалығы құрыдды.1
Меншікті мемлекеттен алу мен меншікті жекешелендіру тығыз байланыста
болады.
Мемлекеттік меншікке жататын барлық халық шаруашьшык салалары —
кәсіпорын, мекемелер немесе ұйымдар жекешелендіру объектісі болып табылады.
Жекешелендірілген объектжеке түлғаға жеке меишік ретіиде сатылуы мүмкін,
алтоптасқан адамдарға — жалпы меншік үлесін бөлу негізінде жүргізіледі.
Жекешелендірудіц томендегідей тәсілін айіуға болады:
а) аукциондык, жекешелеіідірілетін мепшікке кім жоғарғы баға ұсынса
соған сатылады;
ә) конкурстык - тандау сатушының ойынша, дүрыс жағдай ұсынған сатып
алушыға артықшылык көрсетіледі;
б) кәсіпорын акциясын ересек тұрғындарға беру;
в) купондық тәсіл.
Қазақстан Республикасы 1993 жылы қараша айынан бастам жаппай
жекешелендіруге кешті. Мақсаты — тезірек меншіккерлер тобын қалыптастыру.
Түрғындарға бірдей мүмкіндіктер жасау үшін инвестициялық жекешелендіру
купондары берілді. Қазакстандык моделдің негізгі ерекшелігі мынада:
1. Жекешелендірілген инвестициялык купондарды кайтарымсыз үлестіру;
2. Жекешелендірілген инвестициялык купонды тек қана инвестициялық -
жекешелендіру коры арқылы колдану мүмкіндігі болды.
Инвестициялык жекешелендіру коры азаматтардын жаксы кәсіпорында
жекешелендіруге қатысуына кедергі жасайды. Бір жағынан Қазақстан
Республикасында қабылданған модель Ресейлікке жакындау. Оларды
жекешелендіру чек-ваучерді тегін тарату қарастырылған. Алайда, Қазақстандық
инвест-купонды иеленушілер оны тікелей жаратуға қүқы жоқ. Сондай-ак
инвесткупонньщ ваучерден айырмашылығы сол, номиналды бағасының болмауы. Осы
жағдайлар Қазақстан Ресиубликасында бағалық қағаздар нарығын қалыптастыруды
баяулатады. Баскада келеңсіз мәселенің бірі - инвестициялық қор қызметін
косымшалаі і шектеу. Ресей чектік инвестициялық кордан өзғешелігі сол.
әрбір біздегі инвестициялық қордың құқы жок:
— Қазақстан Республикасы түрғындары инвестиция купонын 5% артығын
шоғырландыра алмауы;
— бір аукционда кәсіггорын акциясының 10% артығын али адмайды;
~ бір ғана жекешелевдірілген объектіге жиналған инвестиииялык купонның
5%-дан артығын сала алмайды.1
Қазақстан Республикасындағы мемлекеттен алу мен меншікті жекешелендіру
меншік құрылымын түпкілікті езгертті. Жекс меншіккерлер тобын
қалыптастырды.
Казахстаиская правда. 17 яинаря 1997 года.
Приватизация. Панорама газеті. 18 мамыр 1994. 5 беі

3. ӨТПЕЛІ ЭКОНОМИКА КЕЗЕНДЕГІ КӘСШКЕРЛІК

Монополды мемлекеттік экономика жағдайында кәсіпкерлік кызмет кұкығы
тек мемлекетке ғана жатады. Нарықтық экономика кәсіпкерлік кызметпен
айналысуды тек мемлекетке ғана жүктемейді. әрбір кәсіпорын мен индивидке де
мүмкіндіктер жасалады. Бүл нарыктық экономиканы тап-іүйнақтай етіп, ҒТП
талаптарына сай болуға және тұтынушы кдікеттілігін канағаттандыруға жағдай
жасатады. Өтпелі кезеңдегі мемлекеттің алдындағы басты міндетгердің бірі -
кәсіпкерлік құрылымды кұру. Оларды масштабы бойынша шартты түрде майда,
орташа және ірі кәсіпкерліктерге бөлеміз. Кәсіпкерлік субъектісі бойынша да
бөлінеді: кәсіпкерлік субъектісіне - әртүрлі экономикалык қызметке
қатысатындар, жеке индивидтер жеке түлғалар және жалпы экономикалык
мүдделер мен келісім-шарт міндеттерімен біріктірілген адамдар тобы жатады.
Ал, үжымдык, кәсіпкерлікке: серіктестік, кооператив, акционерлік коғам,
холдингтер және мемлекетгік кәсіпкерлікті айта аламыз.
Неміс ғалымы әрі экономисі Йозеф Алоиз Шумпетердің (1883-1950 жж.)
ойынша, кәсіпкерлік жаңа игілікті дайындауға немесе баска бір сапалы жаңа
игілікті жасауға бағытталған. Сондай-ак өндіріске жаңа тәсілді ендіруте,
затты өткізетін жана нарыкты игеруге; жаңа шикізат пен жартылай фабрикаттар
көзін табуға өндірісті талапка сай, басқаша құруға күш салады.1
Кәсіпкерлік ез бетінше тіршілік пен тәуелсіздікке негізделген
шаруашылық тәсілі, экономикалык ойлаудың ерекше типі.
Кәсіпкерлікті күрудың өзекті мәселесі — мемлекеттік меншікті
мемлекеттен алу мен жекешелендіру больш табылады. Олар нарыктык экономикада
бәсекелестік ортаны құрып қана қоймайды, сондай-ак еркін кәсіпкерлікке жол
ашады. Белгілі ағылшын ғалымы әрі экономисі Альфред Маршалл айтқандай,
нарықтык жономиканың басты қасиеті — еидіріс пен кәсіпкерліктің
еркіндігі. А. Маршалл бойынша, кәсіпкер — экономикалық процесті
жеделдетуші.
Нарыктык экономикаға өту еркін кәсіпкерлікке жол ашты, бірак барлык.
мәселені шеше алмады. Оны шешу үшін мемлекеттін үйлестіру ролі қажет.
а) шағын кәсіпкерлік және оның мәселелері.
Халықаралық практика көрсеткендей, шағын кәсіпкерлік капитал тезірек
айналатын салаларда пайда болды. Ондай салаға — сауда, қоғамдық
тамақтандыру мен қызмет көрсету аясы жатады.
Нарыктық экономиканы реформалайтын каркынды экономикалық саясат
бағаның либерализациялануынан басталады және онымен байланысты инфляцияның
өсуі тұрғындардың жинак корының қүнсыздануы мен пайыздық өсімінің тез
көтерілуіне қарай, шағын бизнестің каржылық базасынын жоюылуына алып
келеді. Бүл шағын бизнестің калыптасуы мен оның инвестициялык, кызметін
барьінша түсаулап тастайды. Шағын кәсіпкерлік кептеген жиналым мен үлкен
салықтардың қүрсауында қалады. Өткелі кезендегі қалыптасып отырған
экономикалықжағдай кәсіпкерлік қызметін ынталандыру жағдайын жояды. Алайда,
нарыктық экономиканың калыптасуын кәсіпкерліксіз елестеу мүмкін емес.
Қазіргі әлемдік экономика жағдайында ірі монополияның ары қарай
карқынды дамуы шағын және орта фирмалардың сақталуымен тікелей сабақгас.
Бүл ғьілыми-техникалық революция мәселелерімен де байланысты. Көптеген жаңа
заттардың түрлерін шағын және орта кәсіпорындар өндіре бастайды. Себебі,
өндірістегі алдыңғы орынға таласа отырып, олар сүраным өзгерісіне тез арада
жауап береді және өндірістің тұтынушыны канағаттандырмаған жаңа нәрселерін
іздей бастайды. Сондыктан шағын фирмалардьщ жүмыстағы бір адамға шаққандағы
ғылыми-зерттеу және конструкторлықжүмысқа шығындары ірі кәсіпорынға
қарағанда әдцеқайда жоғары.
Қазіргі кезде шағын бизнестің жалпы алғанда нарыкта жана өнімдер
өндіру көлеміндегі ролі өте жоғары.
АҚШ-да федералдык сатып алу басқармасынын. мәліметі бойынша, 50-ші
жыддың ортасынан бастап 70-ші жыддың ортасына дейін шағын фирмалар (1000
адамнан аздау мекеме жатады) елдегі өртүрлі жаңалыктардың жартысына жуығын
тапқан. Тіпті, ашқан жаңалықтардың ширегіне жуығы 10 адамнан түратын
фирмаларға келген. Apple шағын компаниясы персональды (жеке бастың)
компьютерді шығаруды алғашқылардың бірі болып игеріп, кейін оны ең мықты
өндірушілерге айналды. Шағын өндірісті игергендерден авансценаға америкаиың
казіргі белгілі компаниялары Ксерокс, Тексас инструментс, Полороид
сияқтылар шыкты.
Капиталистік елдерде тұрғындарды жұмыспен камтуда шағын бизнестің ролі
ете зор. АҚШ-да соңғы 10 жыддың ішінде 60%-дай жаңа жүмыс орны 20 адамнан
аздау жүмыс істейтін кәсіпорыңдарға келеді. 80-ші жылдардың басында
жұмыссыздыктың катты өсуіне байланысты көптеген ғалым, экономист және
мемлекет кайраткерлері іиағын бизнесті жаңа жүмыс орнын табудың құралы
ретінде қарап, ірі кәсіпорындағы жұмыстылықты қысқартудың орнын толтыратын
кабілеггілігі барлығын байкдфі. Сондықтан да капиталистік еддердің үкіметі
тарапынан шағын бизнеске әртүрлі көмек көрсетіледі.
Шағын және орта бизнестің болуы ірі фирма (монополия) мүдделерінде
толык. қанағатгандырады. Бүгіндері өнімді дайындау үшін мындаған детаддар
керек болады. Оларды өндіру үшін көптеген шағын және орта фирмалардың
маманданып, сонымен катар олар концернмен контракт жүйесімен байланысқан.
Кейбір ірі электротехникалык, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.