ӨНДІРІС ШЫҒЫНЫ ТЕОРИЯЛАРЫ

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 15 бет
Таңдаулыға:

ПАЙДА МЕН ӨНДІРІС ШЫҒЫНДАР ТЕОРИЯЛАРЫ КУРСОВАЯ

ЖОСПАРЫ

КІРІСПЕ 3

1. ӨНДІРІС ШЫҒЫНЫ ТЕОРИЯЛАРЫ 4
2. ПАЙДА ТЕОРИЯСЫ ЖӘНЕ ОНЫҢ ЭВОЛЮЦИЯСЫ 11
3. CAJIA АРАЛЫҚ БӘСЕКЕ ТЕОРИЯСЫ, ОРТАША ПАЙДАНЫҢ ЖӘНЕ ӨНДІРІС
БАҒАСЫНЫҢ ҚҰРЫЛУЫ 18
4. БӘСЕКЕЛЕСТІК КҮРЕС СИПАТЫ 20

ҚОРЫТЫНДЫ 23
ҚОЛДАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР 24

КІРІСПЕ

1. ӨНДІРІС ШЫҒЫНЫ ТЕОРИЯЛАРЫ

Экономика ғылымындағы әртүрлі мектептің өкілдері (К. Маркс, А.
Маршалл, Д. Милль, Д. Робинсон) шығындарды зерттеуге қомақты үлес косты.
ІПыіыешың маркдгік тұжырымдамасы екі маңызды норседен басталады: өндіріс
шығыны жәие айналым шығыны.
Өндіріс шығымы өзіне шикізат, материал, жанармай, электроэнергия,
тұракты капиталдың өткізілген бөлігі (амортизациялық) мен жүмыс кушін сатыи
алуға кететін шығындарды енгізеді. Тауарды дайындауға кәсіпорынын жүмсаған
шығындары тұракты және өзгермелі капитал сомасына (c+v) тең. Айналым
шығындар категориясы тауарды өткізу және сатып алумен байланысты. Бұл
жағдайда К. Маркс бағаның кұннан ауытку мәселесінен қараған. Ол өз ойын
мынаған негіздеді: тауар бірлігінің күнын-өндіріс шығыны мен айналым шығыны
құрайды. Айналым шығындары өндіріс процесінің айналым саласында
жалғасатындығын көрсетеді, сөйтіп тауардың өлшем-орауын, сорттауын,
тасымалдануын және сақталуын еңгізеді.
Батыс елдері ғалым-экономистерінің жасаған өндіріс шығындарының
казіргі тұжырымдамасы бұл үғымды тіпті басқаша түсіндіреді. Олар
экономикалык ресурстардың барльщ түрлерінің шектеулігімен және оларды
баламалы колдану мүмкіндіктерін ескереді.
Мәселе мынада: барлық керекті тұтыныстарды кднағатгандыру үшін
ресурстар ешкашан жеткілікті болған емес. Осы жағдайға қатысты өңдіріс
туралы мәселені кайсы бір шешу кейбір затгардан бас тарту қажеттілігін
туғызады. Сондықтанда барлык шығындар балама шығындарды күрайды. Балама
өндіріс шығындары басты кедергі болып табылады және олармен фирма өткеру
процесінде өзінің пайдасын көбейту мүмкіндігінде ұшырайды.1[1]
Батыс мектебі өкілдерініц есептеуінше , өндіріс шығындар екіге
бөлінеді: тұрақты және өзгермелі.
Тұрақты шығындар (ТҒС) — бүл сыртқы өвдіріс факторын тікелей
колданумен байланысты шығындар. Бұған жалгерлік акы, жабдыктар үшін шығын,
қызметкержалақысы, салықтөлеу, амортизациялык төлемдер, займ бойынша пайыз
және т.б. жатады. Тұракты шығындар өндіріс көлеміне байланысты емес.
Өзгермелі шығындар (TVC) — бүл ішкі ресурстарды колданумен байланысты
шығыңдар. Олар шикізатты, материал мен жұмыс күшін және т.б. сатып алуға
кеткен шығындардан тұрады. Өзгермелі шығындар өндіріс мөлшеріне тікелей
байланыста өзгереді.
Түракты және өзгермелі шығындар сомасы өндірістің жалпы шығынын
күрайды (ТС).
ТС = ТҒС + TVC
Жалпы шығындар тауар санымен (Q) орташа шығындардын (AC)
кәбейтіндісіне тең
ТС = Q х AC
Тұрақты және өзгермелі шығындардын, ендірісті үлғайткдндағы ара-
қатынасы графикалык тұрде 8-1 суретте былай бейнеленеді.
Өнімнің бірлігіне карай шығыидары өлшеу үшін орташа шығьшдар
колданылады. Ол жиынтык (жалпы) шығындарды (ТС) өнімнің көлеміне бөлумен
анықталады:
ТС АС = —Q

Орташа өндіріс шығындары қисығы 8-2 суретте бейнеленген. ]
AC - орташа шығындар
АҮСтбрташа өзгермелі шығындар\\
AFC-орташа тұрақты шығындар
Өндіріс енімі Сурет 8-2. Шығындар кисығы Q
.
Сондай-ақ орташа тұрақты (АҒС) және орташа өзгермелі (AVC) шығындар
анықталады.
АҒС =ТҒС Q
AVC =TVC Q

Орташа шығындар ұғымы К.Маркстын Капиталында баяндалған. Маркс
шығындар түрінің негізінде капиталға келетін өндіріс бағасы мен пайданың
орташа мелшері тұжырымдамасын жасаған.
Пайданы көп алу үшін өндіріс көлемін есептеу қажет, ол өз кезегінде
шекті шығығщарды анықтау кажеттілігін тудырады. Шекті шығындар әрбір
өндіріс бірлігін қосымша ондіру үшін қосымша шығындарды жұмсауды көрсетеді.
Шекті шығындар өндіріс шығындарын u бірлігімен (ТСп) және ендіріс шығындар
п-1 бірлігі (ТСп-1) арасындағы айырмамен анықталады:
МС =АТС
немесе МС = ТСп - ТСп
Кәсіпкерлік кызметте мынадай міндеттерге жиірек жолығуға болады:
өндірісті қандай көлемге дейін дамытуға болады? Осының барлығыда көптеген
шығындарды талап етеді. Осы шығындар өзін актай ма? Олар белгілі табыс
әкеле ме? Егер өндіріс өссе, шекті шығындар алғашқьща кемиді, кейін
ұлғаяды. Осы процес фирманың максималды тишділік нүктесі өнім шығарудың
максимадды және минималды деңгейіғіің арасында болған жағдайда ғана жүзеге
асады. Егер шығарылған өнім үлғайып, бірақ сол нүктеге жетпесе. әрбір
қосымша өнім бірлігін (шекті шығындар) өндіру шығындары төмендетеді.
Максималды тиімділік нұктесіне жеткеннен соң, табыстың төмендеу заңы күшіне
енеді және шекті шығындар еседі.
Мысал келтірейік. Айталық, 300 мың долл. шығынданғанда 1 млн. долл.
табыс табуға болады, ал басқа тауарға бағыт бұрғанда, сол 1 млн. долл.
табысты табу үшін шығындар 200 мың. долл. еседі. Мүндай талдау ең дүрыс
тиімді шешімді таңдау үшін кажет.
Фирманың пайдасы максималды болғавда, өндіріс көлемін анықтау үшін екі
әдісті колданады:
1. Жалпы өндіріс шығындары (ТС) абсолюттік мөлшері мен жалпы
өткерілген өнімнен (жалпы табыстын TR) түскен түсімді салыстыру үшін пайда
мына формуламен анықталады:
Pr =TR~TC
2. Шекті шығындар (МС) мен шекті табысты (MR) салыстыру. ТМД елдері
мен Қазақстанда дәстүрлі бірінші әдіс қодданылады.
Кесте -1.
Вүйым- БағаРІ, Жиын- Жиыы- Пайда
бірлігінін бірлігінін (жалпы) өнім (МР) өнім (АР)
саны (К) саны (L) өнім (ТР) Д7Р ТР
М L
1 2 3 4 5
100 25 90 3,6 3.6
100 50 350 10,4 7,0
100 75 550 8,0 7,3
100 100 625 3,0 6,25
100 125 720 2,0 5,7
100 150 760 1,8 5,0
100 175 790 1,6 4,5
100 200 1.2 9.95

Барлық қөрсеткіштердің динамикасын фафикте көрсетеміз, ол үіміі-і
жиынтық, орташа және шекті өнім еңбегінің қисығын тұрғызамыз.
Qt

0 ' L 01
L
Сурет 8-5 Жалпы (жиынтық), орташа және шекті өнім еңбегінің қисығы.
К.Маркстың пайымдауымша, пайда — бүл косымша щн. Оны ндіріс аясында
жалдамалы жұмыс күші жасайды және тауар айналымы саласында өткеріледі.
Егер пайданы Р арқылы, ал-өндіріс шығынын (C+V) К аркылы
белгілесек, онда W=c+v+m формуласы мына түрді иеленеді W=K+P. Тауар күны
енді шығындар гшюс пайда қосындысы ретіңде бейнеленеді. Айтпакшы шығындар
плюс пайда термині Батыс елдерінін Экономикс және Маркетинг негіздері
оқулықтарында кеңінен қолданылады.1
Тауар күны К+Р формуласында ендігі жерде еңбекпен көрінетін байланысты
байкатпайдйі. Мүның екі бөлшегі де өзгертілген түрде көрсетіледі: өндіріс
шығындары мен пайдасы — еңбектің емес, аванстшіған капитал шығынының
нотижесі ретінде болмак,-
Пайданың абсолютгік мөлшері немесе оның массасы, капиталды колданудын
табыстылық деңгейін көрсетпейді. Табыстылық деңгейі тец кана пайда
нормасыида байкалады. Пайда барлық авансталған
капиталдын туындысы ретінде байқалғандыктан, онын нормасы косымша
қүннын барлык авансталған капиталға катынасымен анықталады. Пайда нормасы
төмендегідей формула турінде болады:
= — 100 немесе " = — 100. с + v
Пайда нормасы пайдалылык, табыстылык, өндіріс рентабелділігі дәрежесін
көрсетеді. Пайда нормасына кандай факторлар өсер етеді? 1). Қосымша қүнның
нормасы.
Қосымша құнның нормасы жоғары болса, соғүрлым оның абсолюттік мелшері
үлкен болады демек бұл пайда нормасы деген сөз.
Мысал: 80e+20v+20m. Мұнда косымша кұн мынаған тен.
(т'=100%),

20-100 = 20% . Айталық. косымша қүн нормасы 200% дейін көтеріледі.
Онда 80c + 20v+40m, ал пайда нормасы
80с + 20v 2). Капиталдың органикалык кдаылымы.
Ғылыми-техникалық рсволюция әсерімен капиталдын қорлану, процесі оның
органикалық қүрылымының (c:v) өсуіне алып барады, сөйтіп өзгермелі
капиталдың үлесі салыстырмалы төмендейді; ал тұрақты капиталдың үлесі-
үлғайады. Өзгермелі капиталдың мөлшері кем болған ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.