Қылмыстың объевтивтік жағының түсінігі мен маңызы
ЖОСПАР:
І Кіріспе
ІІ Негізгі бөлім
2.1 Қылмыстың объевтивтік жағының түсінігі мен маңызы.
2.2 Қоғамға қауіпті іс.әрекеттің түсінігі.
2.3 Қылмыстық зардаптардың түсінігі және оның түрлері.
2.4 Себепті байланыс және оның қылмыстық . құқылық маңызы.
2.5 Қылмыстың объективтік жағының факультативтік белгілері.
ІІІ Қорытынды
ІV Пайдаланылған әдебиеттер
І Кіріспе
ІІ Негізгі бөлім
2.1 Қылмыстың объевтивтік жағының түсінігі мен маңызы.
2.2 Қоғамға қауіпті іс.әрекеттің түсінігі.
2.3 Қылмыстық зардаптардың түсінігі және оның түрлері.
2.4 Себепті байланыс және оның қылмыстық . құқылық маңызы.
2.5 Қылмыстың объективтік жағының факультативтік белгілері.
ІІІ Қорытынды
ІV Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе
Қылмыстық құқық дегеніміз — құқық саласының негізгі түрлерінің бірі ретінде қылмыстың түсінігі мен белгілерін, қылмыс үшін қылмыстық жауаптылықтың негізі мен шектерін, сондай-ақ қылмыстық жауаптылықтан және жазадан босатудың шарттарын анықтайтын құқықтық нормалардың жиынтығы. Қылмыстық құқық басқа да құқық салалары сияқты белгілі бір қоғамдық қатынастарды реттейді. Бұлар — мемлекет атынан жүзеге асатын құқық қорғау органдары және қоғамға қауіпті қол сұғушылық жасаған адамдардың арасындағы қоғамдық қатынастар.
Қылмыстық құкық реттеу қызметімен қатар адамды, қоғам мен мемлекетті қылмыстық қол сұғушылықтан қорғау қызметтерін де атқарады. Бұл қызметтер белгілі бір әрекеттер жасауға қылмыстық-құқықтық тыйым салуды заңда баянды ету арқылы, сондай-ақ реттеу қызметін жүзеге асыру арқылы қылмысы үшін кінәлі адамдарға жаза қолдану жолымен іске асырылады. Қылмыстық құқық сонымен қатар, жалпы және арнайы ескерту (превенция), осы сияқты жазаның заңда белгіленген мақсаттарына жете отырып, қоғамдық қатынастарға аса ауыр зиян келтіретін басқа да қылмыстарды болдырмау немесе олардың алдын алу қызметтерін де атқарады (КК-тің 38-бабының екінші бөлігі). Басқаша айтқанда қылмыстык құқықтың реттеуші және қорғаушы қызметтері бір-бірімен тығыз байланыста.
Қылмыстық-құқықтық реттеу және қоғамдық қатынастарды қорғау —мәжбүрлеуден, яғни қылмыстық заңда көрсетілген Ықпал ету шараларын қолданудан, қылмысы үшін кінәліні Қылмыстық жауалтылыққа тартудан тұратын негізгі әдістер арқылы жүзеге асады. Бұларға қоса қылмыстық құқық қылмыстық заңмен қайшылыққа келіп қалған адамның, сол қайшылықтан шығып кету мүмкіндігін қамтамасыз ететін қолдау (көтермелеу) әдісін де қолданады. Мемлекет заңмен мақұлданған реттерде, өз кезегінде кінәлі адамның үлгілі тәртібін ескеруді, оны жауаптылық пен жазадан толық немесе ішінара босатуды, немесе
Қылмыстық құқық дегеніміз — құқық саласының негізгі түрлерінің бірі ретінде қылмыстың түсінігі мен белгілерін, қылмыс үшін қылмыстық жауаптылықтың негізі мен шектерін, сондай-ақ қылмыстық жауаптылықтан және жазадан босатудың шарттарын анықтайтын құқықтық нормалардың жиынтығы. Қылмыстық құқық басқа да құқық салалары сияқты белгілі бір қоғамдық қатынастарды реттейді. Бұлар — мемлекет атынан жүзеге асатын құқық қорғау органдары және қоғамға қауіпті қол сұғушылық жасаған адамдардың арасындағы қоғамдық қатынастар.
Қылмыстық құкық реттеу қызметімен қатар адамды, қоғам мен мемлекетті қылмыстық қол сұғушылықтан қорғау қызметтерін де атқарады. Бұл қызметтер белгілі бір әрекеттер жасауға қылмыстық-құқықтық тыйым салуды заңда баянды ету арқылы, сондай-ақ реттеу қызметін жүзеге асыру арқылы қылмысы үшін кінәлі адамдарға жаза қолдану жолымен іске асырылады. Қылмыстық құқық сонымен қатар, жалпы және арнайы ескерту (превенция), осы сияқты жазаның заңда белгіленген мақсаттарына жете отырып, қоғамдық қатынастарға аса ауыр зиян келтіретін басқа да қылмыстарды болдырмау немесе олардың алдын алу қызметтерін де атқарады (КК-тің 38-бабының екінші бөлігі). Басқаша айтқанда қылмыстык құқықтың реттеуші және қорғаушы қызметтері бір-бірімен тығыз байланыста.
Қылмыстық-құқықтық реттеу және қоғамдық қатынастарды қорғау —мәжбүрлеуден, яғни қылмыстық заңда көрсетілген Ықпал ету шараларын қолданудан, қылмысы үшін кінәліні Қылмыстық жауалтылыққа тартудан тұратын негізгі әдістер арқылы жүзеге асады. Бұларға қоса қылмыстық құқық қылмыстық заңмен қайшылыққа келіп қалған адамның, сол қайшылықтан шығып кету мүмкіндігін қамтамасыз ететін қолдау (көтермелеу) әдісін де қолданады. Мемлекет заңмен мақұлданған реттерде, өз кезегінде кінәлі адамның үлгілі тәртібін ескеруді, оны жауаптылық пен жазадан толық немесе ішінара босатуды, немесе
Пайдаланылған әдебиеттер:
1. Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексі, Алматы “Жеті жарғы” 1998 ж.
2. Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексі. Алматы. “Жеті жарғы” 1998 ж.
3. Қазақстан Республикасының қылмыстық кодексіне түсінік. Алматы 2001 ж.
4. Ағыбаев. Қылмыстық құқық. Жалпы бөлім оқулық. Алматы. “Жеті жарғы” 1998-2003 ж.
5. Алауханов. Қылмыстық құқық. Жалпы бөлім оқулық. Алматы дәнекер баспасы. 2001-2002 жж.
1. Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексі, Алматы “Жеті жарғы” 1998 ж.
2. Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексі. Алматы. “Жеті жарғы” 1998 ж.
3. Қазақстан Республикасының қылмыстық кодексіне түсінік. Алматы 2001 ж.
4. Ағыбаев. Қылмыстық құқық. Жалпы бөлім оқулық. Алматы. “Жеті жарғы” 1998-2003 ж.
5. Алауханов. Қылмыстық құқық. Жалпы бөлім оқулық. Алматы дәнекер баспасы. 2001-2002 жж.
ЖОСПАР:
І Кіріспе
ІІ Негізгі бөлім
2.1 Қылмыстың объевтивтік жағының түсінігі мен маңызы.
2.2 Қоғамға қауіпті іс-әрекеттің түсінігі.
2.3 Қылмыстық зардаптардың түсінігі және оның түрлері.
2.4 Себепті байланыс және оның қылмыстық - құқылық маңызы.
2.5 Қылмыстың объективтік жағының факультативтік белгілері.
ІІІ Қорытынды
ІV Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе
Қылмыстық құқық дегеніміз — құқық саласының негізгі түрлерінің бірі
ретінде қылмыстың түсінігі мен белгілерін, қылмыс үшін қылмыстық
жауаптылықтың негізі мен шектерін, сондай-ақ қылмыстық жауаптылықтан және
жазадан босатудың шарттарын анықтайтын құқықтық нормалардың жиынтығы.
Қылмыстық құқық басқа да құқық салалары сияқты белгілі бір қоғамдық
қатынастарды реттейді. Бұлар — мемлекет атынан жүзеге асатын құқық қорғау
органдары және қоғамға қауіпті қол сұғушылық жасаған адамдардың арасындағы
қоғамдық қатынастар.
Қылмыстық құкық реттеу қызметімен қатар адамды, қоғам мен мемлекетті
қылмыстық қол сұғушылықтан қорғау қызметтерін де атқарады. Бұл қызметтер
белгілі бір әрекеттер жасауға қылмыстық-құқықтық тыйым салуды заңда баянды
ету арқылы, сондай-ақ реттеу қызметін жүзеге асыру арқылы қылмысы үшін
кінәлі адамдарға жаза қолдану жолымен іске асырылады. Қылмыстық құқық
сонымен қатар, жалпы және арнайы ескерту (превенция), осы сияқты жазаның
заңда белгіленген мақсаттарына жете отырып, қоғамдық қатынастарға аса ауыр
зиян келтіретін басқа да қылмыстарды болдырмау немесе олардың алдын алу
қызметтерін де атқарады (КК-тің 38-бабының екінші бөлігі). Басқаша айтқанда
қылмыстык құқықтың реттеуші және қорғаушы қызметтері бір-бірімен тығыз
байланыста.
Қылмыстық-құқықтық реттеу және қоғамдық қатынастарды қорғау
—мәжбүрлеуден, яғни қылмыстық заңда көрсетілген Ықпал ету шараларын
қолданудан, қылмысы үшін кінәліні Қылмыстық жауалтылыққа тартудан тұратын
негізгі әдістер арқылы жүзеге асады. Бұларға қоса қылмыстық құқық қылмыстық
заңмен қайшылыққа келіп қалған адамның, сол қайшылықтан шығып кету
мүмкіндігін қамтамасыз ететін қолдау (көтермелеу) әдісін де қолданады.
Мемлекет заңмен мақұлданған реттерде, өз кезегінде кінәлі адамның үлгілі
тәртібін ескеруді, оны жауаптылық пен жазадан толық немесе ішінара
босатуды, немесе оның жазасын жеңілдетуді (қылмыстық жауаптылықпен жазадан
босату негіздері көрсетілген нормаларды, жауаптылық пен жазаны жеңілдететін
мән-жайларды белгілеу арқылы және т. б.) міндетіне алады.
Қылмыстық құқықтың өзгешеліктері мен мазмұны оның алдында тұрған
міндеттермен шартасып, байланысып жатыр. ҚР КК-нің 2-бабының бірінші
бөлігінде осы кодекстің мынадай бөліктеріде осы кодексті мынадай міндеттері
айқындалған адам мен азаматтың құқықтарын, бостандықтары мен заңды
мүдделерін, қоғамдық тәртіп пен қауіпсіздікті, қоршаған ортаны, Қазақстан
Республикасының конституциялық құрылысы мен аумақтық тұтастығын, қоғам мен
мемлекеттің заңмен қорғалатын мүдделерін қылмыстық кол сұғушылыктан қорғау,
бейбітшілік пен адамзаттың қауіпсіздігін қорғау, сондай-ақ қылмыстардың
алдын алу. Осы баптың екінші бөлігіне сәйкее, аталған міндеттерді жүзеге
асыру үшін Кодексте қылмыстық жауаптылық негіздері белгіленіп, жеке адам,
қоғам немесе мемлекет үшін қауіпті қандай әрекеттер қылмыс болып табылатыны
айқындалған және оларды жасағаны үшін жазалар мен өзгеде қылмыстық-құқықтық
ықпал ету шаралары белгіленген.
Сонымен, қылмыстық құқықтың негізгі міндеттері — жоғарыда көрсетілген
әлеуметтік құндылықтарды қорғау және қылмыстардың алдын алу (қылмыстарды
болдырмау; қылмыстардың профилактикасы) болып табылады. Қылмыстардың алдын
алу заңда көзделген жеке мақсаттардың бірі — қылмыстан сақтандырумен тығыз
байланысты әрі онымен шарттас. Осы екі міндеттің мазмұны қоғамдық
қатынастарды қорғауды, басқа да жаңа қылмыстарды болдырмауды, қылмыстық-
құқықтық нормалар арқылы жасалған қылмысқа бап келетін белгілі бір ықпал
ету шараларын қолдануды сипаттайды.
Заң әдебиеттерінде қылмыстық құқықтың тәрбиелік міндеттерді жүзеге
асыратындығы туралы пікірлер айтылған. Біздің мұнымен келісуіміз керек
сияқты. Себебі, азаматтардың бойына заң құрметтеушілік дағдысын, мораль
талаптарына жауап беретін тәртіп қалыптастыру барлық құқық салаларының
алдында тұрған міндет. Сондықтан, қылмыстық құқық — азаматтық, әкімшілік
тағы басқа да құқық салаларындай тәрбиелік мәні бар әсер ету шараларын
қолдануы қажет. КК-тің 2-бабында кодекстің осы аталған міндеттері тікелей
көрсетілмеген. Алайда, ҚК-тің 38-бабының екінші бөлігін талдай отырып,
қылмыстық құқықта әлеуметтік әдепттілікті қалпына келтіру, сотталған адамды
түзеу және сопалған адамның да басқа адамдардың да жаңа қылмыстар
жасауынан сақтандырудан көрінетін тәрбиелік сипаттағы шаралардың бар
екендігін нақты аңғаруға болады. Бұл міндеттердің жүзеге асуы азаматтарға
сөзсіз тәрбиелік әсер етеді.
Қылмыстық-құқықтың жүйесі Жалпы және Ерекше бөлімнен тұратын өзінің
иерархиялық құрылымымен сипатталады.
Жалпы бөлім Қазақстан Республикасы қыллмыстық заң нормаларының
міндеттері мен қағидаттарын, қылмыс пен жаза ұғымын, қылмыстық заңның
түсінігін анықтайды; қылмыстық жауаптылықтың негізі және одан босату,
қылмыс құрамының түсінігі, қылмыстық іс-әрекетті жоятьгн мән-жайлардың
түсінігі, сондай-ақ қылмыс істеу сатылары, қылмысқа қатысу ұғымы және
нысандары, жазаның мақсаты және жүйелері, жаза тағайындау немесе қылмыстық
жауаптылықтан және жазадан босату мәселелерін және т.б. мәселелерді
зерттейді.
Ерекше бөлімде нақты қылмыс құрамдары және қылмыс құрамдары бар
әрекет жасағаны үшін белгіленген жаза түрлері көрсетіледі.
Жалпы және Ерекше бөлім өзара тығыз байланыста. Осы екі бөлімнің
жиынтығы қылмыстық құқықты құрайды. Жалпы бөлімнің институттары қылмыстық-
құқықтық нормаларды қолданудың жалпы ережелерін бекітетіндіктен, бүкіл
қылмыстық құқық жүйесінің өзегі (фундаменті) болып табылады.
Бұларды білмей Ерекше бөлімнің бірде-бір бабынн қолдану мүмкін емес.
Мысалы, кінәнің не екенін, оның нысандарын, жазаның түрлерін, оларды
тағайындау негіздерін білмей — қылмыстық әрекетті саралау немесе қылмысқа
жаза тағайындау мүмкін емес. Қылмыстық құқықтың Жалпы бөлімінің нормаларын
қолдану арқылы Ерекше бөлімнің нормалары жүзеге асырылады, Жалпы бөлімнің
ережелері мен институттары Ерекше бөлімдегі нақты нормаларды қолданғанда
негізгі басшылыққа алынады.
Қылмыстық құқық — құқық жүйесіндегі жеке саланың бірі және басқа
құқық салаларымен тығыз байланысты, сондай-ақ өзінің бағыты, атқаратын
ролі, мәні және құқықтық реттеу әдісінің ерекшелігіне байланысты басқа
құқық салаларынан бөлектеніп, ажыратылады.
Қылмыстық-құқықтық қатынастар субъектісі — қылмыс істеген, есі дұрыс,
заңда көрсетілген белгілі бір жасқа толған адам болса, қылмыстық-атқару
қатынастарының субъектісі — бір жағынан сот үкімі бойынша сотталғандар және
басқа жағынан қылмыстық жазаны орындау мекемелерінің және соттардың атынан
мемлекет болып табылады.
Қылмыстық құқық әкімшілік құқықпен де жақын жанасады. Екі құқық
саласы да қоғамға қауіпті іс-әрекет — құқық бұзушылыққа қарсы күрес
жүргізеді. Қылмысқа қарағанда әкімшілік құқық бұзушылықта іс-әрекеттің
қоғамға қауіптілік дәрежесі төмен болады, яғни мұнда қылмыстық жаза
қолданылмайды. Әкімшілік органдар қылмыстық жаза емес әкімшілік шара
қолданады. Әкімшілік шара сотталғандық атаққа қалдырмайды. Қылмыстық
құқықтың әкімшілік құқықпен өте тығыз байланыста болғандығы әсіресе 1959
жылғы Қазақ КСР Қылмыстық кодексі күшінде тұрған кезде байқалған (ҚК-тің
кейбір баптарында қылмыстық жауаптылыққа тартудың міндетті шарты әкімшілік
преюдиция болатын, яғни құқық бұзушы қылмысы үшін кінәлі болса да, бірақ
қылмысы қоғамға аса қауіпті болмағандықтан кылмыстық жауаптылықтан босатыла
отырып әкімшілік жауаптылыққа тартылатын). Бүгінгі таңдағы Қазақстан
Республикасының Қылмыстық кодексінде мұндай институттар қарастырылмаған.
Құқық саласы ретіндегі қылмыстық құқықты қылмыс пен жазаны тарихи дамудағы
құқықтық құбылыстар ретінде қарастыратын, қылмыстық заңды және оны қолдану
тәжірибесін формальды-логикалық, диалектикалық, нақты-әлеуметтік және басқа
да зерттеу әдістерін қолдана отырып зерттейтін қылмыстық құқық ғылымынан
ажырата білуіміз керек.
Ауыр дене жарақатын алған адам абайсызда қазаға ұшыраса, қаза
біріншіден ауыр дене жарақатынан, екіншіден өмірге қауіпті болуы себепті
жәбірленушіні өлімге қасақана душар еткені анықталған жағдайда ғана кінәлі
адам 103-баптың 3-бөлігі бойынша жауапқа тартылады. Сонымен себепті
байланысты анықтағанда ең алдымен іс-әрекетті істеген мезгілде қоғамға
зиянды зардаптың нақты болу (мүмкін) қаупін төндіретінін, одан кейін, осы
зардаптың, сөз жоқ, істелген іс-әрекеттің нәтижесінен туындағанын анықтау
керек.
Себепті байланыс әрекет немесе әрекетсіздік арқылы істелетін
материалдық қылмыс құрамдарының міндетті белгісі болып табылады.
Әрекетсіздік күйде жасалатын материалдық құрамға мысалы, лауазымды адамның
салақтығын алайық (316-бап). Лауазымды адам өз қызметіне салақтықпен
қараса, нәтижесінде оның өзінің қызмет борышын орындамауы келтірілген
елеулі зиянмен қажетті себепті байланыста болса, ол осы бап бойынша
жауапқа тартылады. Мұндай жағдайда әрекетсіздікпен келтірілген зардаптың
арасындағы себепті байланысты анықтау үшін лауазым адамына қандай арнаулы
міндет жүктелгенін және осы міндетті оның орындамағанын анықтау қажет.
Белгілі бір жағдайларда бірнеше адамдардың әрекеттерінен орын алған
зардаптың қажетті себепті байланысын анықтау қажет болады. Мысалы,
материалдық құрамдағы қылмысқа бірге қатысып істеген жағдайда, қылмысқа
қатысушылардың әрқайсысының әрекеті мен келтірілген зиянның арасын
байланыстыратын себепті байланысты табу, бірлесіп істелген қылмыстан
келген зардапты анықтау да қылмысты саралау және қылмысқа бірге
қатысушыларға әділ жаза тағайындау олардың әрекетін дұрыс саралау үшін өте
маңызды роль атқарады. Сонымен, себепті байланыс материалдық құрамдағы
қылмыстың объективтік жағының негізгі белгісі болып табылады.
2.5 Қылмыстың объективтік жағының факультативтік белгілері
Қайсыбір қылмыстар белгілі бір уақытты, белгілі бір жағдайда немесе
белгілі бір тәсілмен, құралмен жүзеге асырылады. Мұндай жағдайларда
қылмыстың объективтік жағының осы ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
І Кіріспе
ІІ Негізгі бөлім
2.1 Қылмыстың объевтивтік жағының түсінігі мен маңызы.
2.2 Қоғамға қауіпті іс-әрекеттің түсінігі.
2.3 Қылмыстық зардаптардың түсінігі және оның түрлері.
2.4 Себепті байланыс және оның қылмыстық - құқылық маңызы.
2.5 Қылмыстың объективтік жағының факультативтік белгілері.
ІІІ Қорытынды
ІV Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе
Қылмыстық құқық дегеніміз — құқық саласының негізгі түрлерінің бірі
ретінде қылмыстың түсінігі мен белгілерін, қылмыс үшін қылмыстық
жауаптылықтың негізі мен шектерін, сондай-ақ қылмыстық жауаптылықтан және
жазадан босатудың шарттарын анықтайтын құқықтық нормалардың жиынтығы.
Қылмыстық құқық басқа да құқық салалары сияқты белгілі бір қоғамдық
қатынастарды реттейді. Бұлар — мемлекет атынан жүзеге асатын құқық қорғау
органдары және қоғамға қауіпті қол сұғушылық жасаған адамдардың арасындағы
қоғамдық қатынастар.
Қылмыстық құкық реттеу қызметімен қатар адамды, қоғам мен мемлекетті
қылмыстық қол сұғушылықтан қорғау қызметтерін де атқарады. Бұл қызметтер
белгілі бір әрекеттер жасауға қылмыстық-құқықтық тыйым салуды заңда баянды
ету арқылы, сондай-ақ реттеу қызметін жүзеге асыру арқылы қылмысы үшін
кінәлі адамдарға жаза қолдану жолымен іске асырылады. Қылмыстық құқық
сонымен қатар, жалпы және арнайы ескерту (превенция), осы сияқты жазаның
заңда белгіленген мақсаттарына жете отырып, қоғамдық қатынастарға аса ауыр
зиян келтіретін басқа да қылмыстарды болдырмау немесе олардың алдын алу
қызметтерін де атқарады (КК-тің 38-бабының екінші бөлігі). Басқаша айтқанда
қылмыстык құқықтың реттеуші және қорғаушы қызметтері бір-бірімен тығыз
байланыста.
Қылмыстық-құқықтық реттеу және қоғамдық қатынастарды қорғау
—мәжбүрлеуден, яғни қылмыстық заңда көрсетілген Ықпал ету шараларын
қолданудан, қылмысы үшін кінәліні Қылмыстық жауалтылыққа тартудан тұратын
негізгі әдістер арқылы жүзеге асады. Бұларға қоса қылмыстық құқық қылмыстық
заңмен қайшылыққа келіп қалған адамның, сол қайшылықтан шығып кету
мүмкіндігін қамтамасыз ететін қолдау (көтермелеу) әдісін де қолданады.
Мемлекет заңмен мақұлданған реттерде, өз кезегінде кінәлі адамның үлгілі
тәртібін ескеруді, оны жауаптылық пен жазадан толық немесе ішінара
босатуды, немесе оның жазасын жеңілдетуді (қылмыстық жауаптылықпен жазадан
босату негіздері көрсетілген нормаларды, жауаптылық пен жазаны жеңілдететін
мән-жайларды белгілеу арқылы және т. б.) міндетіне алады.
Қылмыстық құқықтың өзгешеліктері мен мазмұны оның алдында тұрған
міндеттермен шартасып, байланысып жатыр. ҚР КК-нің 2-бабының бірінші
бөлігінде осы кодекстің мынадай бөліктеріде осы кодексті мынадай міндеттері
айқындалған адам мен азаматтың құқықтарын, бостандықтары мен заңды
мүдделерін, қоғамдық тәртіп пен қауіпсіздікті, қоршаған ортаны, Қазақстан
Республикасының конституциялық құрылысы мен аумақтық тұтастығын, қоғам мен
мемлекеттің заңмен қорғалатын мүдделерін қылмыстық кол сұғушылыктан қорғау,
бейбітшілік пен адамзаттың қауіпсіздігін қорғау, сондай-ақ қылмыстардың
алдын алу. Осы баптың екінші бөлігіне сәйкее, аталған міндеттерді жүзеге
асыру үшін Кодексте қылмыстық жауаптылық негіздері белгіленіп, жеке адам,
қоғам немесе мемлекет үшін қауіпті қандай әрекеттер қылмыс болып табылатыны
айқындалған және оларды жасағаны үшін жазалар мен өзгеде қылмыстық-құқықтық
ықпал ету шаралары белгіленген.
Сонымен, қылмыстық құқықтың негізгі міндеттері — жоғарыда көрсетілген
әлеуметтік құндылықтарды қорғау және қылмыстардың алдын алу (қылмыстарды
болдырмау; қылмыстардың профилактикасы) болып табылады. Қылмыстардың алдын
алу заңда көзделген жеке мақсаттардың бірі — қылмыстан сақтандырумен тығыз
байланысты әрі онымен шарттас. Осы екі міндеттің мазмұны қоғамдық
қатынастарды қорғауды, басқа да жаңа қылмыстарды болдырмауды, қылмыстық-
құқықтық нормалар арқылы жасалған қылмысқа бап келетін белгілі бір ықпал
ету шараларын қолдануды сипаттайды.
Заң әдебиеттерінде қылмыстық құқықтың тәрбиелік міндеттерді жүзеге
асыратындығы туралы пікірлер айтылған. Біздің мұнымен келісуіміз керек
сияқты. Себебі, азаматтардың бойына заң құрметтеушілік дағдысын, мораль
талаптарына жауап беретін тәртіп қалыптастыру барлық құқық салаларының
алдында тұрған міндет. Сондықтан, қылмыстық құқық — азаматтық, әкімшілік
тағы басқа да құқық салаларындай тәрбиелік мәні бар әсер ету шараларын
қолдануы қажет. КК-тің 2-бабында кодекстің осы аталған міндеттері тікелей
көрсетілмеген. Алайда, ҚК-тің 38-бабының екінші бөлігін талдай отырып,
қылмыстық құқықта әлеуметтік әдепттілікті қалпына келтіру, сотталған адамды
түзеу және сопалған адамның да басқа адамдардың да жаңа қылмыстар
жасауынан сақтандырудан көрінетін тәрбиелік сипаттағы шаралардың бар
екендігін нақты аңғаруға болады. Бұл міндеттердің жүзеге асуы азаматтарға
сөзсіз тәрбиелік әсер етеді.
Қылмыстық-құқықтың жүйесі Жалпы және Ерекше бөлімнен тұратын өзінің
иерархиялық құрылымымен сипатталады.
Жалпы бөлім Қазақстан Республикасы қыллмыстық заң нормаларының
міндеттері мен қағидаттарын, қылмыс пен жаза ұғымын, қылмыстық заңның
түсінігін анықтайды; қылмыстық жауаптылықтың негізі және одан босату,
қылмыс құрамының түсінігі, қылмыстық іс-әрекетті жоятьгн мән-жайлардың
түсінігі, сондай-ақ қылмыс істеу сатылары, қылмысқа қатысу ұғымы және
нысандары, жазаның мақсаты және жүйелері, жаза тағайындау немесе қылмыстық
жауаптылықтан және жазадан босату мәселелерін және т.б. мәселелерді
зерттейді.
Ерекше бөлімде нақты қылмыс құрамдары және қылмыс құрамдары бар
әрекет жасағаны үшін белгіленген жаза түрлері көрсетіледі.
Жалпы және Ерекше бөлім өзара тығыз байланыста. Осы екі бөлімнің
жиынтығы қылмыстық құқықты құрайды. Жалпы бөлімнің институттары қылмыстық-
құқықтық нормаларды қолданудың жалпы ережелерін бекітетіндіктен, бүкіл
қылмыстық құқық жүйесінің өзегі (фундаменті) болып табылады.
Бұларды білмей Ерекше бөлімнің бірде-бір бабынн қолдану мүмкін емес.
Мысалы, кінәнің не екенін, оның нысандарын, жазаның түрлерін, оларды
тағайындау негіздерін білмей — қылмыстық әрекетті саралау немесе қылмысқа
жаза тағайындау мүмкін емес. Қылмыстық құқықтың Жалпы бөлімінің нормаларын
қолдану арқылы Ерекше бөлімнің нормалары жүзеге асырылады, Жалпы бөлімнің
ережелері мен институттары Ерекше бөлімдегі нақты нормаларды қолданғанда
негізгі басшылыққа алынады.
Қылмыстық құқық — құқық жүйесіндегі жеке саланың бірі және басқа
құқық салаларымен тығыз байланысты, сондай-ақ өзінің бағыты, атқаратын
ролі, мәні және құқықтық реттеу әдісінің ерекшелігіне байланысты басқа
құқық салаларынан бөлектеніп, ажыратылады.
Қылмыстық-құқықтық қатынастар субъектісі — қылмыс істеген, есі дұрыс,
заңда көрсетілген белгілі бір жасқа толған адам болса, қылмыстық-атқару
қатынастарының субъектісі — бір жағынан сот үкімі бойынша сотталғандар және
басқа жағынан қылмыстық жазаны орындау мекемелерінің және соттардың атынан
мемлекет болып табылады.
Қылмыстық құқық әкімшілік құқықпен де жақын жанасады. Екі құқық
саласы да қоғамға қауіпті іс-әрекет — құқық бұзушылыққа қарсы күрес
жүргізеді. Қылмысқа қарағанда әкімшілік құқық бұзушылықта іс-әрекеттің
қоғамға қауіптілік дәрежесі төмен болады, яғни мұнда қылмыстық жаза
қолданылмайды. Әкімшілік органдар қылмыстық жаза емес әкімшілік шара
қолданады. Әкімшілік шара сотталғандық атаққа қалдырмайды. Қылмыстық
құқықтың әкімшілік құқықпен өте тығыз байланыста болғандығы әсіресе 1959
жылғы Қазақ КСР Қылмыстық кодексі күшінде тұрған кезде байқалған (ҚК-тің
кейбір баптарында қылмыстық жауаптылыққа тартудың міндетті шарты әкімшілік
преюдиция болатын, яғни құқық бұзушы қылмысы үшін кінәлі болса да, бірақ
қылмысы қоғамға аса қауіпті болмағандықтан кылмыстық жауаптылықтан босатыла
отырып әкімшілік жауаптылыққа тартылатын). Бүгінгі таңдағы Қазақстан
Республикасының Қылмыстық кодексінде мұндай институттар қарастырылмаған.
Құқық саласы ретіндегі қылмыстық құқықты қылмыс пен жазаны тарихи дамудағы
құқықтық құбылыстар ретінде қарастыратын, қылмыстық заңды және оны қолдану
тәжірибесін формальды-логикалық, диалектикалық, нақты-әлеуметтік және басқа
да зерттеу әдістерін қолдана отырып зерттейтін қылмыстық құқық ғылымынан
ажырата білуіміз керек.
Ауыр дене жарақатын алған адам абайсызда қазаға ұшыраса, қаза
біріншіден ауыр дене жарақатынан, екіншіден өмірге қауіпті болуы себепті
жәбірленушіні өлімге қасақана душар еткені анықталған жағдайда ғана кінәлі
адам 103-баптың 3-бөлігі бойынша жауапқа тартылады. Сонымен себепті
байланысты анықтағанда ең алдымен іс-әрекетті істеген мезгілде қоғамға
зиянды зардаптың нақты болу (мүмкін) қаупін төндіретінін, одан кейін, осы
зардаптың, сөз жоқ, істелген іс-әрекеттің нәтижесінен туындағанын анықтау
керек.
Себепті байланыс әрекет немесе әрекетсіздік арқылы істелетін
материалдық қылмыс құрамдарының міндетті белгісі болып табылады.
Әрекетсіздік күйде жасалатын материалдық құрамға мысалы, лауазымды адамның
салақтығын алайық (316-бап). Лауазымды адам өз қызметіне салақтықпен
қараса, нәтижесінде оның өзінің қызмет борышын орындамауы келтірілген
елеулі зиянмен қажетті себепті байланыста болса, ол осы бап бойынша
жауапқа тартылады. Мұндай жағдайда әрекетсіздікпен келтірілген зардаптың
арасындағы себепті байланысты анықтау үшін лауазым адамына қандай арнаулы
міндет жүктелгенін және осы міндетті оның орындамағанын анықтау қажет.
Белгілі бір жағдайларда бірнеше адамдардың әрекеттерінен орын алған
зардаптың қажетті себепті байланысын анықтау қажет болады. Мысалы,
материалдық құрамдағы қылмысқа бірге қатысып істеген жағдайда, қылмысқа
қатысушылардың әрқайсысының әрекеті мен келтірілген зиянның арасын
байланыстыратын себепті байланысты табу, бірлесіп істелген қылмыстан
келген зардапты анықтау да қылмысты саралау және қылмысқа бірге
қатысушыларға әділ жаза тағайындау олардың әрекетін дұрыс саралау үшін өте
маңызды роль атқарады. Сонымен, себепті байланыс материалдық құрамдағы
қылмыстың объективтік жағының негізгі белгісі болып табылады.
2.5 Қылмыстың объективтік жағының факультативтік белгілері
Қайсыбір қылмыстар белгілі бір уақытты, белгілі бір жағдайда немесе
белгілі бір тәсілмен, құралмен жүзеге асырылады. Мұндай жағдайларда
қылмыстың объективтік жағының осы ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz