Инфляция деңгейі

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

1. Инфляция деңгейі.
2. Сұраныс инфляциясы.

1) Инфляция дегеніміз бағалардың орташа деңгейінің өсу қарқыны, бірақ бұл
жағдайда барлық бағалар өседі деуге болмайды. Инфляция кезінде кейбір
бағалар бір қалыпта қалады, ал кейбір бағалар төмендейді.
2) Инфляция баға индексі арқылы өлшенеді. Есімізге түсірелік, жалпы
базалық мерзім баға индексі арқылы анықталады.
Инфляция деңгейін мына жолмен есептеп шығаруға болады. Осы жылдың (1999
жылдың) баға индексін алдынғы жылдың (1998 жылдың) баға
индексінен шығарып, айырмасын алдыңғы жылдың (1998 жылдың) баға индексіне
бөліп, содан кейін оны пайыз түрінде шығару үшін 100-ге көбейтеміз. Мысалы,
1998 жылғы тауарлар тұтыну баға индексі 154,5 тең болса, 1999 жылы – 158,2
болды. Сонымен, 1999 жылдың инфляция деңгейі мына жолмен анықталады:
Инфляция қарқыны = 158,2-154,5 х100=2,3%
154,5
70-ереже деп аталатын ереже инфляцияны басқаша анықтауға мүмкіндік
береді. Бұл бағалардың екі еселенуіне керекті жылдарды тез есептеп табуға
көмектеседі. Ол үшін тек қана 70 деген санды жылдық инфляция деңгейіне
бөлеміз:

Иинфляцияны екі еселенуі =. 70
.
Үшін белгілі бір жылдар саны баға өсуінің жылдық қақыны

Экономистер инфляцияны екі түрге бөледі:
1) Сұраныс инфляциясы. Экономикада кейде ұсынысқа қарағанда сұраныс
шығындары көбірек болады. Артық сұранысқа өндіріс артық көлемімен
жауап бере алмайды, өйткені барлық ресурстар қамтылған. Бұл артық
сұраныс бағаның өсуіне әкеледі және сұраныс инфляциясын тудырады.
Баға деңгейі және жұмыспен қамтылғандар.Жиынтық шығындар көбейген кездегі
баға деңгейі жұмыспен толық қамтамасыз етілгенше өсе бастайды. Белгілі бір
кезеңде қомысша шығындар таза инфляциялық болады.
Бұл кескінде жиынтық шығын көрсетілген. Тұтыну бағасының шығындары,
инвестициялар, мемлекеттік шығындар және таза экспорт өте аз, өйткені жалпы
ішкі өнім өзінің ең жоғары деңгейінен төмен. Жұмыссыздық деңгейі өте
жоғары, ал өндіріс жұмыс істемейді. Жиынтық сұраныс жоғарылыда делік, онда
өндіріс көлемі үлкейеді, жұмыссыздық деңгейі төмендейді, ал баға деңгейі аз
ғана өседі немесе мүлде өспейді. Бұл жағдай еңбек және материалдық
ресурстардың қамтылған бөлігінің барын білдіреді.
Сұраныс көбейген кезде экономика 2-кескінге жылжиды.Толық жұмыспен
қамтамасыз етілу деңгейіне келеді, содан кейін одан да асып кетеді. Сол
кезде жұмыспен толық қамтамасыз етіліп болғанша баға деңгейі өсуі
мүмкін.Өндіріс ұлғайған сайын материалдық ресурстар көбейеді. Салалардың
кейбіреулерінде тар жерлер пайда бола бастайды. Кейбір салалар өндірістік
күштерін түгел жұмсайды, сондықтан олар болашақта өздерінің тауарларына
сұраныс көтерілген кезде, өндірісті арттырумен жауап бере алмайды:
сондықтан оларда баға көтеріледі. Болашақта жалданған жұмысшылардың саны
көбейген сайын, әр жұмысшының орташа өндіріс көлеміне қосатын үлесі азая
түседі. Нәтижесінде жұмысшыларға байланысты шығындар көбейеді, соған орай
баға өседі. Ал жұмыспен толық қамтамасыз етілуге жақындаған кезде,
фирмаларға біліктілігі азырақ жұмысшыны жалдауға тура келеді.Бұл шығын мен
бағаның көтерілуіне ықпал тигізеді. Екінші кескіндегі инфляцияны кейде өз
уақытынан бұрынғы инфляция деп атайды, өйткені экономика ресурстармен
қамтамасыз етілгенге дейін басталады.
Экономика ресурстармен толық қамтамасыз етілген кезде, 2-кескіндегі
қосымша шығындар және болашақтағы бағалардың өсуі кейбір фирмаларды
ресурстарға сұраныс ұсынуға әкеледі, ал кейбір үй шаруашылықтары оған
ұсыныспен жауап береді. Өндірістің көлемі ұлғаюы үшін кейде фирмалар
қосымша жұмысшылар жалғайды және әдеттегіден көбірек жұмыс істейді. Үй
шаруашылықтары жұмыс істемейтін жастардың және әйелдердің арқасында қосымша
жұмысшыларды қамтамасыз ете алады. 2-кескіннің бұл кезеңінде жұмыссыздық
деңгейі төмендейді, ал жалпы ЖІӨ әлуеттік ЖІӨ-нен көтеріңкі болады. Мұндай
жағдайда инфляция азаяды.
Экономика қосымша ресурстарды қамтамасыз ете алмайды. Фирмалар
сұраныстың көбеюіне өндіріс көлемін арттырумен жауап бере алмайды. Ішкі
өнімнің шынайы көлемі өзінің ең жоғары деңгейіне жетеді, алдағы сұраныстың
ұлғаюы тек қана бағаның өсуіне алып келеді.Инфляция өте жылдам өсе бастауы
мүмкін, өйткені жиынтық сұраныс ортаның тауар өндіретін және қызмет көрсету
абсолюттік мүмкіндігінен жоғары. 2-кескіндегі сұраныс инфляциясы 3-
кескіндегі сұраныстың таза инфляциясыеа айналады. Шынйы өндіріс ұлғаймайды,
сондықтан өсу үстіндегі шығындарды азайта алмайды.
Қорыта айтқанда, атаулы және нақты ЖІӨ-ның арасында қандай айырмашылық
бар екенін есімізге түсіргеніміз жөн. Тұрақты баға деңгейі кезінде (1-
кескін) атаулы және нақты ЖІӨ бірқалыпты қарқынмен ұлғаймайды, бірақ өз
уақытынан бұрын болған инфляция кезінде (2-кескін) атаулы ЖІӨ нақты ЖІӨ-нен
тезірек өседі, сондықтан өндіріс көлемі қалай өзгеретінен анықтау үшін ЖІӨ-
ні дефляциялау керек. 3-кескінде атаулы ЖІӨ өсті. Жоғары инфляцияның
күшімен атаулы ЖІӨ өте жылдам өсе алатын еді, бірақ нақты ЖІӨ өзгермейді.
Қысқаша айтқанда, 2-кескін мен 3-кескінде пайда болған сұраныс инфляциясы
атаулы және нақты ЖІӨ-нің арасындағы байланысты бұзады.
2) Шығын инфляциясы немесе ұсыныс инфляциясы. Шығын көлемі өзгеруінің
және нарықтық ұсыныстың нәтижесінде де инфляция пайда болуы мүмкін.
Жиынтық сұраныс артпағанына қарамастан, соңғы жылдары баға деңгейі
өсті. Өндіріс көлемі де, жұмыспен толық қамтамасыз ету де қысқарған
кездері болды, бірақ осымен бірге жалпы баға деңгейі де өсті.
Шығын инфляциясының теориясы баға деңгейінің өсуін орташа шығындардың
өсуіне әкелетін факторлармен түсіндіреді. Орташа шығындарды мынадай
тәсілмен шығаруға болады: өндірісте қолданылатын ресурстардың жалпы шығынын
өндірілген өнімнің көлеміне бөлу керек, яғни:
Жалпы өндірістік шығын (ТС)
Орташа шығын (АС) =
Өнім бірлігінің саны (Q)
Орташа шығынның өсуі табысты өндіріс көлемін қысқартады, ал фирмалар
өндіріс көлемін қазіргі баға деңгейімен ұсынуға дайын. Нәтижесінде барлық
экономика аумағында тауар ұсынысы мен қызмет ұсынысы азаяды. Бұл ұсыныстың
азаюы баға деңгейінің өсуіне әкеледі. Соған орай, шығындар бағаның өсуіне
итермелейді, ал сұраныс инфляциясы кезінде бағаның өсуіне сұраныс әсер
етеді.
Шығын инфляциясының пайда болуына екі негізгі себеп бар: а) атаулы
төлемақының өсуі; ә) энергия және шикізат сияқты ресурстарға бағаның өсуі.
Төлемақының өсуінен пайда болған инфляция. Шығын инфляциясының теориясы
бойынша кейбір жағдайлардабұл инфляцияның шығу себебі кәсіподақтан болуы
мүмкін. Бұл былай түсіндіріледі: ұйымдық келісімдер көмегімен кәсіподақтың
атаулы төлемақылар мөлшерлемесін (ставка) қадағалауға мүмкіншіліктері бар.
Ірі кәсіподақтар төлемақыны кәсіподақ қатарына кірмейтін жұмысшыларға
тағайындады делік. Егер барлық мемлекет аумағында төлемақының өсуі, қандай
болса да факторларға байланысты теңессе ( ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.