Бәсеке және оның түрлері. Бәсеке және монополия

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР

1. Бәсеке және оның түрлері. Бәсеке және монополия 1

1. Бәсеке және оның түрлері. Бәсеке және монополия

Рыноктық экономиканың негізгі ерекшелігі болып еркін таңдау: өндіруші
үшін өндірілетін өнімді таңдау еркі, тұтынушыға тауарды алуда, жұмысшыға
жұмыс орнын таңдау еркі айтылады. Бірақ еркін таңдау экономикалық табысты
өзінен-өзі қамтамасыз ете алмайды. Ал, оны бәсекелестік күресте ғана жеңіп
алады.
Бәсеке - бұл рыноктық экономиканың қатысушыларының арасындағы
тауарларды сатып алу және сату барысында, өндірістегі ең жақсы жағдайлары
үшін бақталастық.
Бәсеке - рыноктық қатынастардың негізгі категориясы, әр түрлі формада
болады және әр түрлі жолдармен іске асырылады. Ол сала ішіндегі (біртектес
тауарлар арасында) және сала аралық (әр түрлі салалар тауарлары арасында)
бола алады. Ол бағалық және бағалық емес бола алады.
Бағалық бәсеке тауарлар мен қызметтерді бәсекелестің бағасына
қарағанда төмен бағамен сатуға негізделген. Баға төмендету шығынды азайту
немесе пайданы азайту арқылы ғана мүмкін. Оны тек ірі фирмалар ғана істей
алады.
Бағалық емес бәсеке техникалық артықшылықтардың арқасында жететін
тауарлардың жоғарғы сапасымен және сенімділігімен сатуға негізделген.
Рыноктық қатынастардың қатысушыларының өзара қалай бәсекелесуіне
байланысты жетілген (еркін) және жетілмеген бәсеке рыногі деп бөлінеді.
Жеке фирмалардың өнім бағасына (базар нарқына) әсер етуі неғұрлым аз
болса, солғұрлым рынок бәсекелік деп саналады.
Жетілген бәсеке (еркін бәсеке рыногі) дегеніміз рынокта бір-біріне
тәуелсіз көптеген сатушылар мен сатып алушылар қызмет ететін және тең
мүмкіндіктері мен құқтары бар бәсекенің идеалды бейнесін айтады.
Жетілген бәсекені негізгі белгісі: әрбір фирманың үлесі жалпы өнімге
шаққанда аз болғандықтан, ешқайсысының бөлшек бағаға әсері өте төмен
болады. Ұсыныс бағалары төменгі шекте теңеледі.
Жетілген бәсеке толық түрде болмайды. Оған тек жуық шамада жақындауға
болады. Еркін бәсеке деп XIX ғасырдың ортасыңда болған бәсекені шартты
түрде айтуға болады.
XIX ғасырдың екінші жартысынан бастап ҒТП-ң әсерінен
өндірісті шоғырландыру жүріп жатыр, ол ірі және аса ірі кәсіпорындардың,
яғни монополияның құрылуына әкеп соқты.
Монополия (грек - mono - жалғыз, роlіо - сатамын) жеке өндіруші тауар
рыногын бақылап және сол рынокта үстем орын алған кезде пайда болады.
Монополияның мақсаты - рынокта баға мен өндіріс көлемін бақылау арқылы
мүмкін болатын жоғары табыс алу. Мақсатқа жету құралы болып орташадан
жоғары пайданы қамтамасыз ететін монополиялық баға құрылуын ұсынады.
Монополия бірнеше компаниялардың қосылуы арқылы құрылады және мынадай
ұйымдық формалары бар:
Картель - шығарылып отырған өнім мен өткізу рыногын бөлу туралы
келісім квотасы (саны).
Синдикат - өнімді бірлесіп өткізуді ұйымдастыру мақсатымен бірігу.
Трест - монополияға енетін фирмалардың меншік өндіріс және өнімді
өткізуге байланысты бірігуін айқындайды. Концерн - қаржы орталығы
бір, бірақ жалпы технологиясы кіріккен әр түрлі фирма, салалардың
ұйымдық формалары кіретін монополия.
Конгломерат ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.