ӨНДІРІС ШЫҒЫНЫ ТЕОРИЯЛАРЫ ТУРАЛЫ

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

ӨНДІРІС ШЫҒЫНЫ ТЕОРИЯЛАРЫ
Экономика ғылымындағы әртүрлі мектептің өкілдері (К. Маркс, А.
Маршалл, Д. Милль, Д. Робинсон) шығындарды зерттеуге қомақты үлес косты.
Шығынның маркстік тұжырымдамасы екі маңызды нәрседен басталады: өндіріс
шығыны және айналым шығыны.
Өндіріс шығыны өзіне шикізат, материал, жанармай, электроэнергия,
теракты капиталдың өткізілген бөлігі (амортизациялық) мен жұмыс күшін сатып
алуға кететін шығындарды енгізеді. Тауарды дайындауға кәсіпорынның жұмсаған
шығындары тұрақты және өзгермелі капитал сомасына (c+v) тең. Айналым
шығындар категориясы тауарды өткізу және сатып алумен байланысты. Бұл
жағдайда К. Маркс бағаның құннан ауытқу мәселесінен қараған. Ол өз ойын
мынаған негіздеді: тауар бірлігінің құнын-өндіріс шығыны мен айналым шығыны
құрайды. Айналым шығындары өндіріс процесінің айналым саласында
жалғасатындығын көрсетеді, сөйтіп тауардың өлшем-орауын, сорттауын,
тасымалдануьш және сақталуын енгізеді.
Батыс елдері ғалым-экономистерінің жасаған өндіріс шығындарыныц
қазіргі тұжырымдамасы бұл үғымды тіпті басқаша түсіндіреді. Олар
экономикалық ресурстардың барлық тұрлерінің шектеулігімен және оларды
баламалы қолдану мүмкіндіктерін ескереді.
Мәселе мынада: барлық керекті түгыныстарды қанағаттандыру ұшін
ресурстар ешқашан жеткілікті болған емес. Осы жағдайға катысты өндіріс
туралы мәселені қайсы бір шешу кейбір заттардан бас тарту қажеттілігін
туғызады. Сондықтанда барлық шығындар балама шығындарды құрайды. Балама
өндіріс шығындары басты кедергі болып табылады және олармен фирма өткеру
процесінде өзінін пайдасын көбейту мүмкіндігінде үшырайды.
Батыс мектебі өкілдерінің есептеуінше , өндіріс шығындар екіге
бөлінеді: тұрақты және өзгермелі.
Тұрақты шығындар (ТҒС) — бұл сырткы өндіріс факторын тікелей
колданумен байланысты шығындар. Бұған жалгерлік акы, жабдықтар үшін шығын,
қызметкер жалақысы, салық төлеу, амортизациялық төлемдер, займ бойынша
пайыз және т.б. жатады. Тұракты шьнындар өндіріс көлеміне байланысты емес.
Өзгермелі шығындар (TVC) - бұл ішкі ресурстарды колданумен байланысты
шығындар. Олар шикізатты, материал мен жұмыс күшін және т.б. сатып алуға
кеткен шығындардан тұрады. Өзгермелі шығындар өндіріс мөлшеріне тікелей
байланыста өзгереді.
Тұрақты және озгермелі шығындар сомасы өндірістің жалпы шығынын
күрайды (ТС).
ТС = ТҒС + TVC
Жалпы шығыңцар тауар санымен (Q) орташа шығындардың (AC)
көбейтіндісіне тен
ТС = Q х AC
Тұрақты және езгермелі шығындардың өндірісті ұлғайтқандағы ара-
қатынасы графикалық тұрде 8-1 суретте былай бейнеленеді.
Жалпы шығындар
Өзгермелі шығындар
I Тұрақты шығындар
Сурет 8-1. Шығындардын арақатынасы.
Өнімнің бірлігіне қарай шығындары өлшеу үшін орташа шығындар
қолданылады. Ол жиынтық (жалпы) шығындарды (ТС) өнімнің көлеміне бөлумен
анықталады:
АС =
Q
Орташа өндіріс шығындары кисығы 8-2 суретте бейнеленген.
АС - орташа шығындар AVC-орташа өзгермелі шығьшдар
АҒС-орташа түракты шығындар
Өндіріс өнімі Сурет 8-2. Шығындар кисығы.
Сондай-ақ орташа түрақты (АҒС) және орташа өзгермелі (AVC) шығындар
анықталады.
Орташа шығындар үғымы К.Маркстың Капиталында баяндалған. Маркс
шығындар түрінін негізінде капиталға келетін өндіріс бағасы мен пайданың
орташа мөлшері түжырымдамасын жасаған.
Пайданы көп алу үшін өндіріс көлемін есептеу қажет, ол өз кезегінде
шекті шығындарды анықтау қажеттілігін тудырады. Шекті шығындар әрбір
өндіріс бірлігін қосымша өндіру үшін қосымша шығындарды жүмсауды көрсетеді.
Шекті шығындар өндіріс шығындарын п бірлігімен (ТСп) және ондіріс шығындар
п-1 бірлігі (ТСп-1) арасыңдағы айырмамен анықталады:
немесе МС = ТСп - ТСп_\
Кәсіпкерлік қызметте мынадай міндеттерге жиірек жолығуға болады:
өндірісті қандай келемге дейін дамытуға болады? Осының барлығыда кептеген
шығындарды талап етеді. Осы шығыңдар өзін ақтай ма? Олар белгілі табыс
әкеле ме? Егер өндіріс өссе, шекті шығындар алғашкьща кемиді, кейін
ұлғаяды. Осы процес фирмағіын максималды тиімділік нүктесі енім шығарудың
максималды және минимадды деңгейінің арасында болған жағдайда ғана жүзеге
асады. Егер шығарылған өнім ұлғайып, бірақ сол нүктеге жетпесе, әрбір
қосымша енім бірлігін (шекті шығындар) өндіру шығындары төмендетеді.
Максималды тиімділік нүктесіне жеткеннен соң, табыстың темевдеу заңы кұшіне
енеді және шекті шығындар өседі.
Мысал келтірейік. Айталық, 300 мың долл. шығынданғанда 1 млн. долл.
табыс табуға болады, ал басқа тауарға бағыт бүрғаңца, сол 1 млн. долл.
табысты табу үшін шығындар 200 мың. долл. өседі. Мүндай талдау ең дүрыс
тиімді шешімді тандау үшін қажет.
Фирманың пайдасы максималды болғанда, өндіріс ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.