Егемен Қазақстан Республикасы автомобиль жолдарының даму бағыттары

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

Егемен Қазақстан Республикасы автомобиль жолдарының даму бағыттары (1991-2000жж. )

90-жылдардың басында Қазақстан автомобиль жолдарының дамуындағы жаңа кезең- 1991жылы «Жол қоры туралы Заңның» қабылдануы болды. Автомобиль жолдарын қаржыландыруға автокөлік кәсіпорындарының кірісінің екі пайызын бөлу ұйғарылды. Бұл жол шаруашылығының дамуына өз әсерін тигізбей қоймады. Тек 1993 жылдың өзінде 17 мың шақырым автомобиль жолдары жөндеуден өткізілді. Бірақ «жол қоры» ұзақ өмір сүрмеді. 1994 жылы Республика Жоғары Кеңесінің шешімімен қор бюджет құрамына беріліп, нәтижесінде жол құрылысын қаржыландыру күрт төмендеді. Мәселен, 1994 жылдың тоғыз айының ішінде жөндеуден өткен жол 1993 жылмен салыстырғанда 7 есеге кеміді. 1 Жөндеуді қажет ететін автомобиль жолдарының саны күннен-күнге өсе түсті. Соған сәйкес автомобиль жолдарындағы ауыр зардаптарға соқтыратын жол-көлік апаттары жиіледі. Автомобиль жолдарының пайдалану мерзімі күрт қысқарды, көліктің қозғалыс жылдамдығы азайып, автомобильдердің жүк тасу мүмкіндіктері төмендеді. Аталған олқылықтар жүк және жолаушылар тасымалының құнының өсуіне әкелді.

Республика жол қатынастары алдына қойылған мiндеттер мен онда орын алған келеңсіз жағдайлардың өрістеуі автомобиль жолдарының сапасын көтеру, әлемдік деңгейдегі көлік қатынастары жүйесіне ену және халықаралық жол-көлік ұйымдарымен байланыс орнатуды қажет етті. Бұл бір жағынан Қазақстан Республикасы аумағы арқылы төмендегідей халықаралық автомобиль жол дәліздерінің қалыптасуымен де байланысты еді. Олар:

Хоргос-Алматы-Бішкек-Шымкент-Ташкент.
Шымкент-Қызылорда-Ақтөбе-Орал-Самара.
Алматы-Балқаш-Қарағанды-Астана-Қостанай-Ресей.
Майқапшағай-Семей-Павлодар-Омбы.
Челябі-Петропавл-Новосибирск.
Петропавл-Рузаевка-Жезқазған-Қызылорда-Өзбекстан.
Астрахань-Атырау-Бейнеу-Түрікменбашы.

Транзиттік маңызға ие бұл автомобиль дәліздерінің Республика өміріндегі алатын орны әрине, ерекше.

Республикамыз тәуелсіздік алған соңғы он жыл ішінде бұл бағытта қыруар жұмыстар атқарылды.

1993 жылы Алматыда Экономикалық Ынтымақтастар ұйымына кіретін елдердің Көлік министрлерінің кеңесі өтті. Кеңесте Ұйым аумағында көлік кешенін одан әрi дамыту жоспары белгiлендi. 2 Жоспарға сәйкес ЭЫҰ автомобиль жолдарының желісі халықаралық Азия тас жолдарының бір бөлігі ретінде ұсынылып, бұл желі түрлі аймақтардың инфрақұрылымы арасында тұрақты байланысты және ұйым мүшелерінің теңіз порттарына шығуын қамтамасыз ету көзделдi.

1995 жылдың мамырында Қазақстан Республикасы «1975 жылғы халықаралық магистральдар туралы» Еуропалық Келісімге қосылды. Осы жылы Министрлер Кабинеті (№552) «Қазақстан Республикасында халықаралық автомобиль тасымалын дамыту және жетілдіру шаралары туралы» қаулысын қабылдап, соған сәйкес Республикада халықаралық дәліздер желісіне енетін автомобиль жолдарының тізімі жасалынды және мұндай жолдардың қашықтығы 12 мың шақырымға жеткiзiлдi. 3

Алайда, Республика жолдары «Халықаралық автомагистральдар туралы» шарт негiзiнде құрылған Еуропа келісімі және Азиялық автомагистральдар стандарттарының талаптарына сай келмейтін болып шықты. Қазақ жол ғылыми-зерттеу институтының мәліметтеріне қарағанда Қазақстан автомобиль жолдарының бүгінгі сапалық жағдайы қазіргі заман талаптарын мүлдем қанағаттандырмайды екен. Институт қызметкерлері Республикадағы автомобиль жолдарының 37%-ын I категориялы, 11%-ын II категориялы жолдар қатарына жатқызып, барлығы 48%-ды құрайды десе, Дүниежүзілік Қайта құру және Даму банкіның арнайы зертттеулері Қазақстанда автомобиль жолдарының тек 29% ғана қанағаттанарлық жағдайда деп көрсетедi (I категориялы-20%, II категориялы-9%) . 4

Мамандардың айтуынша Республикадағы жол пайдалану кешеніне тиiстi дәрежеде қаржы бөлiнбегендiктен жылына 1500 шақырымға жуық жол пайдалануға жарамсыз болып қалады екен.

Қазiргi кезеңде тасымалданатын жүктің 80 %-ы, жолаушылар тасымалының 75%-ы автомобиль көлiгiнiң үлесіне тиеді. 5 Бұл көрсеткіштер Республика автомобиль жолдарының маңыздылығының қаншалықты екендігін бірден байқатады. Бiрақ соған қарамастан Қазақстан автомобиль жолдарының төзімділігі мен тегістігі тиiстi нормативке сәйкес келе бермейдi. Оған дәлел 2000 жылы еліміздегі жалпы қашықтығы 85, 9мың шақырым автомобиль жолдарының 85пайызы III-IУ категориялы жолдарды құраған.

Автомобиль жолдарының мұндай сапалық көрсеткішінің күрт төмендеуін жою мақсатында Қазақстан үкіметі 2000 жылдың 14 қазанында «Жол қатынасының кейбір мәселелері туралы» және 5 желтоқсанында «Республикалық деңгейдегі автомобиль жолдарын классификациялау Ережесін бекіту туралы» арнайы қаулылар қабылдады. Онда Қазақстан аймағын-дағы жекелеген ведомстволық жолдардың біраз бөлігін жалпы пайдаланымдағы жолдар қатарына қосу жөнiнде шешім қабылдады. Бірақ бұл шешім тек Қостанай, Шығыс Қазақстан, Маңқыстау, Павлодар және Қызылорда облыстарында ғана жүзеге асырылып, республиканың басқа облыстарында орындалмады. Егемен Қазақстан экономикасының одан әрi дамуы және осымен байланысты автомобиль жол желілерін кеңейту, олардың техникалық деңгейін көтеру, жол қауіпсіздіген қамтамасыз ету сияқты шараларға ерекше назар аударылуда. Әрине, бұл бағыттағы шешуші қадамның бiрi - жол шаруашылығын қаржыландырудағы күрт бетбұрыста екендігі сөзсіз. Осыған орай республикада 1997-2005жылдарға арналған автомобиль жолдарын дамыту және жетілдіру бағдарламасы жасалынды. Онда ең алдымен халықаралық маңызға ие жолдардың дамуына ерекше көңіл бөлінген. Республикада 2, 3 мың шақырым автомобиль жолын күрделi жөндеуден өткізу қажет деп табылды. Олардың ішінде кезек күттірмейтін Алматы-Астана-Көкшетау, Хоргос-Алматы-Бішкек, Шымкент-Орал-Самара автомагистральдары бар. Бағдарламаға сәйкес бұл салаға 252млрд теңге жұмсау жоспарланған және оны қаржыландыру Дүниежүзілік Банк, Еуропалық Банк, Азия Банкі, т. б халықаралық қаржы ұйымдарынан қолдау тауып отыр.

Қазақстандағы автомобиль жолдарының төменгі техникалық деңгейі, жол инфрақұрылымының баяу дамуы ақпараттық қамтамасыз етілуінің нашарлығымен (автосервис) де байланысты. Халықаралық деңгейдегі республикалық басты автомобиль жолдарының бойында автоқызмет көрсету, техникалық жөндеу орындары, май құю бекеттері, кемпингтер, т. б объектілер тиiстi дәрежеде жетiспейдi. Мұның өзi жол-көлік апаттарының басты себептерінің бірі болып отыр. Сондықтан 2001 жылы халықаралық бағыттарда автоқызмет көрсетудің жаңа Бағдарламасы жасалды. Оның басты көрсеткiштерiн төмендегi кестеден байқауға болады. 6

7-кесте

Халықаралық автомагистральдардың автоқызмет көрсету объектілерімен қамтамасыз етілуі

(жақша ішінде объектілерге сұраныс көрсетілген)

Халықаралық автомагистральдар

Техн. жөн. орны

Май құю бекеті

Мотелдер мен кемпингтер

Халықаралық автомагистральдар:

Ташкент-Шымкент-Тараз-Бішкек-Алматы

Шымкент-Қызыл-Орда-Ақтөбе-Орал-Самара

Алматы-Қарағанды-Астана-Петропавл

Астрахань-Атырау-Ақтау-Түрікменстан шекарасы

Омбы-Павлодар-Семей-Майқапшағай

Астана-Қостанай-Челябі

Техн. жөн. орны:

13(11)

9(10)

13(6)

8(7)

7(7)

7(8)

Май құю бекеті:

29(38)

45(51)

59(56)

24(32)

38(25)

33(29)

Мотелдер мен кемпингтер:

4(7)

7(9)

6(10)

2(9)

5(6)

4(10)

1999 жылы автоқызмет көрсетуді дамыту және жетілдірудің деңгейін анықтау мақсатында Алматы-Қарағанды-Қостанай-Челябі автомобиль дәлізінде зерттеу, тіркеу жұмыстары жүргізілді. Тіркеу екі бағытта он екі тәулік бойы жүргізілген. Авто-мобильдердің түрлерi, олардың қай елге жататындығы анықталды. Тәулігіне орта есеппен 133 жүк автомобилінің өтетіндігі белгiлi болды. Әсіресе, Балқаш пен Қарағанды, Қарағанды және Астана бағытында он екі тәулік ішінде 500-ден аса автомобильдер жүріп өткен. Сонымен қатар, жүк автомобильдерінің 23 түрi өткендігі анықталды. 7

Қазақстан экономикасының қарқынды дамуымен байланысты, автомобиль жолдарын дамыту және жетілдіру мақсатында жаңа жобалар ұсынылуда. Атап айтқанда, ақылы автомобиль жолдарын салу бағдарламасы жасалынды. 8 Мұндай жобаның алғашқыларының бірі «Қарабұтақ-Торғай» автомобиль трассасының жобасы. Трасса елдің батыс аудандарын орталық аудандармен, Астанамен байланыстырады. Жолдың қашықтығы 208 шақырым. Жол Ақтөбе мен Қостанай облыстарының аумағы арқылы өтіп, әрі қарай Ресей, Балтық жағалауы, Еуропа елдеріне өтуге мүмкіндік береді. Мамандардың айтуынша, бұл жаңа жолдардың құрылысы Ақтөбе, Қостанай және Маңқыстау облыстарының кейбір жекелеген аудандары үшін стратегиялық маңызы бар. Жол құрылысының алғашқы кезеңінде аудан тұрғындарының бір бөлігі жұмыспен қамтамасыз етілсе, кейін жолды пайдалану барысында, яғни жол инфрақұрылымында (тамақтандыру орындары, АЗС, СТО, байланыс, бақылау пункттері, қонақ үй, т. б. ) бұл әрі жалғасын табар еді. Осы жолмен бір мезгілде қашықтығы 460 шақырым Шалқар-Бейнеу-Ақтау портына шығатын автомобиль жолының жобасы ұсынылды. 1997 жылы Қазақстан Республикасының үкіметіне стратегиялық маңызы бар бұл жолдардың құрылысын “Ақ жол” акционерлік қоғамының бастамасымен ұсынылған еді. Қазақстан үкіметі сондай-ақ Ташкент бағытындағы Өзбекстан шекарасына өтетiн жолдың 32 шақырымын ақылы жағдайға көшіру жобасын ұсынды.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.