Пайданы мейлінше арттыру және жетілген бәсеке нарықтарындағы ұсыныс

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР

Пайданы мейлінше арттыру және жетілген бәсеке нарықтарындағы ұсыныс 2
Жетілген бәсеке нарығының негізгі сипаттамалары 3
Жетілген бәсекелес фирманың қысқа мерзімді кезеңде пайданы мейлінше
арттыруы 3
Жетілген бәсекелес фирманың зиянын мейлінше азайту 6
Қысқа мерзімді кезеңде фирманың қызметін тоқтатуы 7
Қысқа мерзімдегі жетілген бәсеке фирманың және жалпы саланың сұраным
қисықтары 8
Бәсекелес нарықты талдауда тұтынушы мен өндірушілер ұтымы концепциясын
қолдану 11
Қолданылған әдебиеттер 13
Пайданы мейлінше арттыру және жетілген бәсеке нарықтарындағы ұсыныс

“Микроэкономиканың” бұл тарауының мақсаты жеке фирманың нарықтың
белгілі бір моделіндегі, яғни жетілген бәсекелестік жағдайындағы іс-
әрекетін зерттеу болып табылады. Бұл модель зерттеуді жеңілдететін
алғышарттардан туындайтын, нақты экономикада толық күйінде кездесе
бермейтін таза нарықтық құрылым болып саналады. Алайда, ол шешім қабылдау
барысында өндірушілерге көптеген негізгі жорамалдау кезеңдерге түсінік
береді, атап айтқанда, өнім өндіру көлемі мен тауардың бағасы және жеке
сатушылардың ұсынысына әсер ететін факторларды анықтауға көмек береді.
Нақты нарықтық құрылымдардағы фирмалардың тауар өндіру және қызмет көрсету
процесін толық түсіну үшін аталған модельді қарастырудың маңызы зор.
Сонымен зерттеу нысаны бәсекелес фирма болып табылады, ал оның мақсаты
– тауар өндіру мен қызмет көрсету және оларды нарықта сату барасында
пайданы мейлінше арттыру. Бұл арада зерттеуді жеңілдету үшін фирмы бір
талдауымыздың мақсаты – біріншіден, бәсекелес өндірушінің қысқа мерзімді
кезеңде өндіріс көлемі жөнінде қалай шешім қабылдайтындығын және оның
ұсынысына қандай факторлар ықпал ететіндігін көрсету. Екіншіден, жеке бір
фирма және жалпы сала үшін ұзақ мерзімді өзгерістердің табиғатын зерттеу.
Үшіншіден, мемлекеттік реттеу мен жүргізілген экономикалық саясаттардың
нәтижелерін анықтау әдістерін қарастыра отырып бәсекелес нарықтың
тиімділігін бағалау.

Жетілген бәсеке нарығының негізгі сипаттамалары

Жетілген бәсеке нарығы дегеніміз – төмендегідей шарттар орындалатын
нарық;
1) нарықта сатып алушыға стандартты немесе біртекті өнім ұсынатын
тәуелсіз сатушылар саны өте көп болған жағдай. Мысалы, ауыл
шаруашылығы өнімнің нарықтары;
2) әр фирманың жалпы нарықтық ұсыныстағы сату үлесі елеусіз.
Сондықтан оның өнім көлемі туралы өндірістік шешімдері жалпы
ұсынысқа ықпал етпейді, соған орай ол өнімнің нарықтық
бағасына да әсер ете алмайды;
3) баға, технология және ықтимал пайда жөніндегі ақпараттар
белгілі болады;
4) жаңа фирмалардың салаға кіруіне немесе одан шығуына
тосқауылдар қойылмайды.
Бәсекелес фирма нарықтық бағаға әсер ете алмайтын болғандықтан, ол
бағаны сырттан белгіленген баға ретінде қабылдайды. Бұл - өндірілетін
өнімнің кез келген мөлшерін фирма бір ғана бағамен сатады деген сөз. Жеке
өндірушінің сұраныс қисығы горизонталь сызық болып табылады.

1-сурет. Бәсекелес фирманың сұраныс қисығы

Ескерту. Аталған қисықты нарықтық сұраныс қисығымен шатастыруға
болмайды.
Өнімнің өндірілген әрбір қосымша бірлігі тұрақты Р0 бағамен, жалпы
түсім өсімі немесе шекті түсім MR нарықтық бағаға тең болады, яғни
MR= Р0. Сондықтан жетілген бәсеке жағдайында шекті түсім (MR) қисығы жеке
фирманың сұраныс қисығымен (D) сәйкес келеді. Фирмаға белгіленген Р0 бағасы
нарықтық сұраныс пен нарықтық ұсыныстың сәйкестегінің нәтижесі екендігін
көрсетеді.

Жетілген бәсекелес фирманың қысқа мерзімді кезеңде пайданы мейлінше
арттыруы

Шекті және графиктік талдау.
Пайда дегеніміз – жалпы түсім (TR) мен жалпы шығындар (ТС) арасындағы
айырма:

П = TR – NC (1)

Бұл жерде және әрі қарай экономикалық пайда туралы сөз болады. Фирманың
мақсаты – белгіленген баға арқылы мейлінше көп пайда алуға немесе мейлінше
аз зиян шегуге мүмкіндік беретін өндіріс көлемін таңдап алу болып табылады.
Қысқа мерзімді кезеңде бәсекелес фирманың құрал жабдығы тұрақты болады да,
ал өнім шығару көлемі өзгерген кезде тек айнымалы ресурстар ғана өзгереді,
осыған сәйкес айнымалы шығындар өзгереді.
Енді, қысқа мерзімді кезеңде нарықтық баға мен өз шығындары туралы
ақпараттарды ескере отырып, фирма өнім шығару көлемі туралы шешімді қалай
қабылдайтындығын көрсетейік.
Бәсекелес өндірушінің алдында өзара байланысты 3 сұрақ туындайды:
1) өндіру қажет пе?
2) Егер өндіру қажет болса, қандай мөлшерде?
3) Алынатын пайда мөлшері немесе зиян қандай болады?
Егер өнім өндіру пайда әкелетін болса, онда бірінші сұраққа жауап
дайын. Егер өндіріс зиян шегетін болса, онда фирманы жапқан жағдайдағы
шығындарды және шығындарын анықтау қажет. Өндіріс жабылғанда зиян (У)
тұрақты шығындарға (FC) тең болады:

У = FC.

Егер фирма өндіріс көлемінің белгілі бір мөлшерінде FC –тан кем зиян
шегетін болса, онда ол өз өнімін қысқа мерзімді кезеңде өндіруге тиіс
болады. Сонымен, бірінші сұраққа былай деп жауап беруге болады: егер
бәсекелес өндіруші экономикалық пайда алатын болса немесе ТFC –тан кем зиян
шексе, онда өндіріс жүргізуге болады.
Екінші сұрақтың жауабы өндірушінің мақсатынан туындайды: фирма
мейлінше көп пайда алып немесе мейлінше аз зиян шегіп жұмыс істеуге сәйкес
келетін өнім көлемін өндіреді. Үшінші сұраққа жауап берерде (1) формуланы
қолдану жеткілікті.
Қойылған сұрақтарға толық және нақты жауап беру үшін белгілі бір
өндіріс стратегиясын таңдап алуға болатын 3 ықтимал жағдайды қарастыру
қажет. Барлығы да өнімнің нарықтық бағасына байланысты болады. Бұл
тәуелділікті түсіндіру үшін формуланы мына түрде жазайық:

П = P · Q - AC· Q = (P – AC) · Q (2)

Бірінші жағдайды қарастырайық – пайданы мейлінше арттыру. Баға орташа
жалпы шығындардың ең төменгі деңгейінен жоғары делік, яғни
Р АСmin (3)

Онда, (2) формула бойынша есептек фирма экономикалық пайда алады. Оны
мейлінше арттыру үшін өндіруші өндірісті әрбір қосымша өндірілген өнім
бірлігінің жалпы түсімге (R) қосатын өсімі оның жалпы шығындарға (ТС)
қосатынөсімінен артық немесе тең болғанша ұлғайтуы қажет: МR ≥ MC немесе
жетілген бәсеке жағдайында Р ≥ МС, өйткені МR = P. Сондықтан фирма
менеджерлері әрбір қосымша өндірілген өнім бірлігіне шаққандағы шекті
шығындарды өнім бағасымен салыстырулары тиіс. Бұл жағдайда осы өнім
бірлігін сату(1) формулаға сәйкес, жалпы пайданы өсіреді.
Мейлінше көп пайда мынадай теңдік орындалған жағдайда шығарылатын өнім
көлеміне Q* сәйкес келеді.

Р = MC.

Бұл шарт жетілген бісекелес фирма үшін пайдасын ең жоғары деңгейге
жеткізетін шарт болып табылады.
Пайданы мейлінше арттырудың графиктік талдауы төмендегі суретте
көрсетілген.
2-суретте фирманың шекті (МС) және орташа (АС) шығындарының қисықтары
мен сұраныс қисығы Р = MR көрсетілген. МС қисығы сұраныс қисығымен В
нүктесінде қиылысады. Оған сәйкес өнім көлемі – Q. ABCD тік төртбұрышының
биіктігі өнім көлемінің бір бірлігіне шаққандағы пайда немесе төмендегі
көрсеткіштердің айырмасына тең (Р – АС).

Р.АС

MC
Р A B

AC

D

min

Q* Q
2-сурет. Жетілген бәсекелес фирманың пайдасын мейлінше арттыру

Оның ені - өндірілген тауарлар саны. Сонымен, фирманың пайдасы ABCD
тік төртбұрышының айданына тең болады. Мейлінше көп пайда өнім шығару
көлемі Q* -ға тең болғанда алынады, ал бұл өнім көлемі үшін орташа
шығындардың ең аз мөлшерде болуы міндетті емес.

Жетілген бәсекелес фирманың зиянын мейлінше азайту

Екінші жағдайды, яғни шығындарды мейлінше азайтуды қарастырайық. Өнім
бағасы мүмкін болатын жалпы орташа шығындардың ең төменгі мөлшерінен төмен,
ал орташа айнымалы шығындардың ең төменгі шамасынан жоғары деп
жорамалдайық.

AVCmin P ACmin (5)

Бұл жағдайда фирма зиян шегеді және оның алдында өндірісті тоқтату
немесе қысқа мерзімді кезеңде қызметін жалғастыру сияқты екі тандау тұрады.
Барлығы да зиян мөлшеріне байланысты болады. Өндірісті тоқтатқанкезде,
фирма тұрақты шығындарға тең зиян шегеді, яғни, Y = TFC. Өз қызметін
жалғастыра отырып, фирма жалпы айнымалы шығындарды толық өтеп, ал тұрақты
шығындардың белгілі бір бөлігін ғана жабатын, жалпы түсім ала алады. Бұл
жағдайда өндірісті жалғастыра отырып, фирма өз өндірісін тоқтатқаннан гөрі
аз зиян шегеді. Зиян мөлшері өте аз болатын өндіріс көлемі (4) теңдеу
арқылы анықталады.
График түрінде оны былайша көрсетуге болады.
Р

AVC

AC

D

P B
A

F E

Q* Q
3-сурет. Жетілген бәсекелес фирманың зиянын мейлінше азайту

3-суретте баға сызығы AVC және АС қисықтарының арасынан өтеді. Өндіріс
көлемі Q* -ге тең болғанда, Р = MС, зиян мөлшері өте аз немесе ABCD тік
төртбұрышының ауданына тең болады. Өнімінің І бірлігіне шаққандағы зиян
(СВ) мөлшеріне тең. Бұл жағдайда өндірісті тоқтатқанда фирма көп зиян
көретінін оңай көрсетуге болады. Шынында да, тұрақты шығындр DCEF тік
төртбұрышының айданымен анықталуы мүмкін, оның СЕ биіктігі (АС – AVC)
айырмасына тең, яғни АFС. ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.