Жұмыспен қамтудың бұрынғы және қазіргі теориясы

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР

Кіріспе1

1. Жұмыспен қамтудың бұрынғы және қазіргі теориясы2

2. Жұмыссыздықтың мәні және түрлері5

3. Жұмыссыздықтың себептері7

4. Қазақстан Республикасындағы жұмыссыздық8

Қорытынды9

Пайдаланылған әдебиеттер10

Кіріспе

Жұмыссыз қалу қаупі - әр ересек адам үшін үлкен мәселе. Адамдардың көпшілігі үшін жалақы - жалғыз табыс көзі әрі жұмыс адамды моральдық жағынан қанағаттандырады. Сөйтіп, жұмыссыз қалу материалдық жағдайды төмендетіп қана қоймайды, сондай-ақ болашаққа сенімсіздік туғызады, адам өзін өмірге жарамсыз сезінеді.

Жұмыссыздық - еңбекке қабілетті адамдардың жұмыс істемеуі.

Еңбекке қабілетті адамдар (жұмыс күші) - жұмыс істейтін және істемейтін жұмысшылардың жалпы саны.

Толық жұмыстылық ұғымы болмайды. Толық жұмыстылық - бұл кезеңдік жұмыссыздықтың болмауы.

Нарықтық экономикада міндетті түрде жұмысшылардың тиімді резерві болады және жұмыссыздықтың табиғи нормасы немесе табиғи деңгейі сақталады.

Жұмыссыздықтың табиғи деңгейі - толық жұмыстылық жағдайындағы жұмыссыздық деңгейі (яғни кезеңдік жұмыссыздықтың болмауы) .

1. Жұмыспен қамтудың бұрынғы және қазіргі теориясы

Жұмыссыздық - экономикалық теорияның бұрынғы және қазіргі тарихындағы ең өткір мәселесінің бірі. Жұмыссыздықты әртүрлі мектеп мектеп өкілдері әртүрлі түсіндіреді. Мысалы, мальтузияндық теория жұмыссыздықтың пайда болуын тұрғындардың тым артып кетуімен түсіндіреді. Кейнстік теория бұл құбылысты нарықтық сұраныстың жетіспегендігімен дәлелдейді, еркін кәсіпкерлік мектебінің теориясы - жұмыссыздық жалақы деңгейінің жоғарылауымен туындайтынын айтады, яғни ол еркін болып табылады. Еркін кәсіпкерлік теориясы қазіргі өкілдері - «монетаристер» - осы көзқарасты құптайды.

К. Маркстың қорлану теориясы мен қазіргі технологиялық теория жұмыссыздықтың болуын біріншіден - капиталдың қорлануымен, екіншіден, - техника прогрессімен болатындығын айтады.

Енді осы теориялардың мән-жайына қысқаша тоқталайық.

Мальтузияндық теорияны ағылшын экономисі Томас Роберт Мальтус

(1766-1834жж ) жасаған. Ол 1798 жылы «Халық саны туралы заңның тәжірбиесі» кітабын шығарған. Онда ол былай жазған: жер шарындағы тұрғындар геометриялық прогрессиямен өседі: яғни әрбір 25 жылда екі есе өседі; ал өмір сүру жабдығы - 1, 2, 3, 4, 5 және т. б.

Ол халық санының және өмір сүру әдісінің өсу қарқыны жоғарыдағы көрсетілген ескппен салыстыра отырып мынадай қорытындыға келген: тұрғындардың жоғары қарқынмен өсуі қайыршылық пен жұмыссыздықтың себеп салдары болып табылады.

Тұрғындардың қарқынды өсуін Мальтус (әрбір 25 жылда екі есе өсуі) XVII-ші ғасырда АҚШ-да халық санының өсуі негізінде есептеген, бірақ ол кезде АҚШ-да тұрғандар сан тек табиғи өсіммен ғана емес, Еуропадан иммигранттар легінің келуімен де өскенін ескермеді.

Қазіргі жағдайда адамзаттың өмір сүру әдісінің тұрғындар қарқынының тез өсуінен қалмау үшін мүмкіндіктер көп. Бұл туралы ағылшын экономисі Джон Бернал өзінің 1954 жылы шыққан «Қоғам тарихындағы ғылым» кітабында былай жазған: «Қазіргі уақытта атом ядросының бөлінуі негізінде ядролық энергия алынды және оны ядролық синтезден, тіпті көп мөлшерде толық негіз бар, себебі тамақ өндірісін мұнан ары дамытудың шексіз екенін көрсетеді. »

Ағылшын экономисі Джон Кейнстің баяндауынша, жұмыссыздық бұл тауарға сұранымның төлем қабілеттілігінің жеткіліксіздігі мен жалақының өте жоғарылауының

салдары деп түсіндіреді. Төлем сұранымының жеткіліксіздігін ол адамдардың қор жинауға

бейімділігімен және күрделі қаржыға ынталандырудың әлсіздігімен түсіндіреді. Оның ойынша, толық жұмыстылықпен қамтамасыз етуге болады, ол үшін адамдардың қор жинауға бейімділігін жоюы қажет және жұмыс орнын құру үшін жоғарғы деңгейлі күрделі

қаржыны қарастырған дұрыс.

Батыс мектебінің өкілдері. ХХ-шы ғасырдың 30-шы жылдарына дейін жұмыссыздықты - жолдамалы жұмыскердің -өзінше еркін талдауы деп есептеді. Жұмысшылар шектен тыс жоғарғы жалақыны талап етеді, сондықтан жұмыс күшіне сұраным төмендейді. Бұл теорияны ағылшын экономисі Кембридж университетінің профессоры А. Пигу өте дәйектілікпен жасады. Ол өзінің ойын 1923 жылы шыққан «Жұмыссыздық теориясы» кітабында баяндады. Алайда XX-шы ғасырдың 30-шы жылдарындағы жаппай жұмыссыздық кезінде бұл позицияның дұрыс еместігі барынша айқындала түсті.

Қазіргі жағдайда «монетарлық теория» өзі туралы барынша айқын көрсете білуде. Осы теорияны жақтаушылар жұмыссыздық себебін мемлекеттің ақша саясатын дұрыс жүргізбеуінде екендігімен түсіндіреді. Ақша массасын дұрыс басқара отырып, өндіріс процессін реттеуге болады. Олардың ойынша, түзу инфляция өндірісті ынталандырады және жұмыссыздықты басады. Мысалы, жаңа зеландиялық экономист Олбен Филлипс (1914ж. ) осы тәуелділікті математикалық тілде қисық түрінде көрсетіп, кейінірек ал «Филлипс қисығы» аталды.

К. Маркс қорлану теориясын жасады. Осы теорияға сәйкес капиталдың қорлану процесінде, яғни қосымша құнның капиталға айналуында (қосымша ғимараттар, алып құрылыстар, машиналар, жабдықтар және өндіріс көлемін ұлғайту үшін қажетті қосымша жұмысшыларды алып сату), капиталдың техникалық және құндық (органикалық) құрылымында өзгерістер болады. Бұның өзі қосымша құнның еңбек құрал-саймандарын көбірек алуға үлесі артады, ол қосымша құнның жұмыс күшін сатып алуға бағытталған үлесінің азаюына алып келеді. Осының салдарынан жұмыс күшінің бір бөлігі артығырақ болып, өндіріс саласынан ығыстырылып шығарады. Соның арқасында өнеркәсіпте резервтік еңбек армиясы пайда болады. Осы жұмыссыздар армияся. « . . . жұмысшы халық капитал қорларын өндіре отырып, - деп жазды К. Маркс, құрал-жабдықты өндіруді үдеуші мөлшерде көбейтеді, сөйтіп оны салыстырмалы артық адамдар етіп жасайды. »

Егер капиталға материялдық-заттық түрінің көзқарасымен қарасақ, онда өндіріс құрал-жабдығы массасының оларды қозғалысқа келтіретін жұмысшылар санына қатынасы капиталдың техникалық құрылымы деп аталады. Мысалы:

100 станок : 100 жұмысшы, немесе

Капитал тек қана материалдық-заттық түрге ие болып қалмай, сондай-ақ құндық түргеде ие болады. Осы тұрғыдан мынадай тепе-теңдікті құрамыз:

100 станок = 800 с

100с = 800с

100 жұмысшы = 200 v, немесе 100ж 200v

Капиталдың 800с : 200v (с:v) қатынасы құндық құрылымы деп аталады. Капиталдың техникалық құрылымындағы өзгерістер капиталдың құндық құрылымының, өзгеруіне алып барады. Капиталдың органикалық құрылымы - бұл капиталдың техникалық құрылымның құндық байқалуы. Қоғамдық өндірістің дамуына қарай капиталдың органикалық құрылымы барынша арта түседі яғни тұрақты капитал үлесі артады және өзгермелі капитал үлесі азаяды.

Өндірістің мануфактуралық кезеңі жағдайында капиталдың органикалық құрылымы 9с:1v бастап 13с:1v дейінгі аралығында тербеледі, сөйтіп жұмыс кұшіне сұранымды салыстырмалы түрде төмендетуге алып барады. Соның салдарынан адамдардың көп бөлігі өз еңбегінің қолдану саласын таба алмайды. Сөйтіп салыстырмалы адамдар артықшылығы пайда болып, олар резервті өнеркәсіп еңбек армиясын, жұмыс күші нарығын құрайды.

2. Жұмыссыздықтың мәні және түрлері

Жұмыссыздық - бұл жұмыс істегісі келетін еңбекке жарамды халықтың өңдірісте жұмыспен қамтылмауы. Жұмыспен қамтылмау өндірістің тиімділігін арттыруы, сонымен бірге жұмысшы күшінің бір бөлігін жұмыстан босатуға мүмкіндік жасайтын немесе оның құрылымына, сапасына жаңа талаптар қоятын ғылыми-техникалық прогрестің салдары болуы мүмкін. Нарықтың экономикада жұмыссыздық дағдарыстар кезінде көбейеді. Нарық жоқ жағдайда жұмыссыздықтың көбею себебі мемлекеттің өндіргіш күштерді орналастырудағы бұрыс құрылымдық саясаты болуы мүмкін.

Жұмыссыздықтың мынандай түрлері бар:

1. Жасырын жұмыссыздық - өндірісте және мемлекеттік аппаратта артық жұмысшылардың қолданылуы. Қазіргі болмыста олардың жұмыстарын аз жұмыс күшімен атқаруға болады.

2. Фрикциондық жұмыссыздық - адамдар бір жұмыстан басқа жұмысқа, бір жерден басқа жерге жұмыс ізденумен ауысуын айтамыз.

3. Маусымдық жұмыссыздық - жұмыс күшінің тек маусымдық кезеңде жұмыс жасауы; бұл кейбір ауыл шаруашылығы өндірісі саласында кездеседі, әсіресе қайта өндеу өнеркәсібінде т. б.

4. Құрылымдық жұмыссыздық - өндірістік қуаттың жетпеуінің нәтижесінде болады: жеке саланың дамуының кері пропорционалды болуынан және ескі саланы жабу мен жаңа саланы дамытудың нәтижесі ретінде қараймыз.

5. Технологиялық жұмыссыздық - адамдарды машинамен ауыстырудың нәтижесі, біліктілікті өзгертуді немесе басқа мамандықты игеруді талап етеді.

6 . Циклдық жұмыссыздық - өндірістің құлдырауынан туындайды, яғни экономикалық циклдың осы фазасымен байланысты.

3. Жұмыссыздықтың себептері

Өнеркәсібі дамыған елдердегі жұмыссыздықтың себептерін талдай отырып, шетел авторлары олардың жекелеген түрлерін тудыратын нақты факторларын қарастырады. Мысалы, АҚШ Конгресі экономикалық статистика бойынша комиссияның жүргізген зерттеуі, жұмыссыздықтың 70 түрін атаған . Олардың әрқайсысының өзінің ерекше «себептері» бар. Экономистер барлық жұмыссыздықтың түрлерін негізінен екі топқа жіктеп қарайды. Жұмыссыздықтың бірінші тобына - «жиынтық сұранымның жеткіліксіздігінен» туындауын жатқызады, алдыменен цикылдық жұмыссыздықты айтамыз. Жұмыссыздықтың екінші тобына - «жиынтық сұраным өзгерісімен байланысты емес: фрикциондық, құрылымдық, технологиялық және басқа түрлерін» жатқызамыз.

Кез келген жұмыссыздықтың болуы - қоғам үшін ең ауыр экономикалық және әлеуметтік сілкініс. Батыс ғалымдардың пікірі бойынша, адамды жұмыссыз деп есептегенде, ол тек жұмыстан айырылып қана қоймай, өзінің абыройын да жоғалтады. Шетелде жұмыстан айырылуды психологиялық зақым ретінде бағалап, тек ең жақын туысқаны қайтыс болғанда алатын стресс деңгейінде қаралады.

Жұмыссыздық деңгейін есептеу төмендегідей формуламен анықталады:

мұндағы - ЖД - жұмыссыздық деңгейі;

ЖС - жұмыссыздар саны;

ЖК - жұмыс күшінің саны;

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.