Инвестиция тарту және оны қолдану

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 31 бет
Таңдаулыға:

Инвестиция тарту және оны қолдану

1-тарау. Экспортты несиенің теориялы-методологиялық аспектілері және
оны халықаралық реттеу 1
1.1. Экспортты несиелердің экономикалық мәні және олардың ішкі
сауданың несие беру жүйесіндегі алатын орны 1
1.2. Экспортты несиелендіру жүйесі: құрылым және халықаралық реттеу
14
2-тарау Несиелендіру механизмдерінің қазіргі жағдайы және әлемдік
практикада қолдануда экспортты келісімдердің сақтандыруы 24
2.1. Шетелдік практикадағы экспортты келісімдердің несиелендіру
механизмі 24
Экспорттық мәмілелерді жүзеге асыру механизмі 27
ЭНА қарыз алушы банкке және сатып алушыға қоятын талаптары 30
Сатып алушының ЭНА мен қарыз алушы банкке қоятын талаптары 31
пайдаланған әдебиеттер 34

1-тарау. Экспортты несиенің теориялы-методологиялық аспектілері және
оны халықаралық реттеу

1.1. Экспортты несиелердің экономикалық мәні және олардың ішкі
сауданың несие беру жүйесіндегі алатын орны

Шетелдік инвестициялардың теориясы мен практикасы екі негізгі
өзара байланысқан процесті тарту және қолдануды жобалап түсіндіреді.
Қазақстан тікелей шетелдік инвестицияларды (ТШИ) тарту көлемі бойынша ең
белсенді аймақтардың біреуі болып табылады, Венгриядан кейінгі 2-орынды
алады[1]. Сол кезде негізгі толып жатқан жариялаулар шетелдік сияқты
өзіміздің отандық авторлар, халықаралық капитал жүйесінде тек қана
портфельді емес және тікелей шетелдік инвестициялар, бірақ олардың
халықаралық қаржы ұйымда-рының қарыздарын, оның ішінде экспортты
несиесін қарастырады. Шетелдік ресурстарды тарту әлемнің көптеген
елінің экономикалық модернизация потенциалының қажетті факторы болады,
оның ішінде дамыған өнеркәсіп мемлекеттері. 1-суретте
көрсетілгендей, шетелдік капитал халықаралық несие және халықаралық
кәсіпкерлік форма-сында тартылады.

Халықаралық капиталдың өздігінен ағылуы және тартылуы сызба-нұсқасы

Халықаралық шетелдік капитал

ұзартылған жеке

формаларда тарту

Халықаралық несиенің Халықаралық кәсіпкерліктің

ұзақ мерзімді банктік коммер-циялТШИ Портфельді Aкционер-лік
несие беру жәненесие беруық несие инвести-циялемес
екі жақ-ты, көп беру ар формалар
жақты негізде
қаржыландыру

инвестицияларды қолдану

1-сурет

Халықаралық несие қарыз капиталы қозғалысын халықаралық
экономикалық қатынастар саласында көрсетеді, қайтару қауырттық және
пайыздар жағдайларында валюталы және тауарлы ресурстарды
көрсетумен байланысқан[2]. Оның дамуының объективті негізі
ұлттық рамка үшін өндірісті шығару шаруашылық байланыстарын
интернационализациялық күштеу, халықаралық капиталды қоғамдастыру,
өндірісті бағындыру және бірлестіру болды.
Соңғы жылдары Қазақстан ішкі саудасында несие мәні маңызды
өсті, яғни ақша немесе тауарлы формада қарыз амалдарын көрсету
қауырттық, қайтару төлемдік жағдайларында және ішкі сауда
келісімдерін іске асыру үшін немесе тауардың экспортына және
импортына көмегі үшін өсті. Бұдан басқа несие ішкі экономикалық
байланыстарды қызметтермен ауыстыру түрлерінің көпшілігіне шетелдік
инвестиция әрекеттері, өндірістік және ғылыми-техникалық байланыстар
және т.б. қызмет етеді.
Ішкі сауда практикасында келтірілген несиелер келесі басты
белгілері және түрлері бойынша топтауға болады, жеке несие
қатынастары жақтарының аспектілерін суреттейді.
- несие нысандары (валюталы және тауарлы несиелер);
- несиегерлер (фирмалық, банктік, брокерлік, үкіметтік, халықаралық
валюталы-қаржылық ұйымдармен ұсынылған);
- несие беру мерзімдері (ұзақ, орта, аз мерзімділер);
- мақсатқа белгілеу (экспортты тауар өндіруді аяқтауда, сақтау,
қоймаға қою және т.б.);
- реализация жағдайлары (қолма-қол және акцепті);
- беру тәсілі (аванс беру, төлемді кейінге қалдыру немесе бөліп
төлеу);
- қамтамасыздандырулар тәсілі (қамтамасыздандырылған және балансты)
және т.с.с.
Өзінің әрекеттерінде экспортерлер нарықта әдетте қаржыландыруды
коммерциялық несие түрінде немесе банктік несие түрінде ұсынады[3].
1-суретте көрсетілгендей, банктік және коммерциялық несиелендіру
халықаралық несие мен халықаралық кәсіпкерлік аралық жағдайын
алады.

Ішкі саудадағы есеп кезіндегі халықаралық несиелендірудің формалары

2-сурет

Экспортты несиелер банк несиесі формаларының біреуі болып
табылып "байланыстылық" жағдайларында ұсынылған (2-сурет). Келтірілген
сызбанұсқада жалпы ішкі сауда несиелендіру жүйесінде экспортты несие
орны немесе басқаша экспорт несиелендіруі белгіленген. Экспортты
несиелер экспорт несиелендіру негізгі формаларының біреуі болып
табылады және дамушы мемлекеттердің негізгі несиелендіру формаларының
біреуі, оларға қазіргі кезде Қазақстан жатады.
Тұтас алғанда, экспортты несиге жеткілікті бұрыс қатынас
көптеген себептердің күшінде, теориялық жоспар секілді оны
республикада практикалық қолданудың қорытындылары бойынша құрылды.
Менің ойымша, экспортты несилерді ұсыну және тарту теориялық
шарттар аспектілерін оқыту сол бұл басқа инвестициялар түрлерімен
қалай өткеніндей өлшемде өткізілген жоқ.
Сондықтан экспортты несие ерекшеліктері қатары, олардың ішінде
негізгісі - "байланыстылық", стереотипті түрде бір жариялаудан
екіншісіне орын алмастырды.
"Қаржы-экономикалық сөздік" анықтауы бойынша экспортты несие -
бұл "экспортер мемлекет банкі несиесі, импортер мемлекет банкіне
машиналар және құрылғылар жеткізу несиесі үшін ұсы-нылған. Aқша
түрінде беріліп, тауарлар сатып алу үшін несиегер-мемлекетте" қызмет
етеді[4]. Экспортты несиeлердің басқа да анықтамалары бар: "экспортты
несие - бұл экспортерлер арқылы (фирмалар, банктер, үкіметтер арқылы)
шетелдік фирмаларға және мемлекеттерге несигер мемлекетінде олардан
тауарлар сатып алу мақсаттарында ұсынылатын несие[5]. Басқа варианты
мынадай: "экспортты несиелер экспортер мемлекеті банкі арқылы
импортер мемлекеті банкіне машиналар, құрылғылар және басқа да
инвестициялық тауарларды несилендіру үшін беріледі 5. Менің
көзқарасым бойынша, жоғарыда келтірілген анықтамалар толық шамада
мәнді және қазіргі экспортты несие ерекшеліктерін бейнелемейді.
Экспортты несие бұл экспортты-несиелік агенттіктің халықаралық
несиесі импортер-мемлекет банкіне тікелей немесе банк арқылы
экспортер мемлекетке импортер-мемлекет банкіне инвестициялық және
тауарлық жобаларды және қамтамасыздандырылған міндет экспортты
сақтандырумен несиелендіру үшін беріледі.
Экспортты несиеге халықаралық несиенің барлық қасиеттері өзіне
тән:
1. қайтарымдылық-қойылған мерзімдерде экспортты несие өтелінеді;
2. қауырттылық-қойылған несие келісімді мерзіммен несие қайтару
қамтамасыз етіледі;
3. төлем-экспортты несие құны анықталған;
4. қамтамасыздандыру-гарантпен банк-импортер немесе үкімет қатысады;
5. мақсатты қасиет-экспортты несие байланыстылықтың салдарынан ең
анық жасалған.
Бұдан басқа экспортты несиенің спецификалық қасиеті келесі оның
негізгі параметрлерімен анықталады.
1. несиегер-елдің мақсатты қолдау экспорты;
2. несиегер-мемлекеттің ресурстар көздері;
3. контракт бойынша минималды 15 % авансты төлем;
4. контракт құнының 85%- ке дейін несие беру.
6. экспортты-несие агенттігінің (ЭНА) міндетті экспортты
сақтандыруы;
7. несиенің бағыттылығы-тауарлы және инвестициялық;
8. 2 жылдан 10 жылға дейінгі мерзімдер;
9. практикада көлем 500 мың АҚШ долларынан 100 миллион долларға 1
жобада тұрақсызданады.
10. құн негізгі қарыз бойынша пайызды ставкасы (шеттен алып
пайдалану құны халықаралық банктік нарықта+маржа),. Несие құнының
комиссиялық, жабық элементтері);
11. "байланыстылық" бірақ абсолютті емес.
Барлық авторлар экспортты несиелерді сипаттауда ең ірі
жетіспеушілігі деп олардың "байланыстылығын" ерекшелеп алады.
Байланыстылықпен қарыз алушының міндетін несиегер елде тауарлар
сатып алу үшін несиені қолданумен түсіндіріледі. Сондықтан
жеткілікті негативті баға берілген несие түрін қабылдауға болатын
қатынасында құрылды. Осыны растау үшін келесі жалпы алынған
анықтамаға сүйенейік: банктік несиелер ақшалай беріліп, және
"байланысты" қасиет алып, сол сияқты борышқор несиегер елдің
тауарларын сатып алу үшін тек қана қарызды қолдануға міндетті.
Осындай қаржыландыруды ұсына отырып, капитал экспортерлері ескірген
техниканы
технологияны, және өнімді жиі сатып, сол уақытта өте тиімді өнді-
рушілер үшін нарыққа кіруін жабады.
Бұдан басқа, экспортты несиенің "байланысты" қасиеті тиімділік
және приоритетті инвестициялау туралы сұрақ екінші жоспарға
ауыстырылады, оның салдары өмірге қабілетсіздік жобаның қаржыландыруы
болуы мүмкін.
Осы жерде мен несиегер-елде тауарлар сатып алу "бірыңғайлығы"
түсінігін кең ашқалы отырмын. Иә, шынында, жобаның қабыл-дауға
болатын маңызды шарттарының ішінен біреуі экспортты-не-сиелі
агенттікпен несиелендіру үшін жалпы анықталған контракт құны
қаржыландыратын. Елдің сатып алу көлемі мазмұны болады. Бүгінде
шетелдік сатып алынған тауарлар үлесі көлемі және қызметі 30%-ке
жетіп және 50% болады, төтенше кең мүмкіндіктер экспортты несиелер
тұтынушылары үшін ұсынады.
Экспортерлердің жеке өндіруші саясат қолдауы бәріне негіз бо-
латын экспортты-несиелі агенттіктер үшін болады. Бірақ бұл мүлде
несиегер-ел анықталған экспортер фирманы борышқорға зорлап береді.
Мақсатқа сәйкестілік қарщыландыру туралы соңғы шешім осы және
басқа жоба қорытындыда борышқор өзімен қабылданады. Қазіргі
жағдайларда экспортер таңдауда тендерлі негізде мүмкін болды.
Мысалы, Қазпоштаны модернизациялау Халықтық банк шетелдік
несиелі жүйелерінің есебінде-"Hermes" немесе Эксимбанк АҚШ. Әр жоба
бойынша пошта құрылғылары және барлық мүмкін техникалар
жеткізушілері арасында тендер өткізуге ынталы болды. Автор ерекше
қаржыландыруды айтып өтіп, компаниялар тендерде жеңіп алады.
Соңында, Қазақстан ең алдыфңғы технологиялық ел қатына-сында
экспортты-несиелі агенттіктермен бірге жұмыс жасайды, егер құрылғыны
сатып алу экспортты несие негізінде емес өндірілсе, онда экспортер
таңдауы өтетін еді, ең ықтималдысы тек осы беттерде болады.
Тағы "байланыстылыққа" ерекшеленген несиелі ресурстарды қа-тысты
қолдану шарты нақты жобамен кіргізуге болады, оның жа-ғымды жағы
бар, борышқор жағынан мақсатты емес несие қолдануды тәуекелін
қысқартуды белгілейді. Бұл контексте қажетті байланыстылықты сызып
қоюға болады, анықталған түрде несиені қолдану қажеттігі сияқты, тек
экспортты несиелерде қатыспайды.
Халықаралық несиенің қатысты "байланыстылығы" оның анық-талған
жағдайларында мысалы, ішкі қарыздарды жабуүшін валюталық бағамның
қолдауы үшін, кіші және орта бизнестің дамуы және т.б. үшін пайда
болады.
Экспортерлер елі компромиссті саясаты жұмысында және отан-дық
борышқорлардың жаңа өзара қатынас принциптері экспортты-несиелі
агенттіктермен бекітуге мүмкіндік беріп, бүгінде экспортты-несиелердің
"байланыстылығы" жеткілікті шартты, және бұл болатын практикада
бейімделуді табады.
Толығымен, экспортты несиелер өте ұзақ мерзімді қарызды өтеуді
алып, коммерциялық қарыздарды алады. Қарызды жабу кезеңі 2 жылдан 5
жылға дейін созылады[6]. Өте ірі жобалар үшін жалпы қарыз жабу
мерзімдері өте маңызды болу мүмкін, қарызды жабу тек жобаларды
әрекетке енгізуден кейін басталады. Экспортты несиелердің жеңілдік
кезеңі 6 айдан 2 жылға дейін, біздің ойымызша, халықаралық
ұйымдардың созылған жеңілдік кезеңдерінен айырмасы өте оптималды
несиемен қызмет көрсету борышқор мүмкіндіктері көзқарастары болады,
сол уақытта борышқорды "босатып алмау керек". Мысалы, федеральды
Германия Үкіметі екі жақты ынтымақтастық негізде Қазақстанға жалпы
алғанда 116 млн ДМ ұсынды. Мұнда ерекше жеңілдік жағдайларында
ұсынылған олар несиелеуді 40 жыл мерзіммен 10 жыл ішінде қарызды
өтеусіз жылдық 0,75%- пен жорамалданады. Осындай жеңілдік кезеңдері
мен ставкалар халықаралық қаржылық ұйымдарға тән. Экспертті несиенің
жеңілдік сипаттамасының қарама-қарсы жағы бар, ол көптеген деңгейде
оның тиімділігін түсіреді. Экспортты несиені ұсыну кезінде жеңілдік
шарттарының болуы өмірге қабілетсіз жобаларды қаржыландыруды
көтермейді, сондықтан импортерлер көз жеткізетін себептерде
қаржыландырудың қайнар көздеріне меңзейді, жобаны жүзеге асыруға
кірісу үшін, басқа жобалар ұлттық масштабтарда өте приоритетті
болуы мүмкін, және өте жоғары экономикалық және қаржылық
тиімділікті алады. Бұл жетіспеушілік бәрінен көрі экспортты несиелер
үкіметпен кепілдендіретін жағдайларда, егер бұл сақталмаған
заңнамалық базамен үйлессе пайда болады.
Екіншіден, экспортты несиелер құны борышқор үшін азырақ ауыр
борыш ауыртпалығын жасайды. Жеткілікті ұзақтық борыш өтеу
кезеңдерімен үйлескенде, экспортты несиелі агенттіктермен ұсынылған
пайызды ставкалар қарыз өтеу қызметі бойынша позитивті әсерін
береді.
Үшіншіден, сәйкес тауарлар сатып алуға байланысқан экспортты
несиелер борышқор-елге басқа жағдайларда олар үшін қолайсыз болатындай
қаржылық ресурстарды береді. Тек нақты жобаны іске асыру үшін амалдар
көзделіп, олар осы елде жалпы бағдарламаның бөлігі болмайды,
халықаралық қаржылық институттарының саяси қысымын азайтады.
Төртіншіден, бар көзқараспен толық келісуге болмайды,
конкуренцияның жоқтығынан экспортерлер өндірістік деңгейде баға
қойып, жобаның жергілікті жетекшілерімен қосымша кірістер жасайды.
Мұндай әрекеттер экспортерлер жағынан шынында мүмкін және бөлек
жағдайларда да орны бар. Бірақ мән бойынша экспортты несиелер
ұсынуының саяси қатынасында өтетін өзгерістер, экспортты несиелердің
қайтадан жеке борышқорларда бағытта болуы және экспортерлер мен
импортерлер арасындағы өзара контрактілік қатынасты тағы өзгертті.
Несие құны аспектісін айтқан кезде біз жобалар "байланысқан"
қаржылық негізде "байланыспаған" жобаларға қарағанда көп тұрады,
қорытындысында бұл қосымша ұсынылатын шетел валютасының көлемін
азайтуға әкеліп соғатын көзқараспен тағы келісе алмаймыз.
Келесі жұмыс тарауының біреуінде өткізілген есептер "байланысқан"
көмек сатып алушыға төмен қүұрылған нарықтық бағалардан айналып
өтетінін көрсетеді. Шарттарды салыстыру үшін әр түрлі нысандарды
ұсыну "грант-элемент" көрсеткішін қолданады (жеңіл жәрдем ақша
элементі), ол қандай төлем көлемін несие жабу есебінде борышқор
оны алу нәтижесінде нарықтық жағдайларға қарағанда өте жеңілдік
жағдайларда үнемдейді. Жәрдем ақшаның жай элементі келесі формула
бойынша есептелінеді:
Э(с)=%(р)-%(ф), мұнда
Э(с)-жәрдем ақша элементі;
%(р)-нарықтық пайыздық ставка;
%(ф)-фактіге негізделген жәрдем ақша пайызды ставкасы.
Көрсетілген формула жәрдем ақша элементі есебі бойынша
халықаралық несие бойынша осындай есептер үшін экспортты несие
бойынша мүлде қабылдауға болмайды, жәрдем ақша жүзеге асатындай
сипаталмайды. Осыған байланысты жәрдем ақшаның жай және күрделі
элементі бойынша экспортты несиелер үшін формулалар ұсынылған, олар
нарықтық пайыздық ставкасын экспортты несиелер үшін несие құнының
қосымша және жабық элементтерінің есебімен есепке алады. Сонымен олар
келесідей есептелінеді:
Экспортты несиелерге арналған жәрдем ақшаның жай элементі:
Э(с)= %(р)-%(ф), мұнда
Э(сэ)-экспортты несиелер үшін жәрдем ақша элементі;
%(p)-нарықтық пайызды ставка;
%(ф)-фактіге негізделген экспортты несие бойынша пайызды ставка.

Экспортты несиелер үшін жәрдем ақша күрделі элементі:
Эсл(сэ)=%(p)-%(ф), мұнда
Эсл(сэ)-экспортты несиелер үшін жәрдем ақша күрделі элементі;
%(p)-нарықтық пайызды ставка;
%(ф-д)-несие құнының қосымша және жабық элементтерін есебімен
фактіге негізделген экспортты несие бойынша пайызды ставка.
Экспортты несиелерді сипаттағанда екі негізгі түрін ерекшелеу
қажет: тауарлы, инвестициялық.
Тауарлы несиелер негізінде критикалық импортты сатып алу үшін
тартылып және үлкен көлемдерде елдің төлемдік балансы үшін ұзақ
көрінбейтін зиян қолданыла алмайды.
Экспортты несиелер ең жайылған ішкі шеттен алып пайдалану
формасының инвестициялық бағыт алушысы болып табылады[7].
Ішкі шеттен алып пайдаланудың дұрыс саясаты негізінде, оның ішінде
экспортты несиелерде, оларды инвестициялық-бағыт жобаларына және оларды
тиісті қолдануға тарту жатыр.
Экономикадағы құрылымдық процестерге механизмдердің біреуі әсері
инвестициялық саясат болып табылады, ол бәрінен бұрын құрылымды
саясаттың приоритеттерімен байланысты. Басқаша айтқанда,
инвестициялардың негізгі көпшілігі өндірістің сәйкес салаларының және
экономика саласының приоритетті дамуына бағытталған болуы керек[8].
Сонымен маңызды инвестициялық ресурстар көздерінің құрамына: банктік
несиелер, кіріс және амортизацияланған кәсіпорын бөлінгендері,
шетелдік инвесторлар мәндері, шетел мемлекеттері несиелері, халықаралық
қаржы ұйымдары, жеке компаниялар кіретінін есептеу жүргізілу керек.
Авторлар қатары халықаралық қаржы ұйымдарының қарыздарын, оның ішінде
экспортты несиелер, шетелдік инвестициялар құрылымында тікелей
шетелдік инвестициялар және портфельді инвестициялардың қатарымен,
бірақ мұнда нақты инвестицияларсыз экспортты несиелер
инвестициясының көзі болып табылатынын белгілеп қарастырады[9].
Экспортты несиелер дұрысында өндірісті-инвестициялық болып
келеді, инвестициялар ақшаны шеттен әкелу формасында шығармай, нақты
жоғары технологиялық құрылғы түрінде оның көмегімен ел жеке өндіріс
орындарын жеке базасында керекті құрылымдық және халық
щаруашылығының технологиялық модернизациясын өткізу үшін
меңгереді[10]. Экспортты несиелер саласына көңіл аудару- экономиканың
нақты секторы және оларды инвестиция көздеріне апару, инвестициялардың
өзіне апармау ақталмаған болады.

Экспортты несиелер тақырыбын зерттей келе айрықша аспектіні
олардың ел экономикасына әсерін ерекшелеуді жүргізу керек. (2-кестені
қараңыз).

2-кесте
Экспортты несиелердің ел экономикасына әсері*

қаржыландыратын қабылдап алатын
Дұрысы: Дұрысы:
1.отандық өндірушілердің Модернизация есебінде экономиканы
экспортын қолдау, реформалау.
2.кіші және орта бизнесті
дамыту,
3.жаңа жұмыс орындарын құру,
4.әлемдік шаруашылық
байланыстар интеграциясы
Терісі:
1.протекционизм тауар Терісі:
өндірушілер қатынасында Тартылған ресурстарды тиімсіз
құрылымды бұзуға әкеп қолдануда ішкі қарызды арттыру.
соғады,
2. өндіріс экспортты
несиелері нарықта өте
конкурентті қабілетті өнімнің
басқа елден әкелуі жабылады.

------------------
* Ескертпе: автормен құралған.
Экспортты несиелерді тартуда табыс немесе сәтсіздікті анықтайтын
негізгі факторлар мыналар:
1. экспортты несиелер түрлері;
2. борышқорлар;
3. гаранттарнесиегерлер;
4. қолдану және өтеу тәртібі;
5. практикалық реализация (3-суретті қараңыз).
Экспортты несиелерді тарту нәтижелері, қалай бола тұрса да және кез
келген басқалары сияқты барлық осы элементтер ара қатынас
дәрежесіне тәуелді, тағы да жалпы экономикалық сипаттың сәйкес
факторлары көпшілігіне тәуелді, сол туралы экспортты несиелерді
тарту бастапқы кезеңін куәлендіреді.

Негізгі факторлар топтамасы және экспортты несиелерді тартудың
соңғы нәтижелеріне олардың әсері*

3-сурет

---------------
*Ескертпе: автормен құралған

Жоғарыда айтылғандардың негізгі қорытындылары келесідей:
- экспортты несиелер экспортты несиелендірудің формаларының біреуі;
- "экспортты несиенің" автор анықтамасы толық қазіргі оның
принциптерін және технологиясын сипаттайды;
- экспортты несиенің "байланыстылығы" жеткілікті шартты;
- жалпы алынған жәрдем ақша элементі есебі халықаралық несие бойынша
мүлдем экспортты несиелер үшін қолдануға болмайды, олардың нақты
құнын сипаттамайды: несиелер құндарының қосымша және жабық
элементтерін қосу қажет ;
- есептер экспортты несиелер-бүгінде орта мерзімді несиелендіру
көздерінің біреуінің жоғары емес құны қатысымен қолайлы екендігін
көрсетеді;
- экономикаға дұрыс немесе теріс нәтиже тартылған экспортты
несиелерден көптеген құрама түрлері тәуелді: несие түрі борышқор,
гарант, қолдану және өтеу тәртібі, қолдану тиімділіктері.

1.2. Экспортты несиелендіру жүйесі: құрылым және халықаралық реттеу

Мемлекет белсенді түрде шетел инвестицияларын тартуда ынталы
болған кез жағдайларында, оның ішінде экспортты несиелер, экспортты
несиелендіруді оқыту саласы күдіксіз ақталып ұсынылады.
50-жылдардың ортасында соғыстан кейінгі кезеңде экономиканы
қалпына келтіру негізінде аяқталған болатын, машина жасау, кемелер,
электростанциялар және басқа да жоғары технологиялық өнеркәсіп
секторларының өнім шығару көлемнің артуы болды. Осы қатысты қымбат
тұратын өнім түрлері экспорт қатынасында асқынды. Дамитын елдер
өткізудің маңызды нарығы болып өнеркәсіп тауарлары үшін олар
тұтыруды өздерінің жеке ресурстарының көмегімен қаржыландыра алмады.
Экспортты дамыту әрекеті мақсатымен және өнеркәсіпті-дамушы
мемлекеттер жаңа жұмыс орындарын құруы қаржылық қолдаудың әр түрлі
формаларын құруды экспортты несиелерді сәйкес сақтандыру жүйесін
мемлекеттік және жеке қаржылық амалдарын, жәрдем ақша пайызды
ставкаларды төлеу түрінде, экспортты несиелендіру және оны
сақтандыру бойынша ресми ұйымдарды қосқанда бастады.
Экспортты несие бойынша операция реализациялары экспортты
несиелендіру мен сақтандырудың қазіргі өздік құрылымын құруды талап
еткені белгілі, олар соңғы 40 жыл аралығында болып өтті. Бүгінде
ол 2 блоктан тұрады, келесі институттарын құрайды (4-суретті
қараңыз)
Экспортер мемлекет:
-экспортты-несиелі агенттіктер;
-экспортер банкі;
-экспортер.
Импортер мемлекет:
-импортер банкі;
-импортер.
Экспортты несиелендіру жүйесінде институционалды құрылым 4-
суретте ұсынылған, ол экспорттты-несиелі Қазақстан Республика-сының
агенттігін институт ретінде белгілеп, бүнгінде экспортты-несиелі
агенттіктің классикалық функцияларын орындамайды, ал шын мәнінде
дамушы банк болып табылады.

Экспортты несиелендіру институттары

ЭНА – экспортты несиелі агенттік,
БЭ – банк экспортері,
БИ –банк импортері,
Э – экспортер,
И – импортер,
ҚР ЭНА - Қазақстан Республикасының экспортты-несиелі агенттігі
(Қазақстан Эксимбанкі).

4-сурет

Экспортты-несиелі агенттік-бұл кілтті қаржылық орган, мемлекет
мәнінде құрылған, олармен реттеліп және экспортты несиелендіруді
тікелей несиелендіру немесе сақтандыру көмегімен қамтамасыздандырылған
функцияландыру, немесе соны және басқаны экспорт қолдауы бойынша
операциялар және өзінің құрылымы, мақсаты, міндеті және қызметі
бойынша классмикалық оның анықтамасында банк болмайды. Экспорты-
несиелі агенттік сақтандыру жарналарын экспортты несиені сақтандыру
үшін алады, өз уақытында өтеу бойынша несие борышқормен 100 %
тәуекелін алады. Экспортты несиелерді сақтандыру саяси және
коммерциялық тәуекелдер сақтандыруын қарастырады.
Экспортер банкі - бұл коммерциялық банк, техникалық
прлоцедураларды орындап, экспортты несиелердің орындалу
операцияларымен байланысқан және осы төлемге пайыз және комиссиялық
түрінде алады, немесе тенк комиссиялық түрде бар. Экспортты-несиелі
агенттік және экспортер банкі байланысы шарт жасау арқылы іске
асырылады, әр нақты жұмысқа конфиденциалды шарттар қатары бар.
Экспортер-банк тәуекелі 0%- дан 5%- ға дейін келісімдердің
шарттарымен сәйкестілігінде экспортер-банктері және экспортты-несиелер
агенттіктері арсында қаржыландыратын бөліктің 95%-ы сақтандырумен
жабылады. Қалған 5% тәуекел экспортерге салынып, ол көрсетілген 5%
сақтандыруды төлеуге міндетті. Экспортты-несиелі агенттікпен 95 %
тәуекел сақтандыруы үшін жабылғанджар төлемді экспортер немесе
импортер олардың келісіміне тәуелді түрде жүргізеді.
Экспортер- бұл тауарларды, қызметтерді, технологияларды жеткізуші
адам, ол экспортер банкі арқылы контракт бойынша төлемді алады.
Экспортер экспортты несиелендіру сызбанұсқасында бірінші тізбек, ол
өзінің банкіне және өз елінің экспортты-несиелі агентігіне
экспортты келісімдер және импортер үшін экспортты несие мақұлдауымен
қатысады. Экспортер контракт төлемдерінің өз уақыттылығы мен
тығыздығына тәуекл етпейді.
Импортер банкі- бұл коммерциялық немесе мемлекеттік банк,
экспортты несие борышқорының роліне кіретін, экспорты-несиелі
агенттік немесе экспортер банк алдында осы үшін анықталған маржасы
пайыздан немесе комиссиялықтан бар. Eмпортер банк және экспортер
банк байланысы несиелі келісім жасау арқылы жүзеге асады. Импортер
банк барлық тәуекелді несие кепілдемесі бойынша барлық тәуекелді
алып, экспортер банк немесе экспорты-несиелі агенттік алдында
борышқор болады.
Импортер банктің міндетін орындау импортер-борышқордың міндетін
орындауына тәуелді болмау керек.
Импортер- бұл тауарлар, қызметтер, технологиялар және соңғы
экспортты несие соңғы борышқорын сатып алушы адам. Импортер
экспортты несиенің соңғы борышқоры болғандықтан несие қызметі бойынша
100% тәуекел алады.
Нарықтар жоғалуынан құтылу үшін практикалық түрде барлық елдер
сол немесе басқа несие дамуының әрекетін қолдау процесі түрінен
көмек сұрауға мәжбүр болады, соңғы нәтижеде елдің протекционикалық
саясаты экспортерлер қатынасында 50-жылдардың ортасына таман барлық
өте белсенді формаларын қолдана бастады, олардың нәтижесі негативті
салдар қатары болды.
Біріншіден, конкуренциялардың асқыну өлшемі бойынша, кредиторлар
барлық майда қаржылық шарттарды ұсынып, осында олардың басқа
елдерден конкуренттерімен теңесті. Жәрдем ақша несиелерін ұсыну
немесе сақтандыру төлемдерін қаржыландырудың жабуы келісімді жапты,
сатып алушылар аз конкурентті қабілеттілік ұсыныстарымен пайдаланды.
Конкурентті қабілетті ұсыныстар баға көзқарасынан немесе сапалы
сипаттамалардан сауданың құрылымын бұзды.
Екіншіден, жүргізілген экспортер қолдауы тек сауда құрылымына
әсер бермей, өндіріс құрылымына да әсерін тигізді.
Үшіншіден, суверенді кепілдемелерді ұсыну мынандай жағдайға алып
келді, экспортерлер өте маңызсыз тәуекелге душар болды немесе жалпы
тәуекелге душар болған жоқ. Сондықтан олар сәйкес тәуекелдерді
бағаламай экспортты несиелерді ұсынуға тырысады. Сондықтан экспортты
несиелердің негізгі мақсаты экспорт дамуы әрекетін жасауда болды,
бұл мекемелер көбінесе өзінің әрекетін жеткіліксіз терең бағаларда
елдің тәуекелі немесе тәуекел негіздеген, ол жобаларды іске
асырумен байланысқан.
Төртіншіден, экспортерлер приоритетіне не жобаның өмірге
қабілеттілігі, не ел борышқорының несие қабілеттілігі жатпайды.
Экспортерлер және мекемелер түрден сол фактті алып тастап,
қаржыландыратын және кепілденетін жобалар болмай қоймай импортер-елдің
несие қабілетілігінде әсер етеді. Ескірген өнімдерді, тауарларды
компания сатып, олар маңызды масштабтарда және жаңа технологиялық
көзқараспен көптеген жағдайларда байланыстыны жүзеге асыру, және
экспорттың жәрдем ақшалай қаржыландыруы қабілеттендірілді. Осындай
қаржыландыру түрін ұсына отырып, экспортерлер практикалық түрде өте
тиімді өндірушілер үшін нарықтарды жапты. Мысалы, жаңа индустриалды
елдер үшін оларда кепілденген өзінің сатулары үшін қаржылық
ресурстар жоқ болды. Осындай практика үкімет үшін қымбат тұратын
болды және құрылымды қайта құру кедергісіне әкеледі. Несиелерді
бастырмалату кезінде және бүлдіру конкуренциясы тәуекелі барлық
өсетін дәрежесінде қауіптер шақырады, Экономикалық Ынтымақтастық және
Даму Ұйымының алдыңғы қатарлы экспортер-елдер үкімет аралық
нормалар осы әрекет түрлерін реттеу үшін кіргізілген қажет болды.
1955 жылдың қаңтар айында Еуропалық Бірлесудің Ұйым Кеңесі
нормалар мен реттеуші шамасын қабылдаған, олар экспорт әрекетін
жүзеге асыру үшін арналған. Осы нормалармен сәйкес мүше елдер
экспортерлерге қолдан істелген көмек көрсетуден төзімді болуға
міндетті. 3 жыл өткен соң 1958 жылы Кеңес тағы да ұсынды "әр мүше
ел үкіметіне конфиденциалды тәртіпте айту" және өзара негізде
операцияның қаржылық нәтижесі экспортты тәуекелдер сақтандыруы
бойынша, үкіметпен немесе мекемелермен жүзеге асатын олар оның
тексеруінде болады. Тарифтер және сауда туралы бас келісімге (ГАТТ)
міндеттер кіргізілген, экспортты несиелер және экспортты жәрдем
ақшаларға да байланысты.
Сол уақыттан экспортер-елдер біруақытта өзара конкурент жасап,
контрактілерді қолдады. Бірақ бұл өнеркәсіпті дамыған елдер
картелмен ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.