Қазақстан Республикасының инвестициялық ахуалын қалыптастыру мәселелері туралы

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР
Қазақстан Республикасының инвестициялық ахуалын қалыптастыру мәселелері 1
Қазақстан Республикасындагы тікелей инвестициялардың салалық құрылымы 1993-
98 жылдар 6
ӘдебиетЛитература: 12

Қазақстан Республикасының инвестициялық ахуалын қалыптастыру мәселелері

Қазақстанның тиімді сыртқы экономикалық байланыстар жүйесін құру оның
халықаралық еңбек бөлінісіне қатысуын жандандыру бүгінгі таңдағы ең маңызды
мәселелердің бірі болып табылады. Оны шешпейінше экономиканың тұрақтануы
да, келешекте қарқынды өсуі де мүмкін емес. Нарықтық қатынастардың тәуелсіз
болуы және қалыптасуы Қазақстанның әлемдік нарықта экспорттық-импорттык
маманданудың өз үлгісінің сапалы жаңа тәсілін іздеуін, шетелдермен
экономикалық қарым-қатынастардың принципті жаңа түрлерін енгізуді талап
етуде.
Бұл қалыптасқан экономикалық жағдайға байланысты болып отыр. Мұны
шартты түрде сыртқы және ішкі факторларға бөлуге болады.
Ішкі факторлар бұрынғы кеңестік республикалардың мемлекеттер болып
бөлінуінің, сондай-ақ қатар жаңа қоғамдық-саяси құрылысқа көшуінің салдары
болып табылады. Мұның өзі республикада әлеуметтік-экономикалық жағдайдың
шиеленісуіне әкеліп соқты. Бұл оның өнеркәсібі дамыған елдердің даму
деңгейіне құрылымдық-технологиялық жағынан сай келе алмайтынын, сондай-ақ
ұлттық экономиканың бірқалыпты әрі тиімді дами алмайтынын көрсетті.
Сыртқы факторлар бүкіл әлемдік еңбек бөлінісіне белсенді қатысу
қажеттілігіне байланысты, бұл қазіргі уақытта ұлттық экономиканың тиімді
жұмыс істеуінің аса маңызды алғышарты болып отыр. Қазіргі FTP ауқымы кең
болғандықтан бірде-бір ел қаншама ірі әрі экономикасы дамығанымен
өнеркәсіптің барлық салаларының бірдей жан-жақты дамуын қамтамасыз ете
алмайды.
Бұл республика алдына әлемдік ғылыми-техникалық процесс пен өндірістік
қарым-қатынастарға тиімді қосылу жолдарын анықтау, жаңадан қалыптасып
жатқан әлемдік еңбек бөлінісінде өз орнын табу міндетін қойып отыр.
Бұл мәселенің маңыздылығы бүгін таңда республикада біртұтас сыртқы
экономикалық байланыстардың даму тұжырымдамасы жоқтығынан күшейе түсуде.
Бұл салада қабылданған заңдар әлемдік шаруашылық процестер дамуының қазіргі
үрдісіне толық жауап бере алмай, сыртқы экономикалық әрекеттің жекелеген
жақтарын қамтып, көбіне жеке-дара сипатта болып отыр.
Қазақстан экономикасының дағдарысты ахуалының бір көрінісі капитал
салымы көлемінің ұзақ мерзімдік төмендеу үрдісін білдіретін инвестициялық
дағдарыстың белең алуы болып табылады. Сондықтан негізгі қорлардың
сарқылуына және тез ескіруіне, соған орай тек бәсекелестікті жоғалту қаупі
туып қана қоймай сонымен бірге көптеген кәсіпорындардың, тіпті бүкіл
өндіріс салаларының жойылу қаупі төніп тұр. Бүгін таңда бұл дағдарыстан
шығудың жолы ішкі және шетелдік инвестициялардың мәселелерін шешумен
байланысты.
Бұл мәселелерді шешу теңгеге деген сенімді күшейтуді, қаржы
институттарын дамытуды, инвестицияларға қолайлы жағдай туғызуды талап
етеді.
Бірақ инвестициялардың көлемі ғана емес, сапасы да маңызды. Ішкі
инвестицияларды да, шетелдік инвестицияларды да мемлекеттік реттеп отыру
керек. Мұнда біздің ойымызша Ресейдің отандық және шетелдік инвестициялар
тартудың мемлекеттік бағдарламасын жасау тәжірибесі көңіл аударарлық,
өйткені ол жалпы ел экономикасының даму стратегиясына сай келеді.
Ресей Федерациясы Үкіметінің 1995 ж. 13 қазандағы № 1016 қаулысымен
мақұлданған Ресей Федерациясының отандық және шетелдік инвестицияларды
1995-1997 жылдары ел экономикасына тартуды ынталандырудың кешенді
бағдарламасының ортақ мақсаты инвестициялық процесс жүріп отырған орта
ретінде Ресейдегі инвестициялық ахуалды жақсартуды жалғастыру болып
табылады. Мұндағы басты мәселелердің бірі инвестордың Ресей нарығында
қауіпсіз жұмыс істеуін қамтамасыз ету кепілдігі, бұған қосымша жеке басының
қауіпсіздігі, салынған қаржыларды коммерциялық емес тәуекелдерден қорғау
және т. б.
Бағдарламада бұл мақсатқа жетудің мынадай негізгі бағыттары көзделген:
экономикаға салынатын инвестициялар көлемін ұлғайту, ең алдымен
кәсіпорындардың амортизациялық төлемдері мен халықтың жинақ ақшасын
инвестицияларға айналдыру;
— күрделі салымдардың жоғары қайтарымын әлеуметтік саладағы шығындарды
азайта түсу есебінен және өндіріс салаларындағы инвестициялар тиімділігін
өсіру арқылы көтеру;
— халықаралық экономикалық байланыстардың дамуын қамтамасыз ете алатын
және озық ғылыми-техникалық жетістіктерді игеретін шетелдік инвестицияларды
тарту. Әйтсе де олар отандық инвестициялардың жетіспеушілігін толығымен
жаба алмайды (шетелдік инвесторлардың белсенділігі тек отандық
инвесторлардың белсенділігі артқан жағдайда ғана мүмкін болады). Осыған
байланысты қолайлы инвестициялық ахуал жасау үшін тиісті құқықтық және
ұйымдық-мемлекеттік қамтамасыз етуді құрудың маңызы зор. Онда
бағдарламаның негізгі бөлігі министрліктер мен ведомстволарға осы
міндеттерді шешуге бағытталған нақты құқықтық құжаттар әзірлеу жөнінде
тапсырмалар берілген іс-шаралар жоспары болып табылады.
Тек осындай жағдайда ғана шетелдік инвестициялар экономикалық өсудің
тездеткіші бола алады. Бұл үшін объективті мүмкіндіктер бар. Әлемде пайдалы
салымдарды іздеп жүрген каржы корлары өте көп. Казақстан - инвесторлар үшін
мүмкіндігі мол ел. Нақты тартымдылық инвестициялық ахуалмен, ортамен,
капитал салу шарттарымен айқындалады.
Бүл арада Қазақстанның шетелдік инвесторларды тартуда бірқатар
мүмкіншіліктері бар:
— күшті президенттік билік пен біршама саяси тұрақтылық;
— табиғи мол қорлар;
— батыспен салыстырғанда көптеген бос және ешкім иелене қоймаған
капитал жұмсау салалары бар кең нарық;
— ТМД-ның баска республикаларымен салыстырғанда Қазақстан халқының
жоғары сатып алу қабілеттілігі;
— едәуір арзан жұмыс күші;
— жұмыс күшінің жоғары кәсіби деңгейі.
Соңғы уақытта шетелдік инвестициялар көлемі едәуір өскенімен олардың
ортақ көлемі әлі де көп емес, ал қорлардың тартылу кұрылымдары
қанағаттанарлықтай емес (1-сурет).
Нақты экономика секторының өнеркэсіптік өндіріс салаларына бағытталған
инвестициялар тарту үлесінің төмендеу себептері шетелдік инвестицияларды
тиімді қорғау жүйесінің жоқтығынан болып отыр. Мұнымен қатар республикадағы
инвестициялық ахуал ауыз толтырып айтарлықтай емес. Бұл негізінен келісім
тәртібінің нашарлығынан, салық салу деңгейінің жоғарылығынан және болжауға
болмайтындығынан, инфрақұрылымның дамымағандығынан, есептеу ескі жүйесінің
артта қалғандығынан, қылмыстық жағдайдан, құқықтық және нормативтік
тұрақсыздықтан және т. б. көрініс табуда.
Шетел капиталының Қазақстан Республикасына тартудың қажетті бір шарты
қылмыстық элементтермен күресу болып табылады. Халықаралық экономикада кіші
және орта буын инвесторлар рөлі арта түсуде. Капитал салымы жетіспеуінің
бір маңызды себебі біздің қоғамымыздың қылмыстық ахуалы деуге болады (мұның
өзі бұрынғы КСРО елдерінің көбіне тән нәрсе). Егер ірі компаниялар үшін
шенеуніктер мен жергілікті рэкет қорқынышты болмағанымен, шағын және орта
бизнес олардың алдында қорғансыз қалып отыр. Мұнымен қатар өтпелі кезең
жағдайы шетелдік капиталмен қарым-қатынастар саласында әртүрлі дәрежедегі
шенеуніктер үшін көптеген заң бұзушылық пен қызмет бабын теріс пайдалануға
қолайлы жағдай туғызуда.

Қазақстан Республикасындағы тікелей инвестициялардың салалық құрылымы 1993-
98 жылдар

17%
БайланысСвязь
Электр энергетикасы Электроэнергетика
Кара металлургия Черная металлургия
Мұнай-газ кешені Нефтегазовый комплекс
Түсті металлургия Цветная металлургия
24%
Шетелдік инвесторлар Қазақстан өнеркәсібінің дағдарысты ахуалын
шетелдік капиталды салымға жұмсау үшін қолайлы жағдайдың жоқтығының негізгі
себептерінің бірі деп атауда. Кәсіпорындардың өмір сүру шырқын бұзатын
Қазақстан заңдарының жетілмегендігін айта отырып, кейбір шетелдік
инвесторлар шетелдік инвестициялауды түрлі жеңілдіктер беру арқылы
ынталандыру жөнінде теріс пікір білдіруде.
Кейбір ғалымдар республика өнеркәсіпке өз инвестицияларын көбейту
арқылы ғана шетел инвесторларын тарта алады деп есептейді. Олар бос
капиталы бар адамдар мен өнеркәсіпті біріктірудің ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.