Макроэкономикалық жоспарлау көрсеткіштері және әдістері

Жоспар:

Кіріспе

1. Макроэкономикалық жоспарлаудың маңызы және орыны . Макроэкономикалық жоспарлаудың түрлері .
2. Индикативтік жоспарлау тәсілдері және функциялары.
3. Макроэкономикалық жоспарлау көрсеткіштері және әдістері .

Қорытынды

Қолданылған әдебиеттер

1. Макроэкономикалық жоспарлаудың маңызы және орыны . Макроэкономикалық жоспарлаудың түрлері .

Жоспарлаудың маңызы болып қоршаған сыртқы орта факторларының әсері мен ұйымының ішкі мүмкіндіктерін бағалай отырып мақсаттарды белгілеу және сол мақсаттарды жүзеге асыруда тиімді әдіс жолдарын таңдап алу табылады.

Жоспарлаудың жүйелері:

• Стратегиялық
• Макроэкономикалық
• индикативтік
• тактикалық

Макроэкономикалық жоспарлау экономиканы мемлекеттік реттеу механизмының құрама бөлімі сияқты әлеуметтік - экономикалық тұрақтану, макропропорция құру және экономика дамуының қозғалмалылығын қамтамасыз ету мақсатымен дамыған елдердің экономикасында кең қолданылады. Жоспар - ол алға қойған мақсатқа қол жеткізудің жиынтығы. Жоспарды өңдеу процесі жоспарлау деп аталады.

Мемлекеттің субъект болып, ұлттық экономиканың объект болуы макроэкономикалық жоспарлаудың ерекшелігі болып табылады.

Макроэкономикалық жоспарлау стратегиялық, тактикалық және оперативтік периодтарына қол жеткізуіндегі мемлекеттің ерекше түрі. Шаруашылық субъектілері орындалуы міндетті жоспарлы тапсырмаларды келесі түрде бөліп көрсетеді, яғни нұсқаулықтар(директивтік) және болжаулық(индикативтік)

Стратегиялық жоспарлау -басқару жүйесіндегі өзгертулерді жүзеге асыру барысындағы ең маңызды әрекет.

Макроэкономикалық жоспарлауды орталықты жоспарланатын мүшелермен жасалатын ұйымдастырушы қызметі білдіруі немесе оның басқарылуы бойынша:

1. Орталықпен өткізілетін шаралардың және шешімдердің дайындықтары
2. Макроэкономикалық жоспарларды анықтайтын периодтың анықтайтын периодының аяғына деін экономикалық керекті нәтижеге әкелінуі болып табылатын мақсатымен басқарудың мемлекеттік мүшелерді ойластыру сияқты көрсеткіштерге байланысты.

Макроэкономикалық жоспарлауды жасаудың 4 теориялық түрі бар. Олар:

• Координаталық шешімдер
• Экономикалық бәсекеге түсетін қатысушылармен және бір-бірінен изомерленіп қабылданатын макроэкономикалық шешімдердегі экономикалық шешімдерді талдау
• Макроэкономикалық параметрлерін анықтау кезіндегі орталықтандыру ақпаратымен қабылданатын макроэкономикалық шешімдері
• Пайда сияқты визуалды мақсаттар қағидасымен қатысты қабылданатын макроэкономикалық шешімдері

Макроэкономикалық жоспарлаудың маңызды қызметі болып білімділік және ағартушылық ғылыми жинақтаудың потенциялы басты әлеуметтік шешімдерді шешуші ҒТП-ң бағалар наборы реттік қызмет етеді.

Макроэкономикалық жоспарлау жүйесінде ең көп тараған жоспарлау түрі индикативтік жоспарлау болып табылады.

Макроэкономикалық жоспарлау сферасының дамуымен жоспарлардың өңдеу функциялары арнайы жасалған жоспарлы құрылымдарға өтіп кетті . Әрбір елде индикативтік жоспарлау ұйымының өз ерекшеліктері болады .

Қазақстанда индикативтік жоспарлау 1995 жылы енгізілген болатын. Оның мынадай ерекшеліктері бар:

1. Индикативтік жоспар кепілдемелердің кешені болып табылады ;
2. Кепілдемелер міндетті мінез-құлықты болмайды ;
3. Жоспар көрсеткіштері шаруашылық субъектілерді мақсаттар, приоритеттер мен мемлекет ойлары туралы хабарлауы үшін арналған ;
4. Жоспарларды түзету мүмкіншілігі нарық дамуындағы өзгертулермен сәйкес келеді ;
5. Индикативтік жоспардың жүзеге асуы заңға сүйінген және экономикалық реттеуіштердің жүйесі арқылы орындалады.

2. Индикативтік жоспарлау функциялары және методологиясы

Индикативті жоспарлау дегеніміз - мемлекеттің әлеуметтік-экономикалық дамуындағы басымдылық(приоритет) пен ғылыми дәлелденген мақсаттарды анықтауда осыларға байланысты өлшемдер(параметрлер) жүйесін және міндетті орындау әдістерін береді. Бұл жоспарлау арқылы әлеуметтік-экономикалық саясаттың бағыт бағдарламасы және оны жүзеге асыру әдістемесін орындайды.

Индикативтік жоспар мынадай функцияларға ие:

1. Өткенді шолатын талдау, болжау және мақсаттарды негіздеу, екпіндер және балансталған елдің әлеуметтік - экономикалық дамуының шарттары;
2. Мемлекеттік шешімдер жүйесін тура өңдеу ( әкімшілік реттеуіштер ) ;
3. Экономикалық рычагтардың және стимулдарының анықтамасы ( экономикалық реттеуіштер ) ;
4. Мақсаттық кешенді бағдарламаларды құру нәтижесінде, ел назарының орынды үйлесуі мен нарық қатынастарының ішкі және сыртқы назарларының жоспарлы-экономикалық қызметі координациялық жолдармен алдын-ала ескеріледі;
5. Ведомствоға қарасты шаруашылық әлеуметтік - экономикалық дамуды жоспарлау ;
6. Өңделген индикативтік жоспардың мемлекет қаражатымен үйлесімдігі және өзара байланысы;
7. Мақсаттарға жету - жоғарғы негізгілердің бірі болып табылады;
8. Экономиканың даму бағытын өңдеу және орындау

Индикативтік жоспарлау методологиясының негізгі принциптері, ол жоспарлардың өңдеу әдістері және олардың әртүрлі уақыт дәуірлерінің, буындар мен халық шаруашылық деңгейлерінің құрылу логикасы.

Индикативтік жоспарлау әдістемесі методологияның құрама бөлімі болып табылады, яғни индикативтік жоспарды өңдеу тәсілдері мен принциптерінің және олардың орындалуын қамтамасыз етуінің жиынтығы. Индикативтік жоспардың орындалуының тәсілдері:

1) Экономикалық реттеуіштердің қолданылуы ( салықтар, несиелер, тарифтар, инвестициялар, бағалар, құнды қағаздар, пайыздар, резервтер, нормалар және нормативтер, амортизациялық шығыстар, қаражат, жәрдем ақшалар, бағдарлама ) ;

2) Әкімшілік реттеуіштердің қолданылуы ( мемлекеттік тапсырыстар, айып пұл, санкциялар, лицензиялар, рұқсаттар, үлестер, монополияға қарсы заң шығарушылар ) .

3. Макроэкономикалық жоспарлау көрсеткіштері және әдістері .

Макроэкономикалық жоспар көрсеткіштер жүйесі әлеуметтік - экономикалық құбылыстар мен процестерге сандық және сапалы мінездемелер береді .

Көрсеткіш - ол жоспарлы тапсырма өлшемі, яғни оның сандық және сапалы түрде анықталуын қамсыздандырады.

Нұсқаулық көрсеткіштер міндетті көрсеткіштер болып келеді; жоспардың негізгі параметрлерін негіздеуі үшін арналған; ақпараттықтар өздігімен индикативтік болып келеді.

Макроэкономикалық жоспарлауда индикативтік жоспарды әртүрлі деңгейде өңдеуге арналған жоспарлау әдістері мыналар болып келеді: жүйелік, теңдік, нормативті талдау және экономико - математикалық үлгілеу .

1. Теңдік - ол бір бөлімінде қорға түскен қайнарлардың мінездемесін, ал келесі бөлімде қолданудың барлық бағыттарына тарату мінездемесін беретін көрсеткіштер жүйесі.

Қаражаттық баланс материалдық және құндық аспектілерді омбылауға көмектеседі .

Теңдік есептеулер макроэкономикалық жоспарлауда әлеуметтік - экономикалық нормалар мен нормативтерді кең көлемде қолдануын алдын ала ескереді .

1. Нормативтік әдіс ғылыми негізделген прогрессивтік ромалар мен нормативтер жүйесін қолдануға негізделген.
2. Қажеттілік ( жоспарлы тапсырма ) қорлармен және нормалар мен нормативтер арқылы дәлелденеді. Сонымен қатар, олар өзіне тән бақылау функцияларын орындайды .

Нормалар мен нормативтердің функциялары:

1. Өнім өндірісінде қажеттілікті анықтайды ( жұмыстардың, қызметтердің ) ;
2. Қажеттіліктерді қанағаттандыру мүмкіншіліктерін дәлелдейді ;
3. Қорлардың қолдану нәтижелілігінің бақылауын жүзеге асырады .

Осындай көрсеткіштерге қор қайтарылу нормативтері, рентабелділік, күрделі салымдардың нәтижелілігі, халықты қызметтермен және әлеуметтік сферадағы кадрларымен қамтамасыз етуі жатады.

Жоспарлы - экономикалық негіздеулерде нормативте тұрақты болады. Бұл тұрақтылық мынадай мүмкіндіктер туғызады :

• Бар болған қордағы күтілетін нәтижені анықтау ;
• Мақсаттық нәтижеге жетуге арналған қор қажеттілігін анықтау .

Қазақстан Республикасының макроэкономикалық көрсеткіштерінің болжауы

2004-2007 жыл аралығына

Базалық сценарийдің болжауы бойынша мұнайға деген дүниежүзілік бағалары 1 баррельге АҚШ-тың 28-33 доллар аралықта болады . Сыртқы конъюктура көрсеткіші салыстырумен 2003 жылдан 5, 4%-ға деін төмендейді, ал 2005 жылда тағы 1, 6%-ға төмендейді. 2006-2007 жылда көрсеткіш жылына - 0, 5%-ға өседі . Баррельдің мұнайға деген экспорттық бағасы АҚШ-тың 21-25 доллары деңгейінде тұрақтанады . Дұрыс сальдо жылына АҚШ-тың 2, 3 млрд доллар. -нан жоғары сауда теңдігінің орташа шамасын құрайды .

Осы сценарийге сәйкес, 2005-2007 жылда ЖІӨ-нің орташа жылдық мөлшері 8, 1%-ға . өсу шегін көрсетеді.

Тауарлардың өндірісімен салыстырғанда қызметтердің өсу тенденциясы аман сақталады . Тауарлардың өндірісі орташа болжам бойынша жылына 7, 8%-ға өседі, ал өндіріс қызметтері - 8, 7%-ға.

Халықтың нақты табыстар жиынтығының артуы кәсіпорындардың қаражаттық күй-жағдайының жақсаруының салдарынан экономиканың нақты секторында өнеркәсіптер инвестициялардың өсу шегіне арналған қажетті шарттар жасайды .

Инвестициялық сұраныстың кеңейуі, ең алдымен, кәсіпорындардың өз шотынан алынған ішкі қайнарларымен инвестицияларды қаржыландыру. Инвестиция көлемінің өсу екпіні жоспарланушы дәуірдің негізгі капиталында 12-15% құрайды.

Құлдырау деңгейі 2004 жылда шамамен 5, 6-7%-дан 2007 жылға дейін 4, 1-5, 5% -ға төмендейді.

Әдебиет :

1. Государственное регулирование экономики. Учеб. пособие / Под ред. С. М. Чистова, А. С. Никифорова и др. - К. : КНЭИ, 2000. - разд. 2 - С. 60-72.
2. Государственное регулирование экономики. Учебник / Под ред. д. э. н., проф. И. Михасюка. - Львов, 1999. Т. 6. - С. 108-144.
3. Стеченко Д. М. Державне регулювання економіки: Навч. посібник. - К. : МАУП, 2000. -2. 1. -С. 29-35.

Кіріспе

Жоспарланудың ұғымы болашақ қызметінің өңделу үрдісін білдіреді және әрбір маңызды басқару қызметінің жүйелерінен мүшелік жағы бекітеді. Ол келесі негізгі сәттерді қамтиды:

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс