Қазақстан Республикасының төлем жүйесі

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

Жоспар:
I. Қазақстан Республикасының төлем жүйесі.
II. РФ-ң төлем жүйесі.
III. Украинаның төлем жүйесі.
IV. Қырғыз Республикасының төлем жүйесі.
V. Японияның төлем жүйесі.
VI. АҚШ-ң төлем жүйесі.
VII. Швейцарияның төлем жүйесі.
VIII. Францияның төлем жүйесі.

Қазақстан Республикасының төлем жүйесі. 1991жылы Ұлттық банк төлем
жүйесі реформасын жүзеге асыра бастады. Қазақстан Республикасы төлем жүйесі
реформасының негізгі мақсаты – банк пен оның клиенттері арасында төлем
жүргізуді жылдамдату. (1990ж. басында бірінші төлем мерзімі 3-12 күндік
уақытты алған ). 1995ж. Ұлттық банк базасында бірінші рет көп жақты өзара
есепке алу әдісі бойынша Қазақстандағы Алматы клирингтік палатасы
ұйымдастырылды әр қатысушының таза позициясы бойынша операциялар күн
сонында 1 рет түпкілікті есептесу жүргізілді. 1996ж. Алматы клирингтік
палатасы банкаралық есеп айырысудың Қазакстандық орталығы (БЕАҚО) болып
қайта құрылды. Ол мынадай негізгі функцияларды атқарады: МСДП, банк аралық
клиринк, SWIFT, VISA, KAZNNSS(Қазакстандық ұлттық клиринг), СОБС, ФАСТИ.
Қазіргі уақытта 7 Қазақстан банкі – Тұран әлем банкі, Халық банкі,
Қазақстан Ситибанкі, ABN AMRO, Казкоммерцбанк, Альфа банк, Алматы сауда
қаржы банкі KAZNNSS – ң қатысушылары болып табылады. Қазақстан Республикасы
аумағында келесідей төлем жүйелері жұмыс істейді:
1)нақтылы уақыт режиміндегі бүтіндей (жалпы) есеп айрысу жүйесі (ақша
аударымдарының банкаралық жүйесі); 2)клирингтік жүйе (бөлшек төлемдер
жүйесі).
Ақша аударымдарының банкаралық жүйесі (ААБЖ) Қазақстан Республикасы
аумағында нақтылы уақыт режимінде жұмыс істейтін бүтіндей (жалпы негіздегі)
төлемдер жүйесі Қазақстан банкаралық есеп айырысу орталығы (ҚБЕО) негізінде
1996 жылдың тамызынан бастап жұмыс істеп келеді. Бұл жүйе бұрын ірі
төлемдер жүйесі деп аталған болатын (ІТЖ). ІТЖ жетілдіру және оны дамыған
шет елдердің жұмыс істеп тұрған жалпы негіздегі есеп айрысу жүйелеріне
жақындату мақсатында Ұлттық банк тарапынан жұмыстар жүргізілді. 2000 жылдың
соңында ІТЖ жүйе қатысушыларының есепшотындағы ақша қаражаттары шегінде
нақтылы уақыт режимінде есеп айрысуларды жүргізетін (RTGS – нақтылы уақыт
режиміндегі есеп айрысулар) және халықаралық қаржы ұйымдарының жалпы
негіздегі төлемдер жүйесіне қойылатын барлық негізгі талаптарға жауап
беретін ақша аударымдарының банкаралық жүйесі болып кайта құрылды. Кез-
келген ел үшін RTGS жүйесін құру қаржы сферасында ең жоғары басымдыққа ие.
Мұндай жүйенің болуы мемлекеттің банк жүйесінің тұрақты жұмыс істеуін
сипаттайды. ААБЖ-ң мақсаты осы жүйе пайдаланушыларының Ұлттық банктегі
шотындағы ақша қаражаттарын қолдана отырып, және осы қаражаттардың шегінде
операциялық күн ішінде ұлттық валютада қайтарымсыз және түпкілікті есеп
айрысуларды қамтамасыз етуден тұрады. ААБЖ-де ірі және үлкен басымдыққа ие
төлемдер жасалады.
Ақша аударымдарының банкаралық жүйесінің жұмыс істеу ерекшеліктері:
ААБЖ-де мәліметтерді беру және қабылдау тек қана электронды тәсілмен жүзеге
асады. ААБЖ-де электронды мәліметтерді беруді куәландыруға және оларды беру
кезінде қателерді табуға бағытталған ақпараттық қауіпсіздікті қамтамасыз
ету процедуралары сақталады. ҚБЕО-ғы мен пайдаланушылар, жіберілген және
қабылданған электронды мәліметтердің есебін қамтамасыз етіп, оның бақылауын
жүргізеді. ААБЖ-де өңделетін барлық электронды мәліметтер аудиторлық із
қалдырады. Жоғарыда аталып өткендей, ААБЖ-де төлемдер пайдаланушылар
шотындағы ақша қаражаттары шегінде нақтылы уақытта жүзеге асырылады.
Пайдаланушы позициясында төлем құжатында көрсетілген сомаға сәйкес төлем
жасауға ақшаның болмауы немесе жеткіліксіздігі жағдайында ҚБЕО-да төлем
тапсырымдары кезекке тұрады. Кезекте тұрған құжаттар басымдылық кодтарына
сәйкес өңделеді. Басымдылық кодтары шеңберінде кезекте тұрған төлем
тапсырымдарының орындалуы FIFO – бірінші келген, бірінші шығысқа қағидасы
бойынша, олардың кезекке келіп түсу тәртібімен жүзеге асады. Пайдаланушылар
төлем тапсырымдарының орындалу кезектілігін белгілеуге және өзгертуге
құқылы. Пайдаланушылардың кезекке орналастырылған төлем құжаттарын қайтарып
алуға мүмкіндіктері бар. ААБЖ-де мәліметтерді өңдеу жылдамдығы орташа
алғанда секундына 5-7 өңделген,трансакциялар.
Бөлшек төлемдер жүйесі (БТЖ) Бөлшек төлемдер жүйесі - клирингтік
палаталар (клирингтік жүйе)арқылы кішігірім сомадағы төлемдердің
электрондық аударымдарының жүйесі.Бөлшек төлемдер жүйесінің негізгі
ерекшелігі мұнда төлемдер жеке дербес негізде емес, операциялық күн ішінде
жүйе қатысушыларынан келіп түскен төлемдер бойынша олардың өзара талаптары
мен міндеттемелері бойынша таза айырмашылықтары анықталып, тек сол
анықталған әрбір жүйе қатысушысының таза позициялары көлемінде ақша
аударымын жүзеге асырудан тұрады. 1995 жылдың қаңтарынан 1998 жылдың
қарашасына дейін клирингтік палата ретінде ҚБЕО-ғы клиринг қатысушыларына
күнделікті дебеттік және кредиттік шектеулер қойылатын (қазіргі уақытта бұл
шектеулер алынып тасталған) облыстық клирингті жүзеге асырды. Мұндағы
тәуекелдіктерді басқару жүйесі мен жұмыс істеу қағидалары клирингке
қатысушылар шеңберін ірі екінші деңгейлі банктердің аздаған санымен
шектеді. Дегенмен, банк жүйесінің өсіп келе жатқан қажеттілігі Қазақстанның
барлық қаржылық ұйымдары мен аймақтары үшін ашық клирингті құру
қажеттілігіне алып келді.1998 жылдың 1 қаңтарынан бастап ҚБЕО-нда
Қазақстанның барлық банктерін және Казначейлік, Зейнетақы қорларын қоса
алғанда, басқа да банкілік емес мекемелерді қосуға мүмкіндік беретін жаңа
клирингтік жүйе пайдалануға берілген болатын. 1999 жылдың тамызына дейін
БТЖ кішігірім сомадағы банкаралық төлемдерді жүзеге асыратын ҚБЕО жанындағы
Алматы клирингтік палатасы мен Ұлттық банктің облыстық филиалдары жанындағы
клирингтік палаталардың желісінен тұрған болатын. Қазіргі кезеңде
банкаралық клирингті ҚБЕО-ғы мен ЖШС Тимей қаржы өндірістік компаниясы
аймақтық клирингтік палатасы жузеге асыруда (2003 жылдың маусым айынан
бастап ЖШС Тимей банкаралық клирингті жүзеге асыруын тоқтатты). 1998
жылдың соңынан бастап Алматы клирингтік палатасы АҚШ автоматтандырылған
клиринг палатасы нұсқасына сай жұмыс істей бастады. Қазіргі уақытта ҚБЕО-ғы
төлем жүйесінің пайдаланушыларына байланыс арналарының барлық түрлерін
ұсынатын озық коммуникациялық жабдықтарға ие.
Қазақстан банкаралық есеп айырысу орталығының клирингтік жүйесінің
жұмыс істеу ерекшеліктері ҚБЕО-ң клирингтік жүйесінде
банкаралық клиринг есеп айрысу үшін алдын-ала ақша депондаусыз көпжақты
негізде жұмыс істейді. Төлемдер жүйеге тәулік бойы (24 сағат) жіберіле
алады және осы төлемдерді жіберуші-жүйе қатысушысы белгілеген басымдық
кодтарына сәйкес кезекке тұрады. Әрбір қатысушы операциялық күн ішінде
нақтылы уақыт режимінде өздерінің жүйеге жіберген барлық төлемдері жайында
ақпаратқа қол жеткізе алады. Банкаралық клирингке құжаттарды қабылдау
тәулік бойы жүреді және оның нәтижесі бойынша қатысушылардың таза
позицияларын анықтау мен ақша аударымдарын жүзеге асыру тәулігіне бір рет
сағат 15.00 пен 16.00 аралығында жүреді. Пайдаланушылар операциялық күн
жабылғанға дейін клирингке жіберген төлем құжаттарын кері қайтарып алуға
мүмкіндіктері бар. Егер операциялық күн соңында қандай-да бір
пайдаланушының шотындағы ақша қаражаты клиринг нәтижесі бойынша ақша
аударымдарын жасауға жеткіліксіз болған жағдайда, пайдаланушының төлемдері
жеткіліксіз ақша көлемінде орындалмастан жойылып, қайта есептесу жасалады.
Мұндай нұсқа қатысушыларға өзініњ өтімділігін басқаруға және қарсы төлемдер
ағынын барынша пайдалануға мүмкіндік береді.Клиринг нәтижесі бойынша ақша
аударымдары клиринг қатысушыларының таза позицияларын анықтағаннан кейін
ақша аударымдарының банкаралық жүйесінде жүзеге асырылады.
Одан басқа, бұл жүйеде клиринг қатысушылары болашақ күнгі төлемдермен,
бірақ үш күннен ары емес (Т+3), төлем құжаттарын жіберулеріне болады. Бұл
қатысушыларға өздерінің өтімділігін ертерек жоспарлауға мүмкіндік береді.
Сондай-ақ, жүйеде жасалатын бір төлемнің жоғарғы сомасына 3 млн. теңге
шектеу қойылған.
Төлем карточкалары. 2006ж. 1 мамырындағы
жағдайына байланысты 20 банк және Казпошта АҚ нақтылы түрде төлем
карточкаларын шығаруды жүзеге асыра бастады. Екінші деңгейлі банктер Ahyn
Carci-Қазақстанның Халық банкіАҚ, Алматы Сауда Қаржы банкіАҚ,
SmartAlemCard-ТұранӘлемБанкіАҚ, Валют Транзит банкАҚ, Каспий банкіАҚ,
Сити банкАҚ, Казпочта АҚ төлем карточкаларын шығаруды қолға алды.

РФ-ң төлем жүйесі.Ресейдің төлем жүйесі мына сегменттерден құралады: 1)
Ресей банкінің төлем жүйесі; 2) Жеке төлем жүйелерінен.
Жеке төлем жүйелері, несиелік ұйымдардан құрылған өзіне келесілерді қосады:

1) есеп айырылысуды банктен тыс несиелік
ұйымдар арқылы жүргізу.
2) корреспондентік шоттар
арқылы есеп айырылысу. 3) банк ішіндегі
филиалдары арасында есеп айырылысу. 4) несиелік
ұйымның бір бөлімше клиенттерінің есеп айырылысу. Ресейдің төлем жүйесі
өзіне Ресей жеріндегі 1396 несиелік ұйымдар, және оның 3923 филиалы, 1190
бөлімше есептесу жүйесі. Ақша – несие саясатының негізі болады. Ресей Банкі
есептесу қатынастарын реттейді, ережелерді бекітеді, формаларын, ақшасыз
есеп айырылысу стандарттармен мерзімдерін бекітеді, олар заңды және жеке
тұлғалар үшін міндеті болып келеді. Ақшасыз есеп айырылысу стандарттармен
мерзімдері Ресей Федерациясының Азаматтық кодексімен анықталады. Қазіргі
уақытта ақшасыз есеп айырылысуда негізінен төлем тапсырмасы көп
қолданылады, ал төлем талап тапсырмасы азырақ қолданылады, чектермен
аккредитивтер шамалы қолданылады. Есеп айырылысудың бір бөлігі төлем
карточкасы арқылы жүзеге асады. Ол кең етек алуда. Төлем тапсырмасының
барлық ақшасыз есеп айырылысудың 95% алады. 1999жылдан 2000жылы төлем
тапсырмасының үлесі 5% өскен. Төлем талап тапсырмасы және ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.