Тауарлы өндіріс пен өткізілетін өнім шығындарын жоспарлау
ЖОСПАР
I. Өзіндік құн құрамы мен кұрылымының салалық айырмашылықтары2
II. Өнімнің жұмыстар мен қызметтердің өзіндік құнын баптар мен элементтер бойынша қалыптастыратын корпорация шығындарының экономикалық жіктелуі9
III. Тауарлы өндіріс пен өткізілетін өнім шығындарын жоспарлау12
Қорытынды21
Пайдаланылған әдебиеттер22
I. Өзіндік құн құрамы мен кұрылымының салалық айырмашылықтары
Өнімнің өзіндік құны - бұл кәсіпорынның өнім өндіруге жұмсаған ағымдағы шығындары. Ол ақшалай және натуралды заттай есептеледі. Өнімнің өзіндік құнына өнім өндіру өндіріс процесінде жұмсалған еңбек құралдары, еңбек заттары, және жұмыс күшінің құндары кіреді. Барлық шығындарды бір өлшемге келтіру үшін оны ақшалай есептейді.
Өнімнің өзіндік құнына шаруашылықтың әлеуметтік шығындары ( балалар бақшасы, емхана, жатақхана, мектеп, клуб, т. б. ) кірмейді.
Өнімнің өзіндік құнына қосымша қосылатын шығындар:
әлеуметтік сақтандыруға 37 % жалақы қорынан;
банк кредитіне процент;
мемлекеттік тұрғындарды жұмыспен қамту қорына жалақы қорының 1 %;
і - міндетті медициналық сақтандыруға;
негізгі капиталды жұмысқа жарамды қалпында ұстауға кететін шығын;
айыптар, т. б. ескерілмеген өндірісті шығындар;
тәуекелділікке, мамандар ұстауға қосымша шығындар. Нарықтық қатынастар толық енгенде, өзіндік құнға арендалық төлем, капиталға процент, кәсіпкерлік пайданың минималды мөлшері кіруі керек. Ол жағдайда өзіндік құн экономикалық шығындар деп аталады немесе маркетингтік теория бойынша құн деуге болады. Жалпы алғанда кәсіпкер кепілді табыс табу үшін өзіндік құнды емес, экономикалық шығынды есптеуі керек.
Өнімнің өзіндік құны, тауарға баға тағайындаудың базасы және пайданың болашақ мөлшерін айқындайтын инструмент.
Өнімнің өзіндік құны өндіру сатыларына байланысты: цехтық, фабрика - зауыттық немесе өндірістік және толық өзіндік құн болып бөлінеді.
Өнімнің цехтық өзіндік құны - бұған өндірілетін өнімге, цехта, учаскілерде, бригадаларда шыққан шығын кіреді.
Фабрика - зауыттық немесе өнідірістік өзіндік құн - бұл цехтық шығындар + жалпы зауыттық, өндірістік шығындар.
Өндірістік өзіндік құн = цехтың өзіндік құны + жалпы өндірістік шығын.
ӨӨҚ=(ЦӨҚ(1+Ә ЖӨШ )
Жалпы өндірістік шығын (+ Ә жөш ) коэффициент арқылы беріледі. Мысалы, цехтық шығынға шаққандағы жалпы өндірістік шығынның коэффициенте 0, 5 болса ӨӨҚ = 1 + 0, 5 = 1, 5 ЦӨҚ.
Өнімнің толық өзіндік құны өндірістік өзіндік құн қосу өнімді өткізуге кететін шығындар.
Толық өзіндік құн = өндірістік өзіндік құн ( 1 +0, 03 ) немесе ТӨҚ = ӨӨҚ (1+0, 03) .
Мұндағы 0, 03 коэффициенті өндіріспен байланысы жоқ шығындар мөлшері. Өнімнің өзіндік құнын қолдану мақсатына қарай (жоспарлау, есептеу, талдау, т. б. ) бірнеше түрлерге бөлінеді: өнімнің жалпы, тауарлы немесе сатылған өнімдердың өзіндік құны, салыстыратын өнімнің өзіндік құны, өнім бірлігінің өзіндік құны болып және тағы басқалай болып бөлінеді. Сонымен бірге өнімнің өзіндік құнын жоспарлы, болжамды (есеп), нақтылы деп бөледі.
Жоспарлы өзіндік құн - бұл қажетті шығындар, ғылым мен техника жетістігіне және ұйымдастыру жағдайымен байланысты.
Болжамды өзіндік құн - бұл техникалық - экономикалык есептер ескерілуі, кандай жаңалықтар енгізілгенін, т. б. ғылыми жетістіктерді ескереді.
Нақтылы өзіндік құн - бұл барлық өнімге шаққан нақты шығындар және өнім бірлігіне шаққандағы өзіндік құн.
Кәсіпорынның іс-әрекетіндегі басты көрсеткіштердің бірі - өнімнің өзіндік құны. Бұл өнімді өндіруге және оны сатудағы ақшалай нысанында көрсетілетін шығындардың жиынтығы. Сөйтіп, жалпы өндірістік тиімділігін анықтайды.
Өзіндік құнның экономикалық мазмұны - жұмсалған шығындардың орнын толтыру және соның есебіңен өндірелетін барлық элементтердегі жай ұдайы өндірісті, өндірістік қорларды және жұмыс күштерін қамтамасыз ету. Осы арада кәсіпорынның өзіндік құнының маңызды элементтері: амортизация, жұмсалған материалдық ресурстардың құны, еңбекақы - бұл шығындардың басты статьялары.
Сонымен катар, кәсіпорын бір уақытта баска да шығындарды іске асырады: өздерінің қызметкерлеріне сыйлық, банктік несиеге процент төлеу, әлеуметтік объектілерді ұстау, бюджеттен тыс қорларға аударым жарналарын жасау - бұл шығындар кәсіпорынның қосымша шығындарын құрайды.
Өзіндік құн тиімділіктің мынадай маңызды көрсеткіштері: пайда және пайдалылығының деңгейі мен серпінін анықтайды. Өзіндік құнның маңызы оның орындалу функцияларымен анықталады.
Өзіндік құн өнім құнының кең бөлігі болып табылады. Мұның мәнісі өнімнің өзіндік құны арқылы өндіріс қаражаттарын жұмсауды қамтамасыз етеді.
Өзіндік құн көтерме сауда бағасын қалыптастырудың негізі болып табылады, оның есепсіз жүргізілуі бағаның құрылуына негіздеме бола алмайды.
3. Өзіндік құнның негізінде пайданы, кейбір бұйымдардың пайдалылығын, яғни оларды шығарудың мақсатқа сай екендігін есептеу.
1. 1 КЕСТЕ. Кәсіпорынның өзіндік құны, жалпы табысы және пайдасы
Бұл айтылғандардан өнімнің өзіндік құнына деген көзқарасты төмендетуге болмайтындығын көруге болмайды. Өзіндік құнның деңгейіне кәсіпорынға қатысы бар және қатысы жоқ факторлар ықпал етеді. Мысалы, кәсіпорынға табиғи жағдайлар, оның ішінде шикізат көздерін және өнім тұтынушыларда территориялық қашықтығы, шикізатқа баға деңгейі, отын, жабдықтар, электроэнергия және көлік тарифтері және т. б.
Өнімнің өзіндік құнын төмендету резервтерінің сыныптамасы
Өнімнің өзіндік құнын құрайтын шығындар екі негізгі белгілерімен топтастырылады:
Шығындардың бастапқы элементттерімен;
пайда болу және міндет жүктеу сипатымен. Экономикалық элементттердің шығыстарын топтастыру өндіріс шығындар сметасын дайындағанда қолданылады. Бұл топтастырудың мәні - әрбір шығынның элементі өнімінң өзіндік құнының жиынтыгына қосылады. Сонымен, мына төмендегі шығын элементтері бөлінеді:
материалдық шығындар (қайтарылма қалдықтар құрамынан шегеру) ;
еңбекақыға жұмсалған шығындар;
әлеуметтік сақтандыруға аударым;
зейнетақы қорына аударым;
жұмыспен қамтылу қорына аударым;
амортизация;
басқа да шығындар.
Өнімнің өзіндік құнын талдау жасау үшін ең алдымен сметалық шығындар мен калькуляциялық статьялар арасындағы байланысты бөлу керек.
1. 2 КЕСТЕ. Калькуляция статьялары мен смета шығындары
байланысы.
Әлеуметтік
төлем
Сатылып алынған
заттар
полуфабрикаттар
Жабдықтарды
ұстау, пайдалану
шығыны
Өнімнің өзіндік құнын талдау үшін өнім бірлігінің өзіндік құнының құрылымын зерттеу керек. (1. 3 кесте)
1. 3 КЕСТЕ. Өнім бірлігі өзіндік құнының құрылымы.
Өнімнің өзіндік құнын жоспарлауда оның кему мүмкіндігін және өндіріске шығын мен қор жинау деңгейінің оптималды варианты көзделуі керек. Өнімінің өзіндік құнын жоспарлау күнделікті немесе ағымдағы және болашақтағы болып екіге бөлінеді.
Болашаққа жоспарлау бірнеше жылды қамтиды. Ал ағымдағы немесе күнделікті шығынды жоспарлауда болашақтық жоспардың көрсеткіштерін қайта тексеріп анықтайды.
Әртүрлі өнім шығаратын кәсіпорын өнімнің өзіндік құнын кеміту жоспарын салыстырмалы тауарлы өнімнің 1 теңгесіне шыққан өнім мөлшерімен теңестіреді. Жоспарлаудың бастапқы кезеңінде қандай факторлардың ықпалымен шығынның азайып көбейгендігін талдау қорытындысынан анықтау керек. Базис жылындағы өнімнің өзіндік құны арқылы тауарлы өнімнің 1 теңгесіне шығатын шығында анықтау қажет. Мысалы, тауар сатылғаннан түскен түсім 1500 теңге, ал сатылған тауардың өзіндік құны 1200 теңге. Осыдан тауарлы өнімнің 1 теңгесіне шыққан шығын (1200:1500) 80 тиын немесе 0, 8 теңге.
Жоспарлау жылындағы тауарлы өнімнің өзіндік құны базис жылындағы өзіндік құнның мөлшерімен және жоспарланған өндірістік өнімнің көтерме баға мөлшерімен байланысты.
Өнімнің өзіндік құнының салыстырмалы өнімге қарағанда кемуін жоспарлау өткен жылмен салыстырылып пайыз есебімен беріледі.
Егер өндірілген тауарлы өнімнің салыстырмалы тауарлары болмаса теңгелік тауар өнімнің шығынын анықтау үшін өндірілген тауардың көтерме баға деңгейіндегі көлемін жалпы немесе толық шығынға бөлу керек. Мысалы, зауыт аналогы жоқ немесе салыстырылмайтын тауар шығарды. Оның көтерме бағамен санағандағы құны 10 млн. теңге, ал жоспарлы шығын (өзіндік құны ) 5 млн. тенге. Осыдан 1 теңгелік тауарлы өнімге шығатын шығын(5:10) 0, 5 болады немесе әрбір теңге тауар өніміне шығатын шығын 0, 5 теңге.
Өнімнің өзіндік құнын кеміту жолдары - бұл күнделікті ізденіс ойлау жұмыстары, барлығын ескеру мүмкін емес, бірақ барлық мүмкіндікті ескеруге ынталануы керек.
Егер материалдық ресурстардың бағасына, еңбек ресурсына шығындар өзгермейтін болса, ол уақытта өнімді көбейту тек қана өнімнің өзіндік құнын азайту арқылы іске асады. Ал ұйымдастыру-техникалық шараларды іске асыру жоспарын жасақтау, ішкі өндірістік резервтерді пайдалану мүмкіндіктерін талдау қорытындысына сүйеніп жасауды талап етеді.
Өзіндік құнды кемітудің ең басты көздері еңбек ресурстары мен материалдық ресурстарды тиімді пайдалану. Ол еңбек өнімділігін арттырады немесе бір уақыт бірлігіне өнім шығару артады, ал екінші қайнар көзі материалдық шығындарды азайту.
Техникалық-экономикалық көрсеткіштерге ықпал жасайтын көп факторлардың ішінде мына іріленген топтарға тоқталайық:
өндірістің техникалық деңгейін көтеру;
өндіріс пен еңбек ұйымдастыруды жақсарту;
өндірілетін өнімнің көлемін және номенклатура құрылымын озгерту;
кооперативте жабдықтаудың ара салмағын арттыру, т. б. Бұл факторлардың әрбіреуі өте көп себептерден тұрады.
Солардың біреуіне тоқталайық. Өндірістің техникалық деңгейін арттыру үшін:
- еңбек құралдарын жетілдіру керек (прогрессивтік техниканы енгізу,
жетілдірілген жабдықтардың ролін арттыру) ;
-еңбек заттарын жетілдіру (шикізаттың прогрессивтік түрін қолдану, сол сияқты материалдар мен қуаттарды пайдалану) ;
- шикізаттар мен материалдарды, жартылай шикізаттарды тиімді пайдалану;
-өндіріс процестерін комплексті механикаландыру және автоматтандыру.
Мысалы, өндірістік жабдықтарды үнемді пайдалану, өндірістік күші мол жабдықтарды пайдалану еңбек ресурстар шығынын азайтады, сонымен бірге амортизациялық қайтарымды көбейтеді, т. б.
II. Өнімнің жұмыстар мен қызметтердің өзіндік құнын баптар мен элементтер бойынша қалыптастыратын корпорация шығындарының экономикалық жіктелуі
Кәсіпорынның шығаратын тауарларының мөлшерін нарыққа ұсынуы, оны өндіруге кететін шығындарына және сол тауарлардың нарықта сатылатын багаларына тікелей байланысты болады. Бұдан шығатын қорытынды, тауарларды өндіру және оны сатуға кететін шығындарды білу кәсіпорынның шаруашылық жүргізудегі тиімділігінің басты жағының бірі болып саналады.
Шығындар - бұл кәсіпорын өзінің өндіретін және коммерциялық қызметін іске асыру үшін өндіріс факторларының ақшалай түріндегі шығындары. Өндіріс процесіндегі айқын шек қоятын шығындар және олардың маңызы мен практикалық қызметіндегі анықтайтын нәтижесі болып табылады. Кәсіпорын шығындары өндірістік белгісіне қарай 3 түрге бөлінеді:
1. Өзіндік құн құрайтын өнімдерді өндіру және сатуға кететін
шығындар. Бұл капиталдың ауыспалы айналымы арқылы сатудан түскен
ақшалай түсімді жабатын ағымдағы шығындар;
2. Өндірісті ұлғайтуға және жаңартуға кететін шығындар.
Әдеттегідей, бұл жаңа немесе жаңғыратын өнімге жұмсалатын бір жолғы
ірі күрделі қаржы шығындары;
3. Өндірістің әлеуметтік - мәдени, тұрғын үй, тұрмыстық қызмет
көрсету және осыған ұқсас басқа да мұқтаждарға кететін шығындар.
Олар негізінде пайданың есебінен бөлінетін арнаулы қорлардан
қаржыландырылады.
1. 4 КЕСТЕ. Өндірістік шығындардың жіктелуі
Шығындардың экономикалык элементтері
Өзіндік құнның калькуляция статьялары
қатыстылығы
Өндірістік, өндірістен тыс
Өндірістік, өндірістік емес
Практикалық маңызы болатын ең тұрақты және ауыспалы шығындарға бөлу. Тұрақты шығындар осы кезеңдегі уақыт ішіндегі сомасы өнімді өндіру және оны сатудың мөлшеріне, құрылымына тікелей тәуелді болмайды. Тұрақты шығындарға жататындар: міндетті заемдық ақылар, есепті төлемдер, ғимараттар және жабдықтардың амортизациясы, сақтандыру жарналары және т. б.
Ауыспалы шығындар - бұл осы кездегі уақытта өнімді өнімді өндірудің мөлшеріне және сатылуына тәуелді болмайтын шығындар. Мысалы, еңбекақы шығындары, шикізаттар, отын, энергия, көлік қызметі және т. б. Тұрақты және ауыспалы шығындардың арасындағы айырмашылықтың елеулі маңызы бар. Тұрақты шығындар керек десе, жалпы алғанда, өндірілмеген өнімге де төленуге тиісті, ал ауыспалы шығындармен кәсіпкер өндіріс көлемін өзгерту жолымен басқаруы мүмкін.
Шығындар экономикалық және бухгалтерлік болып ажыратылады. Экономикалық шығындар деп кәсіпорынның ресурстарды пайдаланғаны үшін жеткізушілерге төлейтін төлемдердің барлық барлық түрлерін айтады. Олар екі түрден тұрады: сыртқы (анық немесе ақшалық) және ішкі (күңгірттік немесе өзінен - өзі түсінікті) . Сыртқы шығындар - бұл ресурстарды жеткізушілерге ақшалай түріндегі төлемдері; шикізаттар төлемдері; материалдар; отын; тозуды есептеу және т. б. Бұл топтағы шығындар бухгалтерлік шығындарға жатады. Кәсіпорынның ішкі шығындары күңгірт, өзінен өзі түсінікті сипаттамада болады. Олар кәсіпорын иелерінің қарамағындағы ресурстарды өндірісте пайдаланғанын нақтылап көрсетеді: жерді, ғимараттарды, олардың жеке еңбектері және т. б. үшін кәсіпорын ресми төлемейді.
Шығындарды өзінің экономикалық маңызына, мазмұнына қарай топтайды. Шығынның элементтік классификациясы мынадай шығын элементтеріне бөлінеді:
- "өндірістік қалдықты алып тастағандағы шикізат және негізгі
материалдар элементі";
- сатылып алынған комлектілік бұйымдар және полуфабрикаттар" ;
- "қосалқы материалдар";
- "отындар" ;
- "энергиялар" ;
- "жалақы қоры" ;
- "әлеуметтік сақтандыруға бөлу";
- "негізгі капиталдың амортизациясы" ;
- "негізгі капиталды жұмысқа жарамды қалпында ұстауға кететін (күрделі, ағымдағы) шығындар" ;
- "басқалай шығындар ".
Шығындарды өнім бірлігіне жатқызуға қарай тікелей және жанама шығын деп бөледі.
Тікелей шығындар - бұл өнім өндіруге арнаулы мақсатты шығындар.
Жанама шығындар - тікелей өнім өндіруге қатынасы жоқ, бірақ ол шығынсыз өндіріс ұйымдаспайды. Ол шығындар жалпы "өндірістік шығын" арнаулы методикамен әртүрлі өндірілген өнім бірлігіне бөлінеді.
Шығынды экономикалық мазмұнына қарай калькуляциялық (есептеу) статьялары бойынша " негізгі шығындар" және "қосымша шығындар" деп бөлінеді.
" Негізгі шығындар" өнім өндірумен тікелей байланысты шығындар, ал "қосымша шығындар" бұл өндірісті техникалық даярлау, басқару, ұйымдастыру шығындары және басқалар.
Өнімнің көлемінің өсуімен байланысты өндірістік шығындар пропорционалды (шартты - ауыспалы) және пропорционалдық емес (шартты - тұрақты) болып бөлінеді.
Шартты ауыспалы шығындар өнім өндіру көлемі өссе өседі немесе кемиді, яғни тіке пропорционалды. Оған шикізаттар, негізгі материалдар, отын шығыны, энергия және т. б.
Шартты - тұрақты шығындар ол өнім көлемінің азаю, көбеюіне байланысты емес: жылуға, жарыққа, амортизацияға, т. б. шыққан шығындар.
Болжамды шығындарды есептеу үшін калькуляция (есептер) негізінде ағымдағы және болашактағы шығындар деп бөлінеді.
Ағымдағы шығындарға нормативті және сметалық калькуляция жатады. Нормативті калькуляция барлық барлық өнімдер түрлеріне нормалық шығындар негізінде жасақталады, ал сметалық калькуляция жаңадан игерілетін өнімге, жоспарда қаралмаған нормалар болғандықтан смета жасалады, өнімге жаңа нормативті шығындар анықталады.
Ал жоспарлы калькуляция нормалы шығындардың қосындысы ол жоспарлы шығындар мен жоспарлы пайданы байланыстырады. Енді калькуляциялық статьялардың мінездемесін қарайық.
1. 5 KECTE. Калькуляциялық статьялар мінездемесі.
1
Статьялар
Шикізат,
материалдар
Сатылып алынған
құрастыру бұйымдары, полуфабрикат
Технологиялық
мақсатқа отын және
энергия (қуат)
Өндіріс жұмысшыларының
жалақысы
-
III. Тауарлы өндіріс пен өткізілетін өнім шығындарын жоспарлау
Өндіріс шығындары жоспары, бұл жоспардың мақсаты - өндіріске кететін шығындардың көлемін аныктап, осы арқылы өндірістен алынатын пайданың көлемін табу және материалдық, еңбек және қаржы ресурстарын пайдалы түрде қолдану.
Кәсіпорынның даму жоспарынын ең негізгі бөлімі - өнім шығару жоспары. Өнім шығару жоспарының көрсеткіштері - тауар өнімдерін өндірудің өсу жолдары, шығарылған өнімнің сапасы, өнім шығаруды арттыру.
Жоспардағы құн өлшеміндегі өнім көлемін анықтау үшін өнім шығару жоспарының табиғи өлшемдегі көрсеткіші қажет. Табиғи өлшемдерге - тонна, метр, кв\сағат, дана, комплект жатады. Өлшем бірліктері өндірістік ерекшеліктерін, жоғарғы сапалы және экономикалық тиімді өнімдерді шығару жолдарын, материал, еңбек, қаржы ресурстарын үнемдеу жолдарын қамтуы керек.
Жоспарда берілген өлшем бірліктер жоспарлау мен өндірісті ұйымдастырудың барлық бөлімдері үшін міндетті түрде сақталуы керек. Бұл белгіленген ассортиментте келісім бойынша жабдықтау жоспарын орындауға және өндірістік бағдарламаны өнімінің сапа көрсеткіштерімен байланыстыруда аса қажет.
Өнім шығару жоспарының маңызды бір бөлігі - өнімнің сапасын арттыру. Өнім сапасы өзінің техникалық-экономикалық көрсеткіштерімен, еліміздегі және шетелдердегі техниканың жоғарғы жетістіктеріне сай болуы керек. Өнім шығару жоспарында өндірістегі ескірген, қазіргі заман талабына сай емес, тұрып қалған өнімдерді шығаруды тоқтату жолдары қарастырылады. Сонымен қатар, шығарылатын өнімдердің стандарттарға сай болуы қарастырылады.
Сатылған өнімнің көлеміне байланысты, ендіріс салаларының, бірлестіктер мен кәсіпорындардың іс-әрекеттері, жасап жатқан қызметтері анықталады. Сатылған өнімнің көлеміне кәсіпорынның балансында тұрған, сатуға дайындалған, төленуге тиісті дайын өнімдер, жартылай дайын және өзінің күрделі кұрылысына жүргізілетін жұмыстар көлемі жатады.
... жалғасыСіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz