АҚША АҒЫМЫН ДИСКОНТТАУ

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 18 бет
Таңдаулыға:

АҚША АҒЫМЫН ДИСКОНТТАУ. БОЛАШАҚ ЖӘНЕ АҒЫМДАҒЫ ҚҰН

1. Келтірілген құн тұжырымдамасы.
Болашақ және ағымдағы құнды есептеу
2. Аннуитет. Аннуитеттің болашақтағы және ағымдағы құны
3. Ақша ағымын дисконттау әдісі
1. КЕЛТІРІЛГЕН ҚН Т¥ЖЫРЫМДАМАСЫ. БОЛАШАҚ ЖӘНЕ АҒЫМДАҒЫ ҚҰНДЫ ЕСЕПТЕУ

Жалдау бойынша операциялар, не болмаса ұзақ мерзімді қаржылық салымдар
секілді қаржылық операцияларды бағалауда бухгалтерлік есепте дисконтталған
құн ұғымы пайдаланылады. Құн теориясында ең маңызды мәселе - оны анықтаудың
әдісі болып табылады. Анықтаудың бірнеше әдісі бар:
1. Таза келтірілген құн.
2. Өзін-өзі ақтау.
3. Активтердің баланстық құнына есептелген орташа пайда.
4. Табыстылықтың ішкі нормасы.
5. Пайдалылық коэффициенті.
Ақша қаражаты ағымы дисконтталуының екі негізгі себебі бар:
біріншіден, бүгінгі теңге ертеңгі күнге қарағанда қымбаттырақ, ал
екіншіден, сенімді теңгеге қарағанда тәуекелдік теңгенің құны аздау.
Ағымдық құн инфляцияға байланысты емес, себебі инфляция көрсеткіші 0-ге тең
болған жағдайдың өзінде, арнаның уақыт шеңберінде құны болады. Келтірілген
құнның және таза келтірілген құнның формулалары бұл идеяны сандық тілде
бейнелейді.
Р. Брейли және С. Майерстің Корпоративті қаржы қағидалары атты
еңбегіндегі келтірілген құн тұжырымдамасын толығырақ түсінуге мүмкіндік
беретін мысал келтірілген (М., Олимп-Бизнес, 1997).
Мысал:
Сіздің көппәтерлі үйіңіз жанып кетіп, сіз тек 50 мың доллар тұратын
жер мен қолыңыздағы сақтандыру компаниясының 200 мың доллар сомасына
жазылған чекпен ғана қалдыңыз делік. Сіз үйді қайта қалпына келтіруді
ойладыңыз, ал сіздің жылжымайтын мүлік мәселелері жөніндегі кеңесшіңіз ескі
үйдің орнына жаңа кеңселік үй салуды ұсынды. Құрылысқа кететін шығын 300
мың доллар болуы мүмкін және де жеріңізді 50 мың долларға сата алатыныңызды
ескеру қажет. Сонымен бірге сіздің кеңесшіңіз болашақта кеңселік
белмелердің сұранысы жоғарылап, бір жылдан кейін жаңа үйді сату 400 мың
доллар әкелуін болжайды, яғни бүгінгі күні 350 мың доллар инвестициялау
нәтижесінде, сіз алдағы жылы 400 мың доллар әкелуін күтесіз. Егер күтілген
табыстың (400 мың доллар) келтірілген құны 350 мың доллар инвестиция
сомасынан асатын болса, онда бұл ұсынысты қабылдауыңыз қажет. Яғни сіздің
алдыңыздағы тұрған мәселе - 400 мың доллардың бір жылдан кейінгі
келтірілген құны қанша болады және оның келтірілген құны 350 мың доллардан
аса ма деген мәселені ойлану.
Келтірілген құнды табу қиын емес. Табыстылықтың шекті нормасы немесе
балама шығындар деп аталатын мөлшерлеме бойынша ақша қаражатының болашақ
ағымын дисконттау ғана қажет.
Дисконт мөлшерлемесі капитал нарығындағы басым табыстылық нормаларымен
анықталады. Егерде ақша қаражатының болашақ ағымы сенімді болған жағдайда,
дисконт мөлшерлемесі Үкіметтің борыштық міндеттемелері секілді бағалы
қағаздар мөлшерлемесіне тең болады. Ақша қаражатының болашақ ағымының
көлемі белгісіз болған жағдайда, күтілетін ақша қаражатыньщ ағымын сәйкес
тәуекелділігі бар бағалы қағаздардың табыстылығының нормасы бойынша
дисконттау қажет.
Ағымдық және болашақ кұнды есептеуде күрделі пайыз қағидаты
қолданылады.
Жай пайыздар - алғашқы ақша сомасына қолданылатын пайыздар.
Күрделі пайыздар - несие немесе қаржы салымы бойынша төленетін пайыз,
негізгі сомаға қосылады және нәтижесінде пайыз негізгі сомамен қатар
алынган пайызга да төленеді.
Болашақ құн - қазіргі таңда инвестицияланған ақша қаражатының
болашақтағы құны, яғни күрделі пайыз рәсімін пайдалану нәтижесінде бірнеше
жылдан кейінгі инвестицияның құны.
Болашақ құнды есептеуде келесі формула қолданылады:
FV = PV (1+r) n (1)
Мұндағы:
FV - инвестицияның болашақ құны;
PV - ағымдағы құн;
r - ағымдағы пайыздық мөлшерлеме;
n - пайыздарды есептеу жиілігі.
Мысал:
Біздің жылдық 10 %-бен ақша салуымызға мүмкіндігіміз бар деп
қарастырайық. Бүгінгі салган 1 теңгенің 3 жылдан кейінгі құнын есептейік:
Үшінші жылдың соңында: 1 х (1 + 0,1) х 3 = 1,33 теңге болады.
Егерде бүгін 250 теңгені жылдық 10 %-бен 8 жылға салатын болсақ, онда
бұл салым 250 х (1,1) х 8 = 535,90 теңге алып келеді.
Ағымдағы құн - болашақ ақша ағымының дисконтталган құны. Дисконттау
әдісін қолдана отырып, біз болашақ ақша ағымының ағымдағы құнын біле
аламыз, яғни болашақта белгілі бір мөлшерлеме бойынша белгілі бір соманы
алу үшін қазір қанша қаражат салу қажет екенін таба аламыз.
Ағымдағы келтірілген құнды есептеу үшін келесі формула қолданылады:
PV = FV (1+r) n (2)
Мұндағы:
FV - инвестицияның болашақ құны;
PV - ағымдағы құн;
r - ағымдағы пайыздық мөлшерлеме;
n - пайыздарды есептеу жиілігі.
Мысал:
5 жылдан кейін 1 теңге алу ұшін жылдық 10 пайызбен салатын қазіргі
сомамызды анықтау керек, сонда (1.10) = 1 1,61051 = 0,62092.
Алынған нәтиже 5 жылдан кейін 1 теңге алуымыз үшін, біз 0.62092
теңгені жылдық 10 пайызбен салуымыз керектігін көрсетіп тұр. Егер 1000
теңге алғымыз келсе (1000) х (0,62092) = 620,92 теңге салуымыз керек.
Таза келтірілген құн келтірілген құн мен мерзімі жақын ақша қаражаты
ағымының қосындысына тең.
NPV = С0 + С (1 + r) (3)
Мұндағы:
С0 — мерзімі жақын ақша қаражаты ағымы;
С - егер мерзімі жақын ақша каражатының ағымы инвес-тициялар, яғни
ақша қаражатының кері ағыны болса, овда теріс мәнді болады.
Есептеуді жеңілдету мақсатында ағымдық және болашақ құнның кестелері
қолданылады.
Активтер құнын анықтаудың қалған төрт әдісі таза келтірілген құнның
бәсекелестері болып табылады.
Өзш-өзі ақтау әдісі. Кейбір компаниялар инвестициялық шешім жасағанда,
белгілі мерзім ішінде алғашқы инвестициялар өзінің құнын қайтаратын
жобалармен ғана жұмыс істейді. Өзінің құнын қайтару (өзін-өзі ақтау) әдісі
тар мақсатты болып табылады. Бұл әдісте өзін-өзі ақтау кезеңінде ақшалай
қаражаттың қалыптасу тәртібі есепке алынбайды және де болашақ ақша ағымдары
тіптен қарастырылмайды. Яғни бұл әдіс балама шығындарды қарастырмайды.
Мысал:
Инвестициялаудың негізгі екі көзі бар: А және Б. Әрбір жоба 20 млн.
теңге мөлшерінде алғашқы инвестицияны талап етеді және де әрбіреуі бірінші
жылдан ақшалай қаражат ағымын бере бастайды. А жобасы үшін ақшалай қаражат
ағымы 6.5 млн. теңгені құрайды және де бұл жоба 4 жылға жалғасады. Б
жобасының ақшалай қаражаты 6 млн. теңгені құрайды, бірақ оның мерзімі 8
жыл. Менеджерлер әдетте А жобасын таңдайды, себебі бұл жоба тез арада өзін-
өзі ақтайды, дегенмен егер таза келтірілген құн әдісін қолданатын болсақ, Б
жобасы А жобасына қарағанда тиімдірек.
Активтердің баланстық құнына есептелген орташа пайда. Кейбір фирмалар
инвестициялық жобаларды пайдалылықтың бухгалтерлік нормасы көмегімен
бағалайды. Оны анықтау үшін жобадан болжанған орташа пайданы (амортизация
мен салықтарды шегеріп) инвестициялардың орташа баланстық құнына бөлу
қажет. Одан кейін бұл коэффициентті фирманың пайдалылығының бухгалтерлік
нормасымен және тағы басқа сыртқы өлшемдермен салыстырады (мысалы, саланың
пайдалылығының бухгалтерлік нормасы).
Аталған өлшемдердің бірнеше кемшілігі бар:
Біріншісі - ол тек инвестициялардың баланстық құнына есептелген орташа
пайданы ғана сипаттайды және де жаңа түсімдердің мерзімі алыстарға
қарағанда құны жоғары екенін есепке алмайды. Егерде өзін-өзі ақтау әдісінде
мерзімі алыс ақша қаражаттарының ағымы есепке алынбаса, рентабельділік
ережесінде оларға өте көп көңіл бөлінеді.
Екінші кемшілігі - пайданың орташа көрсеткіші жобамен құрылған ақша
қаражатының ағымына емес, бухгалтерлік пайдаға сүйенеді. Бухгалтерлік пайда
мен ақша қаражатының ағымы әр түрлі болып келеді. Мысалы, бухгалтерлер кері
ақша қаражаты ағымдарының кейбір бағыттарын капитал жұмсалымдарына
жатқызса, ал қалғандарын операциялық шығындарға жатқызады., Әрине,
операциялық шығындар жылдық табыстарынан бірден шегеріледі. Содан барып
әрбір жылдың табысынан амортизациялық аударымдар шегеріледі. Сондықтан да
активтердің баланстық құнына есептелген орташа пайда бухгалтердің қандай
шығын баптарын капитал жұмсалымына жатқызуына және ол қаншалықты тез
амортизацияланатындығына байланысты. Дегенмен, бухгалтердің шешімі ақша
қаражатының мөлшеріне әсер етпейтін болғандықтан, жобаны қабылдау шешіміне
де әсер етпейді. Әрине, амортизацияны есептеу әдісі салық салу мақсатында
маңызды екенін таза келтірілген құнды есептегенде ойға алу қажет, себебі ол
ақша қаражатының қозғалысына өз ықпалын тигізеді. Активтердің баланстық
құнын пайдаланатын фирма жобаны бағалаудың өлшемін тандап алуы қажет. Бұл
шешім еркін қабылданады. Кейбір жағдайларда өлшем ретінде фирмалар ағымдағы
бухгалтерлік пайданы қолданады. Мұндай жағдайда өз бизнесінің жоғары
пайдалылығының нормасы бар компаниялар жақсы жобалардан бас тартуы мүмкін,
ал пайдалылығы төмен фирмалар нашарларына да келіседі.
Табыстылықтың ішкі нормасы немесе дисконтталған ақша қаражаты
агымдарының табыстылық нормасы. Таза келтірілген құн табыстылық нормасы
арқылы да көрініс табуы мүмкін, бұдан келесідей ереже шығаруға болады:
Табыстылық нормасы балама шығындардан жоғары барлық инвестициялық
мүмкіндікті іске асыру (Р. Брейли, С. Майерс. Принципы корпоративных
финансов. М., 1997). Бұл тұжырымдаманың мәні дұрыс. Дегенмен ұзақ мерзімді
инвестициялық жобаға қатысты мәселе қиындай туседі, себебі ұзақ мерзімді
активтердің нақгы табыстылық нормасын табудың толық қанағатты әдісі жоқ.
Келтірілген құн әдісіне ұқсас, бұл әдіс те ақша қаражатын дисконттауға
негізделеді. Сондықтан да оны дұрыс пайдаланғавда тиімді нәтиже береді.
Мәселе оның дұрыс қолданылмау мүмкіндігінде.
Пайдалылық коэффициенті немесе тиімділік-шыгын коэффициенті. Бұл әдіс
болжанған ақша қаражаты ағымының келтірілген құнының алғашқы инвестицияға
қатынасымен анықталады.
Пайдалылық коэффициенті = PV - С0 (4)
Бұл әдіс-жобаны дисконтталған болашақ ақша ағымдарының инвестицияға
қатынасы бірден үлкен болған жағдайда қабылдау қажет. Яғни компаниялар оң
мәнді таза келтірілген құны бар жобаларды қабылдауы қажет. Бұл
коэффициенттің жалғыз кемшілігі - келтірілген құн секілді қасиеті
жоқтығында. Сондықтан да жобаны қабылдау барысында аса мұқият болу қажет.
2. АННУИТЕТ. АННУИТЕТТІҢ БОЛАШАҚТАҒЫ ЖӘНЕ АҒЫМДАҒЫ ҚҰНЫ
Көп жағдайда бұл біржолғы төлем емес, белгілі бір кезең ішіндегі
ақшалай түсімдердің тізбегі болып табылады. Бұл табыстар мен шығыстардың
сериясы не болмаса тұрақты және тұрақсыз жарналары, әр түрлі қорлар құны,
инвестициялық операциялардан түскен пайыздар, т.б. Бұндай тізбек - төлемдер
ағыны деп аталады.
Аннуитет (немесе қаржылық рента) - белгілі бір жылдар барысында
тізбекті төлемдер арасында үзілісті интервалдары бар біржақты бағытталған
төлемдер ағыны.
Аннуитет теориясы қаржылық математиканың маңызды бөлігі болып
табылады. Ол бағалы қағаздың табыстылығы мәселелері не болмаса
инвестициялық талдауда, тағы басқа жағдайларда қолданылады. Аннуитеттің кең
тараған үлгілері: зейнетақы қорларына қосылатын жарналар, ұзақ мерзімді
несиені өтеу, бағалы қағаздар бойынша пайыздарды төлеу, т.б. Аннуитеттер
келесі сипаттарына байланысты өзара ажыратылады:
- әрбір жеке төлемнің мөлшеріне;
- тізбекті өлемдердің арасындағы уақыт интервалына (аннуитет мерзімі);
- аннуитеттің басынан оның соңғы кезеңіне дейінгі мерзімі (шексіз,
яғни уақыт бойынша шектелмеген аннуитеттер де болуы мүмкін);
- төлемдерді дисконттау кезінде қолданылатын пайыз мөлшерлемесімен.
Төлемдердің қай кезде жүзеге асатынын ажырату өте маңызды (мерзім
соңында, әлде мерзім басында). Сәйкесінше интервалдың басында төлемдер
жүргізілетін аннуитет - пренумерандо аннуитеті деп аталады, егерде төлемдер
интервалдардың соңында жүзеге асса, онда ол постнумерандо аннуитеті деп
аталады.
Аннуитеттің болашақ құны - аннуитетке қосылған әрбір жеке төлем немесе
түсімнің әрбіреуінің болашақ құндарының сомасы.
Мысал:
3 жыл ішінде біз жылдық 10 пайыз мөлшерлемесімен 250 мың теңге
инвестициялай аламыз. 250 мыңдық аннуитеттің болашақ құны қандай?
Есептеуде болашақ құнның формуласы қолданылады FV=PV x (1+r)n
әрбір кезең үшін жеке есептеледі.
Болашақ құн - 250 мың, әрбір жылдың соңында 3 жыл бойы
инвестицияланады.
1-жыл: 250000 х (1 + 0,1)2= 250000 х 1,21= 302500;
2-жыл: 250000 х (1 + 0,1) = 250000 х 1,1 = 275000;
3-жыл: 250000 х 1 = 250000.
Барлығы: 827500 теңге.
Есептеуді жеңілдету мақсатында 1 теңгелік аннуитеттің болашақ құн
кестесі қолданылады: 250000 х 3.31 = 827500 теңге.
Аннуитеттің ағымдағы (дисконтталған) құны - аннуитетке қосылған әрбір
жеке төлем мен түсімнің ағымдағы құндарының сомасы. Болашақ түсімдер
мен төлемдердің ағымдағы құның анықтау үшін, аннуитеттің ағымдағы
құны қолданылады.
Мысал:
3 жылға жылдық 10 пайызбен 250000 теңгелік аннуитеттің ағымдык құны
ағымдағы (дисконтталған) құн формуласы көмегімен есептеледі PV = FV х
(1+r)n — өрбір кезең үшін жеке есептеледі:
1-жыл: 250000 х [1 (1 + 0,1)] = 250000 х [1 (1,1)] = 250000 х
0,9090 = = 227200;
2-жыл: 250000 х [1 (1,1)2] =250000 х [1 (1,21)] = 250000 х 0,8263
= = 206570;
3-жыл: 250000 х [1 (1,1)3] = 250000 х [1 (1,33)] =250000 х 0,7518
= = 187950;
Барлығы: 621720 тенге.
Бұл нәтижеге неғұрлым жеңіл жолмен жетуге болады, яғни біз 1 теңге
аннуитет құнына арналған ағымдағы (дисконтталған) құнның формуласын
қолданамыз: 250000 теңге х 2.4868 = 621720 теңге.
Барлық жағдайда, төлемдердің еркін ағынында сериялар кез-дескен
уақытта, бастапқы кезі мен мерзіміне көңіл аудару қажет.

3. Ақша ағымын дисконттау әдісі

Ақша ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.