Қаржы нарығы туралы ұғым және оның құрылымы

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР
Кіріспе 2
Қаржы нарығы туралы ұғым және оның құрылымы 4
Қорытынды 9
Қолданылған әдебиеттер тізімі 10

Кіріспе

Кез келген экономикалық игілікке тек нарықтық экономика арқылы жетуге
болатындығын дүниежүзілік тәжірибе көрсетіп отыр.
Қазақстан экономикасының шаруашылық жүргізудің нарықтық қатынастарына
көшуі сатып-алу сатудың нақты объектісі – ақшаның рөлін арттыруды шұғыл
қажет етеді.
Ақшаны сатып алу-сату төлем қаражаттарының несие ресурстарының және
сан алуан бағалы қағаздарының ауқымы зор айналымдарына қызмет ететін нарық
шаруашылығының айрықша секторының пайда болуына себепші болады.
Қазақстан Республикасының қатаң түрде орталықтанған жоспарлы
экономикадан жаңа, мемлекет тарапынан реттеліп отыратын нарықтық
экономикаға көшуі елімізде оған қызмет көрсететін барлық құралдармен бірге
қаржы және валюта нарығының құрылуын талап етті.
Жалпы, валюта нарығы дегеніміз шетелдік валютаны және шетелдік
валютадағы төлем құжаттарын сату-сатып алу жөніндегі әлеуметтік-
экономикалық және ұйымдық қатынастар жүйесі.
Қазақстан Республикасының халықаралық нарыққа шығуына кедергі жасап
тұрған мәселелердің бірі – теңгенің айырбасталымдылығы. Бір жағынан
қазақстандық теңге бірнеше валюталық шектеулері бар айырбасталатын валюта
болып саналады. Бірақ бұл шектеулер, Қазақстанның дүниежүзілік валюта
нарығының толық құқылы қатысушысы бола алмауына жеткілікті.
Мемлекетіміздің ішкі валюталық нарығы әлі қалыптасқан жоқ, ол
қалыптасу сатысында. Қазақстан нарығының жетілмегендігінен кез келген ірі
қаржы институты, соның ішінде шетелдік де, өзіне қомақты пайда түсіре
алады. Еліміздің коммерциялық банктері сыртқы қарыздарын өтегенде нарыққа
валютаның айтарлықтай қаражат көлемін шығарады, бұл да теңгеге әсер етпей
қоймайды. Валюта туралы заңдар қарама-қайшы және толық емес. Еліміздің
валюта нарығының ерекшелігі, ол пайда болғанда үкімет теңгенің ішкі
айырбастылымдылық жолына тұруымен анықталады. Валютаны еркін алып-сату
отандық экономиканы долларландыруға әкеліп соқты.
Қаржы нарығындағы болып жатқан өзгерістер валюта нарығына тікелей әсер
етуде. Ең алдымен қаржы және валюта нарығының мәні мен мазмұнын түсініп
жалпы айтсақ, валюта нарығын қаржы нарығының құрама бөлігі ретінде
қарастыруға болады, бірақ бұл тарауда жалпы макроэкономикалық деңгейден
қарастырып отырғанымыздан қаржы нарығына жалпы шолу жасап, валюта нарығын
тереңірек зерттемекпіз, нарықтардың макроэкономикалық принциптер бойынша
анықтамақпыз.

Қаржы нарығы туралы ұғым және оның құрылымы

Қазақстан Республикасының қатаң түрде орталықтандырылған жоспарлы
экономикадан қағидалы жаңа, мемлекет тарапынан реттелініп отыратын нарықтық
экономикаға көшуі елімізде оған қызмет көрсететін барлық институттармен
бірге қаржы нарығы құрылуын талап етті. Қазақстанда қаржы нарығының бұрын-
соңды болған емес.
Қаржы нарығы – бұл, ең алдымен дербес экономикалық категория ретінде
бағалы қағаздарды сату мен қайта сату жөніндегі операцияларды жүзеге асыру
жолымен кәсіпорындардың, фирмалардың, банктердің, жинақтаушы зейнетақы
қорларының сақтық институттарының, мемлекеттің және халықтың уақытша бос
ақшаны жұмылдыруды, бөлуді және қайта бөлуді қамтамасыз ететін нарықтық
қатынастардың жиынтығы. Ол нарықтық қатынастар жүйесінің құрамды бөлігі
болып табылады және тауар, ақша, кредит, сақтық, валюта және басқа
рыноктармен (капитал, жұмыс күші, тұрғын үй, жер, алтын және т.б.
рыноктармен).

1 сызба. Экономикалық жүйедегі нарықтың өзара байланысы

Шаруашылық жүргізудің қазіргі жағдайындағы қаржы рыногін қаржы
ресурстарын үздіксіз қалыптастырып отырудың, оларды неғұрлым пайдаланудың,
ұлттық шаруашылықта ақша қозғалысына ұтымды ұйымдастырудың айрықша нысаны
болып табылады және бағалы қағаздар нарығы, сондай-ақ кредит нарығы түрінде
іс-әрекет етеді. Қаржы нарығы экономиканың түрлі шаруашылық жүргізуші
субъектілері арасында ақшаны қайта бөлуді барлық әртүрлі нысанда реттейтін
нарықтық қатынастардың бүкіл жиынтығын біріктіретін неғұрлым жалпы ұғым
болып табылады.
Экономикалық әдебиеттерде және шаруашылық практикада қаржы нарығы
ұғымы ақша, валюта, кредит, капитал рыноктерін қоса отырып кеңінен
түсіндіріледі. Бұ қаржыны жалпы ақша мен құн категорияларына бара-бар
категория ретінде қарастыратың практикамен, негізінен дүние жүзілік
практикамен байланысты, өйткені экономикалық ресурстардың кез келген түрі
меншіктің титулдары болып табылатын ақшамен немесе тиісті бағалы
қағаздармен, басқа құжаттармен ортақтастырылуы мүмкін.

2 сызба. Қаржы нарығының құрылымы.

Ақша нарығы дегеніміз қолма-қол ақша ғана емес, қолма-қолсыз төлем
қаражаттарын да қосатын төлем қаражаттарының нарығы.
Кредит нарығы несие бойынша банктердің кредит операцияларымен
байланысты.
Ақша мен кредит рыноктері, әдеттегідей, айналым активтерінің
қозғалысына қызмет етеді.
Капитал нарығында қоғамдық өндіріс қатысушыларының орташа және ұзақ
мерзімді қорланымдарының қозғалысы жүзеге асырылады.
Қаржы нарығында сатып алу-сатудың объектісі айрықшалықты тауарлар –
ақша және бағалы қағаздар болып табылады. Сондықтан онда бағалы қағаздардың
қозғалысымен ортақтастырылатын экономикалық қатынастар болып табылатын
бағалы қағаздар рыногі маңызды орын алады. Қор құндылықтарының – бағалы
қағаздар мен туынды бағалы қағаздар айналасымен байланысты болғандықтан оны
қор рыногі деп те атайды. “Қор рыногі” термині бастапқыда бағалы
қағаздармен мәміле жасалынатын және ресімделінетін мекеменің – қор
биржасының атымен байланысты.
Функционалдық тұрғыдан қаржы нарығы – шаруашылық жүргізу
субъектілерінің, банктердің, мемлекеттің уақытша бос қаражаттарын
шоғырландыру және қайта бөлуді қамтамасыз ететін нарықтық қатынастардың
жүйесі. Бұл рыноктың жұмыс істеуі көптеген экономикалық,әсіресе
инвестициялық процестерді тәртіпке келтіріп, олардың тиімділігін арттыруға
мүмкіндік береді. Бұған осы рыноктың қор құралдарының, ен алдымен бағалы
қағаздардың сан алуандылығымен қол жетеді.
Рыноктың барлық тұрпаттарының өзара байланысы қаржы нарығының жұмыс
істеу шарттарын айшықтайды. Оған мыналар жатады:
1) реттелінген тауар нарығының болуы, яғни кез келген түрлердегі және
арналымдағы тауарлар мен қызмет көрсетулер бойына сұраным мен ұсынымның
теңгерімдігі;
2) Ұлттық (орталық) банк тарапынан ақша айналасын қалыпты реттеп
отыру: бұған қолма-қол және қолма-қолсыз айналым бойынша эмиссияға бақылау
жатады;
3) кредит нарығының жандандырылуы, оның толық коммерциялануы, яғни
кредит ресурстарын еркін рынокке ормаластыру; кредит ресурстарының
қозғалысы Орталық банктің пайыздық есептік мөлшерлемесін, коммерциялық
банктердің міндетті резервтерінің нормасын, ашық ақша нарығында операциялар
жургізуді белгілеу арқылы реттелінеді.
Кез келген субъектінің қаржы ресурстарына қажеттілігі және оны
қанағаттандырудың нақты көздерімен тура келмеуі қаржы нарығының жұмыс
істеуінің объективті алғышарты болып табылады.
Қаржы нарығының жұмыс істеуінің негізгі алғышарттарына мыналар жатады:
1) бәсекені дамыту мен монополизмді шектеу мақсатындағы материалдық
өндіріс сферасының бастапқы шаруашылық буындарының — ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.