АККУМУЛЯТОРЛАР

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

АККУМУЛЯТОРЛАР
Аккумулятор деп химиялық процестер нәтижесінде электр энергиясын
белгілі бір уақыт аралығында жинайтын және сақтаг тұра алатын қабілеті бар
аспап.
Аккумуляторларда да, гальваниаклық элементтердегі сияқты,! электр тогы
химиялык процестердің салдарынан болады. Біраг гальваникалық элементтердің
аккумуляторлардан айырмашылығь ондағы алынған химиялық қосылыстар сырттан
берілген токпеі қайтадан ыдыратылып алғашқы күйіне келтіріле алмайды. Сон-,
дықтан гальваникалық элементтерді бастапқы, ал аккумулятор-ларды — туынды
немесе қайтымды. элементтер деп атайды.
Қайталама зарядтау мен зарядтау аккумуляторға ешқандаі зиян келтірмек
түгіл, оның қасиеттерін жақсартады, өйткені жұ-. мыс процесін электродтар
тілімдерінің бара-бара тереңдеу қабат- тары қатысады.

Электролит кұрамы мен тіліктер материалдарына байланыстыі
аккумуляторлар қышқылдық және сілтілік аккумуляторлар деп бөлінеді.
Қарапайым кышқылдық аккумулятор электролитке батырыл-ған екі қорғасын
тіліктерінен (электродтардан) тұрады. Электро-лит — аздап кукірт қышқылы
қосылған су. Баска көзден берілетін тұрақты ток электролит арқылы өтіп, оны
құрамдық бөліктерге ыдыратады. Электролит ішінде ток көзінің теріс
қысқышына қо-сылған тілікке қарай сутегінің оң иондарының қозғалысы, ал ток
көзінің он қысқышына қосылған тілікке қарай оттегінің теріс ион-дарының
қозғалысы пайда болады. Электролиз нәтижесінде оа электродтың қорғасыны
тотығады да, теріс электродта кеуекті қорғасын пайда болады. Осылайша
электр энергиясы химиялык энергияға түрленеді де, аккумулятор зарядталады.
Химиялық энергия белгілі мерзім бойы сақтала алады және керек кезінде
электр энергиясына. оңай айналады.
Егер аккумуляторды ток көзінен ажыратып оны қандай да бол-масын
энергия тұтынущыға қосса, онда аккумулятордың өзі галь-ваникалық
элементтерге ұксап ток кезіне айналады.
Қышқылдың аккумуляторларда электролит ретінде белгілі ты-ғыздығы бар
күкірт қышқылы ерітіндісі қолданылады. Е р і т і н -д і т ы ғ ы з д ы ғ ы
деп қаралып отырған ерітінді массасынық осындай көлемдегі су массасынан
қанша есе көп екендігін көрсе-тетін санды айтады.
Орнықты (стационар) аккумуляторларды толтыру ушін 15°С
жылулықтағы тығыздығы 1,21 күкірт қышқылы ерітіндісін пай-даланады.
Тасымал аккумуляторларда тығыздығы 1,26 күкірт қышқылы ерітіндісі
қолданылады. Электролит тығыздығын арео-метрмен анықтайды. Ол екі ұштары
дәнекерленген, ішінде бөлік-терге бөлінген шкалалары бар шыны түтікше.
Ареометрдің кеңей-тілген төменгі бөлігінде сынап не бытыра болады,
сондықтан тү-тікше сұйықта тігінен жүзеді. Ареометрді электролит
құйылғакг ыдысқа салады. Электролиттің тығыздығы жоғары болған сайын,
ареометр сұйықтан солғұрлым кеп жоғары көтеріледі. ЕрітіндІ деңгейі
жауып тұрған ареометр шкаласының бөлігі электролиттін тығыздығын көрсетеді.
Аккумуляторларға кажетті ерітінді жасағанда күкірт қышқы-лын суға
сыздықтатып қуяды. Кукірт қышқылына суды қуюға бол-майды, өйткені, қышқыл
қатты буырқана шапшып, шашырайдьг да күйіп қалу қаупін туғызады.
Электролитке арналған су тазар-тылған болуы (дистилляцияланған) қажет.
Аккумуляторлардың ішкі кедергісі гальваникалық элементтер-Дің ішкі
кедергісіне қарағанда өте аз. Сондықтан аккумулятор ба-тареясының
кыскыштарындағы кернеу оның ЭҚК-іне тең деп қа-рауға мүмкіндік береді.
Бірақ оның ішкі кедергісі түрақты бол-майды. Ол тіліктердің қүрамымен,
олардың ара қашықтығымен, электролиттің тығыздығымен, температурасымен,
аккумулятордың зарядталу дәрежесімен анықталады. Разрядталған аккумулятор-
дың кедергісі зарядталған күйінің кедергісінен шамамен біржа-рьш-екі есе
көп болады.
Аккумулятордың ЭҚК-і электролиттің тығыздығына тәуелді, ал оның
өлшемдеріне, нақты сиымдылығына тәуелсіз болады.
Электролиттің тығыздығы ^—1,14-1,35 аралығында болса, ак-кумулятордың
ЭҚК-і £ = 0,85 + 1 Аккумулятордың зарядтау және разрядтау процесінде
электролит тығыздығы тұрақты болып қал-майды. Осыған байланысты оның ЭҚК-і
және қысқыштарындағы кернеу де өзгереді (15-сурет).
Аккумуляторды зарядтау кезшде электролиттің тығыздығы ар-тады, соның
салдарынан аккумулятор қысқыштарында кернеу де жоғарылайды (1-кисык).
Қышкылдық аккмууляторды разрядта-ғанда, оның қысқыштарындағы кернеу
жылдам 1,85—1,8 В-қа де-йін кемиді одан соң тез арада нольге дейін азаяды
(2-қисық). Ак-кумулятордың разрядталу кезіндеп кернеудің азаюы электролит
тығыздынының кемуіне байланысты түсіндіріледі. Аккумулятор кернеуі
1,8 в (кысқа уакыт боиы разрядталғанда — 1,75 В) мөл-шеріне жеткен болса,
онда аккумулятррда жиналған энергияның барлығы жұмсалынды деген сөз (екі
тілікте де токты нашар өткі-зетін қорғасын сульфаты түзіледі). Разряд
процессін арман қарай жүргізсек, кернеу тез арада нольге дейш темендейді.
Егер аккуму-ляторды жүктемеден ажыратып тастасақ, онда кернеу қайтадан
шамамен 2 В дейін еседі. Өйткені, электролит тіліктерге, актив
массасының саңылауларына тереңдеп енеді. Бірақ та мұндай ак-кумуляторды
жүктемеге кайтадан қрссақ, оның кысқыштарында ернеу тез нольге дейін
азайып кетеді.

Практикада разрядты тек 1,8 В-қа дейін жеткізеді, өйткені кер-яеу 1,8
В-ток төмен болғанда аккумулятор жарамсыз болып қала-ды. Оның
пластикаларының кей жерлері ірі кристаллды қорғасын сульфатының ақ
қонымымен буркелінеді. Бұл өте нашар өткізгіш болғандықтан аккумулятордын
нақты сиымдылығына дейін за-рядтау мүмкін болмайды. Бұл кұбылыс аккумулятор
тіліктерінің сульфатациясы деп аталынады.
Аккумулятордың белгілі ток күшшен рұқсат етілген кіші кер-неуге дейін
разрядталған кезінде бере алатын электр мөлшеріноның сиымдылығы деп
атайды. Ол ампермен көрсетілетін разрядталу тогынын. сағатпен өлшенген
разряд уақытының ұзак-тығының көбейтіндісіне тең, сондықтан ол ампер-сағат
елшемімен кәрсетіледі. Аккумулятор сиымдылығы актив массасының мөлше-ріне,
разрядталу тогына және температураға тәуелді болады. Нақты
(номиналь) сиымдылық — толык зарядталған аккумулятордың 25°С
температурада 10 сағат ішінде беретін электр мөлшері. Сонымен,
аккумулятор 10 сағат ішінде нақты сиымдылығының 0,1 белігіндей токпен
разрядтала отырып, нақты, сиымдылығын сыртқы тізбекке бере алады.
Разряд тогы өскенде аккумулятор сиымдылығы азаяды, өйткені тіліктердің
беттері қорғасын сульфатымен жабылады да, ол элек-тролиттің актив
массасының ішкі қатпарларына жеткізілуін киын-датып жібереді. Температура
төмендегенде электролиттің тұткыр-лығы өседі, ол да электролиттің актив
массасының ішкі қатпарла-рына баруын киындатады және аккумулятор
сиымдылығын азай-тады.
Зарядталған аккумулятор ажыратылған күйінде өзінің жина-ған
сиымдылығының біразын жоғалтады. Мұндай кұбылыс өздігі-нен разрядталу деп
аталады. Аккумулятордың өздігінен разрядта-луы температура мен электролит
тығыздығының көтерілуіне бай-ланысты өседі.
Аккумулятор сиымдылығын арттыру үшін аттас бірнеше тілік-терді
параллель қосады (16-сурет). Әрбір оң және теріс тіліктер-тобы бір үлкен
тілік болып жұмыс істейді. Үлкен тілік ауданы топ-тағы тіліктердің
аудандарының қосындысына тең. Он тіліктер екГ теріс тіліктердің арасында
орналасатын болғандықтан, теріс ті* ліктердің саны әр уақытта оң
тіліктердің санынан бір тілікке артық.
Орнықты кышқылдың аккумуляторлар шыны не керамикалык. ыдыстарда
жасалынады. Үлкен сиымдылықты аккумуляторлар ішіне қорғасын немесе қышкылға
берік оқшаулағыш материалдар төселген ағаш ыдыстарға орналастырылады.
Қышқылдық аккуму-ляторлар ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.