Қазіргі кезеңдегі ақш-ң сыртқы саясатының концептуалдық негізі

Жоспар
Кіріспе

Мазмүны

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3

І тарау. Қазіргі кезеңдегі АҚШ.ң сыртқы саясатының концептуалдық
негізі

1.1. Қазіргі әлемдік саясатқа АҚШ.тың ықпалы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...8

1.2 Дж.Буш үкіметінің сыртқы саяси стратегиясының басым
бағыттары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...16

Кіріспе.

Өзектілігі. XXI ғасыр келсе де, Америка Құрама Штаттары әлемде ұлы держава болуын тоқтатпады. Батыс саясаты мен кеңес тарихи ғылымында әсіресе қазіргі тәуелсіз мемлекеттер үшін американдық сыртқы саясаттың құралы болу проблемасына ерекше көңіл бөлінеді, және ол күні бүгінге дейін өзектілігін жойған емес.
«Қырғи-қабақ соғыстың» аяқталған уақытында әлемде бір ұлы держава ғана қалды. «Қырғи-қабақ соғыста» КСРО-ның күйреуін мойындаған уақытта, АҚШ өзін екі жүз әлем мемлекеттері арасында өзін жалғыз саяси көшбасшы ретінде сезінді.
Сонымен қатар, бұл мәселе сол уақытта саясаткерлермен, ғалым саясаткерлермен, және де Еуропа және бұрынғы КСРО мемлекеттерінің көптеген экономистерімен талқылана бастады. Атақты американдық саясаткер Збигнев Бжезинский «қырғи-қабақ соғысынан» кейнгі кезеңді Американың көшбасшылығын « жаңа гегемония түрі» деп атады.
Осымен байланысты АҚШ көшбасшылығының маңыздылығы бүгінгі таңда әлемде үлкен маңызы бар. Көптеген дамыған, және де дамушы мемлекеттер АҚШ-ты әлемдік қауіпсіздік пен тұрақтылықтың кепілі ретінде әдетті түрде сезінуге бейімделді, сол уақытта басқалары өз ұлттық мүдделеріне қауіп ретінде көреді.[1,1]
Шынымен де, «қырғи-қабақ» соғыстың аяқталуы және 1991 жылы КСРО-ның құлауы бұрынғы кеңес одағы территориясында жаңа тәуелсіз мемлекеттердің пайда болуына әкелді, бұл барлық әлем достастықтарының оларға деген көңілін үлкейтті. КСРО-ның құлауымен АҚШ-тың Орта және Орталық Азияда аумағындағы позициясының күшейгені байқалды. Дәл сол орталық-азия республикаларының тәуелсіздік алғаннан кейнгі бірнеше жылдардың ішінде аймақ мемлекеттерінің АҚШ және батыс-еуропа елдерімен қарқынды түрде қарым-қатынасты орнату сипатындағы уақыт болды.

Пән: Саясаттану
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 27 бет
Таңдаулыға:

Мазмүны

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3

І тарау. Қазіргі кезеңдегі АҚШ-ң сыртқы саясатының концептуалдық
негізі

1. Қазіргі әлемдік саясатқа АҚШ-тың ықпалы
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 8

2. Дж.Буш үкіметінің сыртқы саяси стратегиясының басым

бағыттары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... 16

Кіріспе.

Өзектілігі. XXI ғасыр келсе де, Америка Құрама Штаттары әлемде
ұлы держава болуын тоқтатпады. Батыс саясаты мен кеңес тарихи ғылымында
әсіресе қазіргі тәуелсіз мемлекеттер үшін американдық сыртқы саясаттың
құралы болу проблемасына ерекше көңіл бөлінеді, және ол күні бүгінге
дейін өзектілігін жойған емес.
Қырғи-қабақ соғыстың аяқталған уақытында әлемде бір ұлы держава
ғана қалды. Қырғи-қабақ соғыста КСРО-ның күйреуін мойындаған уақытта, АҚШ
өзін екі жүз әлем мемлекеттері арасында өзін жалғыз саяси көшбасшы ретінде
сезінді.
Сонымен қатар, бұл мәселе сол уақытта саясаткерлермен, ғалым
саясаткерлермен, және де Еуропа және бұрынғы КСРО мемлекеттерінің көптеген
экономистерімен талқылана бастады. Атақты американдық саясаткер Збигнев
Бжезинский қырғи-қабақ соғысынан кейнгі кезеңді Американың көшбасшылығын
жаңа гегемония түрі деп атады.
Осымен байланысты АҚШ көшбасшылығының маңыздылығы бүгінгі таңда
әлемде үлкен маңызы бар. Көптеген дамыған, және де дамушы мемлекеттер АҚШ-
ты әлемдік қауіпсіздік пен тұрақтылықтың кепілі ретінде әдетті түрде
сезінуге бейімделді, сол уақытта басқалары өз ұлттық мүдделеріне қауіп
ретінде көреді.[1,1]
Шынымен де, қырғи-қабақ соғыстың аяқталуы және 1991 жылы КСРО-ның
құлауы бұрынғы кеңес одағы территориясында жаңа тәуелсіз мемлекеттердің
пайда болуына әкелді, бұл барлық әлем достастықтарының оларға деген
көңілін үлкейтті. КСРО-ның құлауымен АҚШ-тың Орта және Орталық Азияда
аумағындағы позициясының күшейгені байқалды. Дәл сол орталық-азия
республикаларының тәуелсіздік алғаннан кейнгі бірнеше жылдардың ішінде
аймақ мемлекеттерінің АҚШ және батыс-еуропа елдерімен қарқынды түрде қарым-
қатынасты орнату сипатындағы уақыт болды.
Өз кезегінде Құрама Штаттардың Орталық Азия аумағына қызығушылығы
аймақтың маңыздылығымен себепті болды, яғни Қазақстанның Ресей, Қытай және
ислам әлемінің мемлекеттері арасында стратегиялық орналасуы, және де бай
табиғи ресурстарымен, әсіресе көмірсутегімен қызықтырады.
Қазақстанның осындай позициясы АҚШ үшін ТМД елдерінде өз мүдделерін
бекітуге тиімді болып табылады. Қазақстанға өз кезегінде өзінің
тәуелсіздігі мен ұлттық қауіпсіздігін бекітуге берік одақтас қажет. Өзінің
Қазақстан халқына жыл сайынғы 2006 ж. наурыздағы жолдауында Нұрсұлтан
Назарбаев АҚШ-пен жоғары дәрежедегі қарым-қатынасты сыртқы саяси бағытының
маңызды артықшылықтарының бірі деп атады.[2,25]
АҚШ-тың әлемдік көшбасшылығы, осылайша, осы кезде және болашақта
американдық саясат үшін де, және де дамып келе жатқан Қазақстандық саяси
ғылым үшін де өзекті проблема болып отыр. Жоғарыдағы айтылғандарға қарап,
Қазақстандағы АҚШ-тың геостратегиялық мүдделерін, американдық саясаттың
ұлттық қауіпсіздік мүдделерінен шығара отырып зерттеу, американдық және де
қазақстандық қоғамда да болып жатқан саяси процестермен тікелей байланыс
бар.
Тақырып, ғылыми және аналитикалық көзқарас бойынша және АҚШ саясаты
тәуелсіз Қазақстанға әсер ету процесі жаһандану және қауіпсіздік
аспектілерінде түсінуге мүмкіндік береді.
Осы тақырыптың зерттелуі екі ел арасындағы қарым-қатынастардың
заңдылығы, проблемалары мен қарсылықтарды аңықтауға мүмкіндік береді.

Анықтай келе, осы жұмыс келесі мақсатты көздейді: АҚШ сыртқы
саясатының басты және негізгі векторларын зерттей келе, осы саясаттың
әсерінен АҚШ пен Қазақстан қарым-қатынастарының құрылуын бақылау.
Осы қойылған мақсатқа жету үшін келесі міндеттерді қарастыру қажет:
- АҚШ президенті Джордж Буш Доктринасы және де Қауіпсіздік Доктринасын
зерттеу арқылы АҚШ-тың сыртқы саяси стратегиясын білу, және қазіргі кезенде
АҚШ сыртқы саясатының қандай рөл ойнайтынын анықтау.
- КСРО құлағаннан кейнгі АҚШ пен Қазақстан қарым-қатынасының саяси тарихын
және Қазақстанның тәуелсіздігін алуын қарастырып және осы екі ел арасындағы
қарым-қатынасқа сипаттама беру.
- АҚШ-тың Қазақстан Республикасына қатысты сыртқы саясатының немен
сипатталатынын табу. АҚШ-тың ҚР қатысты негізгі векторлары мен мүдделерін
анықтау және осы міндеттемені іске асыру үшін АҚШ және Қазақстан арасындағы
саяси, экономикалық және де қауіпсіздік саласындағы қарым-қатынасын
анықтау.
- Тәуелсіз Қазақстан мемлекетіне әсер ететін американдық саясатының жағымды
және жағымсыз жақтарын анықтау.
Зерттелу деңгейі: Бұл мәселе бұдан да бұрын зерттелгенімен, бүгінгі
таңда өзекті мәселе болып отырғандықтан,тереңірек зерттеуді қажет етеді.
Жұмыс базасының қайнар көздері келесі маңызды топтардан құралады:
1. АҚШ-тың сыртқы саяси доктринасы (құжаттар, келіссөздер,
мәлімдемелер және мақалалар).
2. Н.Ә. Назарбаев және К. Тоқаевтың ҚР сыртқы саясат мәселесіне
қатысты еңбектері, сөйлеген сөздері және жолдаулары.
3. АҚШ және Қазақстан қарым-қатынас проблемасына қатысты шыққан,
газет және журналдардағы материалдар.
4. АҚШ және Қазақстан сыртқы саясат тақырыбы бойынша бүкіләлемдік
Интернет желісіндегі ресми парақтар.
5. Теледидар және видео материалдар.
Қазақстан тек АҚШ саясатының көз алдында ғана емес, саясаткерлермен,
социологтармен, экономистермен, тарихшылармен, философтармен және де
шығыстанушылармен де зерттеледі.
Отандық және шетел ғалымдарының (тарихшылар, саясаткерлер, экономистер)
еңбектері де салыстыруға маңызды болды.
Н. Назарбаевтың Сыңдарлы он жыл еңбегі сыртқы саясат мәселесіне үлкен
салым әкелді. Автор көбінесе Қазақстанның АҚШ-пен қарым-қатынасына және ҚР
АҚШ-қа қатысты экономика, қауіпсіздік, демократия және терроризммен күрес
салаларында сыртқы саясаттың құрылуының негізгі бағыттарын көрсетеді.
Қ. Тоқаевтың Под стягом независимости: Қазақстан сыртқы саясатының
очерктері және Қазақстан Республикасының сыртқы саясаты атты
монографиялары пайдалы боп шықты. Бұл еңбектер ҚР көптеген әлем
мемлекеттерімен сыртқы саяси қарым-қатынасын сипаттайды. Автор көбінесе
қазақстандық-американдық қарым-қатынастарға көңіл бөледі.
Зерттеу обьектісі: Америка Құрама Штаттарының саяси бағытындағы
Қазақстан.
Зерттеу пәні. Қазақстан мен Құрама Штаттар қарым-қатынасына
талдау жасау.
Монографиялар: Великая шахматная доска еңбегінің
авторы
З.Бжезинский әлемдегі қазіргі он жылдықтағы геосаяси жағдайға талдау
жасайды, әсіресе Еуразиялық құрлықта. Осы монографияның АҚШ-тың Қазақстанға
қатысты саясатын қамтымаса да, қазіргі әлемдегі АҚШ сыртқы саяси
стратегиясына талдау жасауға пайдалы болды.
Орталық Азия және Каспий аймағының проблемалар маманы Марта Брилл Олкотт
Второй шанс для Центральной Азии атты кітабында аймақтық проблемалары
және Орталық Азия мемлекеттеріне қатысты американдық саясаттың әсер етуін
көрсетеді.
Мемлекеттік АҚШ департаментінің Формирование внешней политики США
электрондық журналы пайдалы боп шықты. Осы журналда материалдар атақты
ресми тұлғалармен жазылған (Мадлен Олбрайт, Томас Р. Пикеринг, Эрик Д.
Ньюсаи, Джозеф Р. Брайден, Гордон Х. Смит, Ли. Х. Гамильноги, Джулия Тафт
же т.б.).
Зерттеудің әдістері және әдістемелері: жүйелеу, талдау, сараптау,
контент-талдау, инвент-талдау.

Жұмыс құрылымы:
Жұмыс құрылымы зерттеудің мақсатына бағынады және қойылған
міндеттемелерді көрсетеді. Жұмысқа кіріспе, екі тарау, қорытынды және
пайдаланылған әдебиеттер кіреді.
Бірінші тарауда Қазіргі кезеңдегі АҚШ-тың сыртқы саясатының
концептуалдық негізі АҚШ сыртқы саясатының негізгі аспектілері, мақсаттары
және бағыттары көрсетілген, және де жаңа әлемдік тәртіптің құрылуындағы АҚШ-
тың рөлі туралы айтылады.
Екінші тарауда АҚШ-тың сыртқы саяси мүдделерінің аясындағы
Қазақстан қазақстандық-американдық қатынастардың тарихы суреттеледі, және
де Қазақстандағы АҚШ-тың сыртқы саясатының негізгі векторлары талданған
(экономикалық, саяси, әскери).
Дипломдық жұмыстың қорытындысында зерттеудің негізгі нәтижелері
мен қорытындылары көрсетіледі.

І тарау. Қазіргі кезеңдегі АҚШ-тың сыртқы саясатының
концептуалдық негізі

1.1 Қазіргі жаңа әлемдік саясаттағы АҚШ-тың
ықпалы

Қазіргі таңда жаңа әлемдік тәртіпті орнатудың және
құрастырудың өзіндік жолы бар. АҚШ – халықаралық қатынастардың ең
маңызды қатысушылардың бірі болып табылады. Ешқандай күдік
келтірмейтін осы бір жағдай көптеген зерттеушілермен қарастырылады.
Агрессивтік унилатерализмдік құралды пайдалана отырып, АҚШ өзінің
глобальдік көшбасшылығн сақтауда ұмтылуда. Қырғи-қабақ соғыстан
жеңімпаз шыққан ұлы державаға әлемдік жүйені өз икеміне келтіру
қолынан келіп жатыр ма екен? Ұлы державаның жолында қандай геосаяси
қауіптер, экономикалық проблемалар әскери –стратегиялық кедергілер
кездесуі мүмкін екен?
Әлемдік саясаттың динамикалық процесстері ХХ-Х1 ғасырлардың
кезінде халықаралық қатынастардың бұрынғы құрылымын сапалы түрде
басып тастады, әлемдік жер бетін танымастай өзгерте отырып , бір
геосаяси қозғалыс екіншісінің артынан келіп отырды, ақылға сыймайтын
оқиғалар келіп жатты. Бірақ шындығына келе, осы тендендциялардың кең
ауқымды және көлемді сипаты 2001 жылдың 11 қыркүйектегі Нью-Йорк пен
Вашингтонға жасалынған террористік шабуылдан кейін келді.[7,31]
АҚШ-тың қимылдарымен шақырылған тектоникалық процесстер,
аймақтық ескі геосаяси жүйені бұзды. АҚШ-тың сыртқы саясаты - бұл
әлемнің сыртқы толқуларына жауабы емес, бұл әлемді өз ыңғайына ,
көзқарасына қарай қалыптастыру болып табылады. Сондықтан американдық
сыртқы саяси акциялар ерекше зерттеуді қажет етеді.
Қырғи-қабақ соғысындағы жеңіс және КСРО-ның күйреуі
Германияның бірігуін елеусіз қалдырды, осыдан кейін НАТО-ның кеңеюі,
содан соң Югославиядағы гуманитарлық интервенция , он бірінші
қыркүйектегі оқиға, АҚШ-тың Орталық Азияға енуі, талибтердің күйреуі ,
Ауғанстандағы американдық креатураның орнатылуы, Ресейдің шекарасында
НАТО, Ирактағы Шок и трепет келді.
Көптеген зерттеушілер Штаттардың ғаламдық доминианды екенін
мойындады. Бұл держава өзінің ережелері мен қалауларын экономикалық,
саяси, әскери, дипломатиялық және мәдени салада да ғаламдық түрде
енгізуіне мүмкіндігі бар. Осы секілді бекітулер қаншалықты
адекватты болып келеді екен? Өзінің ережелері бойынша әлемді ұстау
үшін, мемлекеттің қандай қасиеттері болуы керек?
Біріншіден, мұндай мемлекеттің материалдық базасы барлық
үш ауылшаруашылық-индустриалды өнім, коммерция және қаржы
салаларында дамуы керек.
Екіншіден, гегемония мерзімі кезінде гегемондық держава
ғаламдық лберализмді жақтайды, микроэкономика бойынша өнім
факторларының еркін қозғалысын қорғайды.
Үшіншіден, мелекет ғаламдық әскери күшпен қамтамасыз
етілген болуы керек ( ӘТФӘӘК қолдануымен) .[2,45]
Негізінен , АҚШ осы талаптардың баріне сай келеді.
АҚШ, бұл әскери күш, экономикалық, және ғылыми-техникалық
потенциалы жағынан ешкімге тең келмейтін мемлекет, бұл американ
салымы (капитал) басымдық ететін, трансұлттық корпорациялар және
банктттер жүйесі бойышна негізгі әлемдік рыноктарды бақылайтын ел.
Бұл ел- халықаралық қатынастар, дипломатия және саясат саласында
көшбашы болып табылады.
Қырғи қабақ соғысы аяқталғаннан кейінгі он жылдық
, АҚШ-тың қарқынды даму кезеңі болды. 90-жылдары американ
экономикасы ұзақ экономикалық өсім кезеңіне түсті. Жалпы ішкі
өнімдегі әскери шығындар үлесі 6,5% - дан 3,5%-ға дейін қысқарды,
ал жалпы ішкі өнімнің орташа өсу қарқыны жылына 3,6% құрады, бұл
әлемдік экономиканың өсу қарқынынан бір жарым есе жоғары Америка
Германия ( жылына 1,5% ) және Жапония (0,2%) секілді бәсекелестерін
анықтады. Жыл сайынғы ішкі инвестициялар өсімі 7% жеткен уақытта
, бүкіл әлемдікі 3% -дан аспады.[3, 29]
Осылай бола тұрған өзінде де АҚШ шетел инвестициялары
үшін басты нарық көзіне айналды. 90-жылдардың аяғында американ
нарығы 30% аса ғаламдық шетел инвестицияларын қамтыды. Осының
барлығы экономиканың аса күшті экономиканың қуаттылығына
сүйене отырып, республиканцтарға И масло, и пушки! [12,37]
лозунгын тәжірибе жүзінде іске аыруға мүмкіндік берді. Үлкен
Джордж Буштың әкімшілігі қырғи қабақ соғысы кезінен бері әскери
шығындардың кюбеюіне қол жеткізді. Пентагон қаржысы кейінгі
екі жылдың ішінде 100 миллиард долларға жуық өсті.
Айта кеткен жөн, ешқашан адамзат тарихында, әлемнің бүкіл
елдерінің күшінен асып кететін әскери держава болған емес.
Пентагон Еуропада, Қиыр Шығыста мыңдаған, және Таяу Шығыс пен
Бұл әскерлер әуе және флоттың мобильдік күштерімен қамтамасыз
Орталық Азия аумағында 50 мыңдаған әскери топтарын ұстайды.
етіледі. Бұдан басқа елдің территориясында орналасқан негізгі
армиялық бірігулерді әскерлерді көбейту және әлемнің кез-келген
түкпірінде ірі-көлемді соғыстар жүргізу үшін қолдануды жоспарлап
отыр.
КСРО келбетінде стратегиялық жаудың жойылуы жәнә 1991
жылы Бұғазда болған соғыста және 2003 ж. Ирактағы соғыста
көрсетілген АҚШ-тың әскери мүмкіндіктері , американдықтардың
өздерінің әлсіз емес екендіктеріне сенімдерін арттырды. Америка
әлемнің кез-келген аймағында күшті қолдану мүмкіндігі бар. Егерде
1998 жылы әскери шығындар 260 млрд құраған болса, 2003 жылы 380 млрд
долларға жетті. Бүгінгі таңда әскери шығындар бүкіл әлем
елдерінің қорғанысына кететін шығындардың жартысынан көбін құрайды.
[8,25] Өзінің антитеррористік саясатын іске асыру барысында, Буштың
әкімшілігі біржақты іс-қимылдарының курсын жариялады. 2001 жылдың 14
қыркүйегінде Конгресстің екі палатасы Санкционирование применения
военной силы атты біріккен резолюциясын қабылдады. Осы резолюцияның
маңыздырақ статьясында былай делінген: 2001 жылғы болған
террористік шабуылдарды ұйымдастыруға, оның ойынша, жоспарлауға, іске
асыруына көмектескен ұлттарға, ұйымдарға, жеке тұлғаларға барлық
қажетті және керекті күштерді, немесе осындай ұйымдарға және
тұлғаларға баспана бергендерге барлық жазалауды қолдануына
президенттің билігі бар. [41,12] Басқаша айтқанда, АҚШ
мүмкіндік болып жатқан жерде, одақтастарымен бірге қимылдайды,
бірақ егерде қажет болса, өз бетімен де қимылдауға әзір. ХХІ ғ.
басында Американдық әскери, экономикалық күш қуатты, және барлық
экономикалық әсерін тигізеді. Американдық технология мен
мәдениет бүкіл планетаға тарады. Барлық осы факторлар Америкаға
әлемдік іс-әрекеттерде саяси теңдігі жоқ салмақ береді. [7,59]
Орталық-азия аумағы АҚШ-тың сыртқы саяси бағытында маңызды орын
алады. 2001 ж. 11 қыркүйек оқиғасынан кейін Орталық Азия режим
билігін ұстап тұрған реттеуші құралдарының бірі, аймақта
американдықтардың таралуының кеңеюі болды. 11 қыркүйектегі оқиғадан
кейін Буш әкімшілігі үшін Орталық Азияның елдері прифронтовой
мемлекеттер болып кетті, бірақтан да бұған дейін американдықтар
Ауғанстанға тікелей араласатынын ойламаған болатын және де
Орталық Азия мемлекеттерімен бірге қауіпсіздік саласында
әріптестіктің дамуына да аса мән бермеді.
Орталық Азияның көшбасшылары Американың талибтерді қудалау
саясатына бірігуіне ұмтылды , себебі бұл оларды жағымсыз көршіден
құтылуға мүмкіндік беретін еді.
Олар және де Құрама Штаттармен тікелей әскери әріптестік
Вашингтон тарапынан өздеріне қауіпсіздікке кепіл болады деп
үміттенді. [20,45] Осылайша Орталық Азия мемлекеттері өздерінің
қауіпсіздігі мен экономикалық тұрақтылығын сақтау үшін АҚШ-пен
қарым-қатынасын сақтауға ынталануда. Солай бола тұрғанмен де,
өзінің әскери және экономикалық қуаттылығына қарамастан бүгінгі
таңда АҚШ қазіргі әлемде өзінің позициясын жоюға бейім (саяси,
экономикалық және де әскери ).
Сонымен, апталық аналитикалық журнал Коммерсант Власть
былай деп көрсетеді: 1999 жылдың 1 қаңтары ортақеуропалық жаңа
валюта- еуроның енгізілу күні ғана емес, Американың әлемде жалғыс
ұлы держава емес екені байқалаған күн. Құрама Штаттарға
шақыруды Үлкен Еуропа тастады .[9,24 ] Мұндай бағалау алғаш
қарағанда шынында да сенсациялық болып көрінеді. Бірақтан АҚШ
өз позициясынан тайынбаса да, алдында жаңа қауіптер төніп тұрды,
бұны Құрама Штаттардың обьективті түрде өз күшімен жоюға
мүмкіндігі болмады. Тура Америка орталығына соққан терррористік
соққылар, АҚШ-тың өзіне одақтастар мен көңіл білдірушілерді
іздеуден басқа амалы қалмады. Ирактағы соғыстан кейін
антиамерикандық бағыттар күшейіп кетті. Жаңа күштер орталығы
күшеіп жатты, мысалға, Қытай және Еуропалық Одақ Старая Европа не
будет бесконечно терпеть нажим США , которые, как в случае войны
с Ираком то игнорирует одних, то наказывают других, не согласных с
их политикой. Мир движеться все же к многополярности .[37,31]
Бүгінгі күні негізгі көңілі үмітке толып жатқан
процестерде-Парсы Бұғазы- Каспий – Оңтүстік Қытай теңізі , онда
әлемдегі мұнайдың 74 % алынады. АҚШ экономикасының қуатты
негізі энергияның интенсивті пайдалануы болып табылады, яғни мұнй
, газ , көмірді. АҚШ әлемдег3 мұнайдың төрттен бір бөлігін,
газдың 27 %, көмірдің 26 % пайдаланады. ЦРУ жорамалына қарағанда,
2015 жылы энергияны пайдалану 50% өседі. Келеңсіз жағдайды –
мұнайдың таусылатынын бақылай отырып, қазіргі таңда және көрініс
тапқан болашақта мұнай маңызды орында тұр, бұдан халықаралық
күрес үштікте қысымдықтың күшеюін күту керек. [11,85] Тараптарды
қанағаттандыратын, шикізат көздерінің тасымалдануының осындай
режимін ұйымдастыру мен іске асыруын мүмкін еместігін үлкен
сенімділікпен айтуға болады. Құрама Штаттарының қосымша мұнайды
алу үшін қолданып жатқан күші, американ экономикасының
обьективті қажеттілігі Ирактағы оқиға нақты түрде көрсетеді
С.Хусейн режимінің құлатылуы және лояльді американ
билігінің орнатылуы Арабты шығыстың жаңашаландыру процесіне негіз
салуы мүмкін. Құрама Штаттарының Ирак жобасының сәтті іске
асыруы, тек экономикалық қана емес, аймақтың геосаяси
тасымалдануына да әкеледі. Демократиялық Ирак-Американдықтардың
қолынан келетінінің идеологиялық процесі болып табылады.
АҚШ жалғыз өзі Ирактан Таяу Шығыстың идеологиялық маягын
жасауға қолдан келмейтіні анық көрініп тұр. Бұл үшін олардың
қаражаттық материалдық та, адамдық ресурстар да жеткіліксіз, АҚШ
жағдайды бірқалыпты ұстау техника жағынан шамасы жетпейді,
исламдық әлеуметтік ортада колониальдік басқару тәжірибесі
жоқ.[19,14]
2003 жылдың желтоқсан айының басында деделі жоғары
стратегиялық және халықаралық зерттеулер орталығындағы ( CSIS)
аналитик Энтони Кордесман Ирактағы АҚШ және Ирак исламдық
қарсылықтардың арасындағы ассиметриялық соғыстың зерттеуін
баспаға шығарды. Тараптардың бірде-біреуі енді бастапқы
стратегиялық мақсаттарына жете алмайды. Бұл оларды өз мақсаттарын
шектеуге мәжбүрлейді, және үлкен стратегиялық терминдерде нағыз
ұтысты мүмкін емес қылады ,- деп көрсетеді.
АҚШ-тың осы пессимистикалық жорамалын іске асырмау
үшін, тек басқа ұлы державалардың қатыстыруымен ғана жасай
алады. Арабты Шығыстың және Таяу Шығысты аймақтың геосаясатын
тасымалдау үшін, АҚШ- тың Еуропалық Одақ, Ресей және Турция ірі
Батыс және мұсылман ойыншысының қолдауынсыз өту мүмкін емес десе
де болады. Қаржы жағынан әлемдік бірлестік мәселені шешуге
қосылды.[25,18]
2003 жылдың 23-24 қазанында Мадридте өткен донорлық
конференцияда Дүниежүзілік банкпен үш жылға қарыз ретінде 3-5 млрд
доллар; Халықаралық Валюта Қоры қарыз ретінде 2,5-4,25 млрд доллар
бөлінді. Жапония 2004 жылға транш ретінде 1,5 млрд доллар және
2005-2007 жылдарға дейін қарыз ретінде 3,4 млрд доллар бөлді, ал
Еуропалық Одақ 2004 жылға 812 млн доллар және 2007 жылға дейін
1,5 млрд доллар бөлді. Барлық қаражаттар американдықтардан бөлек
Иракты қалпына келтіру қорына кетеді, бұл БҰҰ және
Дүниежүзілік банкпен басқарылып отыратын болады. [12,74]
Бірақтан да бұл қаражаттар Ирактағы өмірді қалпына келтіру үшін
жекіліксіз. Билл Клинтонның Әкімшілігіндегі мемхатшы Мадлен
Олбрайт ұлттық қауіпсіздік лексикасынан привентивті соғыс
доктринасынан құтылуды тікілей ұсынады, Иракты оккупациялау үшін
Косово үлгісін қолдануды ұсынады. Косовода белгілі болғандай,
НАТО-мен басқарылатын Ресейліктердің қатысуымен бейбіт күштерімен
және БҰҰ, Еуроодақ және ЕҚЫҰ әкімшіліктерінің өкілдерінің
қауіпсіздігін қамтамасыз ететін жаңа азаматтық полиция күштері
пайдаланылады.
Жоғарыдағы ұйымдар демократиялық транзиттің ьеханизмін
жасай отырып, жергілікті партиялармен жұмыс істейді. Иракта
осылай жасй келе, АҚШ қомақты пайда табады: тәуекелділік арада
бөлінді, заңдылық жоғарылады , әрүрлі өнерлер кірістірілді.
Бүгінгі таңда АҚШ БҰҰ-ның Қауіпсіздік Кеңесіне мүше
мемлекеттердің қатысуынсыз толық антиирактық коалицияны
құру қолынан келмейді. НАТО-ға салмақты үйкелісі,
еуропалық әскерді құруға жылдам бағыты, еуропалық саяси
біртектіліктің бөлінуі, Еуропаның Ескі және Жаңаға деп бөлінуі.
Американдықтардың БҰҰ универсалды ұйымын елемеуі қауіпсіздік
саласындағы халықаралық үкіметаралық ұйымдардың қызметіне күмән
келтірді.[6,4]
АҚШ-тың ракетаға қарсылық қауіпсіздік жөніндегі
келіссөзден шығуы және жұлдызды әскерлер жобасының іске
асыруы глобалді қарулану жобасының жарысының жаңа көрінісі
болып табылады. Иракқа басып кіруі халықаралық құқық нормаларын
және Ислам әлемінің ар-намысына тиюді білдіреді, бұл бүкіл
әлем бойынша “мұсылман көшесінің” террористік белсенділікте
көрсетеді.
Сондықтан қазіргі таңда Америка парадоксты жағдайда
болып отыр: бір жағынан АҚШ ұлы держава болса, екінші
жағынан американ қауіпсіздігіне әлсіз жаулар қауіп төндіреді.
Нағыз қауіп – қатер бұл американдықтардың жаулары тікелей емес,
АҚШ-қа жасырын және ашық қарсы шықпауы болып отыр.
Бжезинский АҚШ саясатының американ өкілдеріне
біржақты және көпжақты саясатттың арасында реттеушіні
іздеуді ұсынады. Бжезинскийдің ойынша , ұлттық және глобальдік
қауіпсіздкке қауіп төндіретін стратегиялық летаргияның себебі
болуы мүмкін. [13,12] Біржақтылық мемлекттің бөлектенуіне, глобальдік
көлемде антиамериканизмнің ұлғаюына әкеліп соғуы мүмкін.
Американың тек өзінің қауіпсіздік жөніндегі гепортравинді
уайымдауы , жақын арадағы болашақта Америка өзін жаугершілдік
қалғанын және қорғанудан басқа еш амалы қалмағанын ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.