Жер қыртысындағы шөгiндi қабаттардың құрғақ элементтерi және олардың графикалық бейнесi

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

Жер қыртысындағы шөгiндi қабаттардың құрғақ элементтерi және олардың графикалық бейнесi

Жер қыртысының шөгiндi қабаты әр түрлi тау жыныстардан тұрады: Қабат деп-негiзiнде бiртектi тау жыныстардан тұратын және бiртегiс II-дi беткейлермен шектелген геологиялық дененi айтады. Қабаттардың жоғарғы бөлiгiн жабыны, төменгiсiн - табаны деп атайды.

Геологиялық денелердi графикалық бейнелеу, карталар және қималар

Геологиялық карталар дер - жасы мен құрамы бойынша әр түрлi тауарлар жыныстарының жер бетiне таралу шекарасын типография негiзiнде графикалық бейнелеуiн айтады. Геологиялық карталарда геологиялық шекарасынан басқа тау жыныстарының жатыс элементтерi мен жасы белгiленедi. Әр түрлi жасты тау жыныстар әр түрлi түстерiмен және шартты белгiлерiмен көрсетiлген.

Кез-келген аудандардың геологиялық құрылысы туралы түсiнiктi немесе мағлұматты геологиялық қималар арқылы алуға болады. Геологиялық қима деп - жер қабатынан белгiлi бiр тереңдiкке дейiнгi белгiлi бiр масштабтағы, тiк қиылысуындағы бейнесiн айтады.

Пликативтi және дизъюнктивтi дислокациялары

Қабаттарының алғашқы горизонталь жатысынан әр түрлi ауытқуын дислокация деп атайды, (латын тiлiнен «бұзылғыштар») .

Дислокацияның жарымсыз бiртегiс түрiн пликативтi, ал жарылымды түрiн дизъюнктивтi деп аталады.

Пликативтi дислокациялар

Оларға моноклиндер, қатпарлар, флексуралар жатады. Моноклин деп-қабатары бiр жаққа қарай еңiстiген құрылымдарды айтады.

Қатпарлар деп - қатпарлардың толқын тәрiздi құрғақ пiшiндерiн айтады.

Олар антиклининдi және синклиндi болып бөлiнедi. Антиклиндi қатпарларда (антиклин), қабаттарының майысу жоғарғы қараған, орта бөлiгiнде яғни ядросында көне тау жыныстар, ал жан-жағында яғни ядросынан алшақтаған сайын жас тау жыныстары орналасады.

Синклиндi қатпарларда майысу жерi төменге қарайды. Ядросында едәуiр жас тау жыныстары, ал айналасында ядродан алшақтаған сайын көне тау жыныстары орналасады.

Қатпарлардың бiрнеше жiктемесi бар олардың iшiнде қатпар пiшiнiн ескеретiн және марфологиялық атауы бойынша бөлiнетiн жiктеме тараған.

Бұл жiктеме бойынша симметриясы, ассиметриясы, диаперлi, бранхиантиклиндi, күмбез тәрiздi және т. б. түрлерге бөлiнедi.

Симетриялы қатпарларда осьтiк беттерi еңiс және горизонталь ал бұрышы бiрдей емес диаперлi қатпарларда ядросында тұзды немесе сазды тау жыныстары толтырылған.

Қатпарлардың ұзындығы мен енiнiң қатпарысы бойынша сызықты, бронхипiшiндi, күмбезде қатпарларға бөлiнедi.

Сызықты қатпарларда ұзындығы екiнен 3 есе үлкен болады. Керiсiнше бұл қатынас аз болса, брахипiшiндi деп аталады.

Егер ұзындығы мен екi бiрдей болса, онда антиклиндi қатпарлар күмбез тәрiздi деп аталады, ал ұзындығы мен енi бiрдей синклиндi қатпарлар табақ тәрiздi қатпарлар деп аталады.

Флексура деп - қабатты түзiлiмдерiнiң майысуын, яғни олардың көлденең жатысындағы еңiстенуiн айтады.

Дизъюктивтi дислокация

(жарамды бұзылыстар)

Жер қабығының қозғалыс нәтижесiнде тау жыныстар бұзылымға ұшырайды және тау жыныстарының кейбiр бөлiктерi бiр-бiрiнен ығысуы мүмкiн. Қабаттарының ығысуы шартты түрде жазықтық ретiнде алынатын бетi бойынша ығысады. Мұны қабат жылжытушысы немесе ығысу жазықтығы деп аталады.

Ал бұзылған бөлiктерiн қанаттары немесе блок деп аталады. Ығыспалы дислокацияларға лықсыма (сбросы), қаусырма (взоросы), грабендер, горст, және бастырма (надвиги) жатады. Лықсыма деп - жарылым бетi еңкiш тау жыныстарға қарай еңiстеген құрылымдарды айтамыз. Қаусырма деп - жарылым бетi көтерiңкi тау жыныстарының орналасу жағына қарай еңiстеген құрылымдарды айтамыз. Қаусырмалы құрылымдарда бұрғыланған ұңғыма ығыстырушыны кесiп өтiп, алдын-ала ашқан, түзiлiмдердi қайталап алады. Осы ерекшелiгi бойынша қаусырма лықсымадан ажыратылады. Ал керiсiнше лықсыма болған кезде ұңғыма қимасында бiр тау жыныс қабаты түсiп қалады.

Бастырма деп ығыстырушыныңғ еңiстенуi бұрышы өте аз қаусырмаларды айтады. Мұндай құрылымдар қатпарлаунмен бiрге қалыптасады. Грабен деп - лықсыма мен қаусырмалардан түзiлген орта бөлiгiнiң тау жыныстарының шеткi бөлiктерiне қарағанда едәуiр жас тау жыныстардан түзiлген құрылымдарды айтады.

Горс деп - жарылымды ығыспалармен түзiлген орта бөлiгiнiң беткi жағында оның шет жақтарындағы тау жыныстарына қарағанда едәуiр көне тау жыныстарының түзiлген құрылымдарды айтады.

Сондай-ақ горстарды грабеннен ерекшелiгi ортаңғы бөлiгi шеткi бөлiктерiне қарағанжа көтерiңкi келедi.

Риф дегенiмiз - бiр-бiрiнiң үстiнен өскен немесе қалыптасқан өсiмдiктер мен жануарлардың қалдықтарынан түзiлетiн органогендi құрылымды айтады.

Мұнай, газ және конденсаттың құрамы мен қасиеттерi

Жанғыш пайдалы қазбаларды акустобиолиттер деп аталады. Каусто-жанғыш, биос-өмiр, литос-тас дегендi бiлдiредi. Каустоблолиттер терминiн немiс палеобатонигi Г. Потоны ғылымға енгiзген.

Каустобиолиттерге қоңыр және тас көмiрлер, жанғыш тақтатастар, мұнай асфальт, жанғыш газдар және т. б. жатады.

Мұнай

Мұнай деп - негiзiнен көмiрсутектi, оттектi күкiрттi және азоты қосылыстардан тұратын ашық түстiден қараға дейiнгiң бағалы, майлы сұйықтық.

Химиялық құрамы

Мұнайдың элементтiк құрамы мiндеттi түрде кездесетiн 5 химиялық элементтен - көмiртегi, сутегi, оттегi, күкiрт және азоттың бар болуымен сипатталады. Мұнай құрамындағы көмiртегiнiң мөлшерi 80-87, 5%, сутектiң мөлшерi-11-14% шамасында, ал қалған 3 элементiнiң максималды мөлшерi 5-8% (негiзiнде күкiрт есебiнде) . Мұндай көмiрсутектерiнiң негiзгi 3 тобынан тұрады: Парафиндi, нафтиндi және ароматтық Парафиндi (металды және алкандар) - C _n H _2n+2

Лафтиндi (пашметилендi немесе цикландар C _n H _2n )

Ароматтық (арендер) C _n H _2n-6

Метанды көмiрсутектер еңiл қайнайтын мұнай фракциясында жоғарғы концентрациясы кездеседi.

Қайнау температурасы жоғарланған сайын метанды көмiрсутектерiнiң мөлшерi азаяды, керiсiнше ароматтық көмiрсутектерiнiң мөлшерi ұлғаяды. Көмiрсутектерiнiң қайнау температурасы әртүрлi және олардың құрылымымен анықталады.

Қайнау температурасы бойынша мынадай топтарға бөлiнедi. 60 ⁰ С-ға дейiнгi қайнайтын фракцияны петролиндi эфир деп аталады. 200 ⁰ С-қа дейiн қайнайтын фракцияны бензин фракциясы деп аталады. 200-300 ⁰ С ар-да керосин деп 300-400 ⁰ С ар-да газоил, 400 ⁰ С-та жағармай, 500 ⁰ С-тан жоғары болса асфальты деп бөледi.

Мұнай құрамындағы ауыр қалдық мұнайдың 15-35% құрайды. Бұл ауыр қалдықтарының құрамын күрделi көмiрсутектердiң қосылыстардан тұратын шайырлар (смола) мен асфальтендер құрайды. Шайырлы, асфальтендi компоненттер мұндай кездесетiн металдарының негiзгi бөлiгiнен тұрады.

Зерттеу нәтижесi бойынша мұнайда көмiрсутектi, күкiрттi, азотты, оттектi қосылыстарынан басқа құрамына бiрқатар зат қоспасы кiретiн ауыр қалдық кезедеседi.

Мұнай құрамындағы элементтер: (азонның мөлшерiбойынша орн. ) S, N, V, P, NC, J, Si, Ca, Fe, Mg, Na, Al, Mn, Pb, Ag, Cu, Ti, Sn, As.

Мұнайдың физикалық қасиеттерi

Түсiн (ақтан қараға дейiн өзг. ақтар аз)
Арнайы иiсi
Мұнай тығыздығы- оның массасының көлемi бiрлiгiне қатынасы [кг/м3] . Мұнай тығыздығы негiзiнде 800-900кг/м3шамасында өзгередi. Кейде 1000 кг/м3асады.
Мұнай тұтқырлығы - сұйықтарының қозғалыс кезiнде оның бөлшектерiнiң орын ауыстыруына кедергi жасау қасиетi. Тұтқырлығы арқылы мұнайдың қозғалмалылығын анықтайды. Сондай-ақ мұнай тұтқырлығы ұңғыма жұмысының өнiмдiлiгi мен игеру тиiмдiлiгiне айтарлықтай әсер етедi. Мұнай тұтқырлығы динамикалық (абсолюттiк), кинетикалық және салыстырмалы болып бөлiнедi. Динамикалық тұтқырлықтың өлшем бiрлiгi кинетикалық тұтқырлықтың -II- м/с.

Салыст. 20 ⁰ С дистильденген сумен салыстырғанда коэфициентпен алынады.

Қабаттық мұнайдың көлемдiк коэффициентi

Тұрақты жағдайда қабаттағы мұнай көлемiнiң қатынасы қабаттық мұнайдың көлемдiк коэффициентi деп атайды. Қабаттық жағдайда мұнай тығыздығы ондағы ерiген газ есебiнен қабат бетiндей көлемiне қарағанда аз болады. Содан да көлемдiк коэффициентiн әқашан 1-ден көп.
Мұнайдың жану жылуы. Басқа энергия көздерi мен салыстыра қарағанда өте жоғары. Мысалы, тас көмiрдiң жану жылуы 30-35кДж/кг. Табиғи газдардың жану-жылуы 37-40кДж/кг.
Мұнайдың электрлiк қасиетi. Мұнай диэлектрлiк болып табылады.
Мұнайдың оптикалық қасиетi. Кейбiр мұнайлар түскен сәуленi шағылдырады.
Мұнай люменесценциясы деп - мұнайдың ультра күлгiн сәулелерiнде люменеценттену қасиетiн айтады.

Мұнайдың жiктелуi

Мұнайды қолдану саласы сан түрлi болғандықтан және олардың құрамы мен қасиеттерiнiң кеңiнен өзгерiсiне байланысты мұнайдың көп түрлi жiктемелерi жасалынған.

Химиялық, 2. геохимиялық, 3. тауарлық, 4. технологиялық

Химиялық мұнайдағы көмiрсутектер тобы бойынша жiктеледi: парафиндi, нафтендi, ароматтық және аралас нафтендi - парафиндi, парафиндi-нафтендi.

Геохимиялық жiктемеде химиялық жiктемен қоса мұнай жасы да ескерiледi. Мұнайдың техникалық және тауарлық қасиеттерi мұнай құрамындағы парафиндiлердiң, күкiрттiң, шайырлы заттың және т. б. қоспаларының мөлшерiмен анықталады.

Парафин мөлшерi бойынша, мұнай парафинсiз (парафин мөлшерi 1% аз), аз парафиндi (1-2%) парафиндi (2%-тен көп) болып бөлiнедi. Күкiрт мөлшерi бойынша мұнай аз күкiрттi (күкiрт мөлшерi 0, 5%аз), күкiрттi (0, 5-2%) көп күкiрттi (2% көп) болып бөлiнедi. Шайыр мөлшерi бойынша мұнай аз шайырлы (5%дейiн), шайырлы (5-15%), көп шайырлы (15% жоғары) болып бөлiнедi.

Табиғи газдар

Табиғи газдар көп компонентi көмiрсуектерiнiң және көмiрсутексiз қосылыстарының (азот, көмiрқышқылы, күкiрттi сутек, инерттi газ, сынап) қоспасынан тұрады.

Химиялық құрамы

Өндiрiстiк шоғырланған шөгiндi қабаттарының табиғи газдарының iшiнде құрғақ газдар, мұнайға серiктес газдар, газды конденсатты кен орындарының газдары, тас көмiр кен орындарының газдары болып бөлiнедi. Құрғақ газдарға негiзiнде метандардың 97-98%ауыр ганологтарымен этан, пропан, бутанның 2-3% қоспасы жатады. Мұнайға серiктес газдарының құрамы метаннан басқа ауыр көмiрсутектерiнiң яғни этан, пропан, бутанның айтарлықтай мөлшерiнен сондай-ақ анағұрлым ауыр сұйық көмiрсутектерiнiң яғни, пентан, гексан және және т. б. буыннан тұрады. Серiктес газдарының құрамында ауыр көмiрсутектерiнiң жалпы мөлшерi 10-50%, бұлардың құрамында әртүрлi мөлшерде көмiрқышқыл газы, азот, сирек газдар, (гелий, аргон) күкiрттi сутек және сутек кездеседi. Ауыр көмiрсутектерiнiң басым мөлшерi газды конденсаторының кен орындарының газдарында метанның мөлшерi көп болады. Табиғи жанғыш газдар көмiр немесе таза газ кен орындарында жеке шоғыр түрiнде кездеседi немесе мұнай шоғырларының төбесiнде газ шапкасын түзедi немесе мұнайдағы ерiген күйде яғни серiктес газдар түрiнде кездеседi.

Табиғи көмiрсутектi газдарының физикалық қасиеттерi

Газ тығыздығы - нольдiк температурамен 0, 1 мПа қысым кезiндегi газдардың көлем бiрлiгiнiң массасы.
Газ тұтқырлығы - мұнаймен салыстырғанда өте аз, 0, 0001мПс шамасын құрады.
Газдардың жану жылуы -1м3немесе 1кг газдарының жану кезiнде бөлiнiп шығатын жылу мөлшерi 37-40кДж/кг.
Газдардың сығымдылық коэффициентi. Бiрдей қысым мен температура кезiнде реалды және идеалды газдарыныңи мөлшерiнiң бiрдей сандары көлемiнiң қатынасын айт. Сығылу коэффициентi арқылы газ құрамын анықтайтын және ол температурамен қысымға тәуелдi болып келедi. Жиi кездескен мәнi 0, 8-1, 2 болып келедi.
Сұйықтағы көмiрсутектi газдарының ерiгiштiгi. Газды жәене сұйық фазасының химиялық құрамына сондай-ақ температура мен қысымға тәуелдi болып келедi. Мұнайдағы көмiрсутектi газдарының ерiткiштiк коэффициентi 0, 05-2 арасында. Тұрақты температура ерiген газ мөлшерi қысымға пропорйионал болып келедi. Жеңiл мұнайларда көмiрсутектi газдар ауыр мұнайларға қарағанда жақсы еридi. Белгiлi бiр температура мен қысымда газдар сумен бiрге қатты, кристалды қосылыстар, яғни газ гидрадттарын түзедi. Табиғи газ гидраттарының тығыздығы 0, 9-1, 1г/см3шамасында. Температура жоғарлаған сайын немесе қысым төмендеген сайын гидраттар газ бен суға ыдырайды.

Конденсат

Конденсат деп - қабаттық жағдайда газ тәрiздi күйiндегi және көмiрсутектi газда ерiген көмiрсутектi газда ерiген көмiрсутектi сұйықтықты айтады.

Газ бен мұнайдан айырмашылығы конденсат табиғатта жеке шоғыр күйiнде кездеспейдi. Конденсатор жер қыртыстарында газда ерiп, газ тәрiздi күйдегi (газ қоспасында көмiртегiнiң 5 атамы және одан да көп) газды- конденсатты шоғыр түзедi. Газды-конденсатты шоғырларда конденсанттың мөлшерi бiрнеше грамманан 1300г/м ³ шамасына дейiн жетедi. Конденсаторының химиялық құрамы мұнай құрамына ұқсас.

Басты айырмашылығы мынада - конденсаторында затты көмiрсутектер болмайды, ал жоғарғы моле. үлесi өте аз, конд. негiзгi пентаннан, гексаннан және гектаннан тұрады. Олардың құрамында көмiрсутектен басқа аралатты және каф. Көмiрсутектер көп кезедеседi конденсатор аз шайыр болып келедi және олардың құрамында асфальтендiру болмайды. Конд. тығыз 0, 7-0, 8г/см ³ , шамасында.

Табиғи мұнай битумдары

Табиғи мұнай битумдары -қатты, тұтқыр және тұтқыр пластикалық көмiрсутектi қосылыстар, мұнай туындылары болып табылады. Битумдерде көмiрсутегiнiң мөлшерi -80-86%, сутегiнiң мөлшерi -75-11, 7% шамасында. Физикалық техникалық көрсеткiштерiмен топтық құрамы бойынша битумдар бiрнеше классқа бөлiнедi. Мальт-р асфальт, керит, антроксопыт. Битумдардың ерекше гинетикалық түрi -кирлер аз шайырлы метанды және метанды - кафтендi, мұнайдың жер бетiне шаққандағы құрған өзгерген түрi. Битумдарының жеке бiр класы - озомириттер-метанды және метанды кафтендi мұнайларының туындысы. Азокриттерiнiң бiр бөлiгi негiзiнде қатты парафиндi қатарлы көмiрсутектерден, яғни церезиндерден тұрады. Битумдарының негiзгi бөлiгiн массасы бойынша 76-89% жоғарғы молекулярлы көмiрсутектер, ал аз мөлшерде гетероатанды қосылыстар (оттектi, күкiрттi, азотты метал құрамындағы қосылыстар) құрайды.

Мұнай, газ коллекторлар

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.