Бағалы қағаздардың теоритеко-әдістемелік негіздері

Жоспар
Кіріспе

Жоспар

Кіріспе

І тарау. Бағалы қағаздардың теоритеко.әдістемелік негіздері.
1.1 «Бағалы қағаздар» категориясының құқықты . экономикалық мазмұны
1.2 Бағалы қағаздардың классификациялық белгілері

Кіріспе
Мемлекетімізде нарықтық дамуы қиыншылықпен баяу дамып келе жатқанымен, «советтік модельден нарыққа өту процесі, заңдардың жетілдірілуі, жекешелендіру мен ресструктуризацияцияның даму қарқынының өсуі, ақырындап инфрақұрылымның қалыптасуы, қор жұмысының негізінің қалануы іске асуда. Қоғамдағы соңғы 6-7 жылда болған өзгерістер – Қазақстан Республикасының нарық қатынастары арқылы демократиялық ел болуға бет алғандығы өтпелі дәуір кезеңдерінің өзгерістері. Әсіресе қаржы несие институттары демократиялық негізде құрылған қазіргі нарық – адамзат дамуының ең жоғарғы жетістігі. Нарық – күрделі, әрі жан-жақты қызмет атқаратын қоғамдық қатынастар жиынтығы. Ал, осы нарықтық қатынастары қалыптасып, халық шаруашылығының экономикалық басқару құрылымы елеулі өзгеріске түскен қазіргі жауапты да күрделі кезеңде тікелей айналысып жүрген сала мамандары болмаса, былайғы қарапайым жұртшылықтың зердесіне жете бермейтін жайлар да жоқ емес. Солардың бірсыпырасы бағалы қағаздарға келіп тіреледі. «Бағалы қағаздар» дегенде құлағымыз елең ете қалғанымен, соның түп-төркініне түсінбей дал боламыз. Көз алдымызға сонау 40-50жылдардағы елге есепсіз таратылып, кейін қаржы реформасына қатысты құнын жайып, артынан қалта-қалта қылып жинақ кассасына өткізіп, бірақ болар-болмас қара бақырға қанағаттанған заемдар елестейді. Бала-шағаның аузынан жырып жинаған азын аулақ қаржыға бағалы қағаз сатып аламын деп ертең есем кетіп жүрмей ме деп күдіктенетіндер көп. Сондықтан, осындай сенбеушілікті жойып, туған топырағымызда жаңа-жаңа бүршік жарып келе жатқан нарықтық қатынастар кезеңінде бағалы қағаздардың қандай пайдасы бар, оның халықтың тұрмысын түзеуге септігі тие ме деген мәселелер нарық экономикасының өзекті мәселелерінің бірі. БҚН Қазақстанды қазір қалыптасу кезеңінен өтуде.

Пән: Банк ісі
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

Жоспар
Кіріспе
І тарау. Бағалы қағаздардың теоритеко-әдістемелік негіздері.
1.1 Бағалы қағаздар категориясының құқықты – экономикалық мазмұны
1.2 Бағалы қағаздардың классификациялық белгілері

Кіріспе
Мемлекетімізде нарықтық дамуы қиыншылықпен баяу дамып келе
жатқанымен, советтік модельден нарыққа өту процесі, заңдардың
жетілдірілуі, жекешелендіру мен ресструктуризацияцияның даму қарқынының
өсуі, ақырындап инфрақұрылымның қалыптасуы, қор жұмысының негізінің қалануы
іске асуда. Қоғамдағы соңғы 6-7 жылда болған өзгерістер – Қазақстан
Республикасының нарық қатынастары арқылы демократиялық ел болуға бет
алғандығы өтпелі дәуір кезеңдерінің өзгерістері. Әсіресе қаржы несие
институттары демократиялық негізде құрылған қазіргі нарық – адамзат
дамуының ең жоғарғы жетістігі. Нарық – күрделі, әрі жан-жақты қызмет
атқаратын қоғамдық қатынастар жиынтығы. Ал, осы нарықтық қатынастары
қалыптасып, халық шаруашылығының экономикалық басқару құрылымы елеулі
өзгеріске түскен қазіргі жауапты да күрделі кезеңде тікелей айналысып
жүрген сала мамандары болмаса, былайғы қарапайым жұртшылықтың зердесіне
жете бермейтін жайлар да жоқ емес. Солардың бірсыпырасы бағалы қағаздарға
келіп тіреледі. Бағалы қағаздар дегенде құлағымыз елең ете қалғанымен,
соның түп-төркініне түсінбей дал боламыз. Көз алдымызға сонау 40-
50жылдардағы елге есепсіз таратылып, кейін қаржы реформасына қатысты құнын
жайып, артынан қалта-қалта қылып жинақ кассасына өткізіп, бірақ болар-
болмас қара бақырға қанағаттанған заемдар елестейді. Бала-шағаның аузынан
жырып жинаған азын аулақ қаржыға бағалы қағаз сатып аламын деп ертең есем
кетіп жүрмей ме деп күдіктенетіндер көп. Сондықтан, осындай сенбеушілікті
жойып, туған топырағымызда жаңа-жаңа бүршік жарып келе жатқан нарықтық
қатынастар кезеңінде бағалы қағаздардың қандай пайдасы бар, оның халықтың
тұрмысын түзеуге септігі тие ме деген мәселелер нарық экономикасының өзекті
мәселелерінің бірі. БҚН Қазақстанды қазір қалыптасу кезеңінен өтуде.

Бағалы қағаздардың теоритеко-әдістемелік негіздері

1.1 Бағалы қағаздар категориясының құқықты – экономикалық мазмұны

Бағалы қағаз түсінігі экономикалық және заңдық қатынастарда өте кең
ауқымды алып отырған түсінік. Бағалы қағаздар орта ғасырдан бері қарай
қолданыла бастады. Сол кезде ұлы географиялық жаңалықтардың ашылуымен
ашылуымен байланысты сауданың аясы кеңіді, ал осы мүмкіндіктерді пайдаланып
қалғысы келген кәсіпкерлердің ірі капитал саласына деген қажеттіліктері
туды. Оның үстіне теңізден шалғай рынок пен шикізат көзін игерумен
байланысты орын алатын шығындарды жеке адамдар көтере алмайтын да еді.
Нәтижесінде ағылшын, голланддық компаниялары акционерлік қоғамы Ост- Индия,
Грудзон бұғазы компанияларымен сауда жасаумен байланысты дүниеге келді.
Міне осылар бағалы қағазды бірінші шығарған компаниялар болды. Олардың
акциялары күні-бүгінге дейін Лондон мен Торонто биржаларында сатылуды. XVI-
XVII ғғ. Англиядағы акционерлік компаниялар капиталды көп қажет ететін
көмір өндірісін қаржыландыру үшін де ұйымдасқан болатын. Ең алғаш рет
бағалы қағаз түсінігін 1882 жылы Бруннер ұсынған. Ол бағалы қағаздарды жеке
құқық ретінде анықтады (Werpapier ist eine Urkunde ueder ein
Privatreckt). Бұл түсінікте Бруннер әртүрлі бағалы қағаздар бір түсінікке
қамтылатынын анықтады.
Ал В.М. Гордон, бағалы қағаздар түсінігі анықтамаса да, оның
белгілерін сипаттады. Ол бағалы қағазды литтераль деп атап, бұл қағазда
жазылған мәлімет қана іске асады деген. Басқа зерттеулерді қарасақ, 1923
жылы В.Ф. Вольфтың басқаруымен зерттелген КСРО- ның Сауда своды атты
проектісінің авторлары қағазға былай түсініктеме береді: Бағалы қағаз –
оны көрсету кезінде белгілі құқығы бар құжат.
Сонымен, бағалы қағаздар дегеніміз – толығымен құқығы белгіленген,
мүліктік құқықты немесе эмитентке байланысты құжат иесінің қарыз қатынасын
куаландыратын акциялы құжат (акция, облигация немесе опцион). Ол жеке
құжат түрінде немесе (артықшылығы) шоттағы жазу түрінде болады.
Бағалы қағаздар туралы көпеген ғалымдардың тұжырымдары бар.
Негізінен зертеушілердің көбі бағалы қағаздарды тұлғалар арасындағы
құқықтық қатынастарды бекітетін заңды құжат деп қарастырады. Соның ішінде,
Ф.С. Карагусов: Бағалы қағаз ол – сол қағассыз басқа адамдардың қолына
өте алмайтын, іске аспайтын кез-келген құжат дейді.
Ал келесі Курс экономической теорий атты оқу құралында бағалы
қағаздарға мынандай түсініктеме айтылған: Бағалы қағаз – ол иелену құқығын
немесе займ қатынасын куаландыратын және документ шығарған тұлға мен оның
иегері арасындағы қарым-қатынасты анықтайтын ақшалы құжат. Бағалы қағаз
табыстың дебиденд немесе пайыз түрінде төленуін және басқа тұлғаларға
ақшалық немесе басқа да құқықтардың бірігу мүмкіндігін беруін қарастырады.

Тағы да басқа әдебиеттерді қарастыратын болсақ, бағалы қағаз, -
деп жазады Д.И.Мельников және К.К. Ильясов, - мүліктік қатынастарды
куаландыратын немесе оның иегері мен құжаты шығарушының арасындағы займдық
қатынасты көрсететін ақшалық құжат. В.Д. Камаевтің ойынша бағалы қағаз,-
меншік иесінің белгілі бір мүлікке немесе ақшаға меншік құқығын
куаландыратын құжат. Осы пікірді экономикалық жоғарғы оқу орындарына,
акдемияларға және факультеттерге арналған экономик оқулығының авторлары
да қолдайды: бағалы қағаз – болашақта оның иегеріне пайда әкелетін,
сатылатын және сатып алынатын құжат, - дейді. Міне, осындай
көптеген авторлардың ікірлері мен тұжырымдамаларын қарастыра отырып,
қаіргі таңда бағалы қағаздардың маңыздылығының зор екендігіне куә бола
аламыз. Ал біздің мемлекетіміздің бағалы қағаздарының даму тарихы терең
емес, әлі жас. Қазақстанда бағалы қағаздар алғаш рет 1995 жылы тіркеуге
алынды.Осыған орай ҚР-ның Азаматтық кодексінің 129 бабында бағалы
қағаздарға былай анықтама берілген: Белгіленген нысан мен міндетті
реквизиттерді сақтай отырып. жүзеге асыралуы тек оны көрсеткенде ғана
мүмкін болатын, мүліктік құқықтарды куаландыратын құжат бағалы қағаз болып
табылады.

1.2 Бағалы қағаздардың классификациялық белгілері

Бағалы қағаздар жүздеген жылдар бұрын қалыптасқанымен, қазіргі кезде
кезде бағалы қағаздардың экономикалық қасиеттері туралы пікірталастары
болып жатады. Осы сұрақты талдау нәтижесінде зерттеушілер бағалы қағаздар
қарыздық міндетке өту және бөлек ресурстарға иелік ету (жылжымайтын мүлік,
жер, тауар, ақша және т.б.) құқы деген пікірге келеді.
Бағалы қағаздың төмендегідей негізгі белгілері бар:
1) Бағалы қағаз, ол – құжат.
2) Бұл құжаттар реквизиттердің формасы мен міндеттемесі негізінде
құрылады
3) Меншік құқын куәлнндырады
4) Меншікті іске асыру немесе басқа қолға беру тек осы құжаттың болған
жағдайында ғана іске асады.
Бағалы қағаз құрамына ресурстардың сәйкестігіне және қолдана алатын
құқығына байланысты әртүрлі бағалы қағаз кіреді. Осыдан, акциялар жылжымалы
мүлікке, облигациялар корпарацияларға, депозиттер, мемлекеттік бағалы
қағаздар және сертификат консаменттері қарыздық қатынасқа, вексильдер,
чектер тауар қозғалысына сәйкес келеді.
Міне, осындай бағалы қағаздардың алуан-түрлі құрамын одан әрі
талдау үшін, оның экономикалық мазмұнын ашатын қасиетерін қарастырайық.
Онсыз бағалы қағаздар Бағалы қағаздар стаусына ие бола алмайды.
Біріншіден, бағалы қағаздар меншік титулы формасындағы мүліктік құқықты
куәландыратын ақшалық құжат (корпорация акциялары; векселдер, чектер,
коносаменттер т.б.). Екіншіден, бағалы қағаздар құралдарды инвестициялауды
куәландыратын құжат ретінде қызмет етеді. Бұл әсіресе бағалы қағаздардың
мазмұны мен орнына түсінік беруге өте маңызды. Бұл жерде жоғарғы
инвестиция ретіндегі ең басты рольді бағалы қағаздар атқарады. Үшіншіден,
бағалы қағаздар - шынайы белсенділікті (акция, чек, жекешеленген құжаттар,
коносамент т.б. ) талап ететін құжаттар.
Жоғарыда аталған қасиетерімен қатар мынадай қасиеттері бар:
ликвидтілік, алмасу, нарықтық сипаттама, стандарттылық, сериялық, азаматтық
айналысқа қатысу.
Басқа да нарық секілді, бағалы қағаздар нарығы да күрделі ұйымдасқан
және экономикалық жүйеде жоғарғы дәрежелі бүтіндік пен технологиялық
циклдің аяқталғандығымен сипатталады. Онда ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.