С. Хрущевтің сынақ алаңына айналған - Қазақстан

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

Жоспар:

КІРІСПЕ2

1) Н. С. Хрущевтің сынақ алаңына айналған - Қазақстан. 3

2) Реформалық дүрбелең жылдардың қорытындысы9

Қорытынды13

Пайдаланған әдебиеттер тізімі:14

Кіріспе

Карпат пен Хинган тауларының аралығындағы Еуразиялық құрлықта, 40-50 ендікте созылып жатқан ұлы даланы мекендеген әлемдік өркениетті дамытуға өзіндік үлесін қосқан түркі тілдес халықтарының қашаннан бір тармағы болып келетін, тармағы болғанда “қазақ түрік емес, қазақсыз түрік емес” деген мәтелге өзек болған түрік тектес халықтардың ең іргелісі қазақ халқы болып саналады. Оның тарихы да, тағдыры да осы ұлы даламен тығыз байланысты: сабақтас, салалас, аралас, ортақ. Сондықтан да қазақ халқының тарихын байтақ даладан бөле-жара қарауға болмайды. Сайып келгенде, егер осы ұлы даланы айдынды асқар теңіз ретінде көз алдымызға елестететін болсақ, теңіздің қайнар көзі, бастауы ретінде оның деңгей-дәрежесінің негізі - осы даланы жайлаған түрік тектес халықтар, оның ішінде қазақ халқы екенін ұмытпауымыз керек.

Өзінің көп жылғы тарихында қазақ халқы көптеген өзгерістерден өтті. Мен Қазақстанның ΧΧ ғ. 60-70 жылдардағы тарихы жайлы сөз қозғағым келіп отыр.

1) Н. С. Хрущевтің сынақ алаңына айналған - Қазақстан.

Кезінде Қазақстанның ұлы даланың елеулі бөлігін қаусыра құшақтап, қарымды қамтып жатқан бүгінгіден де үлкен жері болған. Қазақстанның бүгінгі жері 1917 жылдың Қазан төңкерісінен кейін 20-шы жылдарда қалыптаса бастады. Өзінің көлемі мен шекарасының ұзындығы жөнінен дүние жүзіндегі ең ірі жеті мемлекеттің қатарына жататын республикамыздың жерінде қаптатып мал өсіріп, егіс салып, дән егіп, кен қазып, одан қоғамға қажетті өнім дайындап отырған ежелгі қазақтардың, олармен берекелі достықтың қам-қарекетімен айналысқан басқа ұлт өкілдерінің күш-жігерімен зауыт, фабрикалар, тұрғын үйлер шоғырланған жүздеген қалалар, мыңдаған елді мекендер бой түзеп, егеменді Қазақстанның бүгінгі болмысы, келісті келбеті мен келешегі бүкіл дүние жүзінің назарына ілігіп, оны өзіне аударуда.

Осы кең байтақ Қазақстан ΧΧ ғ. 60-70 жылдарында өзгеріссіз отырмады.

60-шы жылдардың бірінші жартысындағы қоғамдық өзгерістердің саясаттық ерекше белгісі, оның қайшылығы мен жеке адамға табынуды жою процесінің нақты жетістіктері, сондай-ақ экономикалық дамудың белгілі бір табыстары еді. Сонымен қатар, бұл кездегі қияли, утопиялық жоспарлар, ішкі, партиялық, қоғамдық, өмірді, демократияландыруға қадамдар жасау және Н. С. Хрущевтің өзінің жеке басына табынудың күрт күшеюі сияқты қайшылықтар көрініс берді.

50-жылдардың екінші жартысынан бастап, бүкіл елімізде, оның ішінде Қазақстанда іске асырылған экономикалық, әлеуметтік және идеологиялық шаралар нәтижесінде дамудың көптеген көкжиектері ашыла бастады. Бірақ, ол мүмкіндіктер толығынан пайдаланылмай қалды. Оған кінәлі Н. С. Хрущев бастаған басшылықтың қызметіндегі субъективтік әдістер болды. Экономиканы басқару ісі ойдан шығарылған әрекеттердің ырқына түсіп кетті.

Партияның 22-ші съезінде (1961ж. ) КОКП-ның жаңа бағдарламасы туралы айта келіп, Хрущев: "Бұл коммунизмнің материалдық-техниканлық базасын салу бағдарламасы, бұрынғылардан оның өзгешелігі - ол 20 жылға есептелген шынайы бағдарлама" - деп мәлімдеді. Бұл кезеңнің соңында коммунизмнің базасы жасалып бітеді, сөйтіп “кеңес адамдарының қазіргі ұрпағы коммунизм тұсында өмір сүретін болады”.

60-шы жылдардың басында өнеркәсіп пен құрылысты экономикалық аудандардың халық шаруашылығы кеңестерінде толып жатқан жаңа бөлімдердің құрылуы өнеркәсіп салаларының бөлшектенуіне әкеледі. Өндірісті басқарудың, жоспарлау мен экономикалық ынталандырудың түрлері мен әдістері, елдің өндіргіш күштерінің жаңа, неғұрлым жоғары дәрежесіне сай келмейді, олардың дамуын тежейді.

Ауыл шаруашылығы өндірісін ойдағыдай дамытудың орасан зор мүмкіндіктері дұрыс пайдаланылмады.

Хрущев Қазақстанды сынақ алаңы ретінде пайдаланып, көптеген тың тәжірибелерді республикада сынақтан өткізіп байқап көрді. Көптеген қалалардың аты өзгертілді. Ақмола-Целиноград атанды, т. б. Оған Қазақстанда қарсы келетін адам болмады. Сөйтіп, елдің экономикасын жаңа сатыға көтеру, халық шаруашылығын басқару, өндірісті жоспарлау мен өнталадыру жүйесін түбегейлі жақсарту қажеттігі пісіп-жетіліп келе жатты, экономикалық мәселелерді шешуге субъективизмді, волюнтаризмді жою қажеттігі барған сайын айқындала түсті. Қалыптасқан жағдайды түзеу және жол берілген қателіктерді жою жөнінде кезек күттірмейтін шұғыл шаралар алған КОКП Орталық Комитетінің Қазан (1964ж. ) Пленумы өтті. Пленум Н. С. Хрущевті КОКП Орталық Комитетінің Бірінші хатшысы және КОКП және КСРО министрлер кеңесінің төрағасы міндеттерінен босатылды. Оның орнына КОКП Орталық Комитетінің бірінші хатшысы етіп Л. И. Брежневті, ал Кеңес үкіметінің басшысы етіп КОКП Жоғарғы Кеңесі А. Н. Косыгинды тағайындайды. Сонымен бірге, жоспарлау мен экономикалық ынталандыру әдістеріндегі қате де түзетіле басталды. Осы жылдарда іске асырылған шаруашылық реформалар дәйекті жүргізілгеннің өзінде де елдің экономикасын көтеруге ықпал жасады.

1964-1965 жылдары Қазақстанда халық шаруашылығы кеңесі және экономикалық аудандардың халық шаруашылығы кеңестері таратылып, салалық одақтық-республикалық министрліктер мен кәсіпорындар бірлестіктері құрылды.

Қарастырылып отырған кезеңде Орталық партия комитеті 1965 жылдың наурыз Пленумы шешімдері негізінде ауыл шаруашылығының пайдасына ұлттық табысты қайта бөлу, ауыл шаруашылық өніміне сатып алу бағаларын арттыру жөнінде шаралар алына бастады. Бұл реформаның маңызды элементтерінің бірі ауыл шаруашылығын басқарудың әкімшілік әдістерінен демократиялық әдістерге көшудің қажеттілігін, сондай-ақ шаруашылық есепті кеңінен негіздеу еді. КОКП Орталық комитетінің 1965 жылғы қыркүйек айында өткен Пленумның шешімдері бойынша, өнеркәсіп салаларында жоспарлауды жетілдіру, сондай-ақ, жаңа техникасын енгізу, материалдық ынталандыру бағдарламасын іске асыруға айрықша көңіл бөлінді.

70-жылдардың бас кезі жаңашыл әдістердің едәуір әлсіреуімен қоғамдық құрылыс принциптері мен формаларының тоқырауға ұшыраумен ерекшеленеді. Саяси өмір принциптеріне түзетулер енгізген мұндай бетбұрыстың пайда болуы ең алдымен 1968 жылдың тамыз айында бес ел әскерлерінің Чехословакия жеріне енгізілуіне байланысты болатын. Өйткені дәл осы елде партияны жаңартуға, қатып-сіңген қоғамдық жүйені өзгертуге, нарықтық қатынастар орнату жолымен экономикалық реформалар жүргізуге бағытталған барынша ауқымды, түбегейлі ұмтылыстар орын алған еді.

Хрущевтің Қазақстанда жасаған істеріне наразы болған халық, оны алып тастауды ұйғарады. КОКП Орталық комитетінің 1964 жылғы қазан Пленумында партия мен ел басшылығы ауыстырылды. КСРО Жоғарғы саяси басшылығының бір тобы Н. С. Хрущевті орнынан алуға аса құпия түрде дайындалды. Онда М. А. Суслов Н. С. Хрущевті айыптайтын баяндама жасады .

КОКП Орталық комитетінің пленумы Н. С. Хрущевті Орталық комитеттің біріншi хатшысы, КСРО Министрлер кеңесінің төрағасы және төралқа мүшесі қызметтерінен босатты. КОКП Орталық комитетінің бір інші хатшылығына Л. И. Брежнев сайланды.

Халық шаруашылығын басқаруда орын алған волюнтаризм мен әкімшілдікті айыптайтын бірқатар арнайы партиялық шешімдер қабылданды. Алайда бұл құбылыс үшін Н. С. Хрущевті кінәлаудың дұрыстығы екіталай еді, өйткені КСРО бұдан кейінгі кезеңдерде де ел басқарудағы валюнтаристік көзқарастардан айығып кете алған жоқ.

КОКП Орталық комитетінің 1964 жылғы қараша пленумы 1962 жылы жүзеге асырылған партия, кеңес, кәсіподақ ұйымдарының өндірістік принцип бойынша бөлінуін жаңсақ ұйғарым деп тауып, партия ұйымдарын және олардың жетекші органдарын аумақтық-өндірістік принцип бойынша қайта қалпына келтіріп құру туралы шешім қабылданды. Сондай-ақ жоспралау және экономикалық тұрғыдан көтермелеу әдістерінде жіберлген қателіктер де ашып көрсетелді.

2) Реформалық дүрбелең жылдардың қорытындысы

1962-1969 жылдардағы реформашылдық дүрбелең елдің ішінара алмастырулар және жетілдірулер жолымен қол жеткізуге болады. Жүргізілген шараларда экономикалық байланыстар мен қатынастарды түбегейлі өзгерту жолдары көзделмейді. Туындаған проблемалар негізінен ұжымдық жөнекей шешіліп отырды. Шалағай ойластырылған әлі бірін-бірі жиі алмастырған қайта құру толқыны тұрақсыздық, тұрмыс деңгейінің және әлеуметтік кепілдіктердің әлсіреу қаупін төндірді.

Қоғамды саяси және экономикалық тұрғыдан ұйымдастыруды жетілдіру жөніндегі күш-жігер мен ізденістерге баға бергенде, 50-шы жылдардың ортасынан 60-шы жылдардың ортасына дейінгі аралықта, түптеп келгенде, басты екі бетбағыт арасындағы текетірестік орын алғандығын ескеру қажет.

Сегізінші бесжылдықыты жоспарлау мен экономикалық ынталандырудың жаңа тәртібі бойынша Қазақстанда ондаған өнеркәсіп орындары, соның ішінде Өскемен қорғасын-мырыш коминаты, Шымкент цемент заводы, т. б. жұмыс істей бастады.

1966 жылы бұл кәсіпорындар өнім өткізу жоспарларын асыра орындап, жоспардан тыс көп пайда тапты, өндірістің тиімділігін күрт арттырды. 1966-67 жылдарда жаңа жүйе бойынша жұмыс істеуге республикада, негізінен неғұрлым Ірі және пайдасы көп кәсіпорындар көшірілді. Жаңа жүйе бойынша жұмыс ұйымдастыру өнеркәсіпте ғана емес, құрылыс пен транспортқа да енгізіледі. Бұған қоса реформа коммуналдық шаруашылық кәсіпорындарын, “Казсельхозтехника” бірлестігінің шаруашылықтарын, байланыс министрлігіндегі басқармалардың жартысына жуығын, Шығыс Қазақстан геология басқармасын, 323 совхозды, республиканың сауда министрлігі мен Қазақстан республикалық сауда министрлігі мен Қазақстан республикалық тұтынушылар одағының сауда жасайтын ұйымдарын қамтыды. Шаруашылықты жүргізудің жаңа жүйесіне көшкен кәсіпорындар, өткізілетін өнімнің бестен төрт бөлігінен астамын өндірді. 1970 жылы көмір өнеркәсібінде олар өнімнің 98 пайызын және Қазақстан көмір өнеркәсптің барлық кәсіпорындарының түсірген пайдасының 17 пайызын берді. Түсті металургия кәсіпорындары мұның алдындағы бесжылдықпен салыстырғанда өздерінің қызмет көрсеткіштерін едәуір жақсартты.

Өнеркәсіп өндірісінің көлемі 60 пайыздан асты, пайда 100 пайыз, еңбек өнімділігі 45 пайызға артты.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.