КЕҢЕСТІК ДӘУІРДЕГІ ЖОСПАРЛЫ МИГРАЦИЯЛАР

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

3. КЕҢЕСТІК ДӘУІРДЕГІ ЖОСПАРЛЫ МИГРАЦИЯЛАР
Тың және тыңайған жерлерді игерудің демографияға әсері. Соғыстан кейінгі
және 50-жылдардағы азық-түлік проблемасын шешуге бағытталған тың және
тыңайған жерлерді игеру қолға алынды. Осыған байланысты республикаға аса
ірі көш-қон тасқыны қайта басталды. Мұның өзі уақыт жағынан алып
өнеркәсіптік құрылыстар жүруімен тұспа-тұс келді. Өнеркәсіп, құрылыс және
көлік үшін жұмысшы күшін ұйымдасқан түрде тарту арқылы 1954—1965 жылдары
республикаға 0,5 млн адам көшіріліп әкелді. Сөйтіп, республикаға қажетті
жұмысшы күшінің 80%-ы сырттан әкелінді.
Қазақстанға Ресей мен Украина, Белоруссия және басқа да Одақтас
республикалардан тыңды жаппай игерудің бірінші кезеңінде (1954—1956 жж.)
640 мың адам келді. Бұлардың ішінде 391,5 мың ауылшаруашылық
механизаторлары, 10,8 мың тракторшылар, 50 мың құрылысшы, 3 мың денсаулық
сақтау қызметкерлері, 1,5 мыңдай мұғалім, 1 мыңнан астам сауда қызметкері
және басқалар болды. Олар негізінен Ресей, Украина, Белоруссиядан келген
қыздар мен жігіттер болатын. Комсомол жастардың интернационалды екпінді
бригадалары құрылды.
Баспасөз беттерінде тың игерушілер қатарына қосылуға шақырған үндеулер
жиі басылып тұрды. Тың игеруге қатысқан адамдарды материалдық ынталандыру
қолға алынды. Тың игеруге келгендердің жолы тегін болды, әр отбасына
500—1000 сомға дейін, әр мүшесіне 150—200 сомнан бір реттік көмек
көрсетілді. Үй салу үшін (оның 35 пайызын мемлекет берді), мал сатып алу
үшін несие берілді. Тың игерушілер 2 жылдан — 5 жылға дейін ауылшаруашылық
салығынан босатылды. Бұл көтерме көмекті тек славян ұлты өкілдері ғана
пайдалана алды. Көбінесе отбасымен көшіп келушілер көп болды.
Алғашында олар ен далада бой көтерген палаткалы қалашықтарда, шағын
вагондарда, жертөлелерде тұрды. Алғашқы екі жылда ғана Қазақстанның тың
жерлеріне 200 мыңдай отбасы қоныстанды.
Тың аймағындағы МТС, совхоз директоры сияқты басшылық жұмыстарға сырттан
келген мамандар тағайындалды. Орталық комитеттен бастап, аудандық партия
комитеттерінің бірінші хатшысы қызметіне дейін орталықтан жіберілді.
Қазақстан тыңын игеруге 1954—1955 жылдары орталықтан 26 мыңға жуық
коммунист жолдамамен келді. Тың игеру шын мәнінде ұйымдастырылған қоныс
аудару болды. Орталықтың ұйғаруымен әкімшіл-әміршіл басқару әдісімен асығыс
жүргізілді. Әрине, тыңды бағындыруға келгендердің қиындықтарға қарамастан
қажырлы еңбек еткендігін жоққа шығаруға болмайды. Алғашқы тың игерушілердің
ерен еңбегі сөзсіз тарихта қалады.
Тың жерлерге Кеңес әскері қатарынан қайтқан жауынгерлер де көптеп
тартылды. Олардың күшімен Көкшетау облысында “Тамановец”, Қарағанды
облысында “Индустриальный” және басқа совхоздар құрылды.
Тың және тыңайған қазақ жерлерін игеру үшін 1954—1959 жылдары 1 млн 500
мың адам келді. Қазақстандағы тың эпопеясын жүзеге асыруға, орталықтың
ұйғаруымен жоспарлы ұйымдастырған миграциялар ғаламат этнодемографиялық
өзгерістерге әкелді. Нәтижесінде Қазақстанның ұлттық құрамы түбірлі
өзгеріп, қазақтар өз жерінде азшылыққа айналды. Қазақ ұлтының республика
тұрғындары арасындағы үлесі 1959 жылғы санақ бойынша 38%-дан 30%-ға (2 млн
787 мың адам) күрт төмендеді. Сырттан келгендер есебінен басқа ұлт
өкілдерінің өсу динамикасына назар аударайық; 1939 жылғы санақпен
салыстырғанда орыстар 2,5 млн адамнан 4 млн-дай адамға (40,2%-дан 42,7%-
ға), белорустар 31 мың адамнан 107 мың адамға, немістер 92 мың адамнан 660
мың адамға және басқа ұлттар 2,5 есеге өсті. Жалпы 1953—1965 жылдары
ауылшаруашылық тұрғындары Қазақстанда 2 млн-ға көбейді, демек 1,5 есеге
артты. Қазақстандағы халық санының көбеюі табиғи өсім есебінен емес,
механикалық өсу жолымен жүрді.
Одақтық өнеркәсіп құрылыстарының демографияға әсері. Кеңестік дәуірдегі
тұрғындар миграциясы Қазақстанның экономикалық және мәдени дамуын жеделдету
құралы ретінде пайдаланылды. Нәтижесінде Қазақстанға келгендер ағымы жылдам
түрде қажетті маманданған жұмысшы күшін толықтыру үшін пайдаланылды. Бұл
халық шаруашылығын жылдам дамытуды көздеген Қазақстанға жоспарлы миграция
еді. Өнеркәсіп құрылысы үшін соғысқа дейінгі кезеңде негізінен елдің
еуропалық бөлігінен шығысқа 1 млн 200 мың адам көшіріліп әкелді.
Қазақстан жоспарлы түрде көшірудің одақтық жүйесіне 30-жылдардың
ортасынан бастап тартыла бастады. Қазақстанға ұйымдасқан түрдегі көшірулер
халық шаруашылығының екі саласын қамтыды. Бірінші, ауыл шаруашылығына 1940
жылдардың соңына дейін барлығы 24 мыңдай шаруашылық (Украинадан,
Воронежден, Курск және т.б. автономиялы республикалардан) көшірілді.
Екінші, өнеркәсіпке қажетті жұмысшы мамандар әкелінді. “Өнеркәсіпке ұйымдық
қабылдау” деген атпен 1931—1940 жылдары 509 мың адам өнеркәсіп жұмысшылары
қатарын толықтырды. 1929—1932 жылдары Мәскеу және Ленинград жұмысшы
еңбекшілері бірінші және екінші бесжылдық жылдарында республиканың жаңа
құрылыстарында еңбек етті. Жаңа құрылыстарға құрал-жабдықтармен бірге
мамандар, ғалымдар келді. Баку мен Грозныйдан келген мұнайшылар Орал—Ембі
мұнай орындарын игеруге, Донбасс шахтерлері — Қарағанды, Екібастұз көмір
бассейндерін игеруге көмектесті. Олар Қазақстанның экономикалық картасында
жаңадан пайда болған өнеркәсіп аудандарында еңбек етті. Кеңестік
Қазақстанның социалистік құрылыстарында жұмысшы табының көп ұлттық құрамы
қалыптасты. Қазақстандағы жұмысшылардың абсолюттік ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.