ҚАЗАҚТАРДЫҢ АТАМЕКЕНІНЕН АУА КӨШУI

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚТАРДЫҢ АТАМЕКЕНІНЕН АУА КӨШУІ
Көшудің басты бағыттары. Кеңес үкіметі қателіктерінің, Голощекин
геноциді салдарларының бірі — қазақтардың республика аумағынан тыс жерлерге
қоныс аударуға мәжбүр болуы еді. Бұл қоныс аудару негізінен үш бағыт
бойынша жүрді. Біріншісі — Ресейге, екіншісі — Қытайға, үшіншісі — Орта
Азияға ауа көшу бағыттары болды. Ресей бағыты екі тармаққа бөлінеді: а)
Солтүстік тармақ — Сібір өлкесі және ә) Батыс тармақ — Орынбор, Орта Еділ
бойы. Бірінші бағыт бойынша негізінен Қазақстанның батыс, солтүстік
аймақтарынан шыққандар; екінші бағыт бойынша шығыс және оңтүстік-шығыс
аудандарынан, ал үшінші бағытқа — оңтүстік облыстардан көшті. Ал орталық
аймақтағылар шамаларының жеткенінше осы үш бағыттың қайсысы жақындау,
қайсысына мүмкіндігі болса, соған қарай көшті. Өз жерін қасиет тұтып,
өзгелерден қызғыштай қорып келген, қанын да жанын да аямаған қазақтар кеңес
үкіметінің және оның Голощекин сияқты ұрда-жық қолшоқпарларының жымысқы әрі
озбыр саясатының барысында торғайдай тозды. Қаншама ғасыр көшпелі болса да
туған жерін, кіндік қаны тамған жерін ту етіп өскен, оны тастап кетпеген
қазақтар босқынға айналып, шет елдерге қоныс аударып, тарыдай шашылып кете
бастады. Ол елдерде де қазақтарды молшылық пен жақсылық құшақ жая күтіп
тұрмаған еді. Бүгінгі таңдағы шет елдердегі миллиондаған қазақ
диаспораларының пайда болуы осылайша басталды. Олар көптеген қиындықтарды
бастан өткізе отырып, бүгінгі таңға еңбекқорлығы, кез-келген даму үрдісіне
бейімделіп және оны игеріп кете алатын қабілеті арқасында түрлі халықтармен
тең дәрежеде өмір кешуде. Елі мен жері тәуелсіздік алған кезде атамекеніне
қайта оралуға ұмтылуы заңды әрі аса қажет. Өйткені ұлан-байтақ жер шарында
олардың тек бір-ақ Отаны, еркін өсіп-өнуге мүмкіндігі бар, рухани-мәдени
даму ортасы — Қазақ жері, Қазақстан Республикасы. Олардың өз Отанына көшіп
келуіне мүмкіндік беріп, орналасуына жағдай жасау бүгінгі таңдағы ұрпақтың,
Қазақстан халықтарының голощекиндік геноцидке берген жауабы, қадірлі борышы
деп есептелуі қажет.
Қазақтардың Ресейге көшуі. Қазақтардың жаппай қоныс аударуы 1930 ж.
басталып, бұқаралық сипат алды. Оған дейін шекаралық аудандардағы жекелеген
отбасылардың кеңес үкіметінің озбырлығына шыдамай, шет елдерге кетуі болып
жататын. 1930 ж. 34977 шаруа қожалығы өз жерінен көшіп кетті. Ал 1931 ж.
толық емес мәліметтер бойынша 45000 отбасы көшті.
Қазақтардың жаппай көшуге мәжбүр болған ресейлік аймақтарының бірі —
Батыс Сібір өлкесі болды. Бұл өлкеге қаша көшкендер 1931 ж. шамалы болса,
1932 жылдың соңына қарай аш-жалаңаш босқын қазақтар саны көбейіп кетті.
Мәселен, бір ғана Славгород ауданында 10 мың адам, оның 6 мыңы Славгород
қаласында жинақталды. Ал Баевск ауданында 1300 босқын қазақ есепке алынды.
Алғашқы кезеңдерде қазақтар тек Ресеймен шектескен аудандарда ғана болса,
1932 жылдан бастап, жоқшылық қысқан олар Сібір жеріне тереңдей еніп,
Новосибирск жеріне дейін көшті. Бұл жағдай Батыс Сібір өлкелік партия
комитеті басшыларын мазасыздандырды. Аштық пен зорлық-зомбылықтан араша
іздеген босқын қазақтарды жұмыспен, тамақпен қамтамасыз етуге мұндағы
үкіметтің мүмкіндігі де, құлқы да болмады. Сондықтан да ашаршылықтың түпсіз
тұңғиығы мұнда келген қазақтарды да өз шыңырауына шырылдатып тартып жатты.
Балалар үйлері мен ауруханалар қазақтарға толып кетті. Қазақ босқындарына
көмек көрсете алмаған Сібір басшылары Қазақ өлкелік партия комитетіне
қазақтардың Қазақстаннан қашып келуіне шек қоюды, босқындарға қажетті көмек
көрсетуді өтініп, бірнеше хат жолдады. Ал Голощекин болса мұндай хаттарға
Сібір басшыларынан қашқан бай-кулактарды ұстап беруін талап етумен жауап
беріп жатты. Мұндай жөнсіз талапқа сібірліктер босқындарды Қазақстанға
қайтарып, бай-кулактарды сол жерде іріктеп алуды ұсынды. Осындай
немкеттілік пен “ары итеріп, бері жықтың” барысында қазақтар аштықтан
қырылып жатты.
Ашыққандар БК(б)П Орталық Комитетіне, Сталиннің атына өтініштер, хаттар
жазды. Содан соң ғана барып Ресейдегі босқындарға көңіл бөлуге мәжбүр
болған Голощекин, ол жақтарға уәкілдерін жіберді. Ол уәкілдер жергілікті
ОГПУ органдарының көмегімен қорқыту, зорлық-зомбылық жасау және алдау
жолдарымен Сібірде аш-жалаңаш босып жүрген қазақтарды кері қайтарды.
Қазақстан аумағына әрең жеткен оларды голощекиншілдер қашқындар, бай-
кулактар деп жариялады. Жоқшылық пен аштық қысқан олар қайта солтүстікке,
бұл жолы тіптен Қиыр Шығысқа қарай ұмтылды. Сөйтіп, біресе солтүстікке,
біресе оңтүстікке жосылуға мәжбүр болған қазақтар шыбындай қырылып, қатары
азая берді.
Қазақтар көшуге мәжбүр болған Ресей бағытының екінші тармағы — Орынбор
мен Орта Еділ бойына Қазақстанның батыс аймағындағы қазақтар 1929 жылдан
бастап-ақ көшуді жиілете бастады. Үш жылдың ішінде ондағы қазақтардың саны
50 мың адамнан асып кетті. Қазақтар Самара маңына көбірек шоғырланды.
Олардың мұндағы жағдайы да қиын болды. Орта Еділ өлкелік партия комитеті
қазақ босқындарының жағдайы туралы мәселені бірнеше рет талқылады. Ақыры
1932 ж. 8 наурызда БК(б)П Орталық Комитетіне, Қазақ өлкелік партия
комитетіне көшіп келген қазақтар мәселесін шешуді өтінді. Голощекин осыдан
кейін ғана өзінің уәкілі ретінде С.Меңдешевті Орта Еділ өлкесіне
аттандырды. Ол Самара, Орынбор аймақтарындағы босқын қазақтардың жағдайын
көрді. Мұндағы қазақтардың біразы әр түрлі қара жұмыстарда істесе,
көпшілігі жұмыс таппай, аштықтан өліп жатты. Бұл ауыр жағдайды реттеудің
бірден-бір жолы қазақтарды туған жерлеріне қайтару керек деп есептеді.
Зерттеу еңбегінен. Орта Еділге босып келген қазақтардың ауыр халін Орта
Еділ өлкелік партия комитетінің де Мәскеудегі әр түрлі шаруашылық ұйымдары
алдына әлденеше рет қойғаны белгілі. Бірақ Сталиннің әкімшілік аппаратының
ғана айдауымен жүріп үйренген олар, безбүйректене міз бақпады. Аш
қазақтардың аянышты жағдайлары туралы төтенше хабарлар оларды селт еткізе
қойған жоқ. Сондықтан да Орта Еділ өлкелік партия комитеті 1932 ж. 8
наурызда олардың үстінен шағым айтып, Кремльге, Орталық Комитетке хабар
түсіру туралы шешімге келді. Мұнда сонымен қатар, көшіп келген қазақтарға
көмекке 1,5 мың тонна шай мен қант босатуды міндеттеп, Жабдықтау халық
комиссариатына нұсқау беру туралы Орталық Комитетке өтініш жасалды.
Қазақтардың Орта Азияға көшуі. Қазақстанның оңтүстігі мен оңтүстік-шығыс
аймақтарынан бүгінгі Орта Азиядағы барлық мемлекеттер жеріне жаппай көшуі
1930 жылдың көктемінен басталды. 1930 ж. және 1931 жылдың тамызына дейін
Қазақстанның 27 ауданынан Орта Азия елдеріне 15960 қазақ шаруа қожалықтары
көшіп кетті. Бұл елдерге көшіп келген қазақтардың саны толастамады. Сонымен
бірге, ол жақтарға барған қазақтардың бір жерге тоқтап, тұрақтануы да қиын
болғандықтан, бір елден екіншісіне өтіп кетуі де кездесіп отырды. Мұның
бәрі Орта Азиядағы жекелеген республикалардағы босқын қазақтардың ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.